Bijvoegsel
OE ECHO VU HET ZO»
Zondag 21 Februari 1897.
Vergadering
van industriëelen en verdere belang
stellenden in de tentoonstelling van
Noord-Brabantsehe Nijverheid, ge
houden op //Musis Sacrum" te Waal
wijk op Vrijdag 19 Februari 1897
nam. 3 ure, op initiatief van het
Districts- en plaatselijk comité te
Waalwijk.
VAN
~-r.-rere,»*.T-rrfTTr-.n«
Op het bepaalde uur hadden op het podium
phiats genomen
I. Van het uitvoerend comité de heeren
Jhr. P. j. J. S. M. van der Does de Willebois,
burgemeester van 's Bosch algemeen
voorzitter.
Jos. J. van de Ven, voorzitter.
Nederveen, lid.
Th. Pels, le secretaris.
L. J. E. M. van der Kun, 2e secretaris.
en II „van hel districts en plaatselijk comité
te Waalwijk de heeren
Jhr. Aug. van Grotenhuis, burgemeester, eere
voorzitter.
J. B. Timmermans Wzn., lid van het algemeen
comité, voorzitter der kamer van koop
handel, voorzitter.
S. Fano, vice president der kamer van koop
handel, 2e voorzitter.
A. J. Verbunt, en
Timmermans van Turenhout,
P. van Loon Gzn leden der kamer van
koophaudel, leden.
F. W. van Liempt, secretaris der kamer van
koophandel, secretaris.
Behalve tal van industriëelen uit deze en
andere gemeenten merkten wij onder de
belangstellenden op de burgemeesters van
Drunen, Baardwijk, Bezooien en Made en
Drimmelen.
De voorzitter van het districts en plaatselijk
comité te Waalwijk, de heer J. B. Timmermans
Wz., voorzitter der kamer van koophandel en
fabrieken alhier, opende de vergadering en
sp ak daarbij ongeveer het volgende
Namens den algemeenen voorzitter van de ten
toonstelling van Noord-Brabantsehe nijverheid,
Jhr. Van des Üoes de Willebois, burgemeester van
's Boseh en namens de overige leden van het uit
voerend comité en namens onze districts en plaat
selijke commissie zeg ik u dank voor uwe op
komst. Ik meende te zeggen „talrijke opkomst",
maar zoo kan ik ze tot mijne spijt niet noemen,
Hieraan hebt u geene schuld; ik heet u daarom
hier van harte welkom.'t Is ons zeer aangenaam
u hier te zien.
Door tal van dagbladartikelen en advertentiën,
door circulaires en laatstniaal door de circulaire
van ods comité in d.d. 8 Februari is het doel dezer
vergadering genoegzaam te uwer kennis gebracht.
Toch is ccne korte inleiding noodigen dan wcnsch
ik een oogenblik stil te staan bij de internati
onale, koloniale en uitvoerhandel tentoonstelling
te Amsterdam in i883, toen tal van exposanten van
hier en elders bekroond werden met zilvei en
goud, zelfs behaalde de collectiviteit een eere-
diploma, zijnde de hoogste onderscheiding.
Vele bekroonden toonen deze onderscheiding
op hoogen prijs te stellen door ze te vermelden
op hunne iactuurs, briefhoofden en zelfs enve
loppen en brielkaartea. Anderen, die dit niet
doen. verheugen zich over de behaalde bekroning
in eigen boezem en luchten bij gelegenheid hunne
tevredenheid er over met te zeggen op de ten
toonstelling te Amsterdam in 1883 heb ik ook
geëexposeerd en die of die onderscheiding behaald.
Maar 't is niet mijn plan om uit te weiden over
het voordeel van nationale of internationale ten
toonstellingen in 't algemeen, maar wel wensch
ik met de hand op het hart en met al de kracht
die in mij is, u aan te sporen om deel te uemen
aan deze provinciale tentoonstelling van Noord-
Brabantsehe nijverheid.
