Nummer 93,
Zondag 22 November 1908.
31t. Jaargang
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen.
Tweede Blad.
ILECTRISCU RB1ISB1K.
AM TOON T IEL EN,
Ge vangenisarbeid.
BUITENLAND,
Duitschland.
Italië.
Balkanstaten.
Marokko.
Dit Bl?.d verse' ijnt Woensdag— en Zaterdagavond,
Abonnementsprijs per 8 maanden f0."5.
Fraiuo per post door het geheele rijk f Ü.9Ü.
Brieveningezonden stukkengelden enz., franco te zenden
Uitgever.
aan
den
U I T O E V E R
W AALW IJ E- Telefoonnummer 38.
Advketzntiën I7 regels f 0.60 j daarboven 8 cent per regel, grootr.
letters naar plaatsruimte. Advertentiën 3inaal ter plaatsing opgegeven,
worden 2maal berekend. Voor plaatsing van een groot aantal regels en
advertenties bij abonnement worden speciele zeer voordeelige contracten
vesloten. Reclames 15 cent per regel.
II.
Wij beloofden in ons vorig nummer
op de electrische tentoonstelling nog
even te zullen terugkomen, om weer te
geven wat op deze, op kleine schaal in
gerichte, doch niettemin zeer belang
rijke tentoonstelling die jammer genoeg
reeds heden gesloten wordt, te zien is.
Zooals we bereids zeiden is de oude
school door een smaakvolle hand in
verschillende aardige tentoonstellingsza
len herschapen. In de voorste hal, die
er fijn uitziet in lichte satinet, worden
we direct vroolijk ontvangen door de
elcctrisch gedreven piano van de firma
Duwaer en Vraessens te Amsterdam,
terwijl aan de overzijde ons trekt het
prachtige reclamebord van de N. V.
Philips-Gloeilampenfabriek, die ons een
keur van verscheidenheid biedt in lampen
van 5 tot 100 kaarsen lichtsterkte Aan
den wand vinden we een groote serie
prachtige boekwerken op electrisch ge
bied, alle van de hand van den heer ten
Bosch, uitgegeven door de firma Van
Mantgem te Amsterdam, waar van de
heer W. van Raamsdonk, te Raamsdonks-
veer vertegenwoordiger is.
Verder vinden we hier nog de Ne-
derlandsche Huistelefoonmaatschappij,
die ons verschillende apparaten toont,
o.a. een waarin drie verschillende gelei
dingen voor huis, gemeente en rijk kun
nen worden saamgebracht, voor dit laat
ste hoopt men spoedig verlof te ver
krijgen. De huistelefoon wordt door
deze maatschappij voor f 9 per jaar ver
huurd. Noemen we nog de hier geex-
eE poseerde electrisch gedreven cirkelzaag
en boormachine van de firma Archer in
den Haag, en een stofzuiger van Siemens
en Schüler in Berlijn, dan gaan we verder
naar het tweede lokaal.
Hier is heel kunstig een boerenkamertje
nagebootst, natuurgetrouw't eenigste
modern wat we er in vinden is een elec
trisch lampje van 32 kaarsen.
Hier kan men zien hoeveel licht dit
eene lampje geeft voor een kamertje
34 M en dan moeten we zeggen dat
't daarmee schraaltjes is verlicht't kan,
maar ter nauwernood. De prijs is ook
slechts f 1 per maand of f 12 per jaar.
Waar eene Electr. tentoonstelling is
kan men verzekerd zijn ook de groote
Singer Co. vertegenwoordigd te zien met
hare speciale naaimachines waarop Electr.
drijfkracht wordt toegepast en de werking
aanschouwelijk wordt voorgesteldzoo
ook te Raamsdonksveer kan men zien
hoe gemakkelijk en vlug een paar schoe
nen worden afgelapt op de z.g. aflap-
machine (45 K 55), hoe vlug en mooi een
knoopsgat wordt getoverd op de knoops
gat-machine (23-11), hoe men zelfs oude
linnen meelzakken met eene daarvoor
ingerichte machine (45 K S V 35) kan
stoppen en wel zoo degelijk, dat de zak
er door als 't ware vernieuwd wordt,
kortom, uit alles bleek ons hoe nuttig,
eenvoudig en gemakkelijk de Electrici-
teit als kracht, óók voor de klein industrie
kan zijn.
