Rummer 62.
Donderdag 6 Augustus 1903.
26e Jaargang.
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen.
PADS PICS X.
A N T O O N TIELEST,
LANDBOUW
Brieven uit Suriname.
U Iï G E V E li
in.
a Liigstmtscke Courant,
Dit Blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavond,
abonnementsprijs per 3 maanden f O.^ö.
Franco per post door liet geheele rijk f 0.90.
Brieveningezonden stukken gelden enz., franco te zenden aan den
Uitgever.
Wel onverwacht kwam de tijding van de
keuze tot paus van Quiseppe Sarto, patriarch
van Venetië. Niet veel was hij genoemd als
een ernstige candidaat, maar het conclave
ms kardinaal Sarto met groote meerderheid
als opvolger van onzen grooten Leo XIII
aan en Sarto beantwoordend aan de roep
stem Gods heeft de benoeming aangenomen,
Zal de zware last, de groote verantwoorde
lijkheid op zijne schouderen torsen, onder
Jen naam van Paus Pius X.
Hieronder volgt eene levensschets van
Z. H.deze levensschets en andere bekende
bijzonderheden zullen ons met de groote
menigte die Hem gisteren voor 't eerst als
Paus te Rome begroette, in gejuich
doei; uitbarsten tol blijheid stemmen, wij
hebben een Paus en alle teekenen zijn er
dat Z. H. een waardig opvolger van Leo
XIII zal zijn.
De katholieke wereld raag zich van harte
gelukwenschen met deze keuze, dit is de
algeineene eerste indruk.
Bij de gisterenmorgen gehouden stemming
van het Conclaaf werd Z.E- Kardinaal SAR
TO, patriarch van Venetië, tot Paus geko
zen met 46 van de 61 stemmen.
Nadat de proclamatie van den nieuwen
Paus te lien minuten voor twaalf had paats
gehad, gaf de nieuwe Paus te kwart over
twaalf in de binnen-loggia zijn zegen. De
klokken luidden en er is in de stad een
buitengewone geestdrift.
De nieuwgekozen Paus behoort sinds lang
tot de papabili. Men kan van hem zeggen
dat hij geen vijanden heeft.
In 1835 werd hij in de Venitiaansche
provincie Treviso geboren, was bisschop van
Mantua en werd in het consistorie van 13
Juni 1893 tot kardinaal verheven en diie
dagen later tot patriarch van Venetië be
noemd. Venetië is namelijk een der weinige
bisschopszetels van Europa, waaraan sinds
overoude tijden de patriarchale waardigheid
verbonden is.
Niet slechts door zijn hooge waardigheid,
maar ook en vooral door zijn persoonlijke
eigenschappen dwong kardinaal Sarto den
algemeene eerbied af. Zijn goedheid, zijn
vriendelijk en zacht karakter wonnen hem
aller hart. Hij kwam zelden te Rome en
achtte zich-zelven niet geroepen tot de
hoogste waardigheid der Kerk. Maar Leo
XIII zag in hem een der ernstige candidaten
voor den pauselijken troou.
Bij zijn laatste bezoek aan den overladen
Pontifex sprak kardinaal Sarto over de
vereering der Venetianen aan het Hoofd
der Christenheid prbij, voegend, dat nergens
vuriger en eenpariger voor een langen le
vensduur van den Paus gebeden werd dan
te Venetië.
Ach//, antwoordde Leo XIII, wij heb
ben somwijlen een voorgevoel dat wij spoe
dig rekenschap van onze daden zullen moe
ten geven aan God. Maar zonder eenige
droefheid zullen wij aan een minder on-
waardigen persoon de eervolle, maar ver
pletterende taak overdragen om het godde
lijk gezag op deze wereld te vertegenwoor
digen
Toen voegde Z. II. erbij „Misschien
zult gij ons wel opvolgen."
