Nummer 70.
Zondag 4 September 1904
Jaargang.
at
M
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen.
Eerste Blad
n,
Dit nummer bestaat
uit TWEE BLADEN
Vakonderwijs.
en
AETOON TIELEN,
I
Iv\'
C/J
Zij die zich voor het
volgend kwartaal op dit
blad aboneeren, ontvan
gen de tot dien datum
verschijnende nummers
GRATIS.
co
FEUILLETON.
IN EER HERSTELD
DE GEHEIMZINNIGE BANDIET.
a E2®raE5Gfö52ï 5.viu«a
INRICHTINGEN,
welke Gevaar, Schade of Hinder
kunnen veroorziken.
3. Middelbaar industrieel onderwijs
3. Het Centrale Instituut voor mid
delbaar industrieel onderwijs
Het centrale nijverheidsiDstituut zou
tweeërlei doel moeten beoogen. Ten eerste
het verstrekken aan de nijverheid van gele
genheid om inlichtingen te ontvangen en
die zelf te komen zoeken en ten andere
het geven van onderwijs, om voor de zeer
speciale vakken van de nijverheid, waarvoor
geene of geen voldoende vakscholen beston
den, te bekwamen. Beide doeleinden zijn in
het ééne begrip van onderricht saam te
vatten, en worden zoo onderscheiden, dat
bij het eerste zelfonderricht, bij het tweede
onderricht door anderen op den voorgrond
treedt. Dc speciale nijverheidsbedrijven, die
hier in aanmerking komen, hebben dit
eigenaardige, dat ze door nieuwe vinding
gestadig aan vervorming onderhevig zijn.
Noch de patroons, noch de technische ad
viseurs, noch de ouderchefs, noch de gezellen
zijn bij deze soort van bedrijven ooit uitge
leerd. Telkens moeten nieuwe denkbeelden
beproefden toegepast en gestadig moet uien
om aan de concurrentie met het buitenland
het hoofd te kannen bieden, het product
wijzigen en in sierlijkheid of practise he
bruikbaarheid verrijken. Vooral nieuwe uit
vindingen zijn op dit gebied rusteloos aan
de orde, maar de bruikbaarheid van deze
uitvindingen moet op allerlei wijzen getoetst
aan ongecontroleerde proefnemingen kan
men zich niet wagen. Waar toch zelfs de
kleinste nieuwe vinding, zoo ze slaagt,
hooge winsten belooft, kan omgekeerd de
toepassing van een niet deugdelijk vooiaf
gecontroleerde vinding, juist naar mate van
de hoogere beteekenis die ze heeft, de
onderneming ten gronde richten. Voor die
controle nu is een beduidend apparaat noo
dig. voor proefconstructie moet allerlei in
strument en materiaal en niet minder allerlei
inlichting en voorlichting beschikbaar slaan.
Dit apparaat kan een particuliere onderne
ming, alleen zoo ze op groote schaal werkt,
zelve in gereedheid houden. De middel atige
en de kleinere kunnen dit niet. Eu hieruit
nu ontstaat de behoefte aan een rijk voorzien,
zoo volledig mogelijk ingericht centraal
instituut, waar op zekere voorwaarden aan
de nijveren de gelegenheid wordt geboden
om door eigen onderzoek hun kennis om
trent hun bedrijf te vermeerderen, zich op
de hoogte te houden van wat in hun bedrijf
U I T E V E 11
WAALWIJK.
b. Middelbare Industrieel© Vak
scholen.
iiiiLI; CÊra-éSjfo - ••jjiTT2
en Langstraalsclie ('taraal.
Dit Blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavond.
A b o n n e m entsprijs per 3 maanden f 0."5.
Franco per post door het geheele rijk f 0.90.
Brieveningezonden stukken gelden enz., franco te zenden
Uitgever.
aan
den
Burgemeester en Wethouders der gemeente
Waalwijk brengen ter openbare kennis, dat ter
Gemeente—Secretarie ter inzage ligt een verzoek
met bijlagen van de Wed. A. TIELEN alhier,
om vergunning tot het plaatsen en in bewerking
brengen van een gasmotor van 33/< paardekracht
voor drijfkracht van de werktuigen in hare boek
drukkerij, staande alhier op perceel kadastraal
bekend in Sectie C. No. 2129.
