Nummer 29. Donderdag 9 April 1891.
14e Jaargang.
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen.
van. weenn.
ANTOON TIELEN,
Het anti-revolutionair
manifest.
FEUILLETON.
Staatkundig overzicht.
UITGEVER:
Waalwijk.
en Lanffstraalsche taant,
Dit blad verschijnt Woensdag- en Zaterdag avond.
A bonnera en tsprij.'. per 3 maanden J 1,00.
Franco per post door het geheele rijk f 1,15
Brieven, ingezonden stukken, gelden enz., franco te zenden
can den Uitgever.
Advertentiën 17 regels j 0,60 daarboven 8 cent per regel
groote letters naar plaatsruimte. Adverten tien 3 maal ter plaatsing
opgegeven, worden 2maal berekend. Advertentiën voor Duitscb
land worden alleen aangnomen ioor het advertentiebureau van
Adolf Steiner, Hamburg. Reclames 15 cent per regel.
Het «Handelsblad" komt óp tegen
hetgeen als no. 1 in het anti-revolutionair
ontwerp-program te lezen staat. Dat is
schrijft het blad reeds aanstonds een leus,
die op een ergerlijke leugen berust. Het li
beralisme heett in zijn onderscheiden scha
keeringen bijna heel deze eeuw lang ons Chris
tenvolk verdrukt en dreigt het bij vernieu
wing te verdrukken.
Zoo staat er
„Dat kan men „den eenvoudigsten boer
in Groningerland" wellicht wijsmaken, maar
weet het centraal comité der anti-revolutionaire
kiesvereenigingen niet beter
Wie hebben in deze eeuw de vrijheid van
godsdienst verzekerd en 'de gelijkheid van
alle gezindten voor de wet
Waren dat niet de liberalen
En wie hebben onder de republiek der
Vereenigde Nederlanden de vrijheid van
godsdienst, door de „Libertijnen" voorge
staan steeds tegengehouden en zoowel
Roomsch-Katholieken als Israëlieten slechts
noode geduld
Waren dat niet de geestverwanten der man
nen, die thans over de verdrukking van „ons
Christenvolk" klagen
Wie hebben bij de grondwet van 1848 de
vrijheid van onderwijs gewaarborgd en den
anti-revolutionairen en Roomsch-Katholieken
gelegenheid gegeven, hun vrij onderwijs tot
stand te brengen.
Waren dat niet de liberalen
Wie hebben in 1853 den Roomsch-Katho
lieken de volledige vrijheid verschaft bij hunne
kerkelijke inrichting
Waren het niet de liberalen
En wie stonden toen, in de beruchte April
beweging aan het hoofd der partijdie in
het herstel der Roomsch-Katholieke bisschop
pen een gruwel zagen
Waren het niet de anti-revolutionairen
die toen nog in de dagen van hun opkomst
waren
22.
VII.
Het VRIENDSCHAPSVERBOND.
De beden der dochter zullen den vader niet
afbrengen van den weg, dien hij in zijne ver
blinding heeft gekozen; hij ziet zijn naam uit
sterven en zou gaarne door zijn 'dochter een
vorstelijk geslacht grondvesten, maar in de lij
nen van haar hand staat het anders geschreven
en hij zal eer het leven in het zwakke rijs doen
wegkwijnen, dan het verplanten in een grond,
waar het niet kan gedijen. Beveel den blinde te
zien, den doove te hooren, indien gij kunt en
beproef dan de eerzucht te beteugelen. Maar
wees niet bezorgd, mijne oogen zien, dat uw
wensch vervuld zal worden, doch op eene andere
wijze en na droevige dagende zegen, die vruch
ten draagt tot in het duizendste gelid, rust op u
even als op hem, die van uw bloed is en u een
helper zal worden in den nood.
De oude vrouw voorspelde iets goeds in duis
tere, voor Guido onverstaanbare aanwijzingen en
de indruk was op hem te geruststellender en
weldadiger, daar zij, in plaats van een mystiek
hociis-pocus, waarmee anders de waarzegsters het
bijgeloof trachten te overtuigen, een godsdiensti-
gen toon aansloeg en uit hare woorden eendiep
weemoedig gevoel klonk. Hij keerde naar Wee-
nen terug, maar daar intusschen de gevangen
schap van vorst Lobkowitz was verscherpt, had
hij Eleonora geen bericht var. zijne reis kunnen
geven, totdat zij hem de gelegenheid daartoe aan
bood door de mededeeling, dat zij hem morgen
na de vesper in de Stephanuskerk zou opwach
ten. Bijna gelijktijdig ontving hij een briefje met
de woorden: „Bied dengene ae hand, dien gij zien
zult,alsin hetbedehuis uw hart moedeloos wordt."
