A. J. BINK
BILLlill) MMS
N, g, mum
Advertentiën
Schoenenfabriek
A. H. van Schijndel.
Werklieden
Mans- en Vrouwenleesten.
een Volontair en een Leerling
C. A. Verbeek
Looiers- en Schoenmakers-
artikelen, als:
VERKOOPEN:
W aalwij ksche
Terstond
GEVRAAGD
Te Koop: gebruikte
Antoon Tielen, Waalwijk,
Verkrijgbaar tegen
concurreerende prijzen alle
farine Lactée Staujfer
Cornells Antoni-us Witlox,
j in den ouderdom van ruim 70 jaren.
l"HBDE^mAR^,iB,aBiaiB
MAANDAG 8 MAART 1897
MAANDAG 15 MAART 1897
Geen winkelverplichting.
Ter Snelpersdrukkerij van
10 centen 10 stooten.
Zoutzuur Wijnsteenzuur Gom
Dextrine Brandspiritus verder
Glycerine voor 't vullen van gas
meters, LevertraanGenua Olie
Bessensap etc.
Eeijuig verkooper van
75 cent per bus.
Gelegenheid tot theoretische en prac
tische opleiding voor 't Apothe
kers-Assistent examen.
tegenspoed ontmoet dit geweten wordt aan 1
het maatschappelijk samenstel, doch men
weigert de hand te s'ekeu in eigen boezem,
want, de schuld moet hoofdzakelijk gezocht
worden bij het Nederlandsche volk. Eerst
dan, a's men tegenspoed ontmoet gaat men
zoeken naar middelen tot herstel.
Door de scherpe concurrentie van den
tegenwoordigen tijd heeft de fabrikant ie
zorgen voor 't beste dat er geleverd kan
worden.
Ten gevolge van stoom en electriciteil is
er zeer veel veranderd.
De grond moet thans met meer zorg wor
den verbouwd, ambachtsmannen moeten meer
kennen dan vroeger, uwe krachten zijn altijd
hun geld waard, maar goede meer dan domme
krachten.
In 1880 dit onderwerp bestudeerend, vroeg
ik een eenvoudig werkman te Zwolle wat hij
wel 't meest dienstig oordeelde, en de man
was van oordeel dat tengevolge stoom en
electriciteit er heel wat anders was geworden,
en dat daarvoor geestesarbeid in de plaats
moest treden.
Veel te weten is een groot voorrecht. De
weg door vader en grootvader afgelegd, werd
eenvoudig gevolgd maar sedert de enorme
concurrentie en de slechte jaren, moet er
meer aan den grond ontwoekerd worden. Ge
hadt vroeger een boer moeten spreken over
't gebruik van kunstmestmaar nu de pro
ductiekosten zoo zeer zijn verlaagd, nu wil
men wel kunstmest; en over zuivelbereiding
dan, men zou u hebben uitgelachen, men
wist dat veel beter, en had geen kennisen
nu, om de concurrentie het hoofd te kunnen
bieden hebben zij zich vertrouwd gemaakt
met thermometer en centrifuges.
Kennis is macht en waar die ontbreekt zal
die moeten worden aangebracht, elk welden
kende behoort er 't zijne toe bij te brengen
dat die kennis wordt vermeerderd.
O, zeker, er is wel iets goeds gedaan, maar
niet genoeg. Gelukkig bestaat er thans uitzicht
op beterschap, als men maar eens nagaat wat
er door regeering provincie- en gemeente
besturen ten dezen opzichte wordt aan den
dag gelegd.
Indien de vrijheid overslaat tot bandeloos
heid dan werkt ze slecht, dit is zeer zeker
waar te nemen sedert de opheffing van het
gildewezen en als een patroon een paar jaar
een leerling heeft, dan is er van wederzijdsche
waardeering gewoonlijk niet veel te merken.
Het gildewezen is bijzonder oud, 3u0 jaar
voor Christus geboorte was er reeds sprake
van.
