Nummer 8
Zondag 24 Januari 1909
Toegewijd aan Handel^ industrie en Gemeentebelangen.
Eerste Blad.
MINUBHT
32e. Jaargang
ASÏÖOI TIE LEI,
Dit nummer bestaat
uit DRIE Bladen
AZE EP-.-A
'feuilleton
K
HET GEHEIM
VODDENRAPER,
I T O E ver:
VERSLAG ovet inrichtingen van vak
onderwijs te Keulen en over de
Pruisische vakschoolvoor de schoen
en schachtenindustiie te Wer-
melskirchennaar aanleiding van
een bezoek aan deze inrichtingen.
RAOUL DE NAVERY.
De Echo v
Waalwyksche en Langsliaatsche Courant
W - n i .1.K.WIL..LJJ3
rl-v T^rAu^r^.xwa»
Dit Blad verse ijnt Woensdag- en Zaterdagavond.
Abonnementsprijs per 3 maanden f0."5.
Franco per post door het geheele rijk i 0.90.
Brieveningezonden stuikengelden ena., franco ts zenden -.'an den
Uitgever.
WAALWIJK- Telefoonnummer 38.
Advkrt.'.ntiën 17 regels f 0.60 daarboven 8 cent per regel, gïootr
letters naar plaatsruimte. Advertentiën 3maal ter plaatsing opgegeven,
worden 2maal berekend. Voor plaatsing van een groot aantal regels od
advertenties bij abonnement worden speciale zeer voordeelige contracten
gesloten- Reclames 15 cent per regel
komt U halverwege tegemoet,
I doet al het werk in de helft
van den tijd en voor de helft
der kosten, die U aan groene
zeep zou uitgeven.
Sunlight maakt, dat Uw
goed niet lijdt, Uw handen
niet ruw worden en Uw leven
geen slavernij is.
Devolstrektezuiverheid van
Sunlight maakt haar alleen
geschikt voor het
wasschen van kostbaar
linnen en fijne kant.
III.
Vakschool te Wermelskirchen.
Vooraf eene korte beschrijving van
de plaats.
Wermelskirchen, eene stad met nage
noeg 16000 inwoners is mooi gelegen
in de Rijnprovincie op een hoogte van
300 M. Zij is met den spooitein vanuit
Keulen in l1/* uur en vanuit Dusseldorf
in I1/* uur te bereiken. In het gebied
van Wermelskirchen zijn verschillende
fabrieken en werkplaatsen die aan on
geveer 3500 menschen werk verschaffen.
Zoo vindt men er 18 schachten- en
schoenfabrieken, waaronder meerdere
met lederbereiding, lederperserijen en
lederwalkerijen, 6 zijdeliutfabrieken, bo
vendien vele zijdelintweverijen. Verder
heeft men er nog pluchefabrieken en
verveiijen, zijde weverijen, vijlen-, kam
men-, cartonage-, werktuigenfabrieken
enz.
De Vakschool.
Doel en inrichting. Vroeger ontbrak
aan de 1 )uitsche schoen- de schachten
industrie eene groot opgezette openbare
school voor het schoenmakersbedrijf,
waar een bedrijfsleider, werkmeester, pa-
tronenmaker en werkman een grondige,
wetenschappelijke en practische opleiding
konden ontvangen. De bestaande kleine
particuliere inrichtingen waren niet in
staat daarin te voorzien. Zij hielden geen
rekening met den vooruitgang der in
dustrie en de daaraan verbonden nieu-
were behoeften en konden ook niet die
geldmiddelen aanwenden, welke noodig
zijn om de voortdurende veranderingen
en verbeteringen in dt industrie en ma
chines Ie volgen. Zij verkregen geen
toelage van den Scaat, de Provincie of
Gemeente en moesten derhalve in alles
zeer spaarzaam te werk gaan. Hoe meer
de Duitsche schoenindustrie zich uit
breidde, des te meer werd deze leemte
gevoeld en des te dringender werd het
streven van vele Duitsche schoen- en
schachtenfabrikanten en in het bijzonder
van hunne vereenigingen en bonden, om
tot de vervulling van dezen wensch te
geraken.
