Nummer 34,
Zondag 26 April 1891.
14e Jaargang
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen,
ANTOON TIELEN,
Staatkundig overzicht.
FEUILLETON.
I G
UITGEVER:
Waalwijk.
en Laaplraalsclie Courant,
Dit blad verschijnt Woensdag en Zaterdag avond.
Abonnementsprijs per 3 maanden,/1,00.
Franco per post door het geheele rijk f 1,15
Brieven, ingezonden stukken, gelden enz., franco te zenden
uan den Uitgever.
Advertentiën 17 regels 0,60 daarboven 8 cent per regel
groote letters naar plaatsruimte. Advertentien 3 maal ter plaatsing
opgegeven, worden 2maal berekend. Advertentiën voor Duitscb
land worden alleen aangnomen ioor het advertentiebureau van
Adolf Steiner, Hamburg. Reclames 15 cent per regel.
De parlementen van de verschillende landen
van Europa geven voor zoover zij, evenals
het Fransche parlement, niet meer genieten
van den heerlijken vacantietijd maar weinig
reden tot bespreking van hun daden. De
Duitsche rijksdag houdt zich onverdeeld be
zig met de arbeidswetgeving, een zaak, die
den sociaal-democraten in 't bijzonder ter
harte gaat, getuige hun ijver in de indiening
van amendementen. Dinsdag kwam een artikel
van die wetgeving ter sprake, waarbij straf
wordt bedreigd tegen hen, die deelnemen
aan een vereeniging, de vaststelling van de
loonen bedoelende, welke stratbedreiging de
minister van handel noodig achtte omdat de
intimidatie in den laatsten tijd schrikbarend
is toegenomen. Het recht van vereeniging
wordt niet bedreigd, maar de dwang, uitge
oefend om de werklieden tot deelneming aan
vergaderingen te dwingen.
De liberalen en republikeinen in de Spaan-
sche kamer hebben zich onthouden van
deelneming aan de verkiezing van een pre
sident en de laatsten oordeelden het evenals
de carlisten noodzakelijk nog eens te verklaren,
dat zij zich door hun eed aan den koning
tot niets gebonden achten.
Andermaal heeft de Britsche premier, de
markies van Salisbury, eene krachtige nota
tot de Portugeesche regeering gericht, waarin
ophelderingen worden gevraagd omtrent het
gebeurde met een Britsch stoomschip te
Beira. Hij zal —anders dus dan destijds met
het ultimatum het antwoord afwachten
alvorens te beslissen omtrent hetgeen hem te
doen staat.
Naar Daily News vreest en ontraadt is
Salisbury ditmaal voornemens, wanneer het
antwoord van Portugal onbevredigend uitvalt,
eene panservloot naar Lissabon te zenden.
Aan the Times wordt overigens uit Portu
gal geschreven, dat de toestanden daar te
lande op het oogenblik bedenkelijker zijn dan
26.
X.
DE GOUDMAKER.
Meester Helmuth had niet zonder geldige re
denen gewenschtdat men ook Gundaeker zou
ontbieden, ofschoon zijn trots als overman van
het gild er zich tegen had moeten verzetten
om het oordeel van een jong gezel in te roepen.
Meester Helmuth was een oprecht, eenvoudig
menscli, bezield door een rechtmatigen trots op
zijne kunst; hij wist goud, zilver en edelge
steenten te schatten en daarvan kunstwerken te
vervaardigen zooals hij dat had geleerd, maar
de smaak van het sierlijke Italiaansche geknut
sel, gelijk hij de dunne, broze weefsels van me
taaldraad noemde, was hem een doorn in het oog,
omdat hij dit werk niet verstond. Evenwel had
hij het gedreven werk van Max op wapenrustin-
fen geprezen en bewonderd, dit kon er door,
et behoorde niet tot zijn vak.
Meester Helmuth geraakte in een onaangename
stemming zoo dikwijls hij hoorde, dat een goud
maker zich in het vertrouwen van den kéizer had
weten in te dringenhij geloofde niet aan de
zwarte kunst, en wilde van de kwakzalverij van
het goud maken niets weten; maar misschien juist
daaromomdat hij met achterdocht zijn onder
zoekingen in het werk stelde, hechtte de keizer
veel aan zijn uitspraak en was toornig als hij
daarmee talmde, maar berispte hem hevig als een
bedrieger ook hem had misleid. Zoo zag Helmuth
het dan nu ook vooruit, dat hij met een bekwaam
kwakzalver te doen had; gaf hij echter twijfel te
kennen, zonder te kunnen bewozen dat er bedrog
werd gepleegd, dan handelde hij tegen den wensch
de3 keizers; van den anderen kant stelde hij zich
bijna met zekerheid bloot aan het gevaar van
later berispt te worden, omdat hij zich had laten
misleiden.