Kardinaal Sarto hoorde deze woorden
met zichtbare verbazing aan, en toen hij
antwoordde, dat zulk een taak ver boven
zijn krachten zou gaan, ging Leo XIII
voort: „Wij weten, mijn zoon, dat gij
vgroote diensten aan de Kerk zoudt kunnen
vbewijzen, want gij bezit hoedanigheden,
ffdie haar van groote waarde zouden zijn".
Het had altijd naar menschelijke zeg
gingswijze slechts weinig gescheeld, of
de nieuwe Paus was nooit tot een hoogere
kerkelijke waardigheid verheven. Op zijn
veertigste jaar was hij nog pastoor te Salzo-
na, waar zijn bisschop hem toen tot zijn
coadjutor benoemde.
Toen klom hij steeds hooger. Slechts
korten tijd was hij bisschop van Mantua, om
tien jaren geleden, na door Leo XIII, die
zulk een scherpen blik op de menschen
had, tot het purper te zijn verheven, patri
arch van Venetië te worden. Deze benoe
ming lokte een conflict uit met de Italiaan—
sche regeering, die voor zich het recht op-
eisciite der aanstelling van den patriarch.
Natuurlijk gaf het Vacticaan aan dezen
eisch geen gehoor en de Italiaansche re
geering weigerde daarop aan kardinaal
Sarto het exequatur te verleenen, terwijl
zij hem ook zijne inkomsten onthield. Na
eenigen tijd werd echter een overeenkomst
gesloten en aan den patriarch het exequatur
verleend.
Zelden was een kerkvoogd zoozeer door
zijn onderhoorigen bemind als kardinaal
Sarto door zijn diocesanen.
Toen hij zich dezer dagen naar Rome
begaf, om aan het Conclaaf deel te ne
men, scheen het, alsof men een voorge
voel had, dat hij niet zou terugkeeren.
Een ontzaglijke menigte deed hem uitge
leide en juichte hem geestdriftig toe. De
kardinaal en de menigte waren diep bewo
gen. Het was een afscheid voor altoos.
De Tijd zegt o a. in een artikel over den
nieuwen Paus
„In de openbare vergaderingen, op de
congressen, met name dat van Piacenza
trok hij de bewondering en won hij het
vertrouwen der geheele Kerk van Italië door
zijne diepe kennis der vraagstukken, die in
onzen tijd het openbare leven bewezen en
de diepzinnigste geesten bezig houden.
Ook muntte hij uït door zijn groote ad
ministratieve bekwaamheid en rijke kennis
van canotiek en volkenrecht.
Van den zielenijver en den geest van
werkzaamheid, waarmede hij zijne geeste
lijkheid wist te bezielen, gaf de luister, waar
van de viering der eeuwfeesten van den H.
Anselmus en den H. Aloysius van Gonzaga
in het diocees Mantua is vergezeld gegaan,
voor geheel de wereld de schitterende biij-
keü.
Aan de eigen telegrammen van de Tijd
uit Rome ontleenen wij voorts de volgende
bizonderheden
Ten 11.40 was een groote troepenmacht
op het Sint Pietersplein verzameld, maar alle
co dons werden verbroken. Men zag eenige
beweging in de buitenleggia van de basiliek.
Ten 11.50 traden eenige werklieden naar
buiten en spreidden een tapijt over de balu
strade van hel balkon. De volksmenigte
verkeerde in groote spanning. Op de balu
strade werd een groot kruis gezet. De
troepen presenteerden het geweer. Het was
een plechtig en verheven oogenblik.
Dan verscheen kardinaal Macchi gekleed
in rcode mozzetta en violette soutane, bege
leid door de ceremoniemeesteiS. Mei luid
klinkende stem deelt hij mede dat kardinaal
Sarto is gekozen tot Paus. De menigte
barst los in een luiden jubelkreet. Kardinaal
Macchi wenkt met de hand en geeft te
verstaan, dat men nog even stil moet zijn.
