Nummer 32. Zondag 20 April 1902. 25e Jaargang Toegewiid aan Handel, Industrie ©si Genieentebelangen. Eerste Blad. Bpfe ASTOOI T IE L E E', Patroon en werkman. Dit nummer bestaat uit twee bladen. lJSil) TJSTR1ËEL EN. U 1 T G E V E It ipL^^.ii.^.^-1 rrr «r-"irgi1 ~ri~iH""1 De Echo van he Waalwijksche eisLanptraatseke Courant, Dit Blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavon d. A b crif n e tn e n t s p r ij s per 3 maanden 1 ()."5. Franco per post door het geheel e rijk t 0.90. Brieveningezonden stukken gelden enz., tranco te zenden Uitgever. aan den inf AAL w" IJK. it- fiw."""" -~ gv- i ja ui i KiMWiaiB .m wm-cmnwrniM tm» Advehtentiën 17 regels f 0.60 daarboven 8 cent per regel, groote letters naar plaatsruimte. Advertentiën Smaal ter plaatsing opgegeven, worden 2maal berekend. Voor plaatsing van een groet aantal regels en advertenties bij abonnement worden speciale zeer voordeelige contracten gesloten. Reclames 15 cent per regel, OVERAL VHRIIRIJ GB A A R Dc Kamer van Koophandel en fabrieken te Waalwijk houdt zich onledig met bet opmaken van bet verslag over 1901. Heeien. 1 ndustriëelen worden verzocht hunne opgaven voor het verslag zoo spoedig mogelijk aan den voorzitter in te zenden. De Kamer van Koophandel en Fabrieken voornoemd. Woensdagavond ten 8 uur hield de Wei- Eer w. heer Poell, kapelaan te Woensel, voor de leden, buitengewone- en eereleden der vereeniging „Geloof en Wetenschap" eene lezing over; Patroon en werkman. De opkomst was, jammer genoeg, niet groot. Wij zullen van deze actueele en belang rijke lezing een vei slag geven, natuurlijk niet woordelijk, maar tamelijk uitgebreid. De president der vereeniging de heer R. C. van Crauenburgh, riep den tegenwoordigen een hartelijk woord van welkom toe, vooral den eerw. heer Poell die zoo welwillend was geweest aan de uitnoodiging om hier te spreken, gehoor te geven. Onze vereeniging, zoo zei de president o.in. voelt zich gelukkig zulk een jeugdig ijverig priester, dienen open oog heeft voor de nooden der tijden en die krachtig meewerkt aan de katholieke sociale actie, in haar midden te zien moge hij van zijne woorden, die vruchten zien, welke hij daarvan verwacht. De WelEerw. heer Poel spreekt daarna ongeveer als volgt ZEerw. heeren, Mijneheoren De inleiding mijner inleiding moge zijn, de aanhaling van een bisschoppelijk woord, van een woord dat Mgr. v. d. Ven heeft gesproken na den 2en diocesaueu katho liekendag, toen hij, na de beraadslagingen van dezen ganschen schooneu dag, als aan voerder in den strijd zijn aanmoedigingswoord sprak, dien wapenkreet, die ons moest be zielen en die ieder naar zijne tent moest medenemen cn in vervulling brengen. Die woorden waren schooue woorden zijn van weinig beteekeuis, als zij niet in daden wor den omgezet. Dat ik hier voor U optreedt, vindt zijn oorzaak in dien dag eu in dat woord. In de werkgevers-afdeeling van den katho liekendag van 1901 en voornamelijk van 1902 is de wenach geuit, dat overal R. K. Patroousvereenigingen zoudeD worden opge richt, ouder leiding van geestelijken eu in gehoorzaamheid aan den bisschop. Die zaak 18 stout, niet in zich zelf maar om de om standigheden die haar moeielijk maken. Zonder zelfverheffing Kan ik zeggen, dat ik de eer had die conclusie op den laatsten katholiekendag in ie leiden. Ik heb toen de woorden gesproken, laat mij nu trachten die in daden om te zetten. Daarom dan ook was mij uwe uitnoodiging zoo aangenaam. Ik ben