De Langstraat is een centrum van industrie, wij
hebben een goeden naam gekregen op verschil
lende tentoonstellingen, wij hopen nog een beteren
te krijgen op de Noord-Brab. tentoonstelling; en
dit kan verkregen worden door samenwerking.
Maar ook moeten wij medewerken om de
tentoonstelling zelve te doen slagen opdat be
waarheid worden de woorden van den burge
meester van 's Bosch
/,Dat deze tentooustelling aan het gansche land
zal toonen wat de Noordbrabantsche industrie
vermag. Wanneer de warme belangstelling, die
allerwege wordt ondervonden, aan de verwachting
mag beantwoorden zal de tentoonstelling zeer
zeker eene waardige plaats innemen onder die van
de andere provinciën des rijks, en zal hare aan
schouwing in den lande eerbied afdwingen voor
de industrie van Noord-Brabar.t.
Op verschillende andere plaatsen zijn reeds
plaatselijke oomité's tot stand gekomen, zooals
Tilburg, Breda, BergenopzoomRozendaal en
Dongen. Vooral in laatstgenoemde plaats is de
belangstelling groot; zoo heb ik olïiciecl vernomen
dat daar 60 a 80 induetrieelen zullen deelnemen.
Voor de Langstraat komt mij eene collectieve
inzending gewenscht voor, omdat,de kosten dan
minder groot zijn zoodat kleine en groote
fabrikanten gelijkelijk kunnen deelnemen. Ir. de
verschillende gemeenten kunuen dan plaatselijke
comité's worden gevormd, die rechtstreeks
kunnen correspondeerek met het uitvoerend co
mité, bestaande uit mannen van naam op veel
vuldig gebied, die zooveel mogelijk inlichtingen
zullen verstrekken.
Maar ook wij houden ons ter beschikking der
deelnemers.
't Komt mij voordat er nu twee vragen dienen
te worden beantwoord, onmiddellijk met elkander
verband houdende
lo. Zullen wij exposeeren
"2o. Zoo jaHoe zullen wij exposeeren
Ad. I. Zullen wij exposeeren? Uwe talrijke
opkomst in deze vergadering geeft hierop reeds
voldoende bevestigend antwoord. Wel zeker: Wij
zullen exposeeren en trachten alzoo onzen goeden
naam op te houden, want de Langstraat is een
industrieel centrum bij uitnemendheid.
Ad. II. Hoe zullen wij exposeeren Mijo
antwoord iszooveel en zoo flink mogelijk en op
de meest practisehe wijze, en M. II. hier bij ons
zijn gezeten mannen, in staat en bereid om u
hiermede op de hoogte te stellen. Vraagt alzoo de
door u verlangde inlichtingen en gij zult ze ver
krijgen. Laat ons beginnen met van gedachten te
wisselen. Door wrijving krijgt men vuur. Du
ehoc des opinions jaillit la vérité.
En hiermede heb ik voorloopig gezegd 1
De heer Van der Does de Willebois zegt
daarna ongeveer 't volgende
Mijne Heeren Ik stel het voorrecht op hoogen
prijs dat het mij thans gegeven is het woord te
mogen richten tot de voornaamste industrieelen
van de Langstraat omtrent de tentoonstelling te
's Hertogenbosch, in overleg met het distriots-co-
mité, met het doel, zooals uw waardige voor
zitter u zooeven reeds mededeelde. En al mag
dan de opkomst aan onze verwachting niet ten
volle voldoen, toch wordt uw hier-zijn op het
einde der week op hoogen prijs gesteld. Ik zeg
op het einde der week, omdat ik wel begrijp hoe
moeilijk het u dan is hier te zijn toch hoop ik
dat gij bereid zult zijn om voor de tentoonstel
ling de noodige propagande bij uwe vrienden te
maken.
Voor eenige weken rijpte bij de kamer van
koophandel te 's Bosch het plan om, waar een
geschikte plaats werd aangeboden, een provinciale
tentoonstelling van nijverheid te organiseeren. De
gemeente 's Bosch ging voor hieraan voor een
aanzienlijk bedrag in het waarborg kapitaal
deel te nemen en de staten van Nocrd-Braband
overtuigd van het groote belang, hebben dit ins
gelijks gedaan. Dit was niet alleen een groote
materieele, maar ook zedelijke steun. En zoo was
de tentoonstelling reeds op hechten grondslag
gevestigd en is het overleg voortgezet in de ge-
heele proviucie met de voornaamste industrieele
krachten.
