Nummer 9.
Zondag 28 Januari L906.
29e Jaargang
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen.
Eerste Blad.
:iZözA.i^T.
TE MJME mm.
ANTOON TIELEN,
Dit nummer bestaat
uit TWEE Bladen.
JïjIJSTIDJE-
I EU1LLE1 ON.
1 T G B V E R
MUIIMIiIiu.,U
fn EiiiHffslrsiii(sellc Courant.
Dit Blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavond,
abonnementsprijs per 3 maanden fü."5.
Franco per post door het geheele rijk f 0.90.
Brieveningezonden stukken gelden enz., franco tc zenden san
Uitgever.
den
WAALWIJK.
Advkrtkntikn 17 regels f 0.60 daarboven 8 cent per regel, groote
letters naar plaatsruimte. Advertentiën Smaal ter plaatsing opgegeven,
worden 2maal berekend. Voor plaatsing van een groot aantal regels en
advertenties bij abonnement worden speciale zeer voordeelige contractei*
gesloten. Reclames 15 cent per regel
t i- i'
II. Kunstreizen.
De eerste stad, waar halt werd ge
houden, was Passau. Hier speelden de
kinderen op een concert en Wolfgang
ook nog voor den bisschop, die hem
met een dubbelen dukaat beloonde.
Vervolgens kwamen zij te Linz, Matthau-
sen en Ips, in welke laatste stad Mozart
het orgel der kloosterkerk zoo meester
lijk bespeelde, dat de Franciscaners spra
keloos van bewondering uit de refter
kwamen gesneld en het feit met gulden
letters op de orgelkast aanteekenden.
De voeten van den kleinen virtuoos
reikten echter nog niet tot het pedaal.
Toen hij één jaar later ook dit kon be
treden, was één les voldoende om er
zich van te bedienen als de beste or
ganist. Over Stein bereikten zij eindelijk
Weenen, het doel van den tocht. Nadat
zij hier voor verschillende adellijke per
sonen waren opgetreden, verschenen zij
ook aan het keizerlijke hof. Dit ge
raakte door het spel der kleinen dermate
in verrukking dat de etiquetten voor
een oogenblik vergeten werden, de kei
zerin den jeugdigen virtuoos op den
schoot nam en herhaaldelijk omhelsde.
Een paar dagen later ontving de Vader
een belooning van 100 dukaten, bene
vens een vorstelijk kostuum voor elk
der kinderen. Deze pakjes waren aan
vankelijk bestemd geweest voor den prins
en de prinses, die ongeveer denzelfden
leeftijd hadden als het kunstenaarspaar.
Zoo uitgedost verschenen zij meermalen
voor Keizer Frans, omringd door een
schitterenden hofstoet. Het gezicht van
zooveel vorstelijke personen hinderde
hen volstrekt niet. Wat Wolfgang zelf
betrof, hij speelde het liefst voor ken
ners en vaklui. Een nieuw bewijs van
zijn kennen en kunnen gaf hij, door op
Heldenroman van HENRYK SIENKIEWICZ.
voor De Echo van het Zuidenvertaald
door H
7IERDE BOEK.
(122)
HOOFDSTUK VII.
(S L O T.)
Jan Casimir, medelijdend van aard, zou
gaarne zachtheid jegens deze bliude schare
hebben betoond, maar hij eischte van de
chels dat zij zich op genade of ODgeuade
zouden overgeven.
De vrees voor de verdiende tuchtiging derd
bij hen den eisch bovenkomen om het leger
Ie redden. Diediala hield raad en maakte
hun de onmogelijkheid van dit pogen duide
lijk.
Het kamp luscben de twee armen der
rivier, in den rug ondoordringbare moerassen,
had absoluut geen uitweg, als het konink
lijke leger er in slaagde erin door te dringen.
De besluiteloosheid der bevelhebbers riep
een ommekeer te voorschijn en Diediala zag
zich genoodzaakt afstand te doen van het
opperbevelhebberschap ten gunste van een
nieuwen chef.
De naam alleen van dezen bevelhebber
was voldoende om de terneder geslagen kozak
ken moed in te boezemen. Hij heette Bohun.
