Nummer 51.
Woensda&r 24 Juni 1896.
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen,
voor de abonné's.
19 Jaargang.
De Bankiersvrouw.
ANTOON TIELEN
FEUILLETON.
UITGEVER-
"Waalwijk.
^ij die zich voor
Igyp*!^ het volgend kwartaal
op dit blad abonneeren, ontvangen
de nog deze maand verschijnende
nummers GRATIS.
Werk-contract.
De Echo van het Zuiden,
Waalwyhsche en Lan^traalscbe Courant,
Dit Blad verschijnt Woensdag en Zaterdagavond.
Abonnementsp rijs per 3 maanden t' 1,
Franco per post door het geheele rijk f1,35.
Brieven, ingezonden stukken, gelden enz., franco te zenden
aan den Uitgever
Advertentiën 1 7 regels f0,60; daarboven 8 ceft per regel,
groote letters naar plaatsruimte. Advertentiën 3maa| »er plaatsing
opgegeven worden 2maal berekend. Advertentiën voor Duitsch-
land worden alleen aangenomen door het advertentiebureau van
Adolf Steiner, Hamburg. Reclames 15 cent per regel.
Uitsluitend voor de abonné's op dit blad
bestaat gelegenheid om zich te abonneeren
op het Geïllustreerd Zondagsblad tegen den
lagen prijs van 30 centfranco per post
37V2ct. per kwartaal.
Keurige verhalen met prachtige illustraties
komen in het Geïllustreerd Zondagsblad voor,
benevens rebussenprijsraadselspuzzles,
schaak- en damrubriek enz.
Het gereedste middelora twist te ver
mijden is een zoo nauwkeurig mogelijke
aanwijzing van de plichten en van de rech
ten die voortvloeien uit een wederzijdsche
betrekkingindien deze bestaat in een
vrijwillig aangegane en opzegbare verbintenis.
En daar liet voorkomen van oneenigheid
bovenal is een zaak van zedelijkheid
het onderhouden van den maatschappelijken
vrede een van de voornaamste artikelen van
de grondwet der humaniteit mag genoemd
wordenkan het geen verwondering
barendat meer en meer wordt ingezien
hoe noodzakelijk bet isliet sluiten van
juiste en duidelijke contractenoveral waar
het pas geeftte bevorderen. Evenwel is
liet niet voldoendedie wensclielijklieid in
theorie te erkennenmen moet ook goed
weten, welke moeielijkbeden de toepassing
van het beginsel tegenhouden en een ant
woord trachten te vinden op de vraag, hoe
40
Die bedroevende gedachten aan zijn verloren
geluk, gaven hem den moed, aan Joseph de
sleutels van het kasteel te vragen, dat bij be
zichtigen wilde.
U hebt alleen den sleutel van het hek noodig,
markies en wat ziet u dan nog
Het was waar, de tijd had zijn werk gedaan
en hei eens zoo prachtige kasteel de Clameran
was nog slechts eene ruïne. De regen en de zon,
evenals de wind, hadden de deuren en de ven
sterluiken doen verrotten. Hier en daar ontdekte
men wel de vriendenhand van Saint Jean en zijn
zoon, die gepoogd hadden het geheel verval
tegen te houden, maar wat konden zij alleen
uitrichten
Van binnen was de verwoesting nog grooter.
De meubelen, die Louis indertijd niet nad wil
len verkoopen, waren er nog wel, maar in welken
toestand verkeerden zij? Nauwelijks waren nog
eenige lappen ter versiering te ontdekken, alleen
het hout had weerstand geboden.
Louis durfde, door Joseph gevolgd, nauwelijks
in de groote zalen doordringen, waar iedere voet
stap somber terugklonk. liet scheen hem of de
oude markies zijn vader ieder oogenblik voor
hem zou staan, hem toeroepende: Wat hebt gij
met onze eer gedaan Misschien had zijn angst
een andere reden, misschien ook dacht hij nu
aan zijn val, die zoo noodlottig voor Gaston was
geweest. Niet, voordat hij in den tuin in 't volle
daglicht was, keerde zijn gerustheid en kalmte
terug er. dacht hij eerst aan het eigenlijke doel
van dit bezoek.
Die arme Saint Jean, zei hij, heeft verkeerd ge
handeld, die meubels niet tot geld te maken. Zij
zijn nu vernield, zonder dat iemand er iets aan
gehad heelt.
Mijnheer de markies, mijn vader durfde zoo
iets zonder uw bevel niet doen.