Toen de stille hersteld is, voegt kardinaal
Macchi er bij dat de Paus den naam heeft
aangenomen van Pius X. Daarop volgt een
nieuwe uitbarsting van toejuichingen, gedu
rende welke de kardinaal zich terugtrok.
Nog altijd groeit de toestroomende me
nigte aan. Rijtuigen en tramwagens storten
aanhoudend hun vrachten in massa's over
het plein uit en van alle kanten dringt men
nu de St. Pieter binnen.
Daar verscheen Pius X, gekleed in pauselijk
gewaad op de binnenloggia van de basiliek
en gaf daar ouder onbeschrijfelijke enthou
siasme van het volk voor de eerste maal zijn
zegen, onder het gelui der k'okken van Rome.
Een deel der menigte had zich int isschen
reeds verwijderd in de meening dat de eerste
zegening hedenavond zou plaats hebben.
Paus Pius X stond als kardinaal bekend
om zijn groote bekwaamheid en zijn vasten
wil, welke eigenschappen beantwoorden aan
de beginselen welke de kardinalen over het
algemeen tot hun recht wilden doen komen,
te weten, die van een Paus welke de dis
cipline onder de geestelijkheid kiachtig zou
handhaven.
Zijn benoeming tot patriarch van Venetie
lokte een langdurige discussie uit over het
feit of het patriarchaat van Venetie al of
niet tot het koninklijk patronaat behoorde.
Kardinaal Sarto nam een werkzaam aandeel
aan het leven te Venetië. Onder zijn be
scherming sloot zich een gedeelte der meer
ueutrale partij in stad en provincie bij de
WAALWIJK.
streng katholi ke partij aan. Dit verbond
slaagde er in, de meerderheid ie verkrijgen,
en het bestuur over stad en provincie te
bemachtigen. Ook het vorig jaar behaalde
het de overwinning en de leden ervau brach
ten toen een huldebetoon voor de woning
van den patriarch.
Ook bij zijn vertrek naar Rome tot bij
woning van hel Conclave juichte de menigte
hem toe. Kardinaal Sarto verklaarde echter
niet te denken, dat hij zou gekozen werden
en een retourbiljet te hebben genomen.
Eenige jaren geleden legde kardinaal Sarto
een zeer plechtig bezoek af bij koning
Humbert en koningin Margaretha, toen hij
Rome bezocht.
Ook bezocht hij verleden jaar koning Vic
tor Emmanuel en koningin Helena. Hij
converseert liever in de Venetiaansche volks
taal dan in hel Italiaansch.
Ter gelegenheid van de| eerste—steenleg
ging voor den nieuwen toren van San Marco,
had hij een ontmoeting met den graaf van
Turijn.
Volgens het Giornale dTtalia, die zegt
voor zijn berichten te kunnen instaan, waren
Zaterdag bij de eerste stemming de stemmen
aldus verdeeld: Rampolla 24, Gotti 17,
Sarto 5, Vannutelli 4, Capealatro 3, di
Pielro 2, Oreglia 2, Agliardi, Segna, Porta-
nova, en Satoli ieder 2. Zaterdagavond had
Rampolla 19 stemmen de stemmen van
Gotti waren verminderdXrannute!li hr.d
verscheidene stemmen en Serlo 10. Maan
dagavond had Sarto er 35, de overige stem
men waren verdeeld tusschen Rampolla,
Gotti en eenige anderen. Rampolla had de
meeste stemmen na Sarto. (Maandag ochtend
had Sarto 27 stemmen tegen 24 op Ram
polla.) Gisteren ochtend was de uitslag
Sarto 50, Rampolla 10, Gotti 2.
Het Giornale zegt nog Zondagochtend
kwam er een telegram van den keizer van
Oostenrijk, zijn veto tegen een verkiezing
van Rampolla aankondigende. Het heilig
college was er over bedroefd de Fransche
kardinalen waren zeer vertoornd. Het ge
volg van dat telegram was dat Rampolla
die bij de laatste stemming 29 stemmen
had, er nu 30 Kreeg, als vijandig protest
tegen het veto.