bang niet te beantwoorden aan uwe verwachtingen. Gij zijt om 't zoo uit te drukken „werwend." Voor U zijn opge treden, de iueest geleerde sprekers en de meest welsprekende geleerden zij hebben U de macht der uederlandsche taal en der wijsbegeerte in heerlijke redevoeringen ont vouwd. Maar toch durf ik op uwe aandacht eu welwillendheid hopen, omdat de stof practisch is. Welke weg moet de R. IC. patroon op llel antwoord hierop te geven, moet reke ning houden met de b langen van den pa troon op stoffelijk en geestelijk gebied, met de Ie» r van Christus, met die leer die overwonnen heeft. Rekening honden met den welvaart van handel en industrie, rekening houden met de stoffelijke cn geestelijke belangen van den arbeider. Rekening houden met de welvaart der Maatschappij, die diep ingrijpt in aller be langen en 't is een antwoord Jat gewichtige gevolgen na zich sleept. 't ls tegenwoordig een modeklacht, dat gezegd wordtniets gebeurt er voor den patroon, alles voor den werkman de meis jes zeggen alles gebeurt er voor de mannen, de winkeliers alles voor de boeren; maar die waarheid wordt dan erkend door dc oprichting van Maria-'verbuigingen o.a. voor meisjes verecniginger v/d middenstand voor winkelierseene waarheid, dn ik erken, door thans te spreken over eene patroo» s- vereeniging. Er zijn er tegenwoordig die spreken over werkgever en werknemer, zij vreezen 't woord patroon te gebruiken het gaat evenals met sommige kinderen die niet meer spreken van vader en moeder, die woorden, een samenvatting van ouderliefde en kindermin, van hulpeloosheid en behulpzaamheid, neen die spreken over vader als „oude heer" en ik heb to veel eerbied voor uwe moeders on de nagedachtenis der mijne, dat ik mij wel zou schamen te zeggen hoe zij >.ver „moeder" spreken. In dezelfde verhoudiug als vader tot „oude heer" zoo staat ook patroon tot werkgever. Werkgever is koud; patroon geeft iets vaderlijks of liever eene bedoeling van iets broederlijks. Is 't een teeken van verval als kinderen, vader en moeder niet noemen, zoo ook is 't een teeken van ver slechting als wordt gesproken van werkgever in plaats van patroon. Een werkgever is iemand die onafhanke lijk van andere beschouwingen, iemand tegen loou laat werken een patroou is iemand die daarenboven nog liefde voor den werkman gevoelt. Hoe is men tot dien toestand gekomen. De Manchester-theorie, dat woord zal U niet vreemd klinken. Adam Smis theoriën, verkondigden de vrijheid van handel en concurrentie, eerst alleen voor graan en later op alle gebied. Vrijheid van concurrentie is een wed strijd om op goed loonende wijze zijn voort brengselen aan den uian te brengen. In vrije concurrentie zit nut en waardeis i geen opwekking om vooraan te slaan in zijne artikelen, is 't geen prikkel om nieuwe af zetmarkten in verre streken te zoeken, is 'l geen prikkel om te zinnen op nieuwe uit vindingen enz. Zijn de prijzen daardoor niet gedaald en zijn daardoor artikelen van nut en weelde niet onder 't bereik ook van den mindere gekomen. Is het niet een gewel dige slagboom voor de overdreven eisehen der werklieden en tegen de verregaande woekerwinst der kooplieden Ja dat is waar, maar het goede ervau weegt niet op tegen het kwaad dat eruit volgl en hier haal ik de woorden aan van den dichter: Waren alle menschen wij«, Eu deden daarom wel De aarde was een paradijs, Nu is 't. vaak een hel. Ja „'t wel doen" wat de menschen kennen, is meestal voor zichzelf. Als de vrije