En toch heeft hij niet goed gedaan. Als
men niet oppast, gaat het kasteel weldra den-
delfden weg op als de meubelen. Tot mijn spijt
het komt dat nog zoo weinig gebruik wordt
gemaakt van deze, eigenlijk voor de hand
liggende veiligheidsklep tegen den te hoogen
druk der strijdige belangen.
De geest van het tijdperkwaarin op
staathuishoudkundig gebied onbelemmerde
vrijheid als ideaal werd gehuldigdis nog
ganschelijk niet verdwenen het woord zelf
heeft zulk een verleidelijken klankdat we
er slechts noode afstand van doen. Zeker
in de dagen van het gildewezen heerschte
die vrijheid nietelk bedrijf had een stel
bepalingenwaaraan iederdie er in werk
zaam waszich inoest onderwerpen. Vele
dier voorschriften, want feitelijk waren
liet niets anderswerkten geenszins on
gunstig; de vooruitgang van liet vak werd
er door bevorderd. Doch zij kwamen van
één kant; de patroons, de //meesters" had
den ze opgelegdde gezellen waren bij de
vaststelling niet gekend en daardoor misten
zij het karakter van een contractwaarbij
men denkt aan twee partijen die elk iets
van haar wensclien en belangen hebben prijs
gegeven om tot overeenstemming te geraken.
In de eeuw van de vrije concurrentie ver
vielen al die bepalingenelk werkgever
beschouwde zich als geheel los van eiken
band. Hij vroeg eenvoudig helpers voor
een arbeiddien hij op zich had genomen,
tegen een loon door het gebruik min of
meer vastgesteld helpers die hij kon laten
heengaan als liet hem goeddachtdie
konden vertrekken als zij meenden het elders
beter te zullen krijgen helpers die hem
eenvoudig gedurende den tijddat men
elkander noodig had hun arbeidskracht ver
huurden zonder dat die betrekking eenige
verplichting oplegde behalve loon betaling
aan de eenedienstprestatie aan de andere
zijde. De moderne opvattingen van het
arbeidsvraagstuk hebben andere beginselen
staat mijn vermogen mij niet toe, het in orde te
laten brengen. Ik zal het dus verkoopen terwijl
het nog staat.
Die gedachte kwam Joseph als heiligschennis
voor, maar hij had niet de vrijpostigheid van ziju
vader en durfde niet te zeggen wat hij ducht.
Zou het erg moeielijk zijn, vervolgde Louis
de ruïne te verkoopen
Dat hangt van den prijs af, mijnheer de mar
kies. Ik ken hier in de buurt wel een man, die
het voor een matigen prijs zou willen koopen.
Wie is dat?
Een zekere Tougeroux, die aan den anderen
kant der Rhone woont in Montaquette. Het is
een man uit Beaucaire, die voor ongeveer twaalf
jaar met een meid der overleden gravin de la
Verberie getrouwd is. Mijnheer zal zich harer
zeker wel herinneren, een groote donkere vrouw,
j\phonne genaamd.
Louis herinnerde zich den naam niet en vroeg
Wanneer kunnen wij dien Tougeroux op
zoeken
Vandaag nog, als wij ons over de Rhone
laten zetten.
Goed, laat ons dan dadelijk gaan, ik ben
gehaast.
Een geheel geslacht was tijdens Louis'afwezig
heid verdwenen. Het was niet meer de oude
matroos uit de republiek. Filoret, die nu de
raenschen overzette, maar diens zoon.
Ook deze had voor Louis ontzag door overle
vering. Toen hij den naam van dien vreemdeling,
die met Joseph aankwam, hoorde, haastte hij
zich, zijn boot los te maken en in minder dan
geen tijd was hij met zijne reizigers midden in
de strooming. Terwijl (ie zoon van Piloret met
alle kracht roeide, waarschuwde Joseph den mar
kies voor de listen van Tougeroux.
Het is ten slimme vos, zei hij, te slim zelfs.
Ik heb nooit een goed idee van hem gehad sinds
hij getrouwd is, wut geen mouie streek van hem
was. Mihonne was al vijftig jaar, tc.en hij haar
vroeg, terwijl hij er nog geen vijf en-twiniig
telde. U begrijp' dat hot hem om het geld, niet
omdevronw te doen was. Die arme dwaze heeft
zich verbeeld, dat die jongen haar beminde en
gaf hem haar hand en haar duiten.
