ummer
ion dag 7 Augustus 190
27eJaargans"
Tweede Blad.
RAPPORT
over het bezoek der Duitsche Vakscholen voor Schoenmakers.
Siebenlehn in Sachsen.
Deze school is eene stedelijke inrichting' met Staats
hulp. Zij wordt gehouden in een gehuurd lokaal, een
gedeelte der le verdieping van een hotel en omvat 6
a 7 vertrekken.
Het personeel bestaat uit:
le. Een directeur, die de administratie dei school
voert. Hij is leeraar aan de Hoogere Burgerschool en
het directeurschap is een nevenbetrekking,
3e. Twee vaste leeraren, die het praktische onder
wijs leiden en het schoenmakersvak grondig kennen,
een der beiden, de vakleeraar D. Albers, geeft ook
onderricht in het boekhouden en in het calculeeren.
3e. Een tijdelijke leeraar (verbonden aan de Hoogere
Burgerschool) voor het teekenen.
4e. Een idem voor de correspondentie.
5e. Een arts (D in de geneeskunde) voor Anatomie.
Er zijn op het oogenblik 35 leerlingen en daarom is
het noodig, dat er een derde vaste leeraar (vakman)
bijkomt. Per 15 leeringen, acht men een vaste vak
leeraar noodzakelijk.
Het leerplan. Dit bestaat uit 56 werkuren per week,
als 43 uur praktijk en 13 uur divers als theorie, tee
kenen, correspondentie, boekhouden, anatomie, calculatie
en voordrachten.
Studieplan,
Maandag 7—U uur practisch, 14 practisch, 5—7
practisch, 8— 10 voordracht.
Dinsdag 711 practisch, 1' -5 practisch, 6—8 calculatie.
Woensdag 13 teekenen, 3 5 boekhou
den, 68 practisch.
Donderdag 711 practisch, 1—4 practisch, 5—7 cor
respondentie, 78 anatomie.
Vrijdag 7 11 practisch, 14 practisch, 5 7 practisch.
Zaterdag 711 practisch, I- 3 wetten, enz.
43 uur practisch ondenvijs.
2 teekenen. Maandag 11 uur.
2 theorie. Dinsdag 10
2 calculatie. Woensdag 10
2 boekhouden Donderdag 10
2 correspondentie Vrijdag 9
2 anatomie Zaterdag 6
1 anatomie
56 uur.
56 uur per week.
Leerlingen. Als zoodanig worden hoofdzakelijk slechts
aangenomen zoogenaamde gezellen, dat zijn zij, die
hunnen drie jaren leertijd hebben doorgemaakt bij eenen
schoenmaker, (thuiswerker) en na een afgelegd examen
een diploma als gezel hebben verkregen. Dit examen
wordt afgenomen door eene commissie, benoemd door
de wettelijk erkende Gilde voor het District Leipzig,
waarvan het reglement door de regeering is erkend.
(Statut der Schuhmacher Innung zü Leipzig.)
Het maken van onderwerk moet elke leerling kennen
en wordt op de school niet geleerd.
Het hoofddoel van de school is «goed passende
schoenen te leeren maken», waarom er veel maatwerk
vooral voor gebrekkige schoenen wordt gemaakt.
Volgorde van het leerplan. Modellen teekenen, pa
tronen teekenen, patronen maken, patronen uitsnijden,
(hiervoor wordt gebruikt het meetwerktuig systeem
Francke), alles en uitsluitend voor heerenwerk.
Daarna het nateekenen en uitsnijden van dameswerk,
om vervolgens over te gaan tot hetzelfde voor kinder
werk, zonder maat als magazijnwerk.
Het leestklaarmaken (stikken en plakken).
Het afwerken met de hand.
Ten slotte het afwerken met machines en de behan
deling van verschillende machines.
Ook wordt er onderricht gegeven in het maatnemen
het maken van gipsmodellen en het maken van leesten.
