immer 66. Zondag 21 Augustus
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen.
antoon tielen.
Eerste Blad.
sunlight]
T' LJ AS
landbouw.
it nummer bestaat
uit DRIE bladen-
feuilleton
je Arbeiderswoning der
Toekomst.
1 T G E V K K
OOGENBLIKKEN OM UIT
te blazen zijn alleen mogelijk
wanneer Sunlight Zeep wordt
gebruikt. Zij bespaart tijd
want
de zuiverste zeep doet het werk^
IJ. heeft. Uj ,r>
ie Echo van het Zuiden
lalwijkschc en Langsiraatsclie Comant
O 7' A.DVKRTBNTIKN 1—7 regels f 0.60daarboven H cent per
m Blad verschijnt "~W o eVa'd a g- en Zat er dagavond,
abonnementsprijs per 3 maanden fü. o.
?ran( o oer post door het geheele rijk t U.
ingezonden .tukken, geWen en»., franco te «enden aan den
Uitgever.
W A -A L W IJ K- Telefoonnummer 38.
•Vdvkrtkntikn 1—7 regels f 0.60 daarboven H cent per regel, grooir
lettew na»^ Idaatsruimte. Advertentiën dinaal ter plaatsing opgegeven
.orfen 7. J berekend. Voor plaat.mg van een „root aantal «gek
advertenties bij abonnement worden «peei.le reel voordeellge contracten
ue.slote.it Reclames 15 cent per regel
■HBasxocaan
Derer dagen ging door onze pers het
bericht, dat sedert het bestaan der
woningwet het Rijk reeds 15 millioen
gulden voorgeschoten heeft aan de ver
eenigingen tot verbetering der volkshuis
vesting in de verschillende gemeenten
van ons land Hoewel dit resultaat zeer
zeker te roemen is. meenen we toch te
mogen betwijfelen, dat het in evenredig-
heid is met het aantal werkelijk hygieni
sche en praktische arbeiderswoningen,
dat van deze enorme som is gebouwd.
Ten eerste is dit te wijten aan de hooge
eischen die de woningwet zelf stelt en
ten tweede zijn in de omgeving van
de groote steden de grondstukken te
veel in handen van speculanten, dje er
zooveel mogelijk trachten uit te slaan,
Wel werken nog andere oorzaken daartoe
mede, doch de twee eerstgenoemde zijn
toch zeker de voornaamste. Jammer,
dubbel jammer is dit. i
Het ware te wenschen- dat we in deze I
meer den weg volgen, die in Engeland
bewandeld wordt.
o Zeker, ook daar zijn op woning-
gebied nog allertreurigste toestanden,
die vaak nog erger zijn dan de onze
Zoo behoort b v. de stad Londen grooten-
deels aan \*jf adelijke groot-grondbe
zitters, die de huren schrikkelijk hoog
houden, doch hiertegenover staat, dat er
door het gansche rijk een actie gaande
is, welke naar het voorbeeld der steden
Birmingham en Liverpool krachtig er
naar streeft, arbeiderswoningen te bouwen,
die zoowel practische als hygiënische:
ware modelinrichtingen zijn. Dit streven
krachtig gesteund door de autoriteiten,
heeft in Engeland meer kans van slagen
dan in eenig ander land, daar de auto
nomie der gemeentelijke besturen grooter
is dan ergens elders, terwijl ook de
Rijkswetten elastischer zijn dan in de
meeste andere landen Dit laatste onder
vond vooral eene Duitsche commissie
uit de Duitsche Tuinsteden-Maatschappij,
welke een studiereis door Engeland
maakte ter bezichtiging der Engelsche
arbeiderswoningen- Bij iederen tred
in, bij tik detail van de bezichtigde
Engelsche arbeiderswoningen in de om
geving van Liverpool en Birmingham
riepen de Duitsche architekten uit. >Dat;
veroorlooft bij ons de bouwpolitie niet I*
Merkt u het verschil waarde lezer Ter
wijl in Engeland de inrichting der wo
ningen een zaak is van erkende des
kundigen, is dit in Dultschland een zaak
der politie 1 En alhoewel ten onzent
onze gemeentelijke bouwcommissie's met
uit de politie gerecruteerd worden zouden
wij ze toch niet altijd deskundig durven
noemen.