Ik heb van Bockel gehoord, zei hij tot Max,
dat gij de schelmsche kunstgrepen kent, waarmede
de Italianen het scherpste oog van een eerlijk
ooit. Alles staat op losse schroeven; het aan
blijven der regeering, ja zelfs van den koning
is slechts eene quaestie van tijd en in geval
eener revolutie is men zeer beducht voor
leven en eigendommen der vreemdelingen,
met name der Engelsche.
De Iersche afgevaardigde Redmond heeft
in de meeting der nationale liga te Dublin
gezegd, dat de voortzetting van het „p'an of
campaign" niet langer mogelijk was, daar er
buiten de fondsen te Parijs geen dubbeltjes
meer zijn. Zoo zou de regeering dus haar
zin krijgen zonder dat T haar eenige moeite
of eenig offer heeft gekostde Iersche zaak
zou op den achtergrond geraken, dank zij
der tweedracht in 't kamp der Ieren.
De Italiaansche regeering dooi de onder
vinding wijs geworden of eigenlijk door den
nood gedwongen, blijft zich bij voortduring
op de zuinigheid toeleggen zelfs heeft mi
nister Pelloux (oorlog) plan de militaire mu
ziekkorpsen af te schaffen, wijl zij volgens
de meening van den minister een instel
ling van weelde zijn en de Italiaansche schat
kist en weelde zijn zaken, die zich evenmin
verdragen als water en vuur. Minister Luz-
zatii, die het beheer over d<; dubbeltjes heeft
en dus juist weet, welke uitgaven men zich
kan veroorlooven om kaal doch knapjes voor
den dag te komen, heeft nu weer uitgere
kend, dat men nog wel 1.333.000 francs kan
besparen, als 80.000 francs op binnenland,
121,000 fr. op het ministerie der schatkist,
166.000 Ir. op financien, 137,000 fr. op bui
tenland en 109,000 fr. op openbaar onder
wijs.
Deze zuinigheid is in schrille tegenstelling
met de handelwijze van het kabinetCrispi,
dat de kleinigheid van 14 millioen te veel
uitgaf voor Afrika en voor al de hooge pos
ten eenvoudig de goedkeuring niet vroeg aan
de kamer een handelwijze, waarover de
begrootingscommissie heel slecht is gestemd,
zoodat zelfs een bespreking van die onre
gelmatigheden in de kamer niet tot de on
waarschijnlijkheden behooit.
man weten te bedriegen; gij hebt niets te vreezen,
indien gij den kwakzalver in zijn gezicht zegt,
dat hij toch slechts den keizer wil misleiden
zooals alle anderen pas hem op de vingers en
spreek maar vrij uit, al wordt ook de keizer
boos.
Ik kan ook niet gelooven, hernam Max, dat
edel metaal door geheime kunsten kan worden
vervaardigd; maar daarom veracht ik de alchemie
niet; er zijn reeds vele vermengingen uitgevonden,
die voor armere lieden de edele metalen vervan
gen en tot l'raaie sieraden kunnen verwerkt
worden.
De satan hale de goudmakers en alchemis
ten riep Helmuth; wie geen beker van zuiver
goud kan betalen, laat die uit een tinnen drin
ken. Het edele gild der goudsmeden zou weldra
moeten gaan bedelenindien men voorwerpen
van weelde uit onedele metalen ging maken.
Wie zou aan nog den arbeid van een kunstenaar
betalen Die waren weggeworpen aan dingen
zonder waarde.
Max wilde den meester door tegenspraak niet
verder opwindenmaar beiden waren tamelijk
teleurgesteld toen men hen in de zijkamer liet
staan, terwijl in het laboratorium werd gewerkt;
de hoop van Helmuth, dat Max den kwakzalver
op eenig bedrog zou betrappen, werd daardoor
verijdeld.
Waarschijnlijk zullen wij den Italiaan zijn
groot geheim niet kunnen afzien, mompelde Hel
muth verdrietig, men zal ons het werk vertoo-
nen als het gereed is, en men zou wel een ver
bond moeten gesloten hebben met den booze om
dan te raden wat het is. Ik kan slechts zien,
toetsen en wegen, meer kan ik niet.
De massa moet te herkennen zijn als men
ze smelt, zei Max, maar Helmuth schudde het
hoold. Indien de Italiaan zijn goud al uit de
handen geeft, dan zult gij uit de gesmolten
massa nog even weinig herkennen als uit de
koude.