Reeds bij de eerste stemmen had
kardinaal Sarto eenige stemmen. Deze ver
meerderden aldoor. Maandagavond werd zijn
verkiezing zeker. Hij werd heden om elf uur
verkozen met 50 stemmen. Vannutelli kreeg,
anders dan de bladen beweerden, zeer weinig
stemmen. Het is nooit een ernstige candi—
datuur geweest.
In den loop van het conclave zeide een
Oostenrijksche kardinaal, dat Oostenrijk tegen
de verkiezing van Rampolla zijn veto zou
verheffen. Met groote waardigheid zeide deze
toen, dat hij protesteerde tegen de inmen
ging van een leekenmacht in de verkiezing
van een paus, maar dat hij gelukkig zou zijn
als hij aan het gewicht van de waardigheid
en den zwaren last van het pausschap
ontsnapte. De houding van Rampolla werd
door de groote meerderheid van het heilig
college bewonderd en het oordeelde streng
over de houding van Oostenrijk.
Toen Sarto zijn candidatuur veld zag
winnen, smeekte hij de kardinalen tweemaal
hem niet te kiezen. Alleen op het aandringen
van zijn vrienden liet hij toe, dat men hem
v oeg. Toen hij g :kozen was en Oreglia hem
vroeg of hij het aannam, viel hij in zwijm.
G^du-ende de eerste aanbidding weende hij
overvloedig.
Er moet geen bizondere beteekeuis aan
worden gehecht, dat Sarto den naam van
Pius X heef: gekozen. Het was de paus
zelf die besliste om den zegen binueu in de
St. Pieter te geven. Zijn eerste daad na de
zegening was een bezoek aan kardinaal
Herrero, die uog altijd zeer bedenkelijk is.
Daarna ontving de paus alle conclavisten en
liet zich zelfs fotografeeren.
Adveetentiën 17 regels f 0.60 daarboven 8 cent per regel, groote
letters naar plaatsruimte. Advertentiën Smaal ter plaatsing opgegeven,
worden 2maal berekend. Voor plaatsing van een groot aantal regels en
advertenties bij abonnement worden speciale zeer voordeelige contracten
gesloten. Reclames 15 cent per regel,
Toen bij de koelie oproeren op de plan
tages, voornamelijk op „Marienburg" waar
de Directeur, den heer Mavor vermoord
werd, van de vuurwapenen moest worden ge
bruik gemaakt en daardoor etnige koelie's
werden gedood en anderen gewond en kort
daarna op de plantage //Alliance" een oproer
onder de koelies uitbrak, hadden sommige En-
gelsche bladen er nog al heel wat over te zeg
gen en beweerden dat de behandeling der
Britsch-Indiërs aangedaan in de Neder-
landsche kolonie Suriname veel te wenschen
overliet en Yan dien aard was dat oproer
en verzet vau de zijden der koelie's een
noodzakelijk gevolg daarvan zijn moet. Dit
was een zeer onrechtvaardig verwijt en
beleediging aangedaan aan 'i Ned. Gouv.
en niet minder aan den Engelschen consul
te Paramaribo. Bij onderzoek toch is geble
ken dat alle gronden hiervoor ontbraken
en de koelie's geen reden van klagen had
den over behandeling of loon ('t liep over
taakloon bij 't suikerriet kappen) Den 7den
Mei 1.1. nu had hetzelfde plaats in de
Eugelsche kolonie Demarara, ook daar ont
stond oproer en was de overheid genood
zaakt er op in te schieten en ook daar
vielen dooden en gewonden en meer nog
dan op „Marienburg" Ook daar werd een
gerechtelijk onderzoek ingesteld en ook
daar bleek dat schuld lag aan de koelie's.