con currentie gelijk stond met eerlijke concur rentie dan was alles goed. Maar „eerlijkheid" kau uit het woorden - hoek van den tegenwoordigen handel gerust worden weggelaten. Ik kan begrijpen hoe het voor katholieken, katholieken niet alleen in naam maar ook in geweten, tegenwoordig lastig is handel te drijven. Het zal niet noodig zijn om hier tafereelen op te hangen van oneerlijke con currentie. Maar nu tegenwoordig iedereen zoo doet., wat moet de katholieke winkelier dan doen De nadéelige gevolgen der vrije concur rentie -laan voornamelijk op de verhouding tusschcn patroon en werkman. Alles slaat, terug op de fabrieksprijs, op de fabrikatie. Omdat de fabrikant het hoofd zal kunnen ophouden, om zijn naam, om te kunnen coticurreeren moet hij den prijs verlagen. Hoe kan hij dat doen? Kan hij minderwaardige stoffen gebruiken Neen, dat kan hij niet voor zijn naam. Kan hij minder verdienen Neen, hij heeft voor zijn huishouden en stand zooveel noodig Z il hij door reclame den menschen trachten wijs te maken, dat hij en i,iemand anders, zoo goed en goedkoop levert. Ook dit zal niet gaan. Hij zal in den beginne trachten op bij komende zaken te bezuinigen. Hij zal een winkel opzetten en zijn werklui dwingen, bij hem te komen om zood jende een gedeelte van 't weekloon terug te krijgen. Zoodoende zal hij zijne prijzen kunnen verlagen evenals de concurrent. Deze, die misschien een kleiner huishouden heeft of i. d. zet hem weer lager en de eerste moet ook. Wat nu Hij zal de arbeiders langer latên werken, maar zonder dat werk te betalenmaar dan gaat zijn concurrent weer lager en hij moet mee. Hoe nu Hij vervloekt de concurrentie, maar moet toch lager. Hij zal 't niet gaarne doen, maar hij moet. Hij zal langer laten werken en minder loon betalen. De gedachte kwelt hem dag en nacht hoe het huishouden van zi'n armen werk man rond moet koineu Maar de fabrikant moet toch ook leven en hij moet er toe overgaan „hongerloonen" uit te betalen. De man verdient te weinig, de vrouw en kinderen moeten mee gaan werken, tegen nog minder loon. Zoo M. II. wordt door de vrije concur rentie geschapen dat leger van honger, socialisme, revolutie eu kanibalisme. De groote Mgr. Kettler zeide van „uitmoording." Het artikel van een fabrikant die „hon gerloon" uitbetaalt, ^is zeer goedkoop, de menschen die niet verder zien, zijn er blij mee, maar weten niet dat zulks betaald is met honger, familieleven, huiselijk geluk, ja met menscheuvleesch. Hoe kau 't anders onder onder 't regime van vrije concurrentie Hoe gaat 't met het huishouden? De man is den geheeten dag weg. De kleine kinderen slapen 's-morgens nog; Vmiddags moet hij gauw eten, Vavonds zijn ze reeds te bed. Hij kent ze bijna niet. De vrouw is uit huis, ofschoon zij aan 't altaar beloofde zijne tóvrouw te zijn, maar de noodzakelijkheid dwingt haar; eerst moet gezorgd worden voor voeding, om dan aan opvoeding le denken. De kin deren gaan vroeg de straat op en naar de fabriek. De fabrikant kan niet letten hoe 't met de jeugdige menschen naar toe gaat hij let niet op 't zedelijk gebied, '1 stoffelijk is de hoofdzaak, hij is geen patroon maar werkgever. Door de vrije concurrentie is Zondags- arbeid in zwaug gekomen. Door de vrije concurrentie zijn de fa brieken zoo klein, zoo ongezond en onzalig mogelijk. Door de vrije concurrentie wordt gevormd het leger van socialisten, met welks droomen wij wel kunnen lachen, miar inet welks bestaan wij niet behoeven