Toen beiden mannen eindelijk in het laborato
rium werden geroepen, bleef Max bescheiden ter
zijde staangraaf Caetano lette ook nauwelijks
op hemmaar sloeg slechts een loerenden blik
op den meestei. De gelaatstrekken van alle
aanwezigen toonden aan, dat de kunst van den
graaf hen in verbazing had gebracht, dat men
allen twijfel reeds had overwonnen dat slechts
duidelijke bewijzen van het tegendeel den indruk
In antwoord op eene interpellatie betref
fende de sociale wetgeving en het wensche-
lijke eener herziening van eenige artikelen
van het burgerlijk wetboek, heeft in de Ita
liaansche kamer de minister van justitie, de
heer Ferraris, verklaard, dat de regeering
voornemens is in den nood der arbeidende
klasse te voorzien met die middelen en in
die richting, als haar door 't parlement zul
len worden aangegeven.
Op een tweede interpellatie over de hou
ding welke de regeering voornemens is aan
te nemen tegenover het steeds aangroeiend
aantal werkloozen en op welke wijze zij dan
voornemens is in dien nood te voorzien, ter
wijl dagelijks werklieden aan de staatswerk-
plaatsen gedaan krijgen en steeds bezuinigd
wordt op allerlei werkzaamheden, gaf de mi
nister-president ten antwoord, dat niet ver
geten moest worden, dat de sociale quaestie
niet nieuw, maar zoo oud is als de wereld
en door geen enkelen staatsman kan worden
opgelost. De regeering, zeide hij verder, moet
er in voorzien met de middelen, die zij te
harer beschikking heeft.
Hierbij merkte hij op, dat alleen voor den
aanleg van spoorwegen jaarlijks 200 millioen
wordt besteed,
Voorts verklaarde hij, dat de bezuinigin
gen strekken moeten om een gezonden finan-
cieelen toestand te verkrijgen, waarvan de
weldadige uitwerking op den economischen
toestand van het geheele land ook de werk
lieden zeer ten goede zal komen.
De heer Rudini eindigde met te zeggen,
dat de strooming, welke sedert 50 jaren den
staat noodzaakt de onbedeelden ter hulp te
komen, steeds sterker wordt, en dat men
daar alles van hopen moet en niet van eene
oplossing met geweld, welke een verbetering
der sociale verhoudingen slechts vertragen zou.
Uit Bulgarije komen allerakeligste berich
ten over pijnigingen van gearresteerden in
zake den moord, op minister Beltcheft ge
pleegd. Daar dat nieuws over Servie weste
lijk Europa heeft bereikt, zal men wèl doen
rekening te houden met de min gunstige
relatien tusschen beide Balkan-volkeren.
Met de werkstakingen wil 't nog maar
niet recht vlotten. Evenals 1 April is ook
20 April voorbijgegaan, zonder dat 't in de
kolendistricten van het Belgenland tot een
algemeene staking is gekomen de gedeel
telijke stakingen in het district van Mons
2000 man met vooruitzicht op spoedige her
vatting der werkzaamheden doen de zaak
door de socialistische leiders voorgestaan,
meer goed dan kwaad. Ol 't 1 Mei tot een
algemeene staking zal komen of zelfs op dien
dag algemeen niet zal worden gewerkt, hangt
nog in de lucht. Indien alleen de 30.000 man
van het kolendistrict van Charleroi, die lid
zijn van de mijnwerkersvereeniging, den 1
Mei vrij nemenberokkenen zij zichzelven
daardoor een verlies aan loon van 100.000
trancs.
In Spanje nemen de manifestaties met
betrekking tot de Mei-beweging, toe, maar
nog immer ontbreekt de eensgezindheid, hoe
wel de heeren anarchisten wel gaarne hun
theorieën in praktijk zouden willen brengen
door plundering van winkels en fabrieken.
Zoo'n vaart zal 't wel niet loopen, maar men
moet toch voorzorgsmaatregelen nemen en
dat is ook in Italië geraden, want Nicotera's
verbodsbepalingen tegen manifestaties heb
ben veel verbittering gewekt. In de Duitsche
kolendistricten duren de gedeeltelijke werk
stakingen voort, met name in Westfalen
juist werd uit Essen gemeld, dat er hier en
daar weer aan den arbeid waren getogen en
daar komt uit Bochum de mededeeling, dat
't zich aldaar en in Gelsenkirchen zóó lee-
lijk doet aanzien, dat wellicht een algemeene
staking kan uitbarsten. Ook in Brunswijk
hebben eenige honderden mijnwerkers ge
staakt en het gevolg is geweest het onmid
dellijk ontslag van 25.man en van 270 man
einde der week. In het district Stockdale
(Pittsburg) gaan de stakers danig te keer,
bommen en buskruit zijn hun wapens in den
Strijd en militaire hulp is zeer gewenscht.
zouden kunnen wegnemen, dien de kunst van den
graaf had te weeg gebracht.
Is dat goud? vroeg de keizer aan Helmuth,
en wees op den in goud veranderden gulden; en
zijn dit echte metalen wijzende op den inhoud
der beide kroezen.