Spr. haalt een paar contracten aan uit de
desertatie van Mr. Elias.
Ie contract is van 1319. De glazenmaker
Herman neemt aan een leerling gedurende
8 jarenconditiesvoeden en kleedcn en
stelling van een waarborgsom.
2e contract is van 1303. De goudsmid
Hendrik neemt aan een leerling; condities
opneming in het gezin, voeding en kleeding,
gedurende een zeker aantal jaren, en aan
dergelijke contracten, gaat spr. voortis het
zeker te danken dat men z'u vak zoo goed
en zoo spoedig leerde. Men is tot opheffing
van het gildewezeu overgegaan, maar toen
heeft men verzuimd het goede daaruit te
behouden men heeft thans geen waarborg
voor goede opleiding. In Zwitserland, het land
van de vrijheid, bestaan wettelijke voorschrif
ten, le dat de baas zeil voldoende technisch
op de hoogte moet zijn, 2e een proeftijd of
de jongen wel kan worden opgeleid, 3e een
contract.
Dat er tegenwoordig zoo weinig ambachts
lieden zijn, die hun vak volkomen verstaan
daarvan is zeker een van de oorzakeu de
opheffing van het gildewezen, dat ik in zijn
volleu omvang niet zal verdedigen.
Gelukkig is er al iets gedaan door het
oprichten van de herhalings-, teeken- en de
z.g. industriescholen,
Een teekenschool is noodig voor eiken
ambachtsman, dit zal mij ieder deskundige
moeten toegeven maar er wordt te weinig
gebruik var» gemaakthier zijn slechts 48
leerlingen voor bouwkundig en handlijnig
teekenen, dit aantal is veel te klein met het
oog op de groote bevolking.
Niet alleen als voorbereiding tot het te
kiezen vak, maar zek r ook in het schoen
makersbedrijf is het bezoeken der teekenschool
nuttig. Soliede schoenen zullen altijd de
meeste waarde houden, maar dan volgen toch
zeker die net en elegant van zool en hak
boven den plompen boerenschoen. Zonder
teekenen zal men nooit die vaardigheid in
berekening verkrijgen.
In 1861 -is men begonuen te Amsterdam
daarop te Rotterdam, Utrecht, Groningen
Leeuwarden Goes en Arnhem 't waren
hoofdzakelijk groote plaatsen, op die scholen
heeft men naast de theorie de praktijk ge -
plaatst, en indien de jongen daarvan daan
komt, dan is hij de lummeljaren door, en
kan hij het leven in.
Minister van binn. zaken Geertsema in 1871
noemde deze scholen in strijd met de wet
op het middelbaai onderwijs, men had altijd
de nieuwste en dus ook de duurste materialen
noodig, en er bleef altijd de groote vraag-
waar bleef men met de vervaardigde voor
werpen.
De scholen bleken echter uitmuntend te
werken, rekenen, meetkunde en al die zaken,
een goed deel van den tijd teekenen en alles
aanwezig om het bevattelijk te maken. Bo
vendien uitstekende leerkrachten die d'r vak
verstondengeen prullen zooals er in het
dagelijksch leven zooveel voorkomen, maar
de beste. Maar van die scholen genoten er
hoogstens 5000, en dan restten er nog 45000
jonge mannen, waarvoor niets gedaan is. De
bezoekers van die scholen waren altijd kin
deren van meer gegoeden een enkel geval
van een werkmanskind maar die waren dan
toch altijd nog iets meer dan rechtuit.
Waar blijft men met de vervaardigde voor
werpen Stel eens dat men voor elk gebied
zoo'n school had, dan zou dit zeer schadelijk
op de groote markt werken men bezorgde
dan een onhoudbare concurrentie; tot nog
toe heeft men er een eenigszins goede op
lossing voor genomen n.l. de voorwerpen te
verloten. Kleine voorwerpen te laten maken,
is ook zeker verkeerd want er is geen ge
lukkiger jongen denkbaar, dan hij, die eens
een heusch messenbakje heeft gemaakt, cn
dat thuis mag brengen, en 't dan dagelijks
in 't gebruik kan zien.