Den l5en April 1904 werd een vak
school te Wermelskirchen opgericht en
daarmede in deze lang gevoelde behoefte
voorzien.
Het schoolbestuur bestaat uit den Ko
ninklijken Landraad van den kring Len-
nep, den Burgemeester van Wermels
kirchen, twee leden van de Koninklijke
regeerinsspresidenten uit Dusseldorf,
twee stadscommissarissen uit Wermels
kirchen, één van de Bergische Kamer
van Koophandel, één van den bond der
Duitsche schoen- en schachtenfabrikan
ten en één plaatselijk lid van dezen bond
Onder de medeleden zijn zes vak of
met het fabriekswezen bekende mannen
Het onderwijspersoneel bestaat uit den
Directeur en vier vakleeraren.
Het schoolgebomu is gelegen aan de
Kattwinkelstraat, niet ver van het cen
trum der stad. Het is gebouwd op een
stuk grond groot 2837 M2 en dat voor
dit doel door de firma E. en W. Katl-
winkel is geschonken. De waarde van
dit perceel wordt geschat op 30000 Mark
De kosten vim den bouw hebben meer
dan 65.000 Mark bedragen en zijn geheel
door de stad gedragen, terwijl de Staat
voor de installatie, machines en andere
leermiddelen eene bijdrage van 25000
Mark heeft verleend.
Voor de loopende onderhouds-kosten
worden jaarlijks bijgedragen door den
Staat 10000 Mark, door het gewestelijk
Bestuur der Rijnprovincie 5000 Mark en
door den bond der Duitsche schoen-en
schachtenfabrikanten 1000 Mark. Dus te
zamen 16000 Mark- Het nog te kort-
komende dekt de stad Wermelskirchen.
Dc Pruisische Vakschool ie Wermels
kirchen werd den 1 5en April 1904 ge
opend. Zij heeft ten doel jongelieden,
welke zich aan de schoen- en schachten
industrie willen wijden, of het voornemen
hebben hun vakkennis te voltooien, zoo
wel in de praktijk alsook theoretisch
zoodanig te ontwikkelen, dat zij onmid
dellijk in het bedrijf kunnen treden en
de vooruitgang van den techniek met
kennis van zaken kunnen volgen Der
halve worden de leerlingen zoo grondig
mogelijk onderricht in het maken van
schoenwerk langs mechanischen weg en
in het bewerken van het leder voor de
verschillende werkwijzen. Niet alleen
wordt bijzondere zorg gewijd aan rand
werk, doorgenaaid, omgekeerd en met
houten pinnen genageld werk, doch ook
aan het afwerken. Daarbij wordt niet
alleen waarde gehecht aan het zich eigen
maken van de talrijke noodige hand
grepen, doch ook aan een uitgebreide
kennis der behandeling en bediening der
machines, toestellen en werktuigen.
Voor het in elkaar zetten en de be
handeling van iedere afzonderlijke ma
chine en voor bijna iederen handgreep
Van „DE ECHO VAN HET ZUIDEN".
VAN DEN
NAAR HET FrANSCH VAN
65.
Ik drink, herman Camourdas, maar ik
doe het in do eenzaamheid, op mijn kamertje.