Al'ijd ag men hem in de eerste gelederen,
in 't veld en bij den krijgsraad. De stem
des volks wees hem aan als de meest waar
dige opvolger van Cümielnicki. Hij over-
verzoek des keizers, te spelen op een
klavier met een doek bedekt, welk spel
zóó uitmuntend slaagde, dat geen enkelen
misgreep ot verkeerden toon gehoord
werden, zelfs niet door den telkens
hoofdschuddenden Wagenseil, den be
kwamen kapelmeester van het hof. Met
den Prins en de Prinsesjes gingen de
kinderen als met huns gelijken om, en
eens, toen Mozart op den spiegelglad-
den vloer struikelde en viel, en de kleine
Maria Antoinette toesnelde om hem op
te beuren en te troosten, vatte hij met
zijn gevoelig hart ineens zooveel liefde
en hoogachting voor haar op, dat hij
schertsend vroeg, of zij met hem wilde
trouwen. Dit kon en mocht natuurlijk
nooit geschieden. De kleine prinses
zou eenmaal de kroon van Frankrijk
dragen en den 16 October 1793
haar leven eindigen op het schavot.
Heeft zij in haar laatste oogenblikken
misschien nog aan Mozart gedacht
Met welk een angstvalligheid de Va
der ook waakte voor de gezondheid
zijner lievelingen, hoe zorgvuldig hij ook
vaststelde welke uren van den dag aan
oefening, uitvoering, ontspanning en
rust gewijd zouden zijn, toch kon hij
niet beletten dat Wolfgang aangetast
werd door de roodvonk. Het zou moeie-
lijk zijn de smart en den angst van deu
armen kapelmeester te schetsen. Ge-
iukkig werd het ziekbed van den kleine
door de teederste zorgen omringd. De
gravin van Sinzendorf zond haren be
roemden lijfarts Bernhard te zijner ver
pleging, terwijl ieder uur van den dag
door "de voornaamsten van Weenen naar
zijn toestand gevraagd werd. De ziekte,
welke zich aanvankelijk zoo dreigend
liet aanzien, sloeg betrekkelijk gauw om,
en binnen drie weken was de kleine
heksenmeester, gelijk keizer Frans hem
gewoonlijk betitelde, nagenoeg geheel
hersteld. De dokter, wiens rekening
Leopold Mozart op minstens vijftig du
katen geschat had, kon, en dit was een
uitkomst voor het gezin, met muziek
betaald worden. In het begin van 1763
kwam het drietal gezond en wel, rijk
voorzien van geschenken, doch arm aan
geld, in Salzburg terug en sliepen de
kinderen, na een afwezigheid van drie
maanden, weer in hun eigen bedje.
trof hem nog in zijn gloeienden baat tegen
de Laks. Hij was bevelhebber van meer
dan 50.000 man in de vlakte van Bereste-
lekko. Een oogenblik meegesleurd in de
tartaarsche vlucht, had hij zijn contingent
echter weer spoedig bijeen. Nu hadden de
belegerden het meeste vertrouwen in hem.
Bohun alleen, hij kon het kamp en het kozak-
keuleger redden.
De jonge chef wilde van geen overgave
hooren. Maar, bekwaam en ondervinding
rijk -.Is hij was, begreep hij wel, dat hij
met deze massa zonder kracht en gedemo
raliseerd door de verliezen, nooit de
koniuklijke troepen kon verslaan. Hij nam
daarom zijn toevlucht tot een ander middel.
De geschiedenis zal de herrinneringen aan
zijn pogingen bewaren* als zijnde zonder
voorbeeld en die dan ook reusachtig schijnen
voor het nageslacht.
Buliuu besloot door die ondoorwaadbare
moerassen heeu le komen of liever een
onmetelijke brug te maken, waarover de be
legerden heeu konden.
Toen vielen onder de bijldasen der ko
zakken geheele bos*che:i, verzwolgen door
de onpeilbare slijkma«sas. Men wierp er
pijnboomen en eiken in karren, tenten,
lijken en de dam werd iederen dag grooter
als eea reusachtige slang.
De koning had tot nu toe den aanval
achterwege gelaten, Wflgende vau het bloed
bad, maar op 'l gezicht van dit reus-.chtig
werk begreep hij, dat hij niet meer mocht
aarzelen. De trompetten kondigden aan
het leger den beslissenden slag aan.