De fiima van Duijn en de Noo te
Utrecht exposeert Tafel- en bureaulam
pen, eenvoudige ornamenten van het
Atelier voor decoratieve kunst >Het
Huis*.
Tafelventilator met vleugeldoorsnede
van 30 cM.
Langzaamloopende Tafelventiator.
Langzaamloopende ringventilator in
den wand aan te brengen, eenige motoren
van verschillende capaciteit Electrische
kachels en Electrische kookapparaten,
strijkijzers.
Schakelbord bestemd voor de O. L. V.
Kerk te Raamsdonksveer.
In de derde zaal, die gedeeltelijk is
afgestaan tot het doen zien van electrische
verlichting bij winkel-etalages komen we
eerst aa een uitstalling van den beken
den rijwiel-groothandelaar, den heer W.
J. Simonis-de Kok te Raamsdonksveer,
die men zijne S. D. K rijwielen en onder
deden flink uitkom!", alsook de daarnaast
gelegen etalage van Simonis-Poppelier,
die door zijne fijne artikelen de dames
bezoekers wel zal lokken, de eerste eta
lage is verlicht met 3 van 32 en 2 van
25 de laatste met 1 van 32 en 2 van
25 en geven een mooi effect.
Ook treffen we hierbij Ingenieur-bureau
Nicolaï en Lebret te Utrecht 't welk de
geheele tentoonstelling geinstalleerd heeft
en de noodige aansluitingen voor licht
en kracht gemaakt, waaronder de sterren
hemel en het reclamebord van Philips.
Door genoemde firma worden geëxpo
seerd diverse eenvoudige, doch sierlijke
kroontjes, staande lampen en schuifpen-
danten, verwarmingsapparaten, als kook
pannen, theeketels, voetenwarmers, ka
chels, strijkijzers en electrische stallan
taarns, terwijl levende, dus echte strijk
sters aanwezig waren, die het gemak
van strijken door electriciteit lieten zien,
alsook voor 't gebruik bij huishoudelijke
artikelen.
Verder nog eene omvormer, en mo
toren tot 5 P. K. Ook ventilatoren en
waterpompen.
Vooral mogen we de aandacht vesti
gen op de hier en elders, ook bij Philips
en Roozen geëxposeerde spaarlampen,
die 70°/# besparing geven.
Van hieruit komen we in de laatste
groots zaal, als 't ware de feesthal, waar
ook de genoodigden ontvangen werden.
Daar heeft de firma Nicolaï en Lebret
een groote bassin gemaakt, waar men
naar de rondzwemmende vischjes kau
hengelen, zoo iets als >pak de leuning*,
op de kermis meer mogen we niet zeg
gen. want anders zou de firma soms te
veel electrische zaklantaarns kwijt zijn,
die zij cadeau doet aan eenieder die zoo
vischje aan den haak slaat I
Hier ook weer volop muziek en last
not least eene uitstekend voorziene Charn-
pagnebar.
Ten slotte nog de twee groote kaarten
van het Veer en het Dorp met de aan
gesloten perceelen (in rood aangegeven,)
de fotografiën van Dr. Cassirer Kabel
werk te Berlijn, die de kabel voor de
Centrale leverde, en ten slotte de foto
grafiën van de Schweiz-Locomotiv Ma-
schinen-fabrik te Winterhur, die de
zuiggasmotoren in de Centrale instal
leerde.
Wij hebben nu een rondgang gemaakt
over de wel is waar kleine, maar hoogst
belangrijke expositie voor electiiciteit en
zijn toepassing voor huis en ambacht,
laten we nu nog even op 't erf van den
heer C. Kommers zien waar ook bewezen
zal worden wat de electriciteit is voor
den landbouw.
Hier exposeert de heer A van Beek
te Made, de bekende fabrikant van
landbouwwerktuigen, die in Oosterhout
en Zevenbergen steeds de eerste prijzen
behaalde en een waar genie is op zijn
gebied. Nu dat blijkt ook hier duidelijk
als men de drie dorschmachines, twee
bietensnijmachines en een meelmolen
een en ander door electrische kracht
gedreven in werking ziet. 't Gaat
uitstekend met deze krachtbeweging
maar de machines zijn wonderen der
techniek, door hun eenvoud en practisch
werken. Heeren landbouwers aan dit
adres is veel voor U te leeren 1 Ook
een Deensch karntoestel, gedreven door
een electro-motor, en geëxposeerd door
de firma Roosen, is er te bezichtigen.