Inventaris der school. Diverse machines, die alle met
de hand of de voet in beweging gebracht worden, als
eene ruime collectie Stikmachines, Knoopsgatenmachi
nes, Zolenwals, Stansmachine, Rissmachine, Zolenvorm
machine, walkmachine, lederspaltmachine, uitpoetsma
chine, hakkenbouwmachine, leestenmachine, enz.
Eene groote collectie grondstoffen als diverse soorten
leder en fournituren.
Chemische producten, looimiddelen, extracten en verf
stoffen
Een ronde tafel voor staand en zittend werk (eigen
vinding).
Bibliotheek. Een groote verscheidenheid van vak
boeken en vakbladen.
Als de twee beste vakbladen recommandeerde men
ons le. Fachzeitung «Schuhmacherei» Gotha te Gotha.
2e. Deutsche Schumacher Zeitung F. A. Günther,Lut-
jjowstrasse 6 Berlin W 35.
Het gefabriceerde schoenwerk. Dit bestaat uit
le. Voor het grootste gedeelte uit besteld maatwerk
en dan vooral voor gebrekkige voeten. Dit wordt zeer
goedkoop geleverd, om verzekerd te zijn steeds bestel
lingen te ontvangen, die dan ook vrij overvloedig van
Duitschland, Oostenrijk en Italië binnenkomen.
2e. Dat elke leerling voor zich zelf een paar schoenen
moet maken, waarvan alleen de verbruikte grondstoffen
in rekening gebracht worden.
3e. uit werk voor familieleden van leerlingen.
4e. uit magazijnwerk, waarvan het boventuig verkocht
wordt, voor M 0,50 (30 ets) per paar en het afgewerkte
schoenwerk voor M 2 (f 1,50) per paar. (dit werk wordt
in hoofdzaak gemaakt van voeringleder als boventuig.)
Per jaar worden er gefabriceerd ongeveer 1500 paar
boventuig en 600 paar afgewerkt schoenwerk.
Begrooting der Exploitatie-kosten.
I)e school bestaat SVg jaar en de uitgaven zoowel
als de inkomsten bedragen per jaar 12 a 13 duizend
mark (f7200 a f7800)
Jaarlijksche inkomsten
Regeeringssubsidio Mk. 6000 f3600
Schoolgelden 2000 f 1200
Opbrengst schoenen en leermiddelen 3000 f1800
particuliere bijdragen voor vergoeding
Aan meester schoenmakers verzuim 500 f 300
Jaarlijksch tekort voor rekening der
gemeente 1500 f 900
te zamenMk. 13000 f7800
Jaarlijksche uitgaven
Voor vergoeding aan meesterknechts
10 mark of f 6 per week voor ver
zuim (bij 3 a 4 weken onderricht kun
nen aan deze Cursus jaarlijks 12 a 15
meesters deelnemen) Mk. 500 f 300
Voor lokaalhuur, licht, vuur salaris
sen, leder, fournituren, aanschaffen voor
nieuwe werkruigen abonnementen enz. 12500 f7500
te zamen Mk 13000 f7800
Gespecificeerd wilde men den laatsten post niet opgeven.
Uit de verdere gesprekken was wel op te maken, dat
de directeur slechts een salaris van pl. m- M 700 heeft
en de leeraar Albers meer dan de tweede leeraar die M.
1 500 scheen te hebben.
Voor het inrichten heeft de regeering Mrk 13000 of
f 6800 gegeven, het overige is door de gemeente betaald
hoeveel dat heeft bedragen, was niet bekend.
Verder valt nog op te merken, dat een geheele Cur
sus duuit 6 maanden, en dat het schoolgeld bedraagt
voor Duitsche Leerlingen Mk 60 of f36 per halfjaar
niet 120 f72
Er zijn ook leerlingen, die maar in enkele vakken
onderwijs ontvangen en die betalen in verhouding
minder.