>Doch zoo zullen wellicht enkele lezers
vragen hoe. kwamen die Duitsche tuin-
stedenbouwers er toch toe om een studie-
leis naar Engeland te maken ter bezich
tiging van gezonde arbeiderswoningen
Wij 'meenden, dat juist die >tuinsteden<
het ideaal waren voor arbeiderswoningen*
Waarde lezer, wij hebben enkele van
die Tuinsteden bezocht en.... waren
Vaa „DE ECHO VAN HET ZUIDEN."
vol bewondering over haar mooie, prach
tige en heerlijke inrichting l
Wij gonoten met wellust den lieven
aanleg der tuintjes vóór en achter het
huls, wij zagen met verrukking de groen
beschaduwde straten en de pleinen en
pleintjes met prachtige perken, maar
we merkten ook direct de groote fout
dezer speculaties l De grondspecu-
lanten hadden dat alles zoo mooi en zoo
heerlijk aangelegd, niet voor arbeiders,
want deze kunnen geen huren van 5, o
a 7 g. per week betalen, doch voor
goed betaalde ambtenaren en ruim ver
dienende zakenmenscheD.
Welnu, dit begreep ten slotte die
tuinsteden-maatschappij, zij was haar
doel voorbijgestreefd, vandaar die studie
reis. En ziehier nu de resultaten, of
beter uitgedrukt, ziehier eeo beschrijving
van die arbeiderswoningen gelijk een der
heeren van genoemde commissie ze gaf
De meeste dezer huizen hebben twee
verdiep:ngen nergens vindt men, ^ou-
wens ook in geen enkel ander Engelsch
woonhuis, een sous-terrain. Betreedt men
zulk een huis, zoo komt men het eerst
in een behagelijk en smaakvol gemeubeld
vertrek In Duitschland, zegt de schrijver
zou deze inrichting een zekeren welstand
verraden. Een chaise longue en een met
lederen zitting fijne leuningstoel zijn in
deze arbeiderswoningen geene zeldzaam
heid. De meubels vertoonen overigens
die eenvoudige vormen en harmonische
afmetingen, welke de gezonde traditie
van den Engelschen stijl geschapen heett.
De smakeloosheid der Duitsche fabrieks-
meubels met de gedraaide pooten en de
opgeÜjmde versieringen onbreekt geheel
Recht tegenover de deur staat de schoor
steen met het opene haardvuurdeze
beheerscht den geheelen zijwand. Eenige
terrasvormig aangebrachte haardplaten
bevinden zich ter weerszijde van den
schoorsteen en bieden behoorlijke staan
plaats voor allerlei braad- en koekpannen.
Een Ingemetselde ketel bezorgt den be
woner het warme water. Deze schoor
steen is de kookhaard, het vertrek dient
tot kamer en keuken tegelijk, het is dus
een zg woonkeuken, juist-wat voor een
arbeidersgezin zoo praktisch is. Naast
deze woonkeuken is een bijkeuken met
aanrechtbank, waterleiding, gootsteen en
een badkuip.
Een smalle trap voert naar de eerste
en eenige verdieping, die van een tot
vier slaapkamers bevat.
Tot elk huis behoort een tuin, die een
weinig afgescheiden van de woning ligt
en 200 M' groot is. Deze afmeting is
juist daarom gekozen, dat een arbeiders-
familie een dergelijk stukje grond juist
in haren vrijen tijd bewerken en er voor
het geheele jaar haar groenten in teelen
&De afmetingen der vertrekken zijn de
volgende
Woonkeuken
4 M. 48 cM lang 3 M 30 cM breed en
2 M. 45 cM. hoog-
Bijkeuken
3 M. 20 cM. lang 2 M. 25 cM. breed.
3 Slaapkamers
3 M. 50 cM. lang 3 M. 37 cM breed,
3 50 2 5
3 37 1 90
en alle 2 M. 45 cM hoog
De kamers zijn dus niet groot, doch
het is oi juist gezien, niet zulke groote,
maar wat meerdere kamers, vooral slaap
kamers te geven, daardoor kunnen de
erootere kinderen eigen slaapkamers
hebben en kunnen vooral broers en
zusters een apart slaapvertrek hebben
Deze inrichting bevordert in hooge mate
de zedelijkheid. L
De bouwkosten in begrip met den
aankoop van den grond zijn a's volgt
Alleen bouwkosten met tuin t z^uu.
