Nummer 2. Zondag 5 Januari 1896. 19e Jaargang.
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen.
ANTOON TIELEN,
Spanje.
BUITENLAND.
Belgie.
Frankrijk.
Engeland.
Duitschland.
Italië.
UITGEVER-
Waalwijk.
De Transvaal.
«BMM«UW—P—I li »ii i i i i mmmmmmmi i i i i i «wiww—
Waalw|lsclie on Langstraalscho Courant,
Dit Blad verschijnt Woensdag en Zaterdagavond.
Abonnementsp rijs per 3 maanden f 1,
Franco per post door het geheele rijk f 1,35.
Brieven, ingezonden stukken, gelden enz., franco e zenden
aan den Uitgever
Advertentiën 1 7 regels f0,60; daarboven 8 cent per regel,
groote letters naar plaatsruimte. Advertentiën 3maal ter plaatsing
opgegeven worden 2maal berekend. Advertentiën voor Duitsch-
land worden alleen aangenomen door het advertentiebureau van
Adolf Steiner, Hamburg. Reclames 15 cent per regel.
Juist toen 't er uit ging zien alsof het
conflict tusschen de „uitlanders" en de regee
ring van de Zuidafrikaansche republiek een
gunstige keer ging nemen (dat was kort vóór
de sluiting van den oudey jaarkring), is het
plotseling misgeloopen en er kan, zonder
eenige overdrijving, gesproken worden van
een formeele revolutie. In 't kort zij geme
moriseerd, waarover de zaak eigenlijk loopt.
Transvaal heeft in 1884 bij conventie met
Engeland, dateerend van 27 Februari, zijn
algeheele politieke onafhankelijkheid verwor
ven, met voorbehoud evenwel, dat alle, door
de republiek met vreemde mogendheden te
sluiten verdragen of overeenkomsten, moeten
worden onderworpen aan de goedkeuring van
de Engelsche kroon. Nu zijn den „uitlanders"
(voornamelijk Eugelschen) heel beperkte po
litieke rechten toegestaan en de te Johannes
burg gevestigde zonen van „Old Engeland"
hebben, voor zoover zij deel uitmaken van
een door hen gevormd nationaal verbond,
onder leiding van Charles Leonardeen
speciale favori van Cecil Rhodes (wat verdacht
is) geëischt gelijkstelling in rechten, met al
de daaruit voortvloeiende wijzigingen en her
vormingen. Wat is er nu geschied, terwijl
men reeds begon te hopen op een schikking
of zoo iets, zij 't ook, dat Engeland's houding
geen vertrouwen wekte
Een gewapende bende van 800 man, deel
uitmakende van de in Matabelenland geves
tigde „Chartered Company" overschreed, te
hulp geroepen door de leiders der Engelsche
beweging, de Transvaalsche grens en rukte
voort tot in de nabijheid van Rustenburg.
Een dergelijke schending van het Transvaal
sche grondgebied kon natuurlijk door president
Kruger niet gedoogd worden. Vandaar dat
de president onmiddellijk last gaf om de
mannen der „Chartered Company" met geweld
van wapenen terug te drijven. Zelfs te Lon
den wordt door de bladen dit met alle
internationale wetten in strijd zijnde optreden
van den heer Jameson ten krachtigste afge
keurd. De minister van koloniën, de heer
Chamberlain, die aangezien het gebied der
„Chartered Company" onder Engelands pro
tectoraat staat, daartoe het recht heeft, ge
lastte den heer Jameson per telegram om
onmiddellijk terug te trekken.
Het schijnt dus dat dr. Jameson, de ad
ministrateur van de „Britsche Zuid-Afrika
Maatschappij" op eigen houtje heeft gehan
deld zonder voorkennis van zijne maatschappij
en zonder machtiging van Cecil Rhodes. Hij
is daartoe overgegaan na ontvangst van een
brief van eenige aanzienlijke uitlanders te
Johannesburg, die hem een hoogst overdreven
voorstelling gaven van de gevaren, waaraan
zij, hun vrouwen en kinderen blootstonden
en zijn hulp inriepen tegen de Boeren, die,
volgens de schrijvers van den brief, alle
Engelschen dreigden te vermoorden. In plaats
van daarvan kennis te geven aan zijn onmidel-
lijken chef en diens bevelen at te wachten, is
dr. Jameson eigenmachtig te werk gegaan en is
hij aan het hoofd van een gewapende bende
bij Mafeling de Zuid-Afrikaansche Republiek
binnengevallen. Blijkbaar was hij zich bewust
van het onrechtmatige zijner daad en vreesde
hij teruggeroepen te worden, want hij heeft
de voorzorg genomen, den telegraafdraad
door te snijden.