En hij heeft er van geprofiteerd, onderbrak
Pilorel
Ja, dat is waar, Tougeroux heeft zijns ge-
te voorschijn doen treden nu de ondervin
ding heeft geleerd dat de consequente toe
passing van het vrijheidsbegrip tot een
maatschappelijken strijd moet voeren die
welke de uitslag ook moge zijnde alge-
meene welvaart ernstig zou bedreigen. Men
is gaan inzien dat er geene sprake mag
zijn van een sterke en een zwakke partij
waarvan de eerste van haar positie, gebruik
maakt om zich ten koste van de laatste te
bevoordeelennoch de werkgeverdie bij
overvloedige aanbieding van werkkrachten
op inwilliging van drukkende voorwaarden
meent te kunnen rekenenevenmin de
gecoaliseerde werkmanals hij door werk
staking dwingen wil tot het toegeveu aan
onredelijke eischen. Voor beide partijen
moet gevonden worden een basis van onder
handeling om tot een vergelijk te komen
niet eerst nadat een geschil zal zijn
ontstaanals wanneer licht een gevoel van
misnoegen of van wantrouwen de gezindheid,
om de wederzijdsche belangen tot hun recht
te brengenin den weg zal staanmaar
liefst als uitgangspunt van samenwerking
als bedrijfs-organisatieals het wetboek
voor de fabriek of werkplaats.
Wanneer iemand een huis of een stuk
land verhuurtwordt wel voor een deugde
lijk contract gezorgd, dat zooveel doenlijk
een belangenstrijd opheft. Arbeidskracht is
iets veel kostelijkers dan eenig onroerend
goedwaarom zou menbij tijdelijke inge-
bruikgevingniet hetzelfde doen.
Het gevoelen wordt voorgestaan, dat het
Staatsgezag de geheele regeling van het
werk-contractin alle onderdeelenmoet
in de orde brengen. En begrijpendedat
het niet aangaateen politiek lichaam als
onze kamer en onze senaat te doen beraad
slagen en stemmen over allerlei zaken
lijke niet, om geld te verdienen. Hij is nu rijk,
maar hij moest inzien, dat hij dien rijkdom aan
Mihonne te danken heeft. Dat hij niet van haar
houdt, is te begrijpen, want zij ziet er uit als
een grootmoeder, maar dat hij haar niets gunt
Ejyti^aat als een hond, dat is schandelijk.
Hij wenscht haar zes voet dieper onderden
|grond. zei de schipper.
Nu, hij zal er haar spoedig kunnen bren
gen. Zij teert weg, de arme, sinds Tougeroux
een straatmeid bij zich in huis nam, wier meid
zij is.
Zij landden en Joseph en de markies gingen op
weg, nadat zij den schipper hadden verzocht, hun
terugkeer af te wachten.
Tougeroux woonde op een mooie goed on
derhouden hoeve.
Joseph vroeg naar den baas. Een jongen ant
woordde, dat mijnheer Tougeroux op het veld
was. maar dat hij hem zou roepen.
Weldra verscheen hij dan ook. Hij was een
klein man, met een rooden baard en onrustige
oogeu. Hoewel hij beweerde den adel te ver
afschuwen, maakte de kans op een voordeelige
zaak hem toch zeer beleefd.
Tougeroux liet Louis in zijn kamer en ontving
hem met mooie buigingen en zeimijnheer de
markies zonder eind.
Toen hij binnentrad, had hij een klein oud
vrouwtje, dat in een hoek bij den haard stond
en koortsachtig beefde, ruw bevolen, dadelijk
naar beneden te gaan, ora een flesch wijn voor
mijnheer den markies de Clameran te halen.
Zij kromp ineen bij het hooren van dien naam,
aiaof ze een electrischen schok g°kregen had.
Het scheen, dat zij iets wilde zeggen, maar een
blik van haren tiran deed de woorden op haar
lippen verstommen.
Verstrooid gehoorzaamde zij en keerde met een
flesch en drie glazen terug, die zij op tafel zette.
Daarnu nam zij haar plaats bij den haard weer
in, en vergat door den markies te bekijken, te
luisteren. Was dat werkelijk de groote, vroolijke
Mihonne, die de vertrouwde van Valentine de la
Verberie geweest was?
Valentine zelf zou dat uitgeteerde vrouwtje
niet herkend hebben, zoo verwelkt en gerimpeld
als zij was. Alleen zij, die op het platteland
hebben geleefd, kunnen begrijpen, wat de jaren
en het ongeluk van een vrouw kunnen maken.