Op Dinsdag, den 6 September 1904, des voor-
middags te 11 uren, zal gelegenheid bestaan om
bezwaren tegen dit verzoek in te brengen en deze
mondeling en schriftelijk toe lichten.
Zoowel de verzoeker, als zij, die bezwaren
hebben kunnen gedurende drie dageD, vcor het
bovengemelde tijdstip, op de Secretarie der Ge
meente kennis nemen van de ter zake ingekomen
schriftaren.
Waalwijk, den 23 Aug. 1904.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
De Burgemeester,
K. DE VAN DER SCHUEREN.
De Secretaris.
F. W. VAN LIEMPT.
(Vervolg.)
Treedt men hiermede nu over op het ge
bied van het middelbaar vakonderwijs, voor
zoover dit de nijverheid dient, dan komt
het gewenscht voor dit in aansluiting aan
hetgeen boven is uiteengezet van meet af
iu tweeën te splitsen, namelijk in technisch
en industrieel onderwijs, en aan elk van
deze twee een eigen middenpunt iu een
eigen centrale instelling te geven.
Verder wordt aangetoond dat het beter
is dat beide soorten onderwijs niet aan eene
OF
centrale inrichting worden vereenigd, doch
dit ontslaat niet van den plicht, om nader
te omschrijven, wat met ceutrale inrichting
voor het in engeren zin industiieele middel
bare vakondei wijs bedoeld, en hoe de
werkkiing van dit instituut wordt voorge
steld.
Bewerkt voor „De Echo van het Zuiden
door J. v. E.
(58)
Zij kregen echter geen kennis van het
bondgenootschap hetwelk bestond tussehen de
Drie broeders. Toen Reynold echter bemerkte
welke goede hoedanigheden dat zij bezat voor
ten zekere rol te spelen, werd zij over enkele
aken ingelicht. Men doopte haar met den
;aam van barones Catharine, en dank haar sluw
heid wist zij spoedig genoeg aan het hof een
tsje te verwerven als dat noodig was, waarbij
graaf de Bernac haar goed ter zijde stond.
De edellieden betooverd door haar bevallighe d
Honden al spoedig in nauwe relatie's met haar
hetgeen tengevolge had, dat zij alles te weten
iffum en dan aan de bandieten mededeelde.
Van Helmont die al zooveel ondervinding der
iingen en menschen bezat, was overtuigd du
Catharina waarheid sprak. Hij boog zich op
lijn beurt over den put en onderzocht heel aan
dachtig het inwendige er van.
Giraud was er intusschen ingesprongen en ODder
'ocht de put, doch hij kon niets ontdekken wat
'at een geheime spelonk toegang verschatte.
.De zon komt reeds op, de tijd snelt vlug
'oorbij zei de geleerde van ongeduld, op den
froud stampend.
En toch moeten wij de waarheid weten. Wij
Eoeten die grotten binnenkomen, waar Geer
"uida misschien de vreeselijkste pijnen moet
loorstaac.
Ja meester zei Giraud. die weer uit den put
'as gekomen, wij moeten het weten, kosten wat
Jtt kost on meteen sprong hij naar Catharina en
pakte haar bij dec arm.
'Gij hebt gelogen, zei Giraud met dreigende
Hem.
Neen Genadeik heb gezegd wat ik wist
sprak zei.
„Laat haar stilstaan Giraud, zei van Helmont
zij zal de waarheid moeten zeggen door middel
van het hypnotismus, dat ik bij haar zal toepassen.
Ja, maar het wordt zoo laat meester, laten we
veel liever naar Mare en d'Herbaut gaan.
Van Helmont die te veel met zijn werk bezig
was antwoordde niet eens. Hij wilde ten koste
van alles den geheimen ingang weten.
Eindelijk was hij er in geslaagd iets te vinden,
om Catharina in slaap te krijgen. Vlug riep hij
Giraud.