En zoo zijn we aan 't einde van onzen
rondgang over deze tentoonstelling, die
ons veel belang heeft ingeboezemd en
waar veel valt te leeren, zeer zeker op
de eerste plaats wat door flinke mannen,
eensgezind natuurlijk, kan worden ge
wrocht ook in kleine gemeenten.
Dit grootsche werk is daarvan de
vrucht, maar ook niet minder van de al-
gemeene medewerking, de vlijt, de vol
harding van zoo talrijke personen, wien
wij bij deze hier openlijk een woord
van hulde brengen en gaarne vele Lang
straters ten voorbeeld stellen 1
't Bovenstaande was reeds gezet, toen
ons de tijding bereikte, dat de tentoon
stelling verlengd is en wel geopend zal
zijn op Maandag, Dinsdag en Woensdag.
Zondag echter niet, wat door velen van
buiten zal worden betreurd.
De nieuwe bclustingcu.
De rijkskanselier heeft gisteren de
nieuwe belastingen ingeleid met een rede
waarin hij o.a. zei
Onze vlucht dwong ons een wereld
politiek te voeren en uit dien hoofde
heeft het rijk een vloot noodig. Wij heb
ben behoefte aan koelbloedigheid en
standvastigheid naar buiten en naar bin
nen. Wij hebben in 1908 4 milliard
schuld en meer dan 2 milliard staan
voor het eerstvolgende vijftal jaren in
het vooruitzicht. Wij hebben in den wed
strijd om den vooruitgang boven onze
krachten geleefd niet alleen nieuwe be
lastingen, maar ook spaarzaamheid is
noodzakelijk zoowel voor de Bondsstaten
als de gemeenten. Wij moeten de weelde
den rug toekeeren.
Voor alles richt ik'de waarschuwing
tot de midden- en hoogere standen
Wij stellen onze veiligheid, ja onzen
vrede in gevaar, als wij het niet eens
worden over de nieuwe belastingen.
Aansluitende aan die van den rijks
kanselier, hield de minister van financiën
een redevoering, die vier uur duurde en
waarin hij uitvoerig de ingediende nieu
we belastingen motiveerde.
De Duitsche pers is 't heelemaal
niet eens over de waarde der gisteien
meegedeelde officieele verklaring. Som
mige bladen doen hun best om erg te
/reden te wezen: anderen gaat dat toch
moeilijk af.
Prins Bülow, zegt het Berl. Tagebl.
heeft bij de vele betuigingen van ver
trouwen die hem in de jongste dagen
zoo kwistig werden toebedeeld, er nog
eene ontvangen n.l. van den keizer, want
deze heeft zijn uiteenzettingen goedge
keurd en hem de verzekering gegeven
van zijn blijvend vertrouwen. En de
keizer heeft zich tot op zekere hoogte
geschikt naar de politieke noodzakelijk
heden van den heiligen toestand. Maar
uit den vorm, dien hij gekozen heeft,
blijkt dat hij slechts met grooteii tegenzin
zich heeft gebukt voor die politieke
noodzakelijkheid en hij in niets is afge
weken van zijn principieel standpunt.
En niet alleen de vorm, ook de inhoud
van de verklaring is weinig bevredigend
Want de belofte, dat er standvastigheid
in de staatkunde van het rijk zal wor
den betracht, is lang niet voldoende
om de buitengewone ontevredenheid,
die in Duitschland heerscht, weg te ne
men. Het moet nu eindelijk eens ernst
worden met de kiesrechthervorming in
Pruisen en er moeten constitutioneele
waarborgen worden gegeven, zonder
welke alle beloften voor een betere toe
komst van nul en geener waarde zijn.
Het Pauselijke Jubileum.
In zijn antwoord aan de Fransche
pelgrims zeide Z. H. de Paus, dat hij
diepe smart ondervond toen hij zag hoe
Frankrijk zich van de Kerk los maakte.
»De Goddelijke Voorzienigheid schonk
mij echter weder vreugde, want ik heb
van uw land de schoonste vertroostin
gen ontvangen. Frankrijk heeft zich de
ware oudste dochter der Kerk betoond.
