Nummer 32.
Zondag 20 April 1902.
25e
Jaargang
Toegewiid aan Handel, Industrie ©si Genieentebelangen.
Eerste Blad.
Bpfe
ASTOOI T IE L E E',
Patroon en werkman.
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
lJSil) TJSTR1ËEL EN.
U 1 T G E V E It
ipL^^.ii.^.^-1 rrr «r-"irgi1 ~ri~iH""1
De Echo van he
Waalwijksche eisLanptraatseke Courant,
Dit Blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavon d.
A b crif n e tn e n t s p r ij s per 3 maanden 1 ()."5.
Franco per post door het geheel e rijk t 0.90.
Brieveningezonden stukken gelden enz., tranco te zenden
Uitgever.
aan
den
inf AAL w" IJK. it- fiw."""" -~
gv- i ja ui i KiMWiaiB .m wm-cmnwrniM tm»
Advehtentiën 17 regels f 0.60 daarboven 8 cent per regel, groote
letters naar plaatsruimte. Advertentiën Smaal ter plaatsing opgegeven,
worden 2maal berekend. Voor plaatsing van een groet aantal regels en
advertenties bij abonnement worden speciale zeer voordeelige contracten
gesloten. Reclames 15 cent per regel,
OVERAL VHRIIRIJ GB A A R
Dc Kamer van Koophandel en fabrieken
te Waalwijk houdt zich onledig met bet
opmaken van bet verslag over 1901.
Heeien. 1 ndustriëelen worden verzocht
hunne opgaven voor het verslag zoo spoedig
mogelijk aan den voorzitter in te zenden.
De Kamer van Koophandel en Fabrieken
voornoemd.
Woensdagavond ten 8 uur hield de Wei-
Eer w. heer Poell, kapelaan te Woensel, voor
de leden, buitengewone- en eereleden der
vereeniging „Geloof en Wetenschap" eene
lezing over; Patroon en werkman.
De opkomst was, jammer genoeg, niet
groot.
Wij zullen van deze actueele en belang
rijke lezing een vei slag geven, natuurlijk
niet woordelijk, maar tamelijk uitgebreid.
De president der vereeniging de heer R.
C. van Crauenburgh, riep den tegenwoordigen
een hartelijk woord van welkom toe, vooral
den eerw. heer Poell die zoo welwillend was
geweest aan de uitnoodiging om hier te
spreken, gehoor te geven. Onze vereeniging,
zoo zei de president o.in. voelt zich gelukkig
zulk een jeugdig ijverig priester, dienen open
oog heeft voor de nooden der tijden en die
krachtig meewerkt aan de katholieke sociale
actie, in haar midden te zien moge hij
van zijne woorden, die vruchten zien, welke
hij daarvan verwacht.
De WelEerw. heer Poel spreekt daarna
ongeveer als volgt
ZEerw. heeren, Mijneheoren
De inleiding mijner inleiding moge zijn,
de aanhaling van een bisschoppelijk woord,
van een woord dat Mgr. v. d. Ven heeft
gesproken na den 2en diocesaueu katho
liekendag, toen hij, na de beraadslagingen
van dezen ganschen schooneu dag, als aan
voerder in den strijd zijn aanmoedigingswoord
sprak, dien wapenkreet, die ons moest be
zielen en die ieder naar zijne tent moest
medenemen cn in vervulling brengen. Die
woorden waren schooue woorden zijn van
weinig beteekeuis, als zij niet in daden wor
den omgezet.
Dat ik hier voor U optreedt, vindt zijn
oorzaak in dien dag eu in dat woord.
In de werkgevers-afdeeling van den katho
liekendag van 1901 en voornamelijk van
1902 is de wenach geuit, dat overal R. K.
Patroousvereenigingen zoudeD worden opge
richt, ouder leiding van geestelijken eu in
gehoorzaamheid aan den bisschop. Die zaak
18 stout, niet in zich zelf maar om de om
standigheden die haar moeielijk maken.