Giraud houdt die vrouw zoo va6t dat haar
hoofd achterover blijft cn bewegingloos. Neem
in uw rechterhand een mes en laat dat in de
zon boven haar neus schitteren, sprak Van
Helmont.
Giraud gehootzaamde hoewel hij niets begreep.
Van Helmont hnd zulks gedaan opdat Cnilia—
rina dan steeds naar een punt zou kijken, opdat
ze des te eerder in slaap zoude vallen.
Spoedig was zij dan ook in sluap gevallen.
Van Helmont begou haar alsnu spoedig te
ondervragen.
„Ziet gij, herhaalde hij.
.Ja,1 stamelde Catharina.
„Kunt gij mijnen wil uitvoeren
„Ja.... als gij mij daartoe dwingt.'
„Dan zal ik u beveK-n geven.»
Met een gebaar wees Van Helmont den put
aan, in welks nabijheid dit vreemd tooDeel
voorviel.
«Daal met den geest in die spelonk, zei Van
Helmont krachtig.
„Ja.. ik ben er.»
„Zoek dan maar rond en kijk of ge geen ver
borgen opening vindt.'
Nadat Catharina eenige malen de put had
doorloopen, bleef zij eensklaps stilstaan.
»Hebt gij wat gevonden,' vroeg van Helmont.
„Neen, maar ik hoor gemompel, het komt
naderbij. Men spreekt hiernaast, doch ik ban
de woorden niet duidelijk onderscheiden.
«Komt dat gemompel snel naderbij?'
.Neen traag. heel langzaam.
Van Helmont keerde zich plotseling Daar
Giraud.
„De plaats waar je dezen Dacht het geheim
der grotten hebt verrast, is zeker niet ver van
hier gelegen.
elders omgaat, omtrent allerlei onzekere
punten inlichting te bekomen en proeven
te nemen omtrent de deugdelijkheid en
bruikbaarheid van nieuwe denkbeelden die
zij bij hun bedrijf willen toepassen. Vooral
zoo ook hier te lande nieuwe vindingen
weer behoorlijk geoctrooieerd kunnen worden,
zal de behoefte aan zulk een instelling zich
nog levendiger gevoelen doen, maar dan
ook in niet geringe mate den bloei van
onze nijverheid kunnen verhoogen.
Dit voor het zelfonderricht. Maar juist
wijl zulk een instituut in het bezit zal zijn
van een zeer uitgebreid nijverheidsapparaat,
en onder de leiding zal staan van kundige
mannen, leent zulk een instituut er zich
tevens van zelf toe om dienst te doen voor
het geven van onderricht in onderscheidene
vakcursussen, zoo voor patroons als voor
opzichters en gezellen.
Iu deze cursussen zal het speciaal bedrijf
een soort vakschool bezitten, en vooral die
bedrijven, die te weinig beoefend worden
om in een bepaalde streek eea centrum
met eigen vakschool te vormen, zullen hier
door worden gebaat. Voor welke bedrijven
alsook tot welk aantal zulke vakcursussen,
aan het instituut zullen zijn in te richten,
zal geheel moeten afbangen van de vraag
er naar. Waar zich geeu behoefte openbaart
valt geen behoefte te bevredigen.
Zoodra daarentegen zeker te bepalen
minimum aantal personen zich voor de
patroons-, opzichters- of gezelleu-cursus
aanmeldt, zal zulk een cursus te openen
zijn, om evenzoo tijdelijk weer gesloten te
worden, indien het aantal candidate» te
zeer slinkt of wegvalt. Hierbij is het geen
vereischle, dat zulke cursussen alle in
localiteiten van het Instituut worden ge
houden.