De grond voor het huis
(op één morgen lands staan 1?0_
12 woonhuizen
Kosten van waterleiding,
water afvoer en den weg
of straat f 336-
Archltekt en nog andere
bijkomende kosten _J
Totaal der kosten van één f 2888.—
woning met tuin
en is volkomen van dat des buurmans
gescheiden, zoodat elke huurder zijn
eigen huis heeft. De huur voor zulk
een woning bedraagt 2 70 per week
waarbij nog komt voor belasting water
enz 80 c. per week, dus ten totaal van
f 3.50 Als men nu bedenkt, dat de
Engelsche werkman ongeveer 70°/0 per
week meer verdient dan de Hollandsche
dan zal men moeten toegeven dat de
huur voor zulk een woning spotgoed
koop is.
Welnu, oa deze beschrijving vragen
we, of we te veel schreven *De ar
beiderswoning der toekomstHet komt
ons voor dat het streven der vereenigingen
tot verbetering der iW/Miulsvesting ten
onzent juist hierop gericht moet zijn, om
dit mooie Engelsche voorbeeld van onze
nationale woningdenkbeelden en reke
ning houdende met onze loonsverhou-
dingen na te volgen. Wil onze woning
wet werkelijk zegenrijk werken juist daar,
waar zij den woningzegen moet brengen
d.i. onder onzen werkenden stand, dan
zal zij indien geest moeten herzien worden
dat ze de mogelijkheid open stelt, om
ook ten onzent met zulke weinige mid
delen lis in Engeland gezonde, prakti
sche en goedkoope woningen te bouwen.
En naast deze herziening diene te gaan
een nationale tariefwet, die de binnen-
landsche nijverheid zoo ver ten bloei
brengt, dat ook hier betere loonen kun
nen uitbetaald worden, opdat de werkman
in staat zij, wekelijks minstens een rijks
daalder voor een goede arbeiderswoning
uit te leggen.
OF
fóffomltouw aait dew J&tweftjltJattd.
110
Oh het ie ook niet voor mij dat ik het
paard houd 't ie voor den kleine I Hij is nog
te jong en zijne beenen zijn nog te zwak om
zoo lang en zoo ver te gaan, ponder dat zou
ik onzen „Witte" reeds verkocht hebben. Ziet,
wij zijn afgemat en het kind ie ingeslapen van
vermoeidheid. Een hoek in den stalls ons genoeg
wij hebben niet veel plaats noodig- Morgen
vroeg zullen wij bij de eerBte klaarte 3P8taPP*°"
Dezen avond zal ik u met eenige kunstgrepen
vermaken, indien u znlks aangenaam ib en ik
zal u de toekomst voorspellen...
De vrouw werd door dit laatste voorstel ver
leid en sprak bij haren man voor de goochelaars
ten beste.
Maar deze bleef onverbiddelijk.
Laat af 1 gromde hij. Gij zult zeker al
de vagebonden herbergen dieby u komen
aankloppen Het zou er waarlijk lief uit zien
Luiaards, dieven, galgenaas!
Wii zijn altijd zoo gelukkig geweest met
dergelijk goedje De laatste dien wij ontvan
gen hebben heeft bijna onze schuur in brand
gestoken de voorlaatste nam een paar splinter
nieuwe schoenen mee om ons te bedanken...
Neen 1 neen Men zal mij geen twee beeren
beet nemen... En zich tot Paljas wendend
Vertrek van hier riep hij.
Deze had zelfs den tijd niet zich tegen de
aantiigingen van den boer te verzetten de
deur werd gesloten en hij bleef eenige oogen-
blikken als door den bliksem geslagen op den
drempel staan, terwijl hij daarbinnen de borden
au de vorken hoorde rinkelen en hij langs t
venster bet verkwikkende vuur in den haard
ZaHe°tPV onheilspellende geblaf van den hond
zette hem aan om deze ongastvrije woning te
verlaten. 4
Hij stelt zich weer op weg tot aan het dorp
dat ongoveer honderd meters verder gelegen
WIZal hij gelukkiger wezen Eilaas de kleine
lichtjes, die hem van verre toepinkelden en
zijnen weg aanduidden, verdwijnen het eene
ra het andere. De vensterluiken worden overal
gesloten en de eenige herbergier van het dorp
beeft ook reeds het licht gedoofd na dat de
laatste verbruiker was vertrokken.
Paljas begrijpt dat indien hij de rost stoort
der slapende dorpelingen bij zich voorzeker
aan een oobeusch onthaal moet blootstellen.
Hij besluit nergens meer aan te kloppen
Het lot heeft beslistzij zullen onder den
hlooten hemel moeten »l»peu.