Zonder zelfverheffing Kan ik zeggen, dat
ik de eer had die conclusie op den laatsten
katholiekendag in ie leiden. Ik heb toen
de woorden gesproken, laat mij nu trachten
die in daden om te zetten. Daarom dan
ook was mij uwe uitnoodiging zoo aangenaam.
Ik ben bang niet te beantwoorden aan
uwe verwachtingen. Gij zijt om 't zoo uit
te drukken „werwend." Voor U zijn opge
treden, de iueest geleerde sprekers en de
meest welsprekende geleerden zij hebben
U de macht der uederlandsche taal en der
wijsbegeerte in heerlijke redevoeringen ont
vouwd. Maar toch durf ik op uwe aandacht
eu welwillendheid hopen, omdat de stof
practisch is.
Welke weg moet de R. IC. patroon op
llel antwoord hierop te geven, moet reke
ning houden met de b langen van den pa
troon op stoffelijk en geestelijk gebied,
met de Ie» r van Christus, met die leer die
overwonnen heeft.
Rekening honden met den welvaart van
handel en industrie, rekening houden met
de stoffelijke cn geestelijke belangen van
den arbeider.
Rekening houden met de welvaart der
Maatschappij, die diep ingrijpt in aller be
langen en 't is een antwoord Jat gewichtige
gevolgen na zich sleept.
't ls tegenwoordig een modeklacht, dat
gezegd wordtniets gebeurt er voor den
patroon, alles voor den werkman de meis
jes zeggen alles gebeurt er voor de mannen,
de winkeliers alles voor de boeren; maar
die waarheid wordt dan erkend door dc
oprichting van Maria-'verbuigingen o.a. voor
meisjes verecniginger v/d middenstand voor
winkelierseene waarheid, dn ik erken,
door thans te spreken over eene patroo» s-
vereeniging.
Er zijn er tegenwoordig die spreken over
werkgever en werknemer, zij vreezen 't woord
patroon te gebruiken het gaat evenals met
sommige kinderen die niet meer spreken
van vader en moeder, die woorden, een
samenvatting van ouderliefde en kindermin,
van hulpeloosheid en behulpzaamheid, neen
die spreken over vader als „oude heer" en
ik heb to veel eerbied voor uwe moeders
on de nagedachtenis der mijne, dat ik mij
wel zou schamen te zeggen hoe zij >.ver
„moeder" spreken.
In dezelfde verhoudiug als vader tot
„oude heer" zoo staat ook patroon tot
werkgever. Werkgever is koud; patroon
geeft iets vaderlijks of liever eene bedoeling
van iets broederlijks. Is 't een teeken van
verval als kinderen, vader en moeder niet
noemen, zoo ook is 't een teeken van ver
slechting als wordt gesproken van werkgever
in plaats van patroon.
Een werkgever is iemand die onafhanke
lijk van andere beschouwingen, iemand tegen
loou laat werken een patroou is iemand die
daarenboven nog liefde voor den werkman
gevoelt.
Hoe is men tot dien toestand gekomen.
De Manchester-theorie, dat woord zal U
niet vreemd klinken. Adam Smis theoriën,
verkondigden de vrijheid van handel en
concurrentie, eerst alleen voor graan en later
op alle gebied.
Vrijheid van concurrentie is een wed
strijd om op goed loonende wijze zijn voort
brengselen aan den uian te brengen. In
vrije concurrentie zit nut en waardeis i
geen opwekking om vooraan te slaan in zijne
artikelen, is 't geen prikkel om nieuwe af
zetmarkten in verre streken te zoeken, is 'l
geen prikkel om te zinnen op nieuwe uit
vindingen enz. Zijn de prijzen daardoor niet
gedaald en zijn daardoor artikelen van nut
en weelde niet onder 't bereik ook van den
mindere gekomen. Is het niet een gewel
dige slagboom voor de overdreven eisehen
der werklieden en tegen de verregaande
woekerwinst der kooplieden Ja dat is waar,
maar het goede ervau weegt niet op tegen
het kwaad dat eruit volgl en hier haal ik
de woorden aan van den dichter:
Waren alle menschen wij«,
Eu deden daarom wel
De aarde was een paradijs,
Nu is 't. vaak een hel.