Tot dusverre kunnen wij ons verheugen dat
ons streven op prijs wordt gestelden om het
welslagen mogelijk te maken voorzien plaatselijke
en districts-comité'szoodat de zaak thans in
vollen gang is en daarom zal het zoo goed zijn
eens te toonen wat Noord-Brabant in deze eeuw
door samenwerking geworden is. Voor deze eeuw
bestonden voor Noord-Brabant tal van omstan
digheden, die de ontwikkeling tegen hielden, doch
toen die banden langzamerhand verdwenen waren,
kon Noordbrabant op industrieel gebied zich al
mee aan 't hoofd steilen harer zusterprovincien.
De krachtige geest der bevolking van Noord
brabant is niet ten onder gegaan en Noordbrabant
zal thans aan het land toonen wat het geworden
ishet moet een denkbeeld geven van hetgeen
he- geworden is, niet om de gelegenheid voor een
wedstrijd te openen niet om te haken naar be
kroningen en onderscheidingen, maar onder broe
derlijken eenvoud de handen in elkaar te slaan,
daarom zijn er ook geen bekroningen aan ver
bonden, want dan zou de kleiue industrieel acli-
terbliiven voor de grooteren hij zou bang zijn
overvleugeld te worden en zoo is't denkbeeld
uitgewerkt waarbij ieder element van jaloezie is
uitgesloten.
Wegens de groote ontwikkeling van de Lang
straat is het zeer zeker waard haar een bezoek
te brengen en daar overleg te plegen. Ik zelf heb
nauwe betrekkingen met de Langstraat, want
daar heeft de wieg mijner moeder gestaan. Moge
deze bijeenkomst leiden tot een gewenscht overleg
om de Langstraatsche industrie op waardige wijze
te zien vertegenwoordigen.
Ziet, mijne heeren, voorgesteld wordt dat deze
tentoonstelling zal zijn een vreedzame om de eer
op te houden van dit gewest, overtuigd dat gij
onze pogingen zult willen steunen tot eer van
Noordbrabant.
Dit jaar zijn er nog enkele tentoonstellingen,
waar meer weelde zal worden tentoongespreid
doch wat bij velen in Noordbrabant meer belang
zal opwekken is dat onze tentoonstelling degelij
ker zal zijn.
Uw hierzijn is mij een waarborg van uwe be
langstelling; ik zeg u daarvoor hartelijk danken
ik breng u gaarne mijne welkomstgroet. Dank
ook aan de verdienstelijke mannen, die de zaken
op zich hebben genomen en daardoor samenwer
king beloven.
Ik noodig u allen uit uwe gevoelens uit te
spreken, en hoop dat deze besprekingen rijpe
vruchten mogen dragen en dat de Langstraat niet
achterwege zal blijven krachtens de nijvere en
energieke geest van de bevolking. (Applaus).
De heer Jhr. van Grotenhuis vraagt of de
teekenschool ook wordt toegelaten en of
daarvoor ook plaatsgeld wordt gevorderd.
De heer Pels antwoordt, dat van inzen
dingen van onderwijs geen staangeld zal
gevorderd worden. De bedoeling van het
comité is om zooveel mogelijk ruimte daar
voor te laten, terwijl de inzending gratis
zal zijn.
De heer M. van Son vraagt of onder col
lectieve inzendingen wordt bedoeld van de
Langstraat collectief of van iedere gemeente.
Voorzitterjuist, de bedoeling is voor
iedere gemeente.
In die gemeente is ook eené commissie,
die hier als tusschenpersoou dienst doet, en
bovendien kan men zich rechtstreeks tot het
hoofd-comité wenden.