Daar kan ik niet spreken, en ik wil het ook
niet. Ik mis zelfs het genot van den gewonen
dronkaard. Ik ledig de üesschen met brande
wijn bij mij te huis, niet omdat ik gaarne
drink, maar om in de dronkonschap te ver
geten. Spreek er niet meer van om mij arm
te bedeelen ik moet eonon tuum tnsschen het
werleden en het heden optrekken. Als mijn
hoofd beneveld is en ik niet meer geregeld
kan deuken, als de dampen van den drank
mij geheel en al bedwelmen, zie, dan verbeeld
ik mij niet te zijn wat ik beu. wat gij vau
mij gemaakt hebt dan gevoel ik mij gebon
den, en leef ik in het land der droomen, waar
de groene absinth vloeit; daar zie ik wonder
bare dingen en hoor ik zoete stemmen, tenzij
de schim van mijne vrouw zich voor mijne
verglaasde oogen vertoont de roode en blauwe
vlammen mij omringen, die knetteren en
blakend om mij heen dwarrelen, en die ik mot
eigen hand heb aaugestoken.
Zwijg 1 zwijg iaorde de fabrikant.
Wees gerust 1 alles is gesloten er zal
niemand binnenkomen. Mij dunkt, dat het
mij verlicht als ik n van mijne folteringen
spreek. Ondervindt ook gij die nooit, gij
Heeft de ri'kdora uw hart zoozeer verstaald,
dat de heninering aan hst verleden is uitge-
wischt, eene herinnering vau achttien jaren
Trouwens, 'gij, een geleerde man, een man
van groote bekwaamheden, gij hebt wel andere
dingen in het hoofd; terwijl ik, een weetniet,
een handswerkman, een verdierlijkt meusch,
er dag en nacht door gemarteld word.
Camourdas streek met. de hand over het
voorhoofd, als wilde bij die herinneringen
verdrijven en ging voort
Als ik eertijds van gewetenswroeging
hoorde praten, begon ik te lachen ik begreep
de beteekenis van dat woord nietik dncht,
dat wroegingen hebben, hei kenmerk was van
oenen zwakken geest, dat vastberaden men
schen des nachts geene trauen, angsten, geen
sidderen kenden. Ik dreef den spot met de
rampzaligen, die van verschijningen spraken,
zooals men spotlacht met kinderen, die zich
verbeelden dat de dooden terugkomen en in
het uur van middernacht, in hun wit laken
gehuld, zich aan hunueu moordenaar vertcouen.
Thans spot ik niet meer met die meeningenJ
met dien angst. Als het wroeging is. wanneer
men aanhoudend met schuchtere blikken om
zich heen ziet, als vreesde men inieder mensch,
die met u spreekt, eenen aanklager te zullen
vinden als het wroeging is, wanneer men
verbleekt, zoo dikwijls men van eene brand
ramp hoort gewagen als het wroeging is,
wanneer men in den nacht telkens uit den
slaap opschrik, dewijl men zich verbeeldt
„brand" te hooren roepen, pu akelige wan
hopige kreten u in de ooran dreunen als het
wroeging is, wauneer men geenen kameraad
meer de hand geven, niet meer vriendschap
pelijk met hem klinken durft als het wroe
ging is, wanneer men gevoelt, dat men voor
iedereen een voorwerp van wantrouwen is,
en man verplicht is te gaan eten in krotten
cn holen, in gezelschap van gauwdieven en
moordenaars wellicht, terwijl men zich on
waardig acht om met hrave menschen en
eerlijke werklieden te verkeeren als dat wroe
ging is, welnu welnu dan wordt ik thans
refolterd door wroeging
Nerval boog het hoofd en antwoordde niets.
Do mensch is nift volmaakt, hervatte
Camourdas. Toen gij mij het voorstel de<dt,
dat ik eenen konkureut onschadelijk moest
maken, die uwen voorspoed in den weg stond
en mij voor mijne medewerking een schoon
jaargeld verzekerdet, nam ik het aan en ik
zijn bepaalde en bevattelijke leerstellin
gen samengesteld, die dienen om het
geleerde grondig te begrijpen en te
onthouden.