Een nieuw feit in de kerkelijke geschie
denis is, dat men naar de Pauselijke
woorden als naar die van God geluis
terd heeft. Gij hebt geen ordebroeders
en ordezusters meer, maar de geloovigen
zullen hen in het apostolaat vervangen.*
De Paus noodigde vervolgens de pel
grims uit op den tot dusverre ingeslagen
weg voort te gaan.
Naar aanleiding van de aan de Do-
nau-monarchie toegeschreven plannen
zich tegen Servië te wapenen, heeit een
officieuse verklaring het licht gezien,
waarin het heet
Men kan verzekerd zijn, dat zoowel
de militaire als de diplomatieke personen
die te dezen de verantwoordelijkheid
dragen, ten volle hun plicht doen en alle
bewegingen van den kleinen naburigen
staat met de groo ste nauwlettendheid
volgen. Oostenrijk-Hongarije zal, zoolang
dit maar eenigszins mogelijk en doenlijk
is, bij zijn zuiver verdedigende houding
blijven, zonder zich door geschreeuw en
dreigementen van zijn stuk te laten
brengen. Het spreekt van zelf, dat Oos
tenrijk-Hongarije niets verzuimen zal en
in het geval, dat Servië de plichten van
buurman al te veel uit 't oog mocht
verliezen, zal doen wat in dergelijke
gevallen noodig is. Ook dan zal men
zich echter beperken tot maatregelen,
die- wei volkomen toereikend zullen zijn,
maar toch binnen de lijnen van onze
verdedigende politiek zullen blijven.
Moelay Hafid officieel erkend.
De Belgische gezant, deken van het
diplomatieke korps, heeft den corres
pondent van Reuter medegedeeld, dat
hij met bereden boodschappers een
Fransch-Spaansche nota aan Moelay
Hafid had verzonden. In deze nota wordt
bevestigd, dat Moelay Hafid als sultan
van Marokko door de Europeesche mo
gendheden is erkend.
vermoorden
Dat men de gevangenen laat werken,
daar is niets op tegen, ja dat is zelfs
billijk en rechtvaardig. Doch men zorge
dit te doen op eene wijze, die niet ge
vaarlijk wordt voor den eerzamen werk
man en voor meerdere takken van in
dustrie.
Hoe het in ons land gesteld is met
den gevangenisarbeid rakende het leder-
bewerkersbedrijf, kunnen wij niet mede-
deelen. Dat daaromtrent eens een grondig
onderzoek worde ingesteld, is zeer te
wenschen.
Want het zou toch iets ongehoords
zijn, dat ook van die zijde oneerlijke con
currentie werd aangedaan èn aan den
eerzamen werkman, èn aan de indus
trie, die het toch al zwaar genoeg te
verantwoorden heeft I
Volgens een Duitsche Statistiek waren
op 1 December 1905 in Duitschland
van de 80.005 gevangenen 67.467 aan
het werk gezet, waarvan er 27.037 of
38.8 per honderd voor rekening van on
dernemers werken-
Met de fabricatie van viltschoenen èn
gevlochten schoenen (zelfkantschoenen)
waren 2337 personen werkzaam met de
fabricatie van muilen 1039, met overige
onderdeelen der schoen- en schachten
makerij 917, in het geheel dus 4293 man.
Welk een schadelijken invloed de ge
vangenisarbeid kan uitoefenen op de ver
houdingen der industrie en vooral op
den loonstandaard der arbeiders, zegt de
Duitsche Lederarbeiderskrant in zijn num
mer van 10 October. Dt gevangenisarbeid
wordt daar genoemd eene smerige con
currentiezooals blijkt uit de loonen, die
voor de verschillende soorten van werk
aan de gevangenen wordt uitbetaald.
Onderstukken 11 centkinderzooien en
onderstuk 25 cent, dameszooien en onder
stuk 32V2 cent, heerenzooien en onder
stuk 40 centlapwerk en andere kleinere
werkzaamheden voor bijna geen prijzen.
Nieuwe heeren- en dameslaarzen worden
met f 0.90 tot f 1.80 betaald. In het mi-
nimaal-loontarief voor de Berlijnsche
Schoenmakersgezellen zgn de volgende
prijzen, vastgesteld Voor onderstukken
15 tot 18 cent. kinderzooien en onder
stuk 51 tot 75 cent; heerenzooien en
onderstuk 72 tot 90 cent. Men kan dus
het groote verschil in uitbetaling van
loon waarnemen.