Ja „'t wel doen" wat de menschen kennen,
is meestal voor zichzelf. Als de vrije con
currentie gelijk stond met eerlijke concur
rentie dan was alles goed.
Maar „eerlijkheid" kau uit het woorden -
hoek van den tegenwoordigen handel gerust
worden weggelaten.
Ik kan begrijpen hoe het voor katholieken,
katholieken niet alleen in naam maar ook
in geweten, tegenwoordig lastig is handel te
drijven. Het zal niet noodig zijn om hier
tafereelen op te hangen van oneerlijke con
currentie. Maar nu tegenwoordig iedereen
zoo doet., wat moet de katholieke winkelier
dan doen
De nadéelige gevolgen der vrije concur
rentie -laan voornamelijk op de verhouding
tusschcn patroon en werkman. Alles slaat,
terug op de fabrieksprijs, op de fabrikatie.
Omdat de fabrikant het hoofd zal kunnen
ophouden, om zijn naam, om te kunnen
coticurreeren moet hij den prijs verlagen.
Hoe kan hij dat doen?
Kan hij minderwaardige stoffen gebruiken
Neen, dat kan hij niet voor zijn naam.
Kan hij minder verdienen Neen, hij
heeft voor zijn huishouden en stand zooveel
noodig
Z il hij door reclame den menschen trachten
wijs te maken, dat hij en i,iemand anders,
zoo goed en goedkoop levert. Ook dit zal
niet gaan.
Hij zal in den beginne trachten op bij
komende zaken te bezuinigen. Hij zal een
winkel opzetten en zijn werklui dwingen,
bij hem te komen om zood jende een gedeelte
van 't weekloon terug te krijgen. Zoodoende
zal hij zijne prijzen kunnen verlagen evenals
de concurrent.
Deze, die misschien een kleiner huishouden
heeft of i. d. zet hem weer lager en de
eerste moet ook.
Wat nu
Hij zal de arbeiders langer latên werken,
maar zonder dat werk te betalenmaar
dan gaat zijn concurrent weer lager en hij
moet mee.
Hoe nu
Hij vervloekt de concurrentie, maar moet
toch lager.
Hij zal 't niet gaarne doen, maar hij
moet.
Hij zal langer laten werken en minder loon
betalen.
De gedachte kwelt hem dag en nacht
hoe het huishouden van zi'n armen werk
man rond moet koineu
Maar de fabrikant moet toch ook leven
en hij moet er toe overgaan „hongerloonen"
uit te betalen.
De man verdient te weinig, de vrouw en
kinderen moeten mee gaan werken, tegen
nog minder loon.
Zoo M. II. wordt door de vrije concur
rentie geschapen dat leger van honger,
socialisme, revolutie eu kanibalisme. De
groote Mgr. Kettler zeide van „uitmoording."
Het artikel van een fabrikant die „hon
gerloon" uitbetaalt, ^is zeer goedkoop, de
menschen die niet verder zien, zijn er blij
mee, maar weten niet dat zulks betaald is
met honger, familieleven, huiselijk geluk,
ja met menscheuvleesch.
Hoe kau 't anders onder onder 't regime
van vrije concurrentie
Hoe gaat 't met het huishouden?
De man is den geheeten dag weg. De
kleine kinderen slapen 's-morgens nog;
Vmiddags moet hij gauw eten, Vavonds
zijn ze reeds te bed. Hij kent ze bijna niet.
De vrouw is uit huis, ofschoon zij aan 't
altaar beloofde zijne tóvrouw te zijn,
maar de noodzakelijkheid dwingt haar;
eerst moet gezorgd worden voor voeding,
om dan aan opvoeding le denken. De kin
deren gaan vroeg de straat op en naar de
fabriek. De fabrikant kan niet letten hoe
't met de jeugdige menschen naar toe gaat
hij let niet op 't zedelijk gebied, '1 stoffelijk
is de hoofdzaak, hij is geen patroon maar
werkgever.
Door de vrije concurrentie is Zondags-
arbeid in zwaug gekomen.
Door de vrije concurrentie zijn de fa
brieken zoo klein, zoo ongezond en onzalig
mogelijk.