Is het dan over het algemeen zoo treurig
met den ambachtsman gesteld ja, men kan
het zoo dikwijls waarnemen dat men werk
thuis krijgt, en na het bekeken te hebben uit
moet roepen is dat nu werk, en 't u blijken
kan dat de man niet op de hoogte van zijn
vak is.
Bevorderen van vakonderwijs, daartoe moet
men een enkele maatregel nemen, maar van
particulieren, gesteund door overheidswege.
Men kan er op aan dat er geld gegeven
zal worden voor dit groote doel.
Voor de 45000 is nog veel te doen, indien
men niet wil het prachtigste, en daardoor
het goede laten varen.
Na de pauze hoop ik u een middel aan
de hand te doen om tot dat doel te geraken,
eenigszins berustend op het leerlingwezen.
(applaus).
Is het niet mogelijk voor den ambachtsman,
voor de 45000 iets te doen en is het niet
mogelijk dit zonder van staatswege te doen
gebeuren.
Slechte gewoonten in de werkplaats dienen
voor goede plaats te maken. Men heeft te
zorgen voor betere ontwikkelingrekenen,
schei- en natuurkunde, men dient het schoon
heidsgevoel te ontwikkelen.
Ruwe krachten zullen er noodig blijven
maar ruwe krachten met een helder inzicht
en oordeel zullen hooger loon kunnen bedin
gen dan domme krachten.
In het matig bezoek van de teekenscholen
behoort verandering te komen, en ieder be
hoort er 't zijne toe bij te brengen om het
groote aantal plaatsen, waar geen gelegenheid
is, tot een minimum terug te brengen.
Invoering van het z.g. leerlingstelsel.
De oorzaak dat de knaap niet zooveel leert
als hij kan, behoort weggenomen te worden
or moet een betere verhouding tusschen den
patroon en den werkman in 't leven worden
geroepen.
De baas heeft thans geen zekerheid dat
hij een jongen eenige jaren kan hcuden, en
voor een stuiver per week meer, verandert
de jongen al heel gauw van baas.
Men behoort een goede verhouding tusschen
baas en leerling in 't leven roepen.
le. Het loon vnn het jong maatje, wordt
niet betaald door hem, die hem opleidt.
2e. Vergoeding aan den patrojn voor de
materialen en het gereedschap dat het jong
maatje bederft.
3e. Beoordeeling van geschiktheid; men
zal de ambitie van die jonge menschen, nog
onbekend met de spreuk: kennis is macht,
aanmoedigen door een stoffelijk blijk van
waardeering.
Maar dan behoort er ook toezicht gehouden
te worden dat de werktijd niet meer dan
gewenscht is, en dan tot eisch stellen het
bezoeken van de teekenschool.
In den regel zijn die jongens niet gewend
aan orde en tucht, en daarom willen ze van
school af: er komt nog bij: zoo'n jongen heeft
al eens opgemerkt hoe hard het z'n ouders
valt dat hij nog niets thuis brengt, en nu ligt
hij te bed, en luistert een gesprek af tusschen
vader en moeder: wat zullen we blij zijn als
de jongen straks van de school afkomt en
mee gaat verdienen voor dat arme kindje
daar beneden; en kan men het dan zoo kwalijk
nemen dat de jongen blijk geeft van een goed
hart door ten opzichte van solidariteit naast
het denkbeeld van vrijheid aan het geldver-
dienen de voorkeur geeft.
Z'n vader is schoenmakersknecht, hij ook,
waarom ook niet; geoordeeld of de jongen
wel geschikt zal zijn voor 't vak wordt er
niet.
Kom jij Maandag maar. zegt de baas, en
gedreveo door de zucht om geld te verdienen,
wordt er van een afspraak voor de toekomst
niet gerept. Zoo'n jongen moet dan gewoonlijk
alle mogelijke andere dingen doen, als: koeien
uaar het land brengende kinderen naar
school breugen en uit school halen, en in de
steden worden hun vele huiselijke bezigheden
opgedragen. De jongen kan de 50 centen
niet verdienen in het bedrijf, dus dan maar
zooveel mogelijk ervan geprofiteerd.