Helmuth bezag, toetste en woog den gulden
hij woog nauwkeuriger dan de keizer had ge
daan en zei dat het geldstuk indien
het in de munt van goud was geslagen, een half
aas zwaarder moest zijn.
Graaf Caetano glimlachte en zei: Zeer juist,
want dan zou het goud dichter en dus zwaarder
zijn, maar ook aldus heeft het toch een tienmaal
grootere waarde dan zilver.
Met uw verlof, nam Max het woord, in
dien ik de oppervlakle afvijl, dan komt van bin
nen zilver te voorschijn. De munt is slechts
verguld, ik ken dat stukje, het is te Genua uit
gevonden.
Het bleeke gelaat van den graaf werd vuurrood,
zijn donker oog schoot vlammen, maar terwijl de
keizer en zijne omgeving den stouten spreker
verrast aanzagen, vond hij gelegenheid zich te
herstellen, en zei daarop: Ik heb ook slechts
beweerd, dat het zilver, dat met mijn poeder in
onmiddellijke aanraking is, in goud verandert;
ik zou den gulden hebben moeten smelten om
hem ook inwendig geheel goud te doen worden.
Men heeft mij in Italië het geheim van het roode
poeder afgeziendaarom hecht ik duaraan ook
geen bijzondere waarde; maar hier, kunt gij ook
goud en zilver maken uit kwikzilver? Verstaat
gij dat ook?
Max nam het stuk zilver uit den kroes om het
te toetsen. Het zou voor een opmerker interessant
zijn geweest, de verschillende indrukken gade te
slaan, die het zelfbewust optreden van Max maakte
op de personen, die bij dit tooneel tegenwoordig
waren. Niemand der aanwezigen, zelfs de keizer
niet, was onbevooroordeeld en kalm genoeg, om
uit de waarneming van den Italiaan en van Gun
daeker een besluit te trekken.
Zooals Helmuth reeds had te kennen gegeven,
werd bij keizer Leopold het spreekwoord: men
hoopt en gelooft zoo gaarne datgeen wat men
wenscht, maar al te zee'- bewaarheid. De gedachte,
het onschatbare geheim van het goudraaken ein
delijk te zullen ontdekken, had iets zoo verlei
delijks voor een vorst, wiens schatkist steeds ledig
was, dat hij er voor terugbeefde een illusie, die
hem zooeven met al hare betoovering gelukkig
had gemaakt, zoo spoedig in rook te zien ver
vliegen. Er bekroop hem een onwillekeurig mis
noegen tegen den man, die zijn sclioonen droom
wilde vernietigen; in plaats van argwaan legen
Caetano te koesterensidderde de keizer bijna
even lievig als de kwakzalver voor de ontdekking
van eenig bedrog. Hier kwam bij, dat de keizer,
die zelf scheikundige proeven namwel geneigd
was een vergissing over het hoofd te zien, waar
reeds meer was verricht dan hij kon verklaren,
en dat hij niemand, die op weg scheen het lang
gezochte geheim te vinden, niet wilde doen af-
tchrikken om zijne proeven voort te zetten.
Hierdoor is het te verklaren, dat de ontsteltenis
van den kwakzalver den keizer geen argwaan
inboezemde, dat de vrij onbeduidende verontschul
diging van den laatste met betrekking tot den
gulden hem voldoende was, en dat de graaf den
moed vond een driest vertrouwen te huichelen
ten opzichte van de door hem vervaardigde goud
en zilverklorapen.
Doch huichelen is eigenlijk het woord niet.
Graaf C;*etano wist zeer goed, dat geen goudsmid
ter wereld den inhoud der kroezen voor iets an
ders dan goud en zilver kon verklaren, maar hij
was een geslepen goochelaar, en het zou hem on
mogelijk zijn geweest zonder eenige voorberei
dingen zijn kunststuk te herhalen; het vertrouwen,
dat hij aan den dag legde, werd beheerscht door
de vrees, dat de keizer mocht eischen, dat hij
voor de oogen van den goudsmid de kracht van
zijn middel zou toonen.
Meester Helmuth, die bij de uitspraak van Gun
daeker over den gulden reeds had getriomfeerd,
was uit het veld geslagen, toen Max na geëindigd
onderzoek verklaarde, dat hij alles voor edel me
taal hield en dat degene, die dat had vervaar
digd, de kunst verstond om gedegen goud en
zilver te maken.
De keizer had eene teleurstelling gevreesd; de
graaf was er voor beducht geweest, dat Max zou
zeggendat hij niet kon gelooven dat iemand
deze metalen kunstmatig haa vervaardigd, eer hij
de bereiding met eigen oogen had gezien; het
verwor.derne hem dat Max geen argwaan deed
blijken, want hij gevoelde wel dat deze jonge man
minder lichtgeloovig was dan de keizer en zijn
gevolg, want hij gaf noch verbazing noch be
wondering te kennen.
Wordt vervolgd.