Dat was Maaudag, den 7 Juli vau het
jaar 1651.
De morgen kwam langzamerhand op het
morgenrood purperde den hemel, de zon
kwam flauwtjes opeen bloedige weer
schijn kleurde water en land.
Doch hier, evenmin als in den vreemde,
zou Mozart zich ooit ter ruste hebben
begeven zonder, na zijn avondgebed,
nog eren aan het klavier de melodie te
hebben gezongen, die hij voor den be
minden papa met zooveel liefde ge
componeerd had
O ragna fi^ata fa marina, gamina fa*
In deze korte, slechts uit acht maten
bestaande strophe, openbaart zich reeds
die teederheid van gemoed, die onuit
sprekelijke schoonheid, waardoor zijne
latere werken ten allen tijde zullen
schitteren.
III. De groote Reis.
De rust in Salzburg was niet van lan
gen duur. Den 9en Juni 1763 was het
geheele gezin weer reisvaardig. Drie
dagen later werd München bereikt, waar
Mozart voor den keurvorst een viool
concert speelde en op het orgel impro
viseerde, waarvoor hij met 100 gulden
beloond werd. Ook de hertog van
Clement, bij wien twee concerten gege
ven werden, toonde zich niet karig. Hij
overhandigde den vader bij dezes ver
trek 7 5 gulden en eenige aanbevelings
brieven bij sommige vorstelijke personen.
In Augsburg vlotten de zaken minder
goed en in Ludwigsburg kwamen zij,
waarschijnlijk door kuiperijen van den
kapelmeester Jomelli, niet eens in de
gelegenheid om voor het hof op te
treden. Des te beter slaagde alles in
Schwetzingen, waar de geheele bevolking
in opschudding geraakte en alles uitliep
om beide wonderkinderen te zien en te
hooren. Gelijke geestdrift wachtte hen
te Mainz. Ook hier konden zij echter,
wegens ziekte van den keurvorst niet
voor het hof spelen. Te Heidelberg
bespeelde Mozart het orgel in de kerk
van den H. Geest, wat hem 15 gouden
louis opbracht, terwijl, ter herinnering
aan het feit, ook hier zijn naam op de
orgelkast werd geschilderd. Gelijken
triomf behaalden zij te Frankfort, waar
Nannerle vooral uitblonk, alsmede te
Coblenz en te Aken, in welke laatste
stad zij ontvangen werden door prinses
Amalia, de zuster van den koning van
Pruisen. Deze vorstin overlaadde hen
echter meer met kussen dan met gou
den louis en juist-deze hadden zij zoo
in 'i kamp der kozakken vermoedde nie
mand den aanval. De vuren waren aau
voor 't morgeneten.
Bohuu had zich verwijderd aan het hoofd
van e n deiacheuient kozakken, om de
lieden van den palalijn van Braclaw uit
elkander te jagen, die stelling hadden ge
nomen achter het park, waarvandaan zij de
werken beschoten en verwoestten.
De clnf en zijn staf kwamen aan den
zoom van het bosch bun wapenen flikker
den voor de laatste keer in de morgenzon
daarna reden zij in den schaduw.
Plotseling deed eene doordringende «tem
zich hooren
Red u, red u 1
De chefs verraden ons I
De chefs verraden onsherhaalden
honderden, duizenden stemmen.
Deze kreet ging door de menigte, als
ten stormwind door het bosch. Dan een
kreet,Red uZiedaar de Laks 1 De
ouden hebben verraad gepleegd 1 De massa
kwam los.
De vuren werden onder voeten getreden,
wagens omvergeworpen, tenten verscheurd,
pal *n uitgetrokken. Een panische schrik
vervulde eenieuer. Hopen lijken en levenden
rolden door elkander en bedekten de wegen.
De menigte drong op den dam en viel ver
volgens in 't water. Uitgeput, verdrinkende
grepen de slachtoffers elkander vastzij
huilden van angst, riepen den hemel aan
en verzonken in 't akelige slijk. Op den
dam ontstond een vreeselijke strijd ledeieen
wou er zijn plaats behouden, 't Werd een
ware slachting.
Door onsteltenis geslagen dachten de
koninklijke legers eers aan een dwaas bevel,
ingegeven door den wanhoop. En de ban-
uieren wierpen zich op den vijand.