Wat kon hem dat deren t Sedert hy op de
wereld is. heeft hij reeds alles beproefd en
alle wederwaardigheden van het zwerversleven
onderstaan. Maar het kind!... De arme kleine
Jacques, die slechts acht jaar oud is en sedert
eenigeu tijd aan zoo een menigvuldige en zoo
harde beproevingen onderworpen is
Achter de kerk ontwaart de goochelaar een
afdak, met pannen gedekt.
Daar zal hij den nacht doorbrengen.
Hunne legerplaats is spoedig gereed.
Paljas helpt Jacqnes van het paard steigen,
bereidt den kleine een bed uit eenige stukken
tapijt, oude kleederen en een gehavende deken,
gelijk een vaandel dat door de kogels door
boord is.
Wat hem betreft, hy zal zich wel op den
grond neerleggen en zich dekken met zijnen
mantel.
Het duurde niet lang of de kleine was diep
ingeslapen na den vaderkus te hebben ont
vangen, droevige vaderkus die niet meer gelyk
vroeger gepaard gaat met den zoeten kus van
moeder
De „Witte" slaapt ook in, het beest kon o^.
zijne pooten niet meer staan nu en dan laat
hij een luid gesnuif hoore.n het arme dier
droomt zeker van versch Btroo en een welge
vulde kribbe haver.
Belpbégor had zich naast zijnen zoon uit
gestrekt om hem te verwarmen maar de slaap
vluchtte zijne oogleden en in de eenzaamheid
van den nacht overdacht hy nogmaals al zyu
leed waaraan hy geen einde zag.
Sedert eene maand dat hy op weg is, heett
het noodlot hem overal en gedurig achtervolgd
en de voorzeggingen van den ridder werden
van a tot z verwezenlijkt.
Te Angonlême, op het oogenbhk van zyn
vertrek, had men hem lóftelijk bestolen en on
danks al zijne opsporingen, was het hem niet
gelukt de hand op den plichtige te leggen,
dien bij echter vermoedde Grain 'dAmour te
W6ZÖ11
Toen hij bij de politie eene klacht indiende
werd hem geantwoord dat er ander werk te
verrichtten was dan achter den hansworst te
10°Toen hy de oplichting zyner vrouw aankon-
digde en recht eischte, heeft men hem uit
ffomand heeft zijne klachten willen aanhooren
noch hem eenige aanduiding gegeven.
Hij heeft deze stad verlaten met de wanhoop
in het harte, maar altyd hopende binnen kort
ergens troost te kuDnen vinden.
Had vrouw Béiin hem niet doen begrijpen
dat Madeleine den weg naar Bordaux was
1DSüaasT overal vindt hij op zijnen weg het
spool van Rollac die hem is voorgegaan.
Het Bchijnt dat de overheden zoowel in de
Gironde, als in de Charente, overal hetzelfde
ordewoord hebben ontvangen.
Zoohaast by zich in de eene of andere ge
meente aanbiedt, weigert de burgemeester hem
toelating er te verblyven en behandelt hem gely k
een vagebond, en dreigt hem in de gevangenis
°PAldu8 is bij genoodzaakt zich slechts in de
gehuchten en kleine dorpen od te houden
waar de winst dan ook niet hoog loopt.
Het verlies van zijn gerief was hem na
tuurlijk ook zeer nadeelig.
Geene trommel meer om door een aanhou
dend ge offel de nieuwsgierigen te verzamelen,
geene goochelpintjes meer die hem
het getal zijner kunstgrepen merkelijk te
vermeerderen.
WUIliug
De prijs is, in aanmerking ger,o"^n
dat de meeste woningen in de nabijheid
eener groote stad leggen verbazend laag
te meer, als men bedenkt, dat de Engelsche
arbeidsloonen zeker wel 70°/0 hooger zijn
dan de onze. Dit gunstige resultaat werd
alleen daardoor bereikt' dat men de
erootste spaarzaamheid betrachtte, zon
der dat de degelijkheid er onder leed.
Iedere woning heeft een eigen ingang
Zag men ooit een hercuul zonder gewichten,
een kunstenmaker zonder stoelen, een gooche
lt zonder pintjes, een degenslikker zonder
d0InDzulker toestand is Paljas genoodzaakt
zijn programma te verkorten en al wat bij
kon uitvoeren bepaalt zich by die drie of
vier kunsten waarvan het volk spoedig genoeg
heZiine lokreden, vroeger zoo geestig en zoo
nittiff. wordt nu niet meer aanhoord.