Verdeeling van het ondenvijs
Het onderwijs ingedeeld in 3 afdeelingen
le- Voor leerlingen. Deze cursus duurt driejaren en
worden zij dan bij bekwame schoenmakers in de leer
gedaan,
2e Voor gezellen. Deze cursus duurt één half jaar
als boven omschreven.
3e. Voor Meesterschoenmakers Voor hen wordt in de
Zomervacantie gedurende 3 a 4 weken onderricht gege
ven om hen te perfectioneeren en met de machines
vertrouwd te maken.
Het hoofddoel der school is het bekwamen der gezel
len, genoemd Sub 2. voor hen wordt onderwijs gegeven
als volgt
A. Wat het technische gedeelte betreft in
le Het vakteekenen met gebruik van Hoekstelsel
(Systeem Franschen)
2e Het teekenen en snijden van monsters en model
len voor elk deel afzonderlijk.
3e Het maatnemen, daaronder begrepen den omvang
van de tred of trede het vormen in gips.
4e Het vermaken en op nieuw maken van leesten
volgens aangegeven maten.
5e Algemeene kennis van de verschillende soorten
gelooide huiden.
6e Het afteekenen van modellen op bordpapier, dat
de vorm van een vel heeft.
7e Het afteekenen van modellen op werkelijke vellen
en het uitsnijden van de verschillende stukken
voor het boventuig van schoenen benoodigd.
8e Het vormen van schachten en het stikken van
leestklaarwerk
9e Het gereed maken en zetten van ondertuig.
10e Kennis van het bedrijf, als inrichting van werk
plaatsen, het gebruik van gereedschappen en de
verschillende machines.
B. Kennis en routine in zaken,
le. De kennis van leersoorten en looimiddelen en
de verschillende manieren van looien.
2e. Het beoordeelen der waarde van een huid, de
looiingsgebreken en andere fouten.
3e. Kennis van fournituren als voeringsleder, voe-
ringsstof, elastiek enz.
4e. Het bestaan der trusten en betreffende grond
stoffen.
5e. Hetzelfde betreffende de verwerkte grondstoffen.
6e. Het rondventen, het en detail en het engros
leveren der waren.
7e. De calculatie.
C. Hulpwetenschappen.
le Anatomie der voet. De bouw, de beenderen,
de spieren, enz. Normale en abnormale voeten. De
wijze van gaan enz.
2e. Correspondentie en Wisselleer.
3e. Het vereenigingsleven, verzekeringen voor werk
lieden enz.
4e. Vakliteratuur.
5e. Talen en Stenographic.
Een avond per week worden er voordrachten gehou
den, die betrekking hebben op het vak.
Voor de meesterschoenmakers.
Deze cursus, die 3 a 4 weken duurt, bestaat uit het
houden van voordrachten, het geven van onderricht
en de behandeling van gereedschappen en machines,
het geven van les in het teekenen, in het boekhouden,
het calculeeren, het correspondeeren, warenkennis en
Anatomie.
Erfurt.
Central Schuhmacher Akademie van Bernhard Busch,
Rudolfstrasse 9 te Erfurt.
Hier werd het spreekwoord bewaarheid «Veel ge
schreeuw en weinig wol», want de heer Busch prak
veel, gebruikte hoogdravende woorden, maar waaruit
het moeielijk was goed wijs te worden.
Inrichting.
Eén groot en ruim lckaal, aan de beide lange zijden
met veel groote ramen.
Het is een particuliere inrichting, zonder subsidie,
bedruipt zich zelf De inkomsten bestaan uit
le. Het fabriceeren van maatwerk.
2e. Schoolgeld Mark 175 per cursus van 6 maanden.
3e. Pension der leerlingen per maand Mark 50.
4e. De verkoop van leestklaarwerk aan één afnemer,
zijnde een klein ingerichte machinale schoenfabriek.