En daarna,zegt de voorzitter: 't Is toch
wel mogelijk dat collectief gevraagd wordt,
dan zou iedere gemeente kunnen nemen wat
ze wil, b.v. die zooveel, en die zooveel.
De heer E. W. Klijberg, zegtM. de V.
De bespreking die ik hier juist met industri
ëelen uit Baardwijk Bezooien en Drunen
hield, lokte instemming. Bij eene Langstraat
sche collectieve inzending zou de Langstraat
sche industrie ook broederlijk samen kunnen
gaan eveneens als dit is geweest met de
Tilburgsche industrie te Amsterdam. Voor
eene collectieve inzeuding zou dan zeer ruim
ingezonden worden, en men zou de geheele
industrie vertegenwoordigd kunnen zien. Dit
zou ook het geval zijn met de Langstraatsche
industrie. Dan zouden de achterblijvende
exposanten geanimeerd kunnen worden, en
later konden- we te Waalwijk eene vergadering
houden, waarop dan vastgesteld kan worden
hoeveel plaats ruimte er noodig zou zijn.
De voorzitter: mijnheer, het idee is al be-,
sproken, en lach'c me wel toe. De heer van
Son is er mee begonnen en de heer Klijberg
zet het voort Wij kunnen het zeker steunen,
en het ontmoet, naar ik meen, ook geen be
zwaar bij het hoofdcomité.
De heer Pels zegt: Er bestaat geen bezwaar
dat verschillende gemeenten collectief expo
seeren: ieder voor zich of gezamenlijk komt
op hetzelfde neer. Collectief is het goedkoop
ste. Het plaatsgeld is 2 per M2 voor de
eerste 5 M2 en verder 1 per M2.
Neemt men collectief een geheele vlakte
dan wordt voor dergelijke ruimte de helft
als plaats en als staangeld berekend, b. v.
neemt men 200 M2 dan worden er slechts
100 berekend. Eén inzending is zeker het
beste, de wandvlakte is inbegrepen en men
kan 't daar dan inrichtm zoo men wil, men
is er volkomen baas. 't Is echter geen voor
deel voor het comité.
Wat de verzending betreft, zoo kan ik u
mededeelen dat voor zoover die met Staats
spoor geschiedt de heenzending van alle
goederen tegen enkele vracht berekend wordt
en dat de terugzending vrachtvrij kan ge
schieden.
De heer Pels zegt nog: Onder eene col
lectieve inzending verstaat men natuurlijk
eene inzending van dezelfde soort artikelen;
schoenen en leder is best, maar 't gaat niet
daar onder collectief b.v. ook kasten of stoelen
van een meubelmaker te verstaan.
De heer Pels zegt: omtrent collectieve in
zending schijnt een misverstand te bestaan.
Alleen goederen van dezelfde categorie kun
nen bij elkaar geplaatst worden, de lederin
dustrie kan in den zelfden winkel, doch b. v.
een goudkast hoort daar niet onder.
't Geldelijk voordeel is ook niet bijster
groot, 't verschil is heel weinig.
De eerste 5 M. f 2 per M. de overige f 1
per M. Neemt men lOu M. dan kosten die
100 -f- 5 f 105. Neemt men 25 M. voor
zich zelf dan scheelt dal niets bij collectief;
is men daarmee niet tevreden, welnu Waal
wijk is zoo goed als gereed, en Waalwijk
neemt een zekere oppervlakte voor zich zelf,
en nu zou 't bestuur van Waalwijk de col
lectieve inzendingen der naburige gemeenten
in zich op kunnen nemen. Zijn er gemeenten
die dat niet conveniëert dan kunnen zij 't
zelf aanvragen. Elk plaatselijk comité kan
op zichzelf werken, doch men dient te weten
hoeveel ruimte er benoodigd is, zoowel als
men met Waalwijk gaat, als alleen.
Voorzitter. Ik zie daar mijnheer Van
Dongen en mijnheer De Roon, mag ik uwe
gevoelen eens weten of u genegen is te
exposeeren
De heer S van Dongen (firma Huijsman
Van Dongen) antwoordtZoo het Rot
terdam of Amsterdam was dan wel, want men
rekent op koopers.