Op theoretisch gebied staat op de
eerste plaats bet leeren kennen der leder
soorten. Om de kwaliteit en de waarde
van het leder te kunnen beoordeelen,
werd noodig geacht, dat men de bewer
king daarvan, de verschillende looiwijzen
en ook de huiisoorten kenne. Verder
worden de machines zoover verklaard,
als dit voor den schoentechnicus noodig
is, om de constructie der machines te
verstaan. In verband hiermede beschouwt
de school als een gewichtig hulpmiddel
om haar doel te bereiken, het teekenen
en schetsen, waardoor de toekomstige
practiker en fabrikant meer dan vroeger
in staat zal zijn om zijne gedachten vak
kundig uit te drukken, medegedeelde
ideëen te belichamen en teekeningen te
verstaan.
Daar het bij het uitpoetsen op de
eerste plaats op de kennis van het samen
stellen van verven en verbindingsmid
delen en op het gebruik daarvan volgens
de lederkwaliteiten aankomt, wordt ook
in deze vakken onderricht gegeven.
In het bijzonder heeft het schoolbe
stuur zich ten doel gesteld, de leerlingen
door wetenschappelijke proefnemingen
en door het fabrieksbedrijf de juistheid
van het voorged'agene te bewijzen. Er
worden ook vergelijkende studiën ge
maakt over oude en nieuwe werkwijzen
en wetenschappelijke leerstellingen sa
mengesteld voor den betreftenden
arbeidstak.
De anatomie van den voet is ook voor
de mechanische schoenbeweiking van
gewicht, wijl slechts met behulp van de
noodige kennis hiervan de leesten naar
vorm, stand en omvang zoo gevormd
kunnen worden, dat zoowel van prak
tische als ook van zakelijke zijde de uit
slag te bereiken is.
Het vervaardigen van leesten, wordt
op zoodanige wijze beoefend, dat het
mogelijk is, de leestentabrikanten ook
zonder patronen mededeelingen te doen,
hetgeen langs schriftelijken weg moeilijk
gaat, tenzij met tijd- en geldverlies.
Bij den verderen leergang sluit zich
het vervaardigen van passende en mo
derne leesten, aan het ontwerpen van
patronen voor schachten die nauwkeurig
op elkaar passen. Daardoor wordt de
afschaffing van de plakmethode, de ver
deelde arbeid in de snijderij en stikkerij
en verder de invoering der moderne
zwikwijze mogelijk gemaakt, zoodat aan
tijd, kracht loon en materiaal gespaard
kan worden.
De materialen-, tijd- en arbeidscontróle,
de algemeene calculatie en het boek
houden, te beginnen met de bestelling
tot de verzending worden naar de erva
ringen in de beste bedrijven opgedaan,
behandeld. De aanstaande bedrijfsleider
en werkmeester worden gewoon gemaakt,
om elk door hen verrichtten arbeid, den
handel betreffende, van het begin der
bestelling af tot aan de verzending, met
zoo weinig mogelijk schrijverij en toch
grondig te verrichten. Tot dezen tak van
onderwijs behoort ook de inkoop der
ruwe materialen en het berekenen van
de afgewerkte waren, in het bijzonder
de vaststelling van het materialenver-
bruik, van de te verrekenen arbeidsloo-
nen en der gezamenlijke onkosten.
Om belanghebbenden de mogelijkheid
te bieden als aanvulling hunner vakkennis
de school te bezoeken, ook zonder dat
zij op een jaarcursus tegenwoordig zijn,
is de hospitanten- en arbeidersafdeeling
in het program opgenomen.
De vakschool is van ongeveer honderd
twintig der nieuwste en beste machines
en de beste apparaten en weiktuigen
voorzien.
Onder deze bevinden zich alle speciale
machines welke bevorderlijk zijn aan het
voltooien van gedeelden arbeid en de
daarmede gepaard gaande voordeeligste
en doelmatigste wijze van schoenbewer
king. Het spreekt van zelf dat die ma
chines, welke in den loop van den tijd
eene verbetering in hare samenstelling
ondergaan, door de verbeterden worden
vervangen.