Door de vrije concurrentie wordt gevormd
het leger van socialisten, met welks droomen
wij wel kunnen lachen, miar inet welks
bestaan wij niet behoeven te spotten.
Als zij begiunen hunne woorden in daden
m te zetten, gaat zulks met vuur, oproer
en revolutie. De toestand is ernstig. Er ligt
groot gevaar voor Kerk, Staat en Maat
schappij, voor werkman en patroon en voor
hunne onsterfelijke zielen.
De liberalen gaan mee met vrije con
currentie, de katholieken moeten mee. maar
zij mogen niet. Met droefheid zullen zij
bekennen, dat zij zijn meegegaan. Aan ons
dan die wonden te peilen om te weien,
hoe sterk het geueesmiudel daarvoor moet
zijn.
Zij hebben hunne katholiciteit moeten
opofferen, zij waren niet katholiek in zaken.
Zij (lie katholiek wilden blijven ook in
?aken, zij die geen hongerloonen wilden
uitbetalen, zijn te niet gegaan.
Die meegingen, hebben niet hunne zu.ik,
maar wel hunne katholiciteit verloren.
De anderen wel hunne zaak, maar niet
hunne katholiciteit.
Laat daarom de katholieke patroons samen
spannen en zij te zamen 't verlies dragend,
dezen toestand trachten te verbeteren.
(Applaus).
uu~ pauze.
Na de pauze deelt de directeur mede,
dat na afloop der lezing debat zal zijn toe
gelaten.
De Eerw. Heer Poell vervolgt daarna zijne
lezing.
M
De vrije concurrentie is dus de strijd,
de strijd zonder rust, met alle wapenen,
van allen tegen allen, van eén tegen allen,
de strijd, die tut oorzaak en doel heeft
eigenbelang.
Goedkoop omzetten, de arbeiders zich
doodwerken, de concurrentie dooddrukken,
grooten tegen kleinen, de kleinen ten onder
en ten slotte een trust die alles in handen
heeft, dat zijn hunne middelen; zal't.zoover
moeten komen Neen, zeggen de socialisten
en katholieken.
De socialisten willen de zorg der pro
ducten, productie middelen en de verdeeling
ervan geheel aan den staat toevertrouwen,
inaar van degenen, die alle eigendom en
producten, diefstal noemen, zegt dc Paus
dat ze zijn de pest voor Mij.
Daarom mogen wij echter niet geheel
veroordeelen dat een gedeelte der productie
middelen aan den staat komtde staat kan
b. v. 't monopolie van iets aan een vakbond
geven of aan zichzelf houden b. v. de
staatsspoorwegen.
De leer die alle producten, productie
middelen enz. aan den staat wil toever
trouwen, is van katholiek standpunt niet
goed te keuren.
Wat dan? Moeten we de vrije concur
rentie laten voortbestaan Neen.
Ons besluit zij dit.
De concurrentie met slechte gevolgen
moet onderdrukt, de vrije concurrentie moet
beteugeld worden. Daar zullen wetten voor
noodig zijn. Hoe voorzichtig we moeten z jn
om sluals-ingrijpen te vragen, hier komen
wetten te pas.
Werd 't vorig ministerie genoemd het
ministerie van sociale wetgeving en is 't
daarvoor ook van onze zijde in velen decne
te prijzen, van 'i tegenwoordige christelijke
ministerie mogen we zulks zeker verwachten.
Zonder wetten gaal 't niet, maar alleen
met wetten, ook niet. W ij moeten mee
werken.
Wat kan nu ieder patroon afzonderlijk
doen tegen alle vrije concurrenten. Niets
't Woord van den Paus: „Vereenigt u*
heeft ook voor u patroons geklonken.
Op onze katholieke dagen werd den
wensch uitgesproken, dat alom vcreenigingen
van katholieke patroons worden opgericht,
onder geestelijke leiding en in de gehoorzaam
heid aan den Bisschop.
Daarom heeft de commissie dier afdeeling
dan ook gemeend, dat zij aan den avond
van den katholiekendag niet aan den avond
van haar werk was gekomen. Zij heeft
zich permanent verklaard, uitgebreid en
tracht 1 overal zooveel mogelijk dergelijke
vereenigiugen opgericht te krijgen.