Niets belet, dat het Instituut zulke cur
sussen van korten duur in onderscheidene
plaatsen inricht, daarvoor localiteiten huurt,
en het noodige apparaat tijdelijk daarheen
overbrengt. Vooral door de gezellen-cur
sussen ontstaat op die wijs de gelegenheid
achtereenvolgens iD de ondtrscheidene steden
des lands een bedrijf van minderen om vang,
op te beuren. Hetzelfde doel kan door het
Instituut worden bevorderd, zoo het nu eens
hier dan eens daar tentoonstellingen van
instrumenten, modellen en fabricate» voor
bepaalde bedrijven organiseert, en bij die
tentoonstellingen voordrachten over het vak
te houden. Zeiven zullen de plaatselijke
vakscholen voor zulke bedrijveu er baat bij
vinden, indien het Instituut nu en dan
deskundigen, met het noodige apparaat,
I-** 1 m i li
Advkrtentibn 17 regels f 0.60 daarboven 8 cent per regol, groote
letters naar plaatsruimte. Advertentiën Smaal ter plaatsing opgegeven,
worden 2maal berekend. Voor plaatsing van een groot aantal regels en
advertenties bij abonnement worden speciale zeer voordeelige contracten
gesloten. Reclames 15 cent per regel.
rondzendt om het nieuwste in dat bedrijf,
zoowel wat de instrumenten en werktuigen,
als de stoffen en producten betreft, te laten
zien en te doen toelichten. Aldus opgevat
zal het Instituut, hoewel nis centrale in
richting in écu bepaalde plaats gevestigd,
aan tal van nijvere bedrijven in heel het
land ten goede kunnen komen.
Dit gedeelte besluit na een uitweiding
over eene bibliothtek, musea zoowel centrale
als plaatselijke, hun aard en hunne inrichting.
De afdeeling van het Instituut voox zelf
onderricht zal naar die opvatting vereischen
le. een bureau tot het geven van in
lichtingen
2e. de noodige teek en zalen
3e. een bibliotheek met leeszalen
4e. een laboratorium voor scheikundige
en natuurkundige onderzoekingen
5e. een werkplaats voor constructie
6e. een museum van gereedschappen,
instrumenten en werktuigen.
7e. eeu museum van teekeningen, mo
dellen, monsters van grondstoffen en heid
en halffabrikaten
8e. een proefstation.
„Neen, meester, de bremstruik waar ik in
verscholen ben geweest, is zoo vat hierboven.
,Ga dan vlug naar boven, Giraud, sprak Van
Helmont, en zoekt dan tot gij Mare met zijn
vrienden hebt gevonden. Zend er een Daar den
gouverneur van Parijs die moet dan ©ogen
blikkelijk met een groote politiemacht zijn.
Giraud snelde weg en in een minimum van
tijd was hij uit het oog.
Van Helmont bleef aan met Catharina alleen.
Degene die u op het oogenblik beschermt, kan
tegen alle krachten der aarde 9trijden, wanneer
zulks noodig is, had Reijnold hoogmoedig uit
geioepen, terwijl hij zi. h naar Geertruida en
Theresia keerde, op het oogenblik dat wij hun
alle drie in den gang, die toegang gaf tot de
giotten en tot de buitenste spleet, hebben ver
laten.
Reijnold had daarna de beide meisjes wederom
vast genomen en hén daarheen geleid, waar kort
geleden de argorliërs zich aan den drank hadde
overgegeven. Daar bevond zich Camuleon nog
altijd in denzellden to s and als dat zij hem
hadden verlaten.
Reynold liep naar hem toe toen hij Geertruida
en Theresia had verlaten.
„Verraden, je ziet eindelijk dat je leven in mijn
handen berust he.
Maar nog wil ik je vergeven, al rijd als je je
begane fouteu wil afkoopen.
Caméleon, reeds jaren tot de troep van La
Chesnayo behoorend had nog nooit dat woord
gehoord, vergeving, dal wisten zij niet wat het
was.
,0, kapitein beschik ov«r mij, ik zal alles doen
wat u verlangt.
„Kom dan zei Reynold, die hem een teeken
gaf dat hij hem volgen zou in den gang waar
hij de twee meisjes uit had laien gann.
„Naar het veer, beveelde Reynold kortweg.
„Wilt gij de grotten sluiten, riep Caméleon,
achteruitspringend.
J*, zei R-ynold.
.Maar dat zou ons vrij willig de dood te gemoet
laten gaan.