Ondenvijs. Het onderwijs wordt gegeven hoofdza
kelijk door den directeur-eigenaar.
le. den heer Bernh. Busch, die zijne leerlingen alles
in opstellen laat wedergeven, wat hij hun leert en me
dedeelt. Daarbij moet de omschrijving met teekeningen
worden toegelicht, zoodat elke leerling, bij het verlaten
der school, in een eigenhandig geschreven bundel cahiers,
al hetgeen hij gehoord en geleerd heeft, in zijn bezit
heeft, hetgeen hem later goed te pas kan komen.
2e. door een drietal ondergeschikten, meesterschoen
makers, die het bestelde maatwerk onder de oogen en
in het bijzijn der leerlingen afwerken, en waarbij zij
mogen helpen en het zoodoende grondig leeren
3e. door tijdelijke leeraren, die aan de Hoogere
Burgerschool verbonden zijn, en enkele uren per week
les geven in het teekenen, het boekhouden en de cor
respondentie-
De cursus bestaat uit
1. Het maatnemen, ook den omvang van den voettred.
2. Het gereedmaken van het ondertuig.
3. Het teekenen en uitsnijden van patronen.
4. Het maken van gipsvormen.
5. Het maken van passende leesten.
6. Het uitteekenen van onderwerk op een huid.
7. Het uitsnijden van het ondertuig.
8. Het uitteekenen van boventuig op vellen.
9. Het uitsnijden van boventuig.
10. Het stikken.
11. Het leestklaarmaken.
12. Het maken van schachten.
13. De calculatie.
14. Het schoenen maken.
15. Lederkennis.
16. Warenkennis betreffende fournituren.
17. Looimethode.
18. Boekhouden.
19. Correspondeeren.
20. De behandeling van enkele hulpmachines.
21. De behandeling van alle machines en eene ma
chinale schoenmakerij in werking.
Ook worden er leerlingen aangenomen, die maar
enkele lessen volgen en betalen minder schoolgeld.
Ieder leerling begint met het maatnemen en het
maken van een paar schoenen voor hem zelf, tegen
betaling der verbruikte fournituren. Verder is het ge
bruik van leder en fournituren voor rekening van de
school.
Ieder leerling moet zich voor leermiddelen en ge-
reeeschappen een uitgaaf getroosten van Mk. 20 a 30.
De leermethode van Bernh Busch is, dat het model-
leeren van leesten en het passende snijden moet ge
schieden volgens de wetten der Geometrie en dat
daarom de volgende 3 stelregelen gevolgd moeten
worden.
le. Het binnenzoolpatroon moet ontworpen worden
volgens den natuurlijken stand v/d voet, dat is de
omvang van den voet moet volgens geometische bere
kening en met inachtneming van den tred uit de vrije
hand geteekend worden.
2e. De leest moet daarnaar gemaakt worden met
inachtneming van de hoogte van den hak en het op
springen van voren.
3o. Daarna mag eerst het grondpatroon van het
bovendeel der schoen gemaakt worden.
De praktijk heeft hem geleerd dat men op deze en
geen andere wegen goed passende schoenen kan
maken.
Wermelskirchen.
Deze vakschool bestaat eerst sedert 15 April van dit
jaar. Het is eene stedelijke onderneming met subsidie
van regeering, provincie en schoenfabrikanten.
De school is geheel nieuw gebouwd en bestaat uit
directeurswoning met schoollokalen, annex een gebouw
van een verdieping met engelsch licht voor het prac-
tische werk, en een sousterrein, waar de gasmotor en
nog zware machines geplaatst zijn.
Bij aldien vindt men er
]o. Vakscholen voor theoretisch onderwijs.
2o. Werklokalen voor practisch onderricht.
3o. Een lokaal met chemische producten, gereed
schappen, stalen en bibliotheek, tevens in gebruik als
bureau van onderzoek.
4. Een compleet stel machineriën ook voor ramen-
arbeid der firma »Moenus« Frankfurt. Stikmachines van
Singer Mij. en van Hildebrandt en Co- Dusseldorf-
5. Een gasmotor voor drijfkracht.
Personeel. Een directeur, een grondig vakman, die
dan ook in bijna alle vakken onderwijs geeft.