Zoo was Guido niet onvoorbereid geweest in
het Godshuis een boodschap te zullen ontvangen,
maar hij wist reeds, dat het vonnis over vorst
Lobkowitz was uitgesproken en dit, ofschoon
streng, toch zachter was dan hij had gevreesd,
want liet men den veroordeelde het leven, dan
Wie hebben aan de inmenging van den
staat in kerkelijke zaken behoudens de
uitkeering van geldelijke toelagen door de
grondwet gewaarborgd een einde ge
maakt
Waren dat niet de liberalen
Waren het niet de liberalen, die in deze
eeuw door afschaffing van vele rijks- en alle
plaatselijke accijnsen, door verlaging van in
voerrechten, door afschaffing van straffen te
gen coalities van arbeiders, door verbod van
kinderarbeid enz.recht hebben verschaft
aan den kleinen manmede onder „ons
Christenvolk", en zulks trots den tegenstand,
ook van schier alle anti-revolutionaire ka
merleden
En toch durven de leiders der partij, wier
geestverwanten eenige eeuwen lang in Ne
derland de godsdienstvrijheid hebben gewei
gerd en andersdenkenden onderdrukt, aan
hel begin van haar politiek program bewe
ren dat „het liberalisme ons Christenvolk
heel deze eeuw lang heeft onderdrukt
Strekt een ontwerp-program, in de lijdens
week openbaar gemaakt en dat met zulk een
tastbare onwaarheid begint, der anti-revolu
tionaire partij lot eer?
Het centraal comité ontvouwe zijne begin
selen bestrijde de liberalen, maar schame
zich over een aantijging, welke bij waarheids-
lievend onderzoek blijkt neer te komen op
de schande van hen, die haar geuit hebben
Van een onmiddellijke algemeene werk
staking in de kolendistricten van de vijf
kolen-voortbrengende staten van Europa,
komt niets ziedaar in weinige woorden
het resultaat van het internationale mijn
werkers-congres, gedurende vier dagen in
Frankrijks hoofdstad gehouden, ziedaar, zou
den we er willen bijvoegen, een heugelijk
nieuws. Wel is het dreigend gevaar niet
afgewend, bestaande in een slag, te leveren
tusschen de werkgevers en werknemers, maar
bleef de mogelijkheid bestaan hem vroeger of
later in zijn eer hersteld te zien.
Deze hoop was ook het eenige dat in staat was
Eleonora te troosten de dochter van een ban
neling, die in zijn eer was aangetast, was te
trotsch om aan den zoon van een der vijanden
haars vaders te veroorlooven, haar zijne hand en
zijn naam aan te bieden.
Het bleef Guido, zoowel als Max, onverklaar
baar, hoe de heidin dit door Eleonora opgegeven
rendez-vous in den dom reeds voor bijna twee
weken had kunnen vooruitzien, en beiden kwam
het voor als het bevel van een bovennatuurlij
ken wil, elkander de hand te reiken, maar bij
beiden kwam dit bevel ook overeen mei een ge
voel van sympathie.
Toen zij elkander, nadat Eleonora zich had
verwijderd, bij den u.tgar.g van den dom ont
moetten, en Starheroberg aan Max zijn naam had
genoemd, blonk het gelaat van den laatste van
vreugde. Hij herinnerde zich de vermaning van
de oude om nooit tegen een Starhemberg het
zwaard te trekken, en voelde zich zonderling
aangetrokken tot den jongen cavalier, die de on
gelukkige vriendin van Maria trouw gebleven
was, toen alles haar en haar vader had verlaten.
Guido daarentegen, wiens nieuwsgierige belang
stelling was opgewekt gedeeltelijk door het in
druk makende uiterlijk van Gundacker, gedeel
telijk door dat deze zich de genegenheid en het
vertrouwen van Eleonora had verworven en het
geheim zijner liefde kende, maar ook vooral dat
deze jongeling hem op zulk een geheimzinnige
wijze was aanbevolen, maakte gaarne gebruik
van het recht des meer aanzienlijken om den in
nederiger omstandigheden levende de tegemoet
komende hand te bieden.
Gundacker, zei hijis de naam van de ou
dere linie van mijn geslachthetzij toeval dat
gij denzelfden naam voert, hetzij dat in oude
tijden het bloed van uwe en mijne voorvaders
uit dezelfde bron is ontsproten, die oude vrouw,
die ons heeft bijeengebracht, toonde een gene
genheid, die meer vertrouwen wekt dan hare
profetische gave, en ik ben des te eer bereid hare
wensclien te vervullen, daar gij de vertrouwde
van mijn dierbaarste geheim zijt geworden en
mijne Eleonura mij heeft gezegd,' dat zij u dank
verschuldigd was. Kan ik u in het een of ander
van dienst zijn? De oude vrouw zei me, dat gij
voor het oogenblik dreigt er geen gevaar in
dien zin en tijd gewonnen moge dan ook
al niet alles gewonnen zijn in het oog
van hen, die nog in deze maand of tegen
den eersten dag der lieve Meimaand een
catastrophe duchtten, is het resultaat der
overwegingen toch zeer geruststellend.