„Naar het veer zeg ik u, herhaalde Reynold
zonder op de tegenspraak van Cameleon te ant-
De afdeeling voor onderricht door anderen
daarentegen voor het houden van cursussen,
voordrachten en rondgaande tentoonstellin
gen, zal moeten beschikken over
le. het noodige onderwijzend personeel
2e. de noodige lokalen in het Instituut,
en de bevoegdheid om elders tijdelijke
lokalen in huur te uemen
3e. het voor het dagelijksche onder .vijs
noodige apparaat.
En ze zal moeten organiseeren
le. dag- en avondcursussen, te geven aan
het Instituut, naar de bedrijven onderschei
den een dagcursus voor her, die in zulk
een bedrijf patroon of opzichter willen worden,
de ai ondcursusseu voor hen die reeds patroon
of souschef bij zekere bedrijven zijn
2e. cursussen te geven aan liet Instituut
voor hen, die als skilled labourer, bij zulk
een bedrijf in dienst willen treden, of reeds
bij zulk eeu bedrijf werkzaam zijn
8e. rondgaande cursussen
4e. rondgaande tentoonstellingen
59. voordrachten over een bepaald bedrijf,
zoowel aan het Instituut als elders.
Deze cursussen zullen zich wal de sub
2e bedoelde aangaat, natuurlijk te beperken
hebben tot die mindere veelvuldig beoefende
en meer speciale bedrijven, waarvoor noch
de ambachtsscbool, noch de plaatselijke
vakschool opleiding geeft. Daarentegen zal
woorden.
„Kapiteio, ik smeek .-r u om, denk nal riep
de roover die van angst verbleekte. Gij veroordeelt
ons en u alzoo tot den vreeselijksten folterdood,
want als ze gesloten zijn kan geen enkelijke meri
schelijke macht ze openen en ik herhaal u dat er
tien man noodig zijn om ze van binnen te openen
en wij zijn maar met z'n tweëan. Er bestaat
geen andere uitweg en niemand zal ods kunnen
komen helpen.
Reynold greep een zijner pistolen.
„Wilt gij liever op staanden voet sterven, en
aldus den folterdood waarover gij spreekt, ver
mijden vroeg hij koel.
„Kapiteinstamelde Cameleon.
Toen Cameleon genoegzaam had gezien, dat er
toch geen heil mee was te halen, deed hij hetgeen
Reynold hem had bevolen. Toen het klaar was
sprak Reynold.
„Nu daag ik alle man uit hier binDen te dringeu
„Wat moet ik doen? vroeg Cameleon.
„Je moet hier blijven wachten. Doch luister 1
gij hebt daar juist gezegd dat wij hier nooit meer
uit zullen komen, welnu buiten mij zou ook
niemand er niet meer uit kunnen komen. Blijft
hier daarom wachteD.
Reynold keerde daarna terug en voegde zich
weer bij de beide meisjes.
„Groote God, zei Theresia toen zij hem wederom
binnen zag komen, wij dachten dat wij u i iet
meer zouden gezien hebbeu, wij dachten dat wij
verloren wareo.
»U verlaten Theresia. zei Reyuold ve; wijtend.
O I die twijlel is beleedigend voor mijne eer.
„Zijn wij dan alle drie ouherroep. lijk verloren,
vroeg Geert; uida, spreek, heer graaf, zeg ons de
zuivere waarheid. Een onmiddellijke dood is
beter dan d'e onzi keibeid, die ons langzaam
doodt.
„Verloren, zei Reijnold, kom meisje, integen
deel, wij zijn gered.
„O, ik zei wel, dat hij wezenlijk goed en edel
is, riep Theresia blijde uit.
„Ja, ik bemin u er. zoolang ik leef, zal mijn
hart voor u blijven slaan. Muar kom, ging hij
voort, lant ons zoo gauw mogelijk die alechu
welijke spelonken verlaten.
brj de sub le bedoelde cursussen, en ten
deele ook bij die sub 3e deze bepaling
wegvallen. Patroons en ^oogere beambten
bij het bedrijf hebben behoefte aan een
hoogere kennis van hun bedrijf die boven
de ambachtsschool en de gewone vakschool
uitga;.t, ook laat hun sociale stelling niet
toe, dat ze op deze scholen zich als leer
lingen aanmelden.