Hieruit blijkt dat het Ned. Gouv. niet
strenger is opgetreden tegen Britsen Tnd.
koelie's dan het Eng. Gouv. zelf deed in
Demarara. En dat. de schuld ook daar werd
bewezen te liggen bij de koelie's.
Wij hopen wel dat de Eng. bladen ook
hiervan nota zullen nemen en tevens is
onze wensch dat Suriname nog eens
zooveel arbeidskrachten uit het moederland
zal krijgen dat de Britsch-Indrèrs gemist
kunnen worden. Mocht dit het goval uiet
zijn dat dan meer Javanen en minder koe
lie's zullen worden aangevoerd. Nu zult gij
wellicht vragen of de Surinaamsche arbeiders
dan niet de koelie's en javanen kunnen
vervangen. Volmondig zeg ik neen en wel
om de eenvoudigste reden dat de bevolking
veel te. klein is en er geen voldoende in-
landsche. werkkrachten te vinden zijn. Daarbij
komt dat die arbeiders over 't algemeen
genomen zich liever laten contracteeren
als gouddelvers bij goudondernemingen dan
wel als veldarbeiders voor plantages. Die
schaarste aan inlandsche arbeiders brengt
dan ook mede dat in geen land ter wereld
minder werk voor meer geld wordt verricht
of met andere woorden waar de geleverde
arbeid zoo duur word betaald als in Suri
name. Niet alleen dat de daggelden vrij
hoog zijn maar er wordt bijna niets voor
gedaan. Er wordt geen werk gedaan voor 't
loon.
De geest tot werkstaking schijnt uit Ne
derland naar hier te zijn overgewaaid. Al
thans er wordt in deze dagen een werksta
kingszaakje behandeld voor 't Hof van ju
stitie te Paramaribo. Deze kwestie of lie
ver de afloop daarvan wordt met spanning
verwacht door al wie betrokken is bij de
gotidontginning. Het betreft n.l. contract
breuk van 22 arbeiders van Granplacer.
Deze waren gecontracteerd tegen een loon
van fl.25 per dag plus vrije voeding, om
alle voorkomende werkzaamheden op genoemd
placer te verrichten en extra in 't contract
er bij vermeld dat zij met het oog op de
installatie van machineriën ook in het ijzer
te werken hadden, dus niet alleen goud-
delverswerk, als grondgraven, boschvellen
enz., doch ook sjouwwerk.
Deze heeren nu werd opgedragen, werk
zaam te zijn bij 't transport van Machine-
deelen van Ebenhaezer aan de grankreek
lot Middenkamp een afstand van plm. 5 kilo
meter vandaar werd het verder vervoerd
met muilezels naar de plaats van montage.
Op elke kar werd 500 (hoogstens 520 K.G.)
geladen. Voor elke kar werd 10 man ge
geven. En er werd niet meer verlangd dan dat
zij één kar per dag zouden vervoeren. Dit
nu was de heeren arbeiders te veel en zij deden
soms drie dagen over een vracht. Wel is
waar was de af te leggen weg heuvelachtig
en die heuvels zijn pl.m. 10 tot 15 Meter
hoog, daartusschen is moerasachtige grond
waar de karren soms ongeveer één voet
diep inzakten. De weg wordt evenwel zeer
goed onderhouden, de moerassen zijn met
hout belegd, gewoon rondhout naast elkaar
dwars over de weg, zoodat het een lichte
dagtaak kan genoemd worden voor 10 man
om een kar 509 KG. 5 kilometer te ver-
Tocli deden zij zooals ik reeds
zeide drie dagen over één vracht. Toen
werd hun accoord-werk gegeven 10 man
één kar per dag en dan 1.50 per man.
