Nummer 80
Zondag 8 October L911
34e Jaargang.
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen.
Waalwiiksche Stoomdrukkerij Antoon Tielen.
Eerste Blad.
II1UÜT