Ook in het buitenland heeft men cursussen
van dien aard voor zeer gewone bedrijven
georganiseerd, en zijn ze in plaatsen waar
noch ambachtsschool noch vakschool bestond
zelfs voor de gezellen gehouden. Te IFeenen
werden sedert 1895 gegeven 38 leergangen
voor schoenmakers, 31 voor kleermakers, 26
voor schrijnwerkers, 14 voor smeden, 9 voor
timmerlieden, 2 voor galvanotechnici en 1
in boekhouding voor schrijnwerkers. Meer
dan 1700 personen maken er gebruik van.
Deze leergangen worden over dag gehouden
en duren zes tot acht weken, voor timmer
lieden drie maanden. Ook worden dergelijke
Cursussen gegeven in verschillende kroon
landen door leeraren, die in de centrale
inrichting zijn voorbereid. In Duitschland
vjrint men daarbij een ander stelsel, de
leergangen duren in plaats van weken, slechts
enkele dagen, van vijf tot veertien, en be
handelen dan een bepaald onderdeel van het
vak.
Te Karlsruhe werden iu 1902 gegeven
twee leergangen in hel knippen van mans-
kleedingstukken, één 70or schoenmakers, één
voor schilders, twee voor schrijn werkers,
twee voor elcctriscbe (misleidingen en blik
semafleiders. één voor zadelmakers, één voor
fabrikanten van kachels, van aardewerk. Iu
vorige jaren had men leergangen voor zeep
zieders, voor ververs, looiers, horlogemakers,
hyoutiers, gas- en waterinstaliateurs eu elec-
trotechnici. Niet alleen waren deze leer
gangen kosteloos, maar er werden zelfs toe
lagen verstrekt aan onbemiddelde leerlingen.
Niet zelden gaf zulk een tijdelijke cursus,
elders gehouden, den stoot tot de oprichting
aldaar van duurzame vakscholen.
Cursussen van dezen aard zijn een uit
stekend middel voor nijverlieid<propaganda.
De voordrachten eindelijk kunnen bf zijn
losse op zich zelf staande voordrachten, of
wel een reeks van lezingen en demonstratiën,
waarin een uitgebreid ondeidecl van eenig
vak volledig wordt uiteengezet. Vooral in
Frankrijk zijn deze Cours zeer in zwang,
met name te Parijs. Vooral de Association
polvtcchiiique en de Association philotech
nique hebben zich in dit opzicht verdien
stelijk gemaakt.
Het behoeft wel uauwelijks te worden
gezegd, dat zulk een Instituut als centrale
samenstelling alhen van het Rijk zal kunnen
uitgaan, en men mag zich niet ontveinzen,
dat het betrekkelijk kostbaar zal wezen.
(Wordt vervolgd.)
De peripheric van dit Centrale Nijver
heids-Instituut zal gevormd worden door wat
als plaatselijke vakscholen werd aangeduid.
In wat deze soort scholen geven moe', voor
ziet het Centrale Instituui in tweeërlei
opzicht: le voor die bedrijven, die of niet
genoeg plaatselijk geconcentreerd zijn, ofte
I weinig omvang verkregen, om plaatselijke
vakscholen te doen opkomen en 2e voor
de hoogere vorming ten behoeve van enkele
bedrijven, waarvoor het niet mogelijk bleek
vakscholen anders dau van lagere orde tot
stand te doen komen. Maar dit i3 niet
genoeg.
Het eigenlijke industric-ele vakschoolwezen
wormt wel de peripheric van het Centrale
Iii9tituut, maar neemt naast dit Instituut
toch een zelfstandige positie in door eigen
plaatselijke inrichting. Ontkend wordt hier-
mtde niet, dat er enkele bedrijven zijn, die
hetzij door hunnen eeuvoudigen aard, hetzij
om hun constant karakter genoegzaam ge
legenheid tot opleiding aan de werkplaats
zelve bieden, en bijna geheel op overgelever
de manipulatie kunnen drijven, maar voor
den bloei en de verheffing van verreweg de
meeste speciale bedrijven is speciale vak
school-opleiding volstrekt onmisbaar te
achten, en dat zoowel voor de patroons on
de ondergeschikte leiders van liet werk als
1