In deze omstandigheid ligt voor het oogen-
blik 't grootste gevaar. De Britsche regeering
heeft dr. Jameson gedesavoueerd en hem
bevolen, onmiddellijk terug te keeren, maar
nu de telegrafische gemeenschap is verstoord,
moet dit bevel hem door boden gebracht
worden, en de mogelijkheid bestaat, dat het
in dien tusschentijd tot eene bloedige botsing
komt tusschen de woeste, niets ontziende
mannen van Jameson en de Boeren, die hij
op zijn weg ontmoet. En als er eenmaal bloed
gestroomd heeft, zijn bij de heerschende
spanning de gevolgen niet te overzien. De
Engelsche agent te Pretoria, sir J. Dewet, is
Jameson van Johannesburg tegemoet gereisd
om hem uit naam van koningin Victoria te
bevelen, onmiddellijk terug te keeren; het is
te hopen dat hij hem bijtijds aantreft, vóór
de bende tot handtastelijkheden is overgegaan.
Inmiddels komt uit Pretoria het bericht,
dat een tweede bende van de „Chartered
Company" in den Oudejaarsnacht de grens
is overgetrokken, en dat te Johannesburg
een opstand is uitgebroken. Waarschijnlijk is
van dit laatste Jameson's overijlde stap de
schuld, en zijn de uitlanders, zoodra zij hoor
den dat hulp in aantocht was, lot feitelijk
heden overgegaan.
Lord Chamberlain zond president Kruger
een telegram, waarin hij hem verzocht het
zijne te doen om een botsing tusschen beide
partijen te voorkomen en deze zal zekei
gaarne aan dezen wensch gehoor geven, want
de Transvaalsche regeering wenscht niets
liever, dan dat de vrede worde gehandhaafd.
Wellicht zal de president nog genoegen
nemen met eene onmiddellijke outruiming
van het Transvaalsche gebied door de En
gelsche kolonisten, die, alle internationale
bepaling overtredende, op zoo uitdagende
wijze tegen de Transvaalsche regeering op
treden.
Intusschen meldt een telegram van 2 Januari:
Jameson moet bij Johannesburg met de
Boeren slaags geraakt zijn en flink klop ge
had hebben, i ij moet ernstige verliezen
hebben geleden. Men meeut dat hij genood
zaakt zal zijn naar de grenzen terug te
trekken.
Dit bericht, dat namelijk Jameson een
nederlaag en groote verliezen van menschen-
levens zou hebben geleden, wordt door het
ministerie van koloniën bevestigd. Jameson
heett zich overgegeven. Chamberlain seinde
naar Pretoria om voor de gevangenen en
gewonden een genadige behandeling te
vragen.
In eeu later bericht meldt de Engelsche
agent te Pretoria dat Jameson zich heeft
overgegeven. Maar al deze belichten zijn
eenigszins onduidelijk en verward.
De minister van staat Frère Orban is
Donderdagmorgen, enkele minuten na 7 uur
overleden. Hij leed gedurende vele jaren
aan bronchitis, welke ziekte bij het begin van
dezen winter een ernstig karakter had gekre
gen en den lijder noodzaakte te bed te blij
ven. De nacht was vrij goed, maar's morgens
werd de zieke door een kinkhoest overvallen
die hem uitputte, en na korten doodstrijd gaf
hij den geest.
Frère Orban was afgevaardigde van Luik
gedurende 47 jaren (van 1847 tot 1884) en
minister gedurende 24 jaren (van 1847 tot
1852 en van 1857 tot 1870, en van 1878 tot
1884.)
De tijding van zijn dood werd onmiddellijk
aan den koning medegedeeld, die een betui
ging van deelneming aan de familie deed
overbrengen door den opperhofmaarschalk.
Hoewel het sterven van Frère Orban te voor
zien is geweest, veroorzaakt de dood van
dezen leider der liberale partij (sedert 1868)
zeer groote deelneming en droefheid.