Voorzitter. Men mag niet te veel rekenen
op verkoopen men moet zorgen een flink
figuur te maken, waar de wereld verbaasd
over staat.
De heer Pels zegtde afd. van de Noord-
Br. Maatschij. van landbouw zal 2 afzonder
lijke dagen een landbouwtentoonstelling hou
den voor paarden, runderen, etc.
De heer Van Dongen zegt ik zal de
vrienden te Raamsdonk er over spreken en
ook de papierfabriek.
De heer De Roon zegt M. de V. ik heb
hetzelfde idee als Van Dongen ik ben geen
tabrikaut.
De heer Van der Does de Willeb >is: „ik ge
loof aller tolk te zijn wanneer ik zeg dat inzen
dingen als dergelijke zeer op prijs gesteld
zullen wo; den, 't is altijd een groot artikel van
bediijf in deze streken geweest, en bovendien
kan men van geperst hooi toch wel iets aardigs
maken b.v. pyramyden of zoo iets. Ik kan
u meedeelen dat turfstrooiscl zelfs is aange
zocht. Men zou een beeld kunnen geven
van wat er in "Noordbrabant omgaat. Het
comité zou een étalage van geperst hooi op
open teirein zeer op prijs stellen, en ik beveel
het denkbeeld gaarne in de belangstelling
aan.
De heer De Roon zegthet hooi in open
terrein zou onmogelijk zijn, 't zou het hooi
in discrediet brengen, 't is dan te veel aan
regen en ander vochtig weer blootgesteld
't zou dus eeu overdekt terrein moeten hebben.
De heer van Dongen zegtM de V. als
u er prijs op stelt, dan zullen we komen,
(applaus.)
De voorzitter: Naar aanleiding het idee van
den algemeenen voorzitter heb ik mijnheer
G. van Loon bij me gehad die zeer ge
porteerd was, om ook leer te exposeeren, b.v.
Amerikaansch leer. 't Schijnt in den geest
te vallen; de artikelen, die in Noordbrabant
veel gebruikt worden, kunnen heel wat ter
opluistering bijdragen.
De voorzitter, mijueheeren: Ik heb thans plan
om te vragen wie er zich mee belasten wil
om propagande te maken.
Waalwijk klaar.
Raamsdonk Steven van Dongen.
Waspik W. de Roon, M. van Son en
Van Disseldorp.
Vlijmen Van Wagenberg Festen zal de
noodige stappen doen het vormen van een
comité te bevorderen.
Vrijhoeven-Cappel (niemand aanwezig.)
Hedikhuizen id. id.
Loonopzand Versterren, Cools, Brands
en Van den Heuvel.
De heer Van den Heuvel doet hierbij 2
vragen
'l"é. k priori kunnen wij zien, dat de in
zending niet bijster groot zal zijn, moeten
wij nu ook 5 M. nemen
2e. Krijgt iedere exposant een vrijkaart?
De voorzitter zegt dat daaromtrent nog
geen beslissing is genomen.
De heer Pels zegt
Antwoord op le vraag is 5 M. kost 10,
doch neemt men 1, 2 of 21/2 M. dan is het
minimum f 5.
2e vraag Eeu vrijkaart krijgt elke exposant
van buiten.
De heer Van den Heuvel zegtDus
collectief, dan ook allemaal vrijkaarten.
De heer Pels antwoordde dat de collec
tiviteit slechts één geheel isdus slechts
recht geeft op één vrijkaart.
Nieuwkuik. Niemand aanwezig.
Drunen. Burgemeester, Janssen, Greve e. a.
De heer van Hulten zegt dat te Drunen reeds
eene vergadering gehouden is om te spreken
over het exposeeren op de tentoonstelling.
Baardwijk: De Burgemeester, Klerx, v. Crom-
voirt, Leijteus.