Indien de organisatie van de Belgen Oos
tenrijkers en Franschen even goed was ge
weest als die der Engelschen en voor een
deel ook der Duitschers en indien de mijn
werkers van de drie eerstgenoemde landen
alsook die van Germanie over even ruime
fondsen hadden te beschikken als de Engel
schen, wie weet of we niet spoedig met een
algemeene staking rekening hadden moeten
houden. Het geld, de ziel ook van de werk
stakingen, ontbreekt in de weerstandskassen
en 't zou immers onzinnig zijn een strijd
aan te binden, dien men zeker is door ge
brek dan wapenen te zullen verliezen. Wie
niet waagt heeft ook geen kansen op winst,
maar wie waagt met een bepaald fiasco voor
oogen verdient den spot van elkeen.
Met algemeene stemmen op 5 na werd
Zaterdag de motie-Defuet aangenomen aldus
gewijzigd Het congres is van meening, dat
ter bereiking van den werkdag van 8 uur
een algemeene werkstaking van de mijnwer
kers van Duitschland, Belgie, Frankrijk, En
geland en Oostenrijk-Hongarije noodig zou
kunnen worden. Het congres noodigt de
regeeringen en wetgevende lichamen der
verschillende staten uit, te trachten tot een
overeenstemming te komen betrekkelijk een
internationale conventie, ten doel hebbende
de bestudeering van een bijzondere wetge
ving, alle mijnwerkers rakende. Over de
vorming van een internationalen mijnwerkers-
bond zal men op het volgende congres dis
cussieeren, een comité ter voorbereiding is
benoemd.
Zooals men ziet, heeft het congres weinig
of geen praktische resultaten opgeleverd
maar in de toekomst kunnen de beraadsla
gingen van nut zijn voor de organisatie der
mijnwerkers.
meer waart dan ge schijnt, en wanneer ik u aan
zie, kan ik niet gelooven, dat het uwe eerzucht
bevredigt, meester te worden van het goudsmids-
gild of van dat der wapensmeden; ik dacht, dat
gij u beter te huis zoudt vinden in den ridder
lijken wapendos.
Dat had ik ook wel verlangd, antwoordde
Max, maar ik ben van geen adellijke geboorte,
en wien moes! ik dienen om de ridderketen te
verwerven? Ik heb graaf Tokely geweigerd zijn
banier te volgendie hij tegen den keizer op
steekt; ofschoon ook in het keizerlijk leger gunst
en geboorte eene voorwaarde zijn om vooruit te
komen, heb ik heden immers ook ondervonden
hoe zelfs gunstelingen zoo diep kunnen vallen
dat men hen niet behoeft te benijden. Door
mijne kunst ben ik, zoo niet de eerste, dan toch
onder de besten in het handwerkik wil niet
streven naar een hoogte, waarvan het toppunt
voor mij is afgesloten maar boven alles, bij welker
beklimming mij niet het bezielende gevoel aan
drijft, dat het Gods wil is, die mij tot dat doel
roeptdat mijn streven is in Zijn dienst, tot
Zijne, niet tot mijne eer.
Dat is een brave en ridderlijke denkwijze
zei Guido, en er lag geestdrift in den blik, dien
hij op Max vestigde, zoo dachten onze voorvade
ren in de kruistochten maar dat is helaas voor
bij. Thans streeft alles slechts naar macht en
ijdele grootheid. De Fransche koning Lodewijk
XIV stelt alles in het werk om de macht van
het Duitsche rijk te fnuiken, en ons ontbreekt
een man, zooals Rudolf van Habsburg was, om
hem het hoofd te bieden. De Brandenburgsche
keurvorst Frederik Wilhelm wordt onzen keizer
te machtig, die zou anders een rijksveldheer zijn,
die zijne eer kon handhaven. In den hofkring
heerschen de kuiperijen, en daaronder gaat het
rijk te gronde. Wij voeren een zwakken oorlog
tegen de Nederlanden en den Elzas, Lodewijk
XIV stookte de Hongaren tegen ons op, en de
allerchristelijkste koning is bevriend met den
grooten heer van Turkije. Tengevolge der Fran
sche intriges sloot keizer Leopold na de over
winning van Montecuculi bij St. Gothard aan de
Raab, den nadceligen vrede van Basvar, die de
Turken nog stouter maakte; hij zag werkeloos
aan, dat Candia door de ongeloovigen werd ver
overd hij heeft thans ook ae Polen in den steek
gelaten, die onder den dapperen woiwode Johan
Ook in Belgie deinst men naar 't schijnt
voor de verantwoordelijkheid van een alge
meene staking terug, getuige het besluit,
genomen door het buitengewoon congres der
Belgische werklieden-partij, te Brussel ge
houden. Met groote meerderheid werd name
lijk besloten den algemeenen raad der partij
volmacht te geven de algemeene staking tot
na de behandeling der begrooting uit te
stellen; men begint blijkbaar in te ziendat
er eer kans is op grondwetsherziening langs
den geleidelijken, ordelijken weg, dan langs
den weg van den dwang.