Op de Nieuwjaarsreceptie op het Elysée
te Parijs heeft president Faure, de geluk-
wenschen van het corps diplomatique beant
woordend verklaarddat Frankrijk zich
wenscht te wijden aan de werken van een
dracht, vrijheid en vooruitgang en overal
waar het tusschenbeide kwam, 't zij dan
afzonderlijk of met anderen, de pogingen zag
slagen, die het aanwendde ten bate der be
schaving en bevestiging des vredes.
Het zal ook voor het vervolg Frankrijk's
ijverig streven wezen deze staatkunde te doen
zegevieren.
Een officieel telegram van Campos bracht
het bericht van een ontmoeting met de op
standelingen onder Gomez en Macéo. De
Spanjaarden hadden vier dooden en negen
tien gewonden. Het telegram zegt nog dat
de Spanjaarden tegenover de opstandelingen
geplaatst een beweging wisten te maken en
vooruit te dringen in de richting der provincie
Havana. Echter erkent Campos ook dat de
berichten aangaande dit laatste niet eenslui
dend zijn.
Er wordt veel over het telegram gesproken.
De rechter van instructie, belast met
het proces der Madridsche gemeenteraads
leden, heeft negen van de tegenwoordige
jaadsleden, drie vroegere en twee pachters
van de belasting in staat van beschuldiging
gesteld.
De groote linnenfabriek der firma Hepworth
en Co. te Leeds is volgens telegrafisch bericht
door het vuur vernield. De schade wordt op
f 900000 geschat. Door deze ramp zijn dui
zend arbeiders werkloos geworden.
De uitlevering van den in Italië gearres
teerden baron Von Hammerstein zal waar
schijnlijk binnen 14 dagen volgen. Hammer
stein wordt door den commissaris van politie
YVolfF en de Italiaansche gendarmes per spoor
naar de grenzen gebracht.
Het landgericht te Leipzig veroordeelde
den voormaligen directeur der Leipziger
Volkszei'.ungSimon Katzenstein wegens
majesteitsschennis tot drie maanden gevan
genisstraf. De hoofdredacteur van de Slees-
wijk Holsteinsche Volkszeitung werd door de
rechtbank van de beschuldiging wegens majes
teitschennis vrijgesproken. Er was één jaar
gevangenisstraf tegen hem geëischt.
Bij den brand van een petroleumpakhuis
te Beutnen iu de Pruisische provincie Silezie
zijn 400 vaten petroleum en 300 tonnen haring
verbrand; een winkelbediende en een soldaat
vonden den dood in de vlammen.
In de nabijheid van Waldenburg in de
provincie Silezie, niet ver van Hermsdorf
heeft een vreeselijke mijnontploffing plaats
gehad. Reeds zijn 23 dooden en een groot
aantal gekwetsten naar het mijnwerkerszieken
huis te Waldenburg overgebracht, en velen
worden nog vermist.
Een geweldige brand, waarbij het verlies
van twee menschenlevens te betreuren is
heeft te Hambutg gewoed in een gebouw aan
de Kleine Rijkstraat. Daar bevonden zich
onder andere een bergplaats van klaverzaad,
een wijnpakhuis en een boekdrukkerij. Het
vuur vónd in de groote voorraden zaad, papier,
wijn en spiritualiën rijkelijk voedsel en of
schoon de stedelijke brandweer met zeveu
stoomspuiten en 20 gewone spuiten zeer
spoedig op het terrein verscheen, brandde
het vuur 's avonds nog rustig voort. Het
vernielende element werd op alle mogelijke
wijzen tegengewerkt, van alle omliggende
daken uit werd het vuur bespolen, doch niets
kon den voortgang ervan stuiten. Er' zijn
helaas ook twee menschen, werklieden uit
bovengenoemden zaadhandel in de vlammen
omgekomen. De eene verbrandde voor de
oogen van zijn broeder, die, toen hij poogde
den ongelukkige te redden, zelf brandwonden
bekwam en zijne pogingen tot redding ten
slotte moest opgegeven. De andere werkman
werd vermist en is ongetwijfeld eveneens iu
de vlammen omgekomen. Bovendien werden
twee brandweerlieden door neervallende
steenstukken vrij ernstig gekwetst en wegge
dragen. Het blusschingswerk werd door de
heerschende koude zeer bemoeielijktde
spuitgasten waren om zoo te zeggen als in
ijs gekleed, want het van hun uniform afloo-
pende water bevroor aanstonds. De oorzaak
van den brand wordt toegeschreven aan de
ontploffing van een gasmotor. De aangerichte
schade is aanzienlijk.