De lieer van Heijst antwoordt, nadat hem door
den voorzitter gevraagd was of hij zich evenals
de andere heeren wilde belasten met het vor
men van een comité, dat hij het initiatief gaarne
op zich wilde nemen. Ik heb het al eens ge
probeerd maar er werd weinig sympathie voor
betuigd: het is dus moeielijk, doch nl'appétit
vient en mangeant"
De voorzitter. Juist: du choc des opinions
jaillit la vérité.
Bezooien. De Burgemeester, G. Rubbens, L.
VerwielGroenen en Broeders.
De burgemeester zal het vormen van een co-
missie op zich nemen.
Sprang, (niemand aanwezig).
Made en Drimmelen. De Burgemeester.
Hij zou het ook nog wel eens probeeren en
de voorzitter verzekert hem dat de Madensche
looiers zeker mee zullen doen.
Zwaluwe. (niemand aanwezig)
Kaatsheuvel. A. Sprangers, die ook een co
mité zal vormen, zooals hij den voorzitter reeds
toegezegd had.
's-Gravemoer. (niemand aanwezig)
Geertruidenberg. (niemand aanwezig).
De voorzitter. Waalwijk is al een heel eind
op scheut. Witlox, Van Loon, Van Riel, Hoff-
mans, voor leer en lijm, ik meen me te herin-
ren dat ze in '78 te Arnhem bekroond zijn.
Voor schoenen E. Klijberg en A. v. Iersel
Zoon dan mijnheer Zeegers als fabrikant
van spiritualiën.
De heeren kunnen natuurlijk afzonderlijke
comité's van exposanten hebben.
B.v. Hoffmans als oudste looier van Waalwijk,
Gragtmans en Van Riel. Ook u mijnheer Ficq
kan exposeeren b. v. met uw looimiddeleu.
(De heer Ficq zal er over denken.)
De heer E. Klijberg zal de schoenfabrikanten
oproepen.
De voorzitter vraagt Hebben de heeren nog
iets op het hart
De neer van Son zegt M. de V. we hebben
vandaag 19 Febr. en 1 Maart is de termijn
van aangifte verstrekende termijn is thans
zoo kortdat die wel wat verlengd mocht
worden. En verder om een dag van deelname
te bepalen.
De voorzitter zegtHeel goed dat laatste.
De heer v. d. Does^de Willebois zegt: We
stellen er natuurlijk den hoogsten prijs op zoo
gauw mogelijk de opgaaf van de gewenschte
plaatsruimte te ontvangen want aie is lang
niet in de gebouwen te vinden, en we hebben
geen tijd te verliezen.
Ijzervast zullen we niet hechten aan den
termijn van 1 Maart, maar stellen dien gaarne
op den voorgrond. Wij zullen ook niet af
wijzen wat na 1 Maart komt, doch we houden
ons voor spoedige aanmelding aanbevolen.
De voorzitter: Ik zie daar Van Steensel, die
zal ook wel exposeeren en Jac. Leijtens ook
wel
De heer Jac. Leijtens zegtKan wel zijn
nog niet zeker.
Nadat nog door eenige personen aan het
bureau inlichtingen waren gevraagd en ver
kregen, werd bepaald dat de verschillende
plaatselijke comité's op Maandag 8 Maart a.s.
namiddags 3 uur weder op Musis Sacrum met
het Waal wij ksch comité zullen samen komen,
ten einde dan de definitieve opgaven te doen.
Door den voorzitter van het Waalwijksch co
mité werd een dronk ingesteld op den alge
meenen voorzitter Jhr. van der Does de Wil
lebois, welke heildronk zeer groote instemming
vond en met luid applaus werd begroet.
Nadat de algemeene voorzitter Jhr. van der
Does de Willebois den heer Timmermans had
dank gezegd voor de schoone woorden aan
zijn adres gerichten aan al de aanwezigen
ook namens zijne medeleden van het comité
voor de goede opkomst en vriendschappelijke
ontvangst, hraent hij in zeer waardeerende
bewoordingen hulde aan den burgemeester van
Waalwijk, voor diens afdoende ingrijpen in
deze, waaraan het tot dusver verkregen succes
voor een groot deel was te danken, (met welke
woorden de aanwezigen instemden). Daarna
ging de vergadering uiteen.