Voorop, aL een wervelstorm het regiment
hard noodig, wijl het reizen veel geld
kostte en het geheele gezin op deftigen
voet leven moest. Het scheelde maar
zeer weinig, of de vader had een ge
deelte der kostbaarheden, welke de
kinderen voor en na van vorstelijke
personen ontvingen, moeten verkoopen.
Gelukkig was het concert, dat zij te
Brussel gaven, en dat ook door prins
Karei werd bijgewoond, voor hen rijk
aan roem en geld. Hierdoor wer
den zij in staat gesteld den tocht naar
Parijs te aanvaarden, waar zij den 18
November aankwamen, en hun intrek
konden nemen in de woning van den
Beijerschen gezant, den graaf Van Eijk.
Deze gunst, als zoovele andere tijdens
hun verblijf te Parijs, hadden zij hoofd
zakelijk te danken aan den grooten in
vloed van den beroemden Duitschen
baron Von Grimm, secretaris van den
hertog van Orleans.
PARIJS.
Parijs, of gelijk sommigen het wel
eens believen te noemen, het moderne
Babyion, het Ninivé onzer dagen, was
nu juist niet bijzonder geschikt om een
gunstigen indruk te maken op het Chris
telijk gemoed van den strengen gods-
dienstigen kapelmeester, Leopold Mozart.
Binnen zeer korten tijd zag en hoorde
hij daar zooveel dat hij niet nalaten kon
zijn hart eens te luchten aan het Echt
paar Hagenauer te Salzburg, dat gedu
rende zijne afwezigheid, sommige, voor
al geldzaken aldaar voor hem regelde.
Het tafereel, dat hij in zijn brief van
den len Februari 1764 van het Parijsche
leven, de zeden, de vrouwen enz. schetst,
is zoo donker en schril gekleurd, dat
men haast een weinig rassenhaat bij hem
zou veronderstellen. Letterlijk niets kon
in de Fransche hoofdstad zijne goed
keuring wegdragen en ook de muziek
hoewel daarin vooruitgang te bespeuren
valt, is volgens hem geen oortje waard.
Men begrijpt dus hoe angstvallig door
den scrupuleuzen vader gewaakt zal
zijn om te voorkomen, dat zijne beide
kinderen door de slechte voorbeelden om
hen heen, geërgerd zouden worden.
Aanvankelijk leverde het verblijf in
de luxe-stad geen groote financieele
voordcelen op.
dragonders onder betel van den kleinen
Wolodowski, de sabel in de lucht. Toen brak
liet uur der wrake en gerechtigheid aan. Zij
die niet door verdrinking of uitputting om
het leven waren gekomen vielen onder het
zwaardStroomen bloeds mengden zicli
met de wateren van den rivierdeze werden
rood gekleurd. De moordpartij bereikte
het bosch waar de bevelhebbers zich met
de woede der wanhoop verdedigden. Ge
streden werd er in het slijk, in de bo9schen,
in de vlakte. De palatijn van Braclaw
sneed den vluchtenden den terugtocht af.
Tevergeefs gaf de koning bevel het bloedbad
te doen ophouden. Het medelijden was weg.
Toen de duisternis was ingevrllcn schrikten
de overwinnaars zt-lf van hun werk. Men
hoorde geen Te Deum weerklinken, het
waren geen tranen van vreugde die over de
wangen van den koning rolden, maar van
droefheid en spijt.
Dit was het einde vau de eerste acic van
reu drama zonder weerga.
Bohun stierf ditmaal nog niet. Eenigen
zeiden, dat voor het ergste van de verwoes
ting, hij het heil in de vlucht had gezocht
anderen hielden vol dat hij was gered door
de heldhaftige toewijding van een zijner
vrienden.
De waarheid i« uog te bewijzen.