Duitsche couranten van alle politieke
partijen ondersteunen met de meest mogelijke
kracht het diplomatieke optreden der Duitsche
regeering ten gunste van Transvaal tegenover
de gewelddadige Engelsche plannen. Zoo
een eenstemmigheid ten gunste van een di
plomatieke actie had men sinds Bismarck's
dagen niet meer gezien, Het zijn niet enkel
de bedreigde Duitsche belangen, maar het is
ook de algemeen bekende perfidie en vrij
buiterij welke een algemeenen storm van
verontwaardiging wekken.
De Natioualzeitung legt nadruk op het
internationale karakter dat het conflict heeft
en waar alle mogendheden die in Zuid Afrika
directe belangen hebben rekening mede moe
ten houden. Tot de patroons van de Royal
Chartered Company behoort de hertog van
Fife, behuwdkleinzoon der koningin van En
geland enz. Voorts wijst de Nationalzeitung
er op, dat de bende die den inval deed „in
soldij van den beruchten Cecil Rhodes staat,
die tegelijk de eigenlijke leider der Company
en eerste-minister der Kaapkolonie is, die
dus een hooge officieele positie bekleedt en
thans als een veroverende vrijbuiter durft op
te treden."
De Berliner Neueste Nachrichten acht het
ondenkbaar, dat Rodes nog langer minister
iu de Kaapsche regeering zou blijven. De
Post neemt een opmerking der Deutsch Süd-
Afr. Ztg. over, „dat de weg naar Johannes
burg via Berlijn is." Gewelddadigheden tegen
Transvaal zouden op een Duitsch veto stoo-
ten. De Kreuzzeituug spreekt van Engelsche
vrijbuiters en spoort de Duitschers in Trans
vaal aan zich als „Duitsche uitlanders" aan
de zij der wettige Transvaalsche regeering
te plaatsen. Zij zouden als een bijzondere
groep een eigen program van hervormingen
kunnen opstellen, dat tegen het revolution-
naire doen der Engelschen in gaat. „Onze
landgenooten behooren aan de zij der Boe-
renregeering." De Voss. Ztg. keert zich tegen
de Times en vindt het onbeschaamd dat na
dezen roovers-inval het Engelsche blad nog
nuttige lessen aan Transvaal en aan Duitsch
land wil geven, over een „schenden van de
conventie van 1884» De republiek Transvaal
is Engelands vazal niet en heeft het volste
recht te Berlijn steun te vragen. De Duitsche
pers heeft Engeland tegen Cleveland's bood
schap gesteund, maar in Zuid Afrika staat de
Duitsche macht onvoorwaardelijk aan de zijde
der boeren. Naar men hopen raag, zal het
niet noodig wezen dit ook nog anders dan
met diplomatieke middelen te tooneo.
In soortgelijken scherpen toon spreken ook
nog andere couranten.
Te Port Said is uit Massauwa bericht ont
vangen dat generaal Baratieri alle mannen
in de kolonie Eritrea, die in staat zijn de
wapenen te dragen, tot den krijgsdienst heeft
opgeroepen. Generaal Arimondi, die zich te
Asmara bevindt, is tijdelijk met het opper
bestuur der kolonie belast, daar generaal
Baratieri zelf den veldtocht tegen de Abessi-
niëis wenscht te leiden.
De Independente, het zevende Italiaansche
transportschip, is Woensdag uit Port Said
naar Eritrea vertrokken met het 10e bataljon
Afrikaansche infanterie, 800 man sterk en 122
lastdieren.
De chef van den generalen staf zond
eenigeu tijd geleden kolonel Pittaluga naar
Abessinie, ten einde plannen te maken voor
een veldtocht ter onderwerping van Menelik.
De kolonel is nu van zijn reis, die twee
maanden ge luurd heeft, teruggekeerd en
verzekert dat de negus over 35 a 40000 met
geweren gewapende manschappen kan be-