Naar schatting worden in Duitschland
circa 70 millioen paar schoenen en laar
zen op machinale wijze gemaakt, het
geen bij benadering weerkomt op een
jaarlijkijchen omzet van 300 millioen
Marken. Daar dit nog niet de helft der
uitvoeringsmogelijkheid van de Duitsche
schoenindustrie uitmaakt, zoo kan men
zeggen, dat deze nog voor eene grootere
uitbreiding vatbaar is-
rneande eenen zeer voordeeligen koop gesloten
te hebben maandelijks honderd frank vast
geld, dat was de rust van mijnen ouden dug,
dewijl ik met mijnen dagelijkscheu arbeid nog
genoeg kon vei dienen om dat geld over te
spureu Ik dacht niet aan dat vreemdsoorti-
gevoel, aan die knaging, welke hel bewustzijn
van eene lage misdaad in den mensch opwekt
Zie, men moge zeggen wat men wil, doch 't
is eene waarheid, dat men achting voor zich-
zeiven moet hebben, wil men aanspraak maken
op de achting van anderen Ja, ik geloof z> lfs
dat de onschuldig veroordeelde en geschand
vlekte minder te beklagen is dan dan de man
die zijnen grooten naam door eenen eerloozen
diefstal verworven heeft, maar in het binnen
ste van zijn geweten tot zichzelven moet
zeggen ik hen oen ellendeling 1
Na eene wijle hervatte Camourdas
Voor den nacht van den 22 November
1857 waren zulke gedachten bij mij nooit
opgekomen Maar sinds dien tijd hebik leeieu
deuken. Gij sjreekt vau gesloten overeenkom
sten. 't Is waar, gij deedt eeu voorstel eu ik
nam het aau ik achtte mijne bemoeiing goed
betaald Maar ik verwachtte met het loon ook
eoue gelukkige toekomst. Helaas dat ge
vloekte geld bracht droefheid, ziekte, den
dood in mijn huis! Ik had eene goede eu
zachte vrouw, die mijne ruwe bejegeningen
steeds met geduld verdragen had en welke ik,
hoeveel verdriet ik haar ook aaudeed, innig
liefhad, doch sinds den rampzaligen nacht,
dien gij kent. scheen zij mij eene vijandin
toe het was als las zij in mijn binnenste de
door mij gepleegde misdaad. Zij maakte toe
spelingen, die mij deden huiveren Met zacht
heid, doch onverbiddelijk weigerde zij h"t
geld aan te nemen, dat ik haar wilde geven
Gij werkt niet, voegde ze mij toe, en
ypeplt met goud en bankbiljetten ik wil geen
geld aanraken, waarvan ik dc herkomst niet
ken
En zij b-ulde zich af met werken, om voor
haar en ba»r kind den kost te verdienen.
Eu vau dag tot dag werd zij zwakker en
droefgeestiger
Eo zij stierf van hartzeer over mij, want
zij vermoedde dat ik mijn geld niet op eerlijke
wijze verdiende, en hare laatste woorden, tot
mij gericht waren 9
Ik betreur slechts eene zaak dat ik
het kind niet kan meenemen.
De stem van Camourdas klonk akelig
zijne oogen fonkelden en zijn aangezicht ver
trok zich krampachtighij ergerde zich bij
het zieu dor onverschilligheid van Nerval,
die, zwijgend met het ho-fd op den elleboog
rustend, zelis de oogen niet tot hem opsloeg.