Toen zij dus niet meer de luilak konden
uithangen staakten zij het werk namen van
Ebenhaezer nog een transportboot van 't
placer mede en gingen naar de stad. Daar
werden zij in voorloopige hechtenis genomen
en zullen zich nu te verantwoorden hebben
wegens contractbreuk en het wegnemen van
een transportboot waardoor de Maatschappij
verplicht werd het transport van proviand
enz. aan Boschnegers op te dragen
en daardoor schade leed. De uit
slag van deze rechtspraak is van belang voor
alle goudvelden en het zal nu uitgemaakt
moeten worden of men al dan niet aan de
willekeur van 't volk is overgeleveid. In
een volgend schrijven meld ik die uitslag
wel. Te hopen is het voor den geregelden
gang van zaken dat de beslissing van het
Hof ten gunste der maalsch. Granplacer
moge uitvallen, ook met het oog op andere
goudondernemingen.
MARIPA.
voeren.
Kunnen hiermede ook anderen niet
hun voordeel doen
Volgens de statistieken, die in den laat-
sten tijd gemaakt zijn van het gebruik der
verschillende meststoffen in ons land, worden
er in de kleistreken van ons land betrekke
lijk zeer weinig kalimeststoffen gebruikt.
Toch is er ook in die streken gaandeweg
een stijging op te merken. Er bestaat een
zeer grondige reden voor het grootefe ge
bruik van kaliinest in zand- en veenstreken.
liet is immers een bekend feit, dat de grove
zandgronden veel armer zijn aan kali dan
de fijne kleigronden en aangezien de kali een
noodzakelijke voedingstof is van alle land
bouwgewassen, zoo is het duidelijk, dat men
door bemesting dit gemis aan kali wil her
tellen.
Doch ook voor het gebruik van kalimest
stoffen, zooals chloorkali patentkali enz. opklei-
gronden bestaat den laatste» tijd een motief.
Het veelvuldige telen van knol-en hakgewaï-
sen ontneemt den bodem een groote hoeveel
heid der oplosbare kali, waarvan de voorraad,
ook inkleigronden, veel geringer is dan men ge
woonlijk wel vermoedt. Nu treedt langza
merhand weer wel een gedeelte der voorra
dige onoplosbare kali in oplossing, doch in
vergelijking met wat gewassen, zooals uien
aardappels, suikerbieten, mangelwortels, ra
pen enz. noodig hebben, is deie hoeveelheid
zoo gering, dat elke directe kalibemesting
een aanzienlijke vermeerdering van den oogst
tengevolge heeft. Dit is dan ook in de
laatste jaren in de kleiprovincies van ons
land gebleken.
Ik wil u eenige uitspraken inedeelen van
de proefnemers naar aanleiding van in de
laatste jaren gedane bemestingsproeven op
klei, in de hoop, dat ook anderen met de
resultaten dezer proeven hun voordeel zullen
doen.
lo. Naar aanleiding van een proefveld
op miedel matige zwaren kleigrond te Sint
Annaland met aardappelen in 1901, schrijft
de rijkslandbouwleeraer „Waar aan de be
mesting een kalimeststof werd toegevoegd,
werd de winst veel grooter. Hieruit volgt,
dat de grond behoefte had aan kali.
2o. In hetzelfde jaar schrijft de land-
bouwieeraar van Groningen naar aanleiding
van een proefveld te Middelbert ook op
aardappelen „verder is nog op te merken
dat weglating van de kali niet alleen de
opbrengst, maar ook het zetineelgehalte deed
verminderen."
3o. In het jaar 1902 schrijft de land-
bouwleeraar van Friesland naar aanleiding
van proefvelden te Bee tgu miner molen //Men
heeft waargenomen, dat door het telen van
veel kalirijke vruchten ook kleigrond ten
slotte dankbaar voor een kalibemesting kan
worden. Het komt me voor, dat het ver
schijnsel op het proefveld waargenomen, aan
deze omstandigheid moet worden toegeschre
ven. Van 18921902 zijn niet minder 9
hakvruchten verbouwd en juist deze vruch-