te spotten. Als zij begiunen hunne woorden in daden m te zetten, gaat zulks met vuur, oproer en revolutie. De toestand is ernstig. Er ligt groot gevaar voor Kerk, Staat en Maat schappij, voor werkman en patroon en voor hunne onsterfelijke zielen. De liberalen gaan mee met vrije con currentie, de katholieken moeten mee. maar zij mogen niet. Met droefheid zullen zij bekennen, dat zij zijn meegegaan. Aan ons dan die wonden te peilen om te weien, hoe sterk het geueesmiudel daarvoor moet zijn. Zij hebben hunne katholiciteit moeten opofferen, zij waren niet katholiek in zaken. Zij (lie katholiek wilden blijven ook in ?aken, zij die geen hongerloonen wilden uitbetalen, zijn te niet gegaan. Die meegingen, hebben niet hunne zu.ik, maar wel hunne katholiciteit verloren. De anderen wel hunne zaak, maar niet hunne katholiciteit. Laat daarom de katholieke patroons samen spannen en zij te zamen 't verlies dragend, dezen toestand trachten te verbeteren. (Applaus). uu~ pauze. Na de pauze deelt de directeur mede, dat na afloop der lezing debat zal zijn toe gelaten. De Eerw. Heer Poell vervolgt daarna zijne lezing. M De vrije concurrentie is dus de strijd, de strijd zonder rust, met alle wapenen, van allen tegen allen, van eén tegen allen, de strijd, die tut oorzaak en doel heeft eigenbelang. Goedkoop omzetten, de arbeiders zich doodwerken, de concurrentie dooddrukken, grooten tegen kleinen, de kleinen ten onder en ten slotte een trust die alles in handen heeft, dat zijn hunne middelen; zal't.zoover moeten komen Neen, zeggen de socialisten en katholieken. De socialisten willen de zorg der pro ducten, productie middelen en de verdeeling ervan geheel aan den staat toevertrouwen, inaar van degenen, die alle eigendom en producten, diefstal noemen, zegt dc Paus dat ze zijn de pest voor Mij. Daarom mogen wij echter niet geheel veroordeelen dat een gedeelte der productie middelen aan den staat komtde staat kan b. v. 't monopolie van iets aan een vakbond geven of aan zichzelf houden b. v. de staatsspoorwegen. De leer die alle producten, productie middelen enz. aan den staat wil toever trouwen, is van katholiek standpunt niet goed te keuren. Wat dan? Moeten we de vrije concur rentie laten voortbestaan Neen. Ons besluit zij dit. De concurrentie met slechte gevolgen moet onderdrukt, de vrije concurrentie moet beteugeld worden. Daar zullen wetten voor noodig zijn. Hoe voorzichtig we moeten z jn om sluals-ingrijpen te vragen, hier komen wetten te pas. Werd 't vorig ministerie genoemd het ministerie van sociale wetgeving en is 't daarvoor ook van onze zijde in velen decne te prijzen, van 'i tegenwoordige christelijke ministerie mogen we zulks zeker verwachten. Zonder wetten gaal 't niet, maar alleen met wetten, ook niet. W ij moeten mee werken. Wat kan nu ieder patroon afzonderlijk doen tegen alle vrije concurrenten. Niets 't Woord van den Paus: „Vereenigt u* heeft ook voor u patroons geklonken. Op onze katholieke dagen werd den wensch uitgesproken, dat alom vcreenigingen van katholieke patroons worden opgericht, onder geestelijke leiding en in de gehoorzaam heid aan den Bisschop. Daarom heeft de commissie dier afdeeling dan ook gemeend, dat zij aan den avond van den katholiekendag niet aan den avond van haar werk was gekomen. Zij heeft zich permanent verklaard, uitgebreid en tracht 1 overal zooveel mogelijk dergelijke vereenigiugen opgericht te krijgen. Het doet mij genoegen dat onder de namen der