Met klimmende drift ging Camourdas na een
oogenhlik stilte, als had hij verwacht dat
Nerval iets zou zeggen, aldus voort:
Eu het was waarhet kind ware geluk
kiger geweest als het gestorven ware. bij
hebt uwe dochter opgevoed in weelde en
vreugde: de mijne is opgegroeid ouder de
tranen harer moeder. Toen zij nog meer klein
was, joeg ik haar reeds vrees aau kinderen
bezitten een ingeboren gevoel, dat hen nimmer
bedriegt. Zij wendde zich van mij af eu mijn
blik deed haar iranen storten. Dat kind was
voor mij een voortdurend \erwijt. Dikwijls
heb ik opgemerkt, hoe zij, uit haar bedje,
meenende dat ik het niet zag, hare heldere,
doordringende oogen strak op mij gevestigd
hield, als wilde zij in mijne ziel lezen. Hie
engelreine blik hinderde mij, deed mij pijn,
ban am mil den adem. Ik verbeeldde mij soms,
dat zij mij verdacht van eerloosheid en mis
daad Dan suelde ik woedend met opgeheven
vuist op haar toe eD riep doe de oogen dicht
Eu zij verborg dan haar hoofdje onder de
dekens en ik boorde baar weenen O l geheele
nachten, vele Dachten achtereen, heb ik haar
zoo bevend en schreiend in haar bedje weg
gedoken zien liggen, terwijl ik zat te drinken
en te zingen. Zij was bang En het kookte
geweldig in mijn binnenste, als ik bij mij
zeiven moest bekennen dat ik mijn eigen
dochtertje vrees aanjoeg. Kinderen zijn bang
voor mODsters, dat is zeer natuurlijk. Up
sekoreu avond kwam ik te huis in een zeer
orgewonde toestand, die mij tot alles in
staat maakte. Mijne dochter was nog met naar
bed zij zat te werken. Hare arme kleme
I vingertjes beproefden poppenkleeren te naaien,
niet voor zichzelve, maar voor de winkels.
Zij was afkeerig van mijn geld. evenals hare
moeder Dr was geen drank in huis ik ge
lastte haar dien te gaan halen. Zij keek mij
met dien blik aan, die mij zoo hinderde en
sprak vleiend -
Ucti I vader, drinkt toch niet meer dat
doet mij zooveel verdrietZie als gij veel
gedronken hebt, dan verbeeld ik mij dat ge
me met meer liefhebt, dat gij me haat. En
als gij wildet zou ik u toch zoo hartelijk lief
hobbeu, zooals moeder mij voor haren dood
bevolen heeft. Drink niet: ik zul u als een
kind beminnen en u schoone geschiedenissen
voorlezen uit de boekon, die een kleine vriend
mij leent. Er staan vreeselijke verhalen in,
die mij doen sidderen schipbreuken, brand
stichtingen. O 1 de groote brand van de ma
chinefabriek van la Vilette voooral is aller
belangrijkst
„In blinde razernij vloog ik overeind, greep
ik het kind by den arm, opende de deur en
wierp het woest naar buiteD.
rik hoorde eenen gil een rollend geluid,
een doffe slag, en daarna.niets meer. Maar
een minuut later kwam eene buarvrouw naar
boven met het bewustelooze meisje in hare
armen.
„Zij trad bij mij binnen, legde het kind
voor mij neer en zegde kortaf
Ga dadelijk den dokter halen, beul
„Ik vloog naar heneden, belde wel bij tien
dokters aau en was zoo gelukkig er eindelijk
eenen te huis te vinden.
Hij ging met mij mede, onderzocht het kind
en zeide
Een gebroken been, de heup ontwricht
en ruggraat gekwetst. Dat zal van langen
duur zijn.
De vrouw, die mijne Bestiole opgenomen
had, verpleegde haar met moederlijke zorg. Er
was geen gebrek aan geld. Het maandgeld
was ontoereikend, ik vroeg om twee duizend
frank Bestiole werd opgepast als eene prinses.
Als hare ziekenopi aster weg was. dronk ik.
Ik moest voortaan niet alleen den brand van
la Villette vergeten, maar ook het treurige
feit, dat ik de beul ben geworden van m.m
eigen kind.
(Wordt vervolgd)