Men kan dit den kleienen ambachtsman
niet kwalijk nemen, want zoo hij dezen jongen
van at den eersten dag af leerde, dan zou
buurman de jongen al spoedig voor 11 stuivers
willen hebben, en als't dan een goede jongen
is zoo zegt hij het tegen z'u baas. maar anders
loopt hij maar weg zonder iets er van te
zeggen.
Dat moet anders worden, daarom behoort
zekerheid gegeven te worden dat hij hem
eenigen tijd kan behouden, dan ook krijgt de
jongen meerdere keunis.
De baas moet er niet tegen opzien hem
goeie materialen te laten bewerken en goed
gereedschap te geven, de zucht om iets echts
tot stand te brengen is de beste ambitie
opwekking. De tijd van krullejongen of
blaasbalgtrekker behoort slechts kort te duren,
daarom moet er een tijd gesteld worden, en
't loon van den jongen inoet naar bekwaam
heid geleidelijk opklimmen.
Een ander bezwaar.
Men leert ze dikwijls 't vak niet, maar
slechts een onderdeel; men krijgt dan verdee
ling van arbeid. Dezelfde werkman, altijd
hetzelfde werken men krijgt in dat werk
een verbazende vaardigheid.
Indien wij nu maar de zekerheid hadden
dat de industrie ten allen tijde bleef bestaan,
dan zou dit goed werken, maar stel u eens
wat anders voor
Iedere onderneming gaat niet ten allen
tijdeen wanneer dan een patroon in de
noodzakelijkheid verkeert z'n volk gedaan te
geven, dan kan die jonge man zich niet als
klein baasje vestigen, aangezieu hij slechts
een onderdeel kent, en dan blijft het een
knoeierdan komt hij versterken het koor
van ontevredenen en dit behoeft waarlijk
niet vergroot te worden. Dan is de leeftijd
voor leeren ook voorbij.
Dit bezwaar dient te vervallen, er moet
aan den baas opgedragen worden den jongen
het vak volkomen te leeren.
Menigeen komt bij een vak, waarbij hij
niet behoort, bij een vak ook dat niet geschikt
is voor zijne lichamelijke constitutie; daarom
moet er een proeftijd ingevoerd worden.
4e. Plaats dient er nagegaan te worden
of de jongen wat geleerd heeft en zoo dit
ten goede blijkt, dan moet hem eene belooning
in den vorm van gereedschap gegeven worden,
want al kennen ze hun vak, dan missen zij
den knapzak om gereedschap aan te schaffen,
want ook op dien leeftijd als zij hun vak gaan
kennen, beginnen zij gewooulijk te kijken naar
het ander geslacht, en niet dat kijken kost
geld, maar dat samengaan; dan zou hij
graag thuis wat bijverdienenmaar door
gebrek aan gereedschap kan dat niet.
Toezicht Voorloopig moet men geen
wettelijk willen, maar men moet eene veree-
niging oprichten, en dan aan den baas vragen
of de jongen geschikt is, en ook de kunde
ran den baas laten controleeren, want indien
zijn werk niet wordt beoordeeld door een
ander, dan gaat hij z'n eigen gang. De
drijfveer moet hier zijn de publieke opinie.
De baas zal dan gaan redeneeren; en dan
zal de toestand beter worden.
De verschillende onderwerpen moet men
aan derden, personen verschillende van stand,
positie, enz. opdragen, waarin zij vertrouwen
hebben.
Er behoort voor gezorgd ie worden dat de
herhalings- en teekenschool beter worden
bezocht.
Indien er zoo'n vereeniging was, dan be
hoort men de leerlingen onder toezicht te
stellen, en de verplichting op te leggen dat
zij al die inrichtingen van onderwijs ook
bezoeken, opdat naast de practische de
theoretische opleiding zou staan.