commissieleden ook voorkomt, de heer Jan van Riel, vice-president uwer vereeniging. Schoone woorden zijn niets maar daden wij moeten werken tegen stroom in, de concurrentie tegen gaanhet Evaugelie teiugbrengen in industrie en handel tusschen patroon en werkman. Ik zal u thans even Art. 2 en 3 voor lezen van onze concept statuten, wel lang en misschien saai, maar zeer belangrijk. Art. 2. Het doel van den R. K. Patroonsbond is a bevordering van den christelijkcn zin in den stand en de» werk «ring der patroons. b de regeling in Cliristelijken zin dei verhouding tusschen patroon en werkman. c het behartigen der geestelijke en stof - felijke belangen van patroons en werk lieden. Art. 3. De middelen om het doel te bereiken zijn 1°. het houden vau lezingen, voordrach ten en congressen, om tot eenstemmigheid te geraken over een gezonden staathuishoud kundigen toestand, 2°. jiet bevorderen van den christelijkcn eenvoud in zeden en het bestrijden va., weelde en uithuizigheid, 3°. het organiseeren van geestelijke af zonderingen, 4°. het steunen der katholieke pers en het weren van gevaarlijke lectuur, 5°. samenwerking van patroons en werk lieden, 6°. het maken of steunen van social regelingen en instellingen ten behoeve d. werklieden o. a. het vaststellen minimum - loou en maximum-arbeidsduur. 7°. naar vermogen, desnoods door uil sluiting ijveren tegen godslasterijke en on zedige gesprekken of gezangen en voor tegen zedcloozen omgang op fabrieken 11. werkplaatsen, 8°. het voorkomen van werkstakingen en uitsluitingen door de verplichte scheid rechterlijke uitspraak bij alle arbeiders - geschillen, 9°. loyale medewerking aan de uitvoeri. der sociale wetten, (Kamers van Arbeid, en 10°. bevordering van de belangen cl patroons onderling, 11°. aanwending van gepaste middelen tot bevordering van industrie en handel, 12°. het tegengaan van den trek der plattelandsbevolking naar de steden, 13°. tijdelijke samenwerking met ver- eenigingen welke een gelijk doel beoog en dit door gelijke of gelijksoortige middel. trachten te bereiken, 14°. bevordering van industrieel- <n handelsonderwijsvan vakonderricht e.. ambachtsscholen. I). i. ware heil. De bisschop gaf er dm ook zijne onverdeelde goedkeuring aan. Wil er in dien geest gewerkt worde- dan moet de patroon minder achterdoo hebben tegenover zijne concurrenten, de vrij concurrentie beeft ook dat bewerkt 't voor den patroon moeielijk in een concur rent iets anders dan zijn concurrent zien daarm ligt echter geen voor deel, want weet het welde belangen di - patroons liggen samen, evenals die dc. werklieden en patroons. De werkr an moet beschermd worden, hulp en steun moet ge hem verleenen, al- een lid uwer familie, als degenen die l helpen bij 't verdienen van u onderhoud, als uw broeder, die v-ider zegt tegen den zelfden God als gij, als iemand die dezelfde catechismus leerde als gij. De volkshuishouding werkt volgens fatale wetten. We zeggen, wij zijn mr.cliteloos als ka tholieke patroons daartegen in te gaan; maar zouden we dat werkelijk zijn, heeft de Kerk niet de belofte der eeuwen heeft de Paus de handen in de sciioot gelegd, als of hij een wonder van den hemel verwachtte om de wereld te redden Neen, hij heeft in den avond van zijn leven gearbeid. De katholieke werkman vereenigt zich om door orde en tucht te. ontkomen aan den last der vrije concuneutie. Niet tegen, maar

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1902 | | pagina 1