Het doet mij genoegen dat onder de
namen der commissieleden ook voorkomt,
de heer Jan van Riel, vice-president uwer
vereeniging.
Schoone woorden zijn niets maar daden
wij moeten werken tegen stroom in, de
concurrentie tegen gaanhet Evaugelie
teiugbrengen in industrie en handel tusschen
patroon en werkman.
Ik zal u thans even Art. 2 en 3 voor
lezen van onze concept statuten, wel lang
en misschien saai, maar zeer belangrijk.
Art. 2.
Het doel van den R. K. Patroonsbond is
a bevordering van den christelijkcn zin
in den stand en de» werk «ring der patroons.
b de regeling in Cliristelijken zin dei
verhouding tusschen patroon en werkman.
c het behartigen der geestelijke en stof -
felijke belangen van patroons en werk
lieden.
Art. 3.
De middelen om het doel te bereiken
zijn
1°. het houden vau lezingen, voordrach
ten en congressen, om tot eenstemmigheid
te geraken over een gezonden staathuishoud
kundigen toestand,
2°. jiet bevorderen van den christelijkcn
eenvoud in zeden en het bestrijden va.,
weelde en uithuizigheid,
3°. het organiseeren van geestelijke af
zonderingen,
4°. het steunen der katholieke pers en
het weren van gevaarlijke lectuur,
5°. samenwerking van patroons en werk
lieden,
6°. het maken of steunen van social
regelingen en instellingen ten behoeve d.
werklieden o. a. het vaststellen minimum -
loou en maximum-arbeidsduur.
7°. naar vermogen, desnoods door uil
sluiting ijveren tegen godslasterijke en on
zedige gesprekken of gezangen en voor
tegen zedcloozen omgang op fabrieken 11.
werkplaatsen,
8°. het voorkomen van werkstakingen
en uitsluitingen door de verplichte scheid
rechterlijke uitspraak bij alle arbeiders -
geschillen,
9°. loyale medewerking aan de uitvoeri.
der sociale wetten, (Kamers van Arbeid, en
10°. bevordering van de belangen cl
patroons onderling,
11°. aanwending van gepaste middelen
tot bevordering van industrie en handel,
12°. het tegengaan van den trek der
plattelandsbevolking naar de steden,
13°. tijdelijke samenwerking met ver-
eenigingen welke een gelijk doel beoog
en dit door gelijke of gelijksoortige middel.
trachten te bereiken,
14°. bevordering van industrieel- <n
handelsonderwijsvan vakonderricht e..
ambachtsscholen.
I). i. ware heil. De bisschop gaf er dm
ook zijne onverdeelde goedkeuring aan.
Wil er in dien geest gewerkt worde-
dan moet de patroon minder achterdoo
hebben tegenover zijne concurrenten, de vrij
concurrentie beeft ook dat bewerkt 't
voor den patroon moeielijk in een concur
rent iets anders dan zijn concurrent
zien daarm ligt echter geen voor
deel, want weet het welde belangen di -
patroons liggen samen, evenals die dc.
werklieden en patroons.
De werkr an moet beschermd worden,
hulp en steun moet ge hem verleenen, al-
een lid uwer familie, als degenen die l
helpen bij 't verdienen van u onderhoud,
als uw broeder, die v-ider zegt tegen den
zelfden God als gij, als iemand die dezelfde
catechismus leerde als gij.
De volkshuishouding werkt volgens fatale
wetten.
We zeggen, wij zijn mr.cliteloos als ka
tholieke patroons daartegen in te gaan;
maar zouden we dat werkelijk zijn, heeft de
Kerk niet de belofte der eeuwen heeft de
Paus de handen in de sciioot gelegd, als
of hij een wonder van den hemel verwachtte
om de wereld te redden Neen, hij heeft
in den avond van zijn leven gearbeid.
De katholieke werkman vereenigt zich om
door orde en tucht te. ontkomen aan den
last der vrije concuneutie. Niet tegen, maar