Terwijl hij spreekt, heeft hy den dood in
het hart en gewoonlijk niets in de
De ontvangsten verminderden van dag tot
dag en het is met moeite dat hy een slok
brood kan koopen, waarvan hy dan nog het
crootste deel aan Jacques overlaat,
orvrnWfl mfifir
UötJi nou
Nooit is er geene Bprake meer van soep.
Wat den „Witte» aangaat, die voedt zich
Wat oen "*,o- oii
gelijk hij kan en graast hier langs veld en
Iracht, maar dit voedsel begint in dit jaar
getijde ook schaarsch te worden.
Ondanks alle ontberingen, den hongW. de
vermoeienis, bet gnre weder, bleet Belphêgor
toch altijd moedig.
Eene gedachte ondersteunde hem.
Hij geleek een dier stoutmoedige h">dyor
schers die alle gevaren trotseer en en alle leed
onderstaan om eenmaal het beloofde and, dat
voor hunnen geeBt ^eelt, te kuDnen bereiken.
Zijn beloofde land is de verblyfplaats van
MMBet£Jbeeft hy onbeproefd 8elate"
te ontdekkenbij heeft langs alle kanten
rondgedwaald, overal inlichtingen gevraagd,
aan alle kasteelen gebeld die in den omtrek
van Angoulême gelegen zijn en hij was
overal als een verdachte kerel bmtengestooten.
Meer dan eens beeft zijne handelwijze de
argwaan der bevolking en der gendarmen
opgewekt. re9&B eene heele maand dat hij
op zoek is, en nog is hy niet verder gevor-
miog «ot het einde
*To«' hifltljk door de ellende niet
gedwoBgen worden de vlag te strijken
Zou hy niet verplicht zyn langB de baan
de band te reiken?
Het Stroo
Zeker, graan is hoofdzaak. Den landbouwer
die tarwe, rogge, gerst verbouwt, is liet m
de eerste plaats te doeD om de vruchten,
maar ook bet stroo heeft zijn waarde en
voor sommige landbouwers zelfs zeer veel.
Wanueer we de waardeverhoudingen bepa.en
van de tarwekorrels en het tarwe-stioo, dat
1 H A. bij een normalen oor'st en gemiddel
de prijzen oplevert, dan komen we lot de
cijfers 5 6 en 1 Dat wil zeggen, dat het
stroo ongeveer een vijfde of een ze.de heeft
vau de waaide van het graan. Doch daarom
niet alleen moet de landbouwer zich met
aanhoudende zorg toeleggen op vermeerdering
BedelfHij, die tot hiertoe, in de
moeilijkste omstandigheden des levens die
vernederende noodzakelijkheid had weten
ontwijken, zelfs toen by op twaalfjarige.,
ouderdom wees geworden was en voor Made
leine reeds moest zorgen
Bedelen!... Hy, die nu een man, in den
bloei der jaren, geworden wasl... welke
schande Neen 1 liever sterven
Ah zoo het hem maar toegelaten was
ergens eenigen tijd te verblyven. hy zou
gaan werken, den eenen of anderen stiel
UIMaar 't is onmogelijk hij moet J0(3ruit'
vooruit zondir te mogen rnsten tot hy de
vluchtige zal ontdekt hebben...
Hij zal dus vooruit gaan, altyd vooruit
zoolang de spierkracht zyner beenen hem
znlks toelaten: en hoelang zal dat nog
dUlnQ de stilte van den nacht dacht hij over
dit alles nahij voorzag nog beter da" °01
de moeilijkheden die hem te wwhten stonden
en voelde nog beter zijnen akeligen toestand
en hij begon te wanhopen
Wat zou het geweest zijn, hadde hy gowe
ten dat vrouw Béjin. op aanraden ran den
ridder, hem een valsch spoor had aangeduid
Hetgeen hem op dit oogenbhk het meest
pijnigt is niet zün eigen lydenhy denkt
aan het onnoozel slachtoffer, aan den kiemen
Jacques die veroordeeld is den tegeuslag van
dit alias te verduren.
Die gedachte pijnigt hem gelyk eene wroe—
Ding en nochthans verwijt hem zyn geweten
huisgezin" dat God hem geschonken heeft
Is het zijne schuld indien eene onverwachte
ramp hem is komen treffen?
Slaap, kleine, mompelde hy slaap wel den
heelen nacht't is alweer zooveel tyd ge™™61[
gij zult nog steeds te vroeg ontwaken om het
ellendegareel terrug aan te nemen
En waarlijk, de kleine ronkt gelyk een
spinnnewiel, hetgeen duidelijk bewees dat hy
vast en rustig Bliep.
(Wordt vervojgd.)