\yaarbij een technische kennisdie den
meesten natuurlijk ontbreektonmisbaar is,
heeft men er dit op gevondendat de wet
de hoofdzaken de algemeen geldende be
palingen vaststelt, terwijl de verdere bij
zonderheden voor de verschillende bedrijveu
bij Koninklijk Besluit ziju te regelen.
Met onze vooropgezette opvatting omtrent
den aard van het vrije contract is dit denk
beeld in strijd. De functie van den staat
als handhaver en beschermer van het recht,
brengt deze inmenging op économisch gebied
niet me le. Het is zelfs nog zeer quaestieus,
of een verplichting tot contracteeren wel
kan worden opgelegdeuzoo jaof dit
wezenlijk in het belang zou zijn van den
socialen vrede. Wij maakten zoo even een
vergelijking met de verhuring van een huis;
ook dit geschiedt zeer dikwijls alleen hij
mondelinge afspraak. Maar is er een schrif
telijke overeenkomstopgemaakt met inacht
neming der wettelijke bepalingen, dan hebben
partijen ook gelegenheidzich op den ge
wonen rechter te beroepen, als inbreuk wordt
gemaakt op een der bepalingen. Dit wen
sclien wij ook voor liet arbeidscontract toe
gepast te zien. Een afzonderlijke, wettelijke
regeling is noodig, om den aard der over
eenkomst de wijze van opzeggingde pro
cedure bij klachthet redres ten aanzien
van de in het gelijk gestelde partij vast te
stellen ook om aan te geven welke be
palingen op stralfe van nietigheidniet
mogen worden aangenomenzijnde zulke
die in strijd zijn met een bestaande wet of
met liet algemeen belangmaar veel verder
zal het staatsgezag niet kunnen gaan.
De zaak zelve behoort tot het gebied der
vakverecnigingen in een niet al te verre
toekomsthaar we willen hopen, afdeelingen
van de Kamers van Arbeid.
Het behoeft geen betoog, dat ieder pa-
Ondertusschen zaten Joseph en Tougeroux te
onderhandelen. De koopman noemde een bespot
telijk lagen prijs, daar hij voorgaf, alles voor
afbraak te koopen en het daarom betrekkelijk geen
waarde had.
Joseph noemde alles op: de balken, desteenen,
het ijzerwerk, zonder den grond te rekenen.
Voor Mihonne was de tegenwoordigheid van
den markies een gebeurtenis, die haar geheel
veranderde. Het was de trouwe ziel moeilijk ge
vallen tot nu toe aan niemand te hebben durven
bekend makendat Gaston niet verdronken was.
Haar gehechtheid aan Valentine had Mihonne
de moed gegeven te zwijgen, hoewel zij er zich
steeds een verwijt van maakte en dikwijls dacht,
dat haar ongelukkig lot een straf voor 't zwijgen
was, maar van daag zou zij sprekeD, de tegen
woordigheid van Louis deed haar een besluit
nemen. Zij zag er geen zwarigheid in het Gaston's
broeder te zeggen.
De zaak liep ten einde. Er was afgesproken,
dat Tougeroux 5280 francs zou betalen voor het
kasteel en den grond en dat het overblijfsel der
meubelen aan Joseph gegeven zou worden. De
kooper en de markies gaven elkaar de hand,
met de woorden Dat is afgesproken.
Tougeroux ging daarop zelf naar den kelder
om een flesch wijn te halen, om den koop te
sluiten.
Die gelegenheid was gunstig voor Mihonne. Zij
stond op, naderde den markies en zei met een
fluisterende stem
Mijnheer de markies, ik moet u zonder ge
tuigen spreken.
Mij, vrouwtje?
Ja, u, het geldt een geheim. Wilt u van
avond bij zonsondergang onder die noteboomen
komen, ik zal er zijn en u alles zeggen.
Haar man kwam binnen, en zij nam haar
plaats weer in.
Tougeroux vulde vroolijk de glazen en dronk
op Clameran's gezondheid.
Toen zij weer in het bootje waren, vroeg Louis
zich af, of hij wel naar dit zonderlinge rendez
vous zou gaan.
Wat zou die oude tooverheks van mij wil
len vroeg hij aan Joseph.
Wie weet. Zij was bij een vrouw in dienst,
die, zooals mijn vader zei, de beminde was van uw
broeder. In uw plaats zou ik gaan.