Twee vakleeraren, een uitsluitend voor de machinale
afdeeling en een uitsluitend voor het teekenen, snijdenenz-
Leertijd. De geheele cursus duurt twee jaren, maar
is ingedeeld in twee éénjarige cursussen als
A voor boventuig.
B voor ondertuig.
Het jaar is verdeeld in 42 werkweken en 10 weken
vacantie. Elke week heeft 44 werkuren, de eerste vijf
dagen 8 uur de Zaterdag slechts
4 uur van 8 12, terwijl de namid
daguren zijn van 3—7 uur.
(Ondertuig.)
In cursus A wordt jaarlijks onder
richt gegeven in
Uren per week.
Theorie Practijk.
Handteekenen (om zich
te oefenen in het teekenen
en snijden der patronen Pa- 4
tronen snijden (met de hand
en met gradenmachine) 5
Vormleer en zwikken 1
Uitteekenen op leder 1
Uitsnijden" van bovenleder 7
Warenkennis- Onderzo ek
van Grondstoffen en looiïng. 1
Vakrekenen 1
De voorbereidende werk-
aamheden voor het uitsnijden 2
Het stikken van boventuig;
zoowel bij gedeelden arbeid
als het geheel leestklaar
maken 15
Het inelkander zetten van
boventuig zonder plakken 1
Fournituren kennis* 1
Machinenkennis 1
Over loonstandaard 1
Over calculatie en controle 1
Anatomie van den voet
en zijn gebruiken 1
Het maken van passende
leesten 1
10
34
1
Totaal
(Boventuig.)
In cursus B wordt jaarlijks
onderricht gegeven in
Uren per week
Theorie Practijk.
Handteekenen (om zich te
oefenen in het teekenen en
snijden der modellen en
onderdeelen
Snijden van zolen (met de
hand en met gradenmachine)
Algemeene Vormleer
Het opleggen en uittee
kenen van patronen op leder
Warenkennis, onderzoek
van grondstoffen en looiïng
Vakrekenen
De voorbereidende werk
zaamheden voor het uitsnijden
Het zwikken der schoenen
bij gedeelden arbeid en in
zijn geheel
Het werken aan de ma
chines
Het afwerken op machines
De kennis over het vast
maken der zolen
Kennis van fournituren
Kennis van machines
Over loonstandaard
Over calculatie en controle 1
Over anatomie van den voet
Over het maken van pas
sende leesten 1
1
16
2
10 34
De 34 uren practisch onderricht zijn
verdeeld als volgt
De eerste 5 werkdagen 6 uur en
Zaterdag 4 uur.
De 10 ure theorie, over de eerste
5 werkdagen 2 uur per dag.
Deze indeeling bezorgt afwisseling
en niet te lange inspanning achtereen,
waardoor ijver en vlijt worden op
gewekt.
Onderwijsplan. Dit bestaat uit
a Cursus voor boventuig.
1 patronenmaken.
A Het ontwerpen van patronen
volgens verschillende afmetingen voor
regelmatige en onregelmatige leesten.
B Het snijden der onderdeelen
van patronen als
voering, bezetsels en boventuig.
C Het tezamenstellen der patroon-
deelen.
D Het maken van serie'spatronen
met de hand en de gradenmachine.
Bizonderheden. Bespreking over
alle soorten van boventuig die be
trekking hebben op het ontwerpen
van het patroon. Arbeid in en
verdeeling met inachtneming van de
nieuwste wijze van zwikken. Wijze
waarop de patronen, met het oog
op dc sorteering moeten gewaarmerkt
en bewaard worden. Controle van
de snijderij. Uitleggen welke machi
nes en gereedschappen in het gebruik
het voordeeligste zijn en welke waren
als grondstoffen het meest van voor
deel zijn.
2 het snijden.