Dat de verantwoordelijke Overheid er
zeer goed van overtuigd is, dat zij zich
aan loon en prijsdruk schuldig maakt,
blijkt wel hieruit, dat zij den gevangenen
op bet hart drukt, al deze zaken niet
openbaar te maken, onder bedreiging
anders geen werk meer te gd^en.
Het meest bedenkelijke daarbij is, dat
aan zoo menig eerlijk werkman daardoor
het brood uit den mond gestolen wordt
en de werkeloosheid, waarover heden
ten dage overal geklaagd wordt, nog
meer in de hand gewerkt. Moeten dan
eerlijke leden in de maatschappij de plaats
ruimen voor degenen, die zich aan de
wetten vergrepen hebben Moeten dan
eerzame burgers hunne belastingen op
brengen, om zich zelf daarmede te laten
Centraal Bureau voor de Statistiek.
Arbeidsmarkt in September.
Amsterdam De toestand in het schoen
makersbedrijf is, althans wat le klas
zaken betreft goed te noemen. Het was
drukker dan in de vorige maand, doch
niet drukker dan in September van het
vorige jaar. Er was evenmin veel aan
bod van, als vraag naar werkkrachten
en werkloosheid werd niet waargenomen.
De toestand der schoenindustrie in de
fabrieken is ongunstig.
ArnhemIn deze maand hadden de
schoenmakers het slap, hetgeen ver
moedelijk een gevolg was van de zachte
weersgesteldheid.
Delft'. In het schoenmakersbedrijf was
de toestand gunstig. Reparatiewerkers
hadden iets meer werk dan in Augustus,
al kon van bepaalde verlevendiging nog
niet gesproken worden.
In de zadelmakerijen en koflermake-
rijen viel de gewone normale drukte
waar te nemen, zonder slapte of bepaal
de verlevendiging. Tusschen vraag en
aanbod van werkkrachten bestond even
wicht.
Groningen In de schoenmakerijen was
de toestand tamelijk verschillend nieuw
werk werd weinig gemaakt, doch ten
opzichte van het reparatiewerk viel
nog van een vrij goeden toestand mel
ding te maken.
Bepaalde werkloosheid werd niet
geconstateerd.
Haarlem In schoenmakerijen en
schoenlapperijen was voldoende werk.
In Zadelmakerijen was matig weik.
RotterdamIn schoenmakerijen en
schoenfabrieken heerschte nog slapte.
Slechts van één onderneming ontving
de Kamer bericht dat bij haar de toe
stand door bijzondere omstandigheden
gewoon was. Noch in loonen, noch in ar
beidstijd kwam eenige verandering. Allen
maakten melding van eenige werk
loosheid.
In de drijfriemenfabriek was de toe
stand als in Augustus. Ook ten opzichte
van dit bedrijf, ontving de Kamer be
richt, dat reeds werkloosheid heerschte.
In de zadelmakerijen was de toestand
gewoon. Het aantal werklieden, de loonen
en de arbeidstijden bleven gelijk. Ook
in dit bedrijf heerschte reeds werkloos
heid.
DongenEr heerschte algemeen slapte,
zoodat.de toestand niet rooskleurig is
te noemen. Waaraan dit moet worden
toegeschreven is der Kamer niet bekend.
Op de verhouding tusschen vraag en
aanbod van werkkrachten had een en
ander evenwel geen invloedwerkloos
heid kwam niet voor.
De verstandhouding tusschen patroons
en arbeiders bleef uitstekend, slechts
in één geschil werd in de afgeloopen
maand de bemiddeling der kamer inge
roepen.
Waalwijk [en Omstreken)De vakver-
eeniging v?n Waalwijk en Besoijen be
richtte aan de Kamer, dat vele werk
lieden ontslagen zijn. Dit is, naar de
Kamer vernam, een gevolg van een fail
lissement, een liquidatie van zaken, en bij
een anderen fabrikant van de vervanging
van handwerk door machinaalwerk.
De Echo van het Zuiden,
WailwQkstke ra liingslraatsclie Courant,
w IIII HI. I III II mi I yv«.»