In Spanje, met name in Barcelona, schijnt
men over de op 1 Mei te houden manifes
tatie niet zeer gerust te zijn, de regeering
neemt haar maatregelen reeds door het gar
nizoen te versterken en een eskader gereed
te houden en zij heeft daartoe wel reden
want de anarchisten spreken van een alge
meene staking, van plundering der winkels
enz.
Ook de Fansche anarchisten zijn dermate
aan 't ijveren, dat de regeering haar maat
regelen zal dienen te nemen, gedachtig aan
het spreekwoord, dat voorkoming boven ge
nezing verkieselijk heet.
De datum voor de rijksdag verkiezing voor
Geestemtlnde nadert meer en meer en 't
schijnt volgens berichten dat 's ex-kanse
liers kansen nog zoo slecht niet staan zelfs
zouden bij herstemming de progressisten
met de nationaal-liberalen op Bismark willeu
stemmen. De bekende conservatief Del-
brtick acht gunstige gevolgen Bismarck's ver
kiezing niet mogelijk. Wordt hij gekozen,
dan is er kans, dat hij een partij vormt, die
de regeering bij elke gelegenheid den voet
zal schrap zetten en valt hij, dan is dit fiasco
een schande voor het land. Hij legt den
nationaalliberalen, die den ex-kanselier can-
didaat stelden, dus onhandigheid ten laste.
Over de nederlaag, in Sligo geleden
schijnt Parnell zich niet te kunnen heenzet-
ten, hij wil het gerecht er in mengen ten
einde het bewijs te leveren, dat de kiezers
Sobieski aan de Turken de tanden hebben laten
zien ih vrees dat niemand ons ter zijde zal
staan, wanneer de Groote Heer nogmaals zijn
gansche macht verzamelt om de halve maan bin
nen Weenen te brengenwaarvoor God ons be
hoede. Ja, gij hebt bijna recht om te zeggen,
dat de banieren des keizers niets aanlokkends
meer hebben maar als de nood dringt, zal dit
anders wordeq, dan heeft Oud-Oostenrijk zich
nog nimmer verloochend. Doch hebt gij geen
anderen spoorslag om uw geluk te beproeven.
Mijne bruid heeft mij verhaald, dat zij eens een
stout woord van u had gehoord, zoo stout, alsof
gij den moed hadt om de sterren van den hemel
te halen
Het gelaat van Gundacker gloeide op deze woor
den, en bijna gekrenkt zag hij Guido aan, want
bezwaarlijk iets anders dan spotternij kon hem
deze taal in den mond gelegd hebben. Den
blik tot de zon opheffen, en door haar glansver
blind, in de herinnering van het onbereikbare
zwelgen, zei hij, is geen waanzinnig begeeren.
11c zou gezwegen hebben, antwoordde Guido,
die den gekrenkten toon opmerkte, indien ik ge
loofde dat het hoogste een man onbereikbaar toe
schijnen kan. Wat is onbereikbaar? toch niets
dan het bovenaardsche, en gij zoudt niet de eerste
zijn, die zich met het zwaard de hand eener prin
ses had veroverd indien gij uw geluk beproeft,
en de godin Fortuna u gunstig is.
En dat zegt gij, een Starhemberg, een spruit
van den hoogsten adel
Verwonder u liever, dat dit de gedachte is
van Eleonora; zij vermoedt dat uw stout woord
een maar al te gereden bodem heeft gevonden,
dat Vorst Liechtenstein streng tegen zijne doch
ter is geworden, omdat hij iets dergelijks vreest.
Ook de Heidin maakte zonderlinge toe
spelingen ik geef u geen raad ik wil
u noen vleien, noen dwaze verwachtingen inboe
zemen, maar wie den naam Gundacker draagt,
wien het bloed met een lioogere aandrift door
de aderen stroomt, die moet voor geen waagstuk
terugdeinzen om zich uit het stof te verheffen.
Gij voedt een vuur, dat mij verteert, en dat
ik lang heb bestreden, mompelde Max binnens
monds, als aarzelde hij aan de verzoeking ge
hoor te geven.
(Wordt vervolgd.)