Geen gezonde ziel, dan in een gezond
lichaam, de jongens moeten niet aan een soort
werk bezig zijn van 's morgens vroeg tot
's avonds laatzij moeten op school komen
gezond van hoofd en gezond van hart. Er
moet voor gewaakt worden dat ze niet
lichamelijk vernietigd worden als ze jong zijn,
en men moet de jongens ook eens hun hart
op laten halen aan echte jongens-lusten. Er
moet een. zekere duur worden vastgesteld,
dan zal men ook vruchten kunnen zien.
En in de laatste plaats
Dan zal er betere waardeering zijn waar
te nemen, ten opzichte van elkander, dan zal
ook de onderwijzerthans als vijand be
schouwd, beter gewaardeerd worden, zoo men
in staat is zelf die betere waardeering te
vatten.
Langs dien weg moet het heen.
Noemt het leerlingwezen, noemt het leer
lingstelsel, 't kan me niets schelen hoe of u
't noemt, maar dit weet ik wel dat daarmee
die 45000 geholpen kunnen wordenniet
alleen in de stad maar ook ten platte lande.
Dan zal men krijgen eene betere harmo-
nieering van het geheel.
De strijd om het bestaan wordt b>j den
dag moeielijker, maar dan zal men ook langer
en beter in staat zijn dien strijd te voeren.
Indien dezen avondzoo ongeveer be
sluit spreker zijne rede, er toe heeft bijgedra-
om de opleiding van den ambachtsman te
helpen verbeteren, dan ben ik volkomen vol
daan.
(langdurige daverende toejuichingen)
De voorzitter van het departement Langsraat
brengt den geachteu sp., namens de verga
dering hartelijk dank voor zijne uirmuntende
voordracht.
Nog deelt hij aan de vergadering mede,
dat het niet zoo heel lang zal duren of
de heer Smeenge zal ten derde male alhier
optreden met het onderwerp:
»I)e gedwongen Winkelnering."
(Bravo's en toejuiching.)
De heer Smeenge zegt dat de voorzitter
een fout gemaakt heeft door geen woord van
dank te richten tot de eenige dame hier
tegenwoordig. Garrne hoopt spr. dat er een
volgend maal veel meer dames aanwezig zijn,
want dat de vrouw, al denkt z't niet, toch
o zoo veel kan doen, en al was ze alleen
maar hier om de mannen zoo nu en dan te
herinneren, dat ze toen en toen instemming
betuigd hebben bij de behandeling van een
der vraagstukken.
(Toejuiching.)
Tot onze diepe smart overleed heden
Boa een langdurend en geduldig lijden,
meermalen gesterkt door de Heilige
j Sacramenten, onze geliefde Echtgenoot,
I Vader, Behuwd-, Grootvader en Broe-
I der de Heer
Waalwijk, 18 Eebruari 1897.
Uit aller naam
Wed. A. M. WITLOX
geb. SCHRAUWEN.
te Waalwijk al voor de Erven van den
heer Dr. JASPERS BLOM op
bij inzet en
bij toeslag, telkens des avonds om 6 ure
ten herberge van G. LATHOUWERS te
KAATSHEUVEL
Onder LOONOPZAND
Eene HOFSTEDE bestaande uit woon
huis en schuur, wei- en bouwland
aan de Baan, groot 9,67,40 heet.
Bouw- en weiland aldaar groot 1.02.10
hectare.
Weiland in de MOER groot 1.12.80 heet.
Wei- en bouwland op den HIL groot
1.02 heet.
Bouwland op* den VOSSENBERG groot
68.50 Aren.
tegen flink loonuitsluitend voor fijn
Dames- en Heerenwerk.
kunnen direct
ter opleiding geplaatst worden.
BIJ
Tweede Zeine, WAALWIJK.
VIER Prachtige prijzen, waarbij 2
GEROOKTE HAMMEN.
Beginnende 28 Eebruari en eindigende
2 Maart.