Het is zeker dat in de loop van de ver
schillende slagen, die nog geleverd werden,
zijn naam steeds weerklonk als een der
meest roemrijke strijders. Een pijl vau een
wraakzuchtige hand werd eenige jaren later
op hem afgeschoten, maar hij outsnapte
nogmaals. Toen hertog Yaréma ten slotte
geslorveu was en zijne onmetelijke bezittin
gen van Lubnié werden afgescheiden van het
grondgebied der republiek, toen was Bohun
het, die er 't meest van profiteerde
Zijn hoogmoed weigerde de macht van
De kinderen speelden o.a. ook bij de
markiezin, madame de Pompadour, de
favorite van Lodewijk XIV- Na afloop
van het concert noodigde zij hen bij
zich aan tafel, doch stond aan Wolf
gang niet toe haar te omhelzen, wat
den kleinen maestro ten hoogste ver
baasd deed uitroepenMaar, wie is zij
dan toch, dat zij mij niet omhelzen wil
Is zij nog meer dan de keizerin (Maria
Theresia).
Eenige dagen later, toen de rouw aan
het hof, voorbij was, lieten de kinderen
zich te Versailles voor de koninklijke
familie hooren. Het geheele hof was
hierbij tegenwoordig- Zij werden met
gouden en zilveren geschenken als hor
loges, snuifdoozen, inktkokers, pennen,
enz. overladen, ofschoon de Vader, die
zich telkens over het zoo dure leven te
Parijs en Versailles beklaagt, veel liever
klinkende munt gezien had.
Zijn financieele toestand verergerde nog
door de ziekte der beide kinderen, wel
ke gelukkig maar een paar weken duur
de. Hoezeer men den vader ook aan
raadde de kinderen doch vooral Wolf
gang te laten vaccineeren, kon hij hier
toe toch niet besluiten, vast overtuigd als
hij zich hield, dat God. die het Won
derkind in het aanzijn had geroepen, het
ook met zijne genade in alle levens
omstandigheden wel omringen zou.
Daarbij bedenke men wel, dat de theo
rieën van den grooten Jenner (1749—
1823) in dien tijd nog niet algemeen
ingang hadden gevonden, en door de
aanhangers van de oude school, zóó op
wetenschappelijke als godsdienstige gron
den, fel werden bestreden. De blinkende,
onmisbare goudstukken begonnen eerst
te rollen in de maanden Maart en April.
De publieke conccrteu brachten zeer veel
op, zooveel zelfs, dat Leopold Mozart
aan Hagenauer schrijft hem binnen kort
200 gouden louis te kunnen zenden, Te
Parijs werden de eerste werken van
Wolfgang uitgegeven, n.l. de twee aan
Madame Victoire de France opgedragen
klaveniersonates met accompagnement
van viool en, de sonates aan de gravin
van Tessé. De Componist, die slechts
zeven jaren telde, teekende toen nog
J. G. W- Mozart, wat later veranderde
in W. A. Mozart. Ook werd te Parijs
door Mechel de teekening van Carmon-
telle gegraveerd, voorstellende Wolfgang
aan het klavier, naast hem Nannerle met
een blad muziek in de hand, en daar
achter den Vader met de viool.
Welk enthousiame de kleine kunste
naars in de verwende wereldstad wekten
en hoezeer zij ook door kenners gepre
zen werden, blijke uit den brief van den
1 Dec. 1763, getrokken uit de Corres-
pondentien van Diderot, welke brief na
genoeg luidt als volgt
>De acht mirakelen (wereldwonderen)
»zijn veel te zeldzaam, om er niet van
»te spreken, wanneer men het geluk
>heeft ze te zien.
Leopold Mozart, kapelmeester aan het
>hof te Salzburg is hier met twee allerlief-
»ste kinderen aangekomen. Zijne dochter,
»thans twaalf jaren oud, speelt schitte
rend piano en voert de moeielijkste
>stukken met een wonderbare juistheid
>uit. Maar haar broeder, die nog slechts
>zeven jaren telt, is zulk een buitenge-
Climielniclti te erkennen.... Deze, vervloekt
dour de zijnen, vluchtte naar eene vreemde
mogendheid. Bohun, veel trotacher, verwierp
alle bescherming, gereed om met zijn ge
wapende hand zijne rechten en die der
kozakken te verdedigen.
Men zege dat nooit een glimlach op zijne
trekken kwam. Meester van het kasteel van
Lubnië, verkoos hij te leven in een klein
dorpje, dat hij herbouwd had en dat hij
den naam gaf van Rozloghi.
Daar sleet hij zijne verdere levensdagen.
De burger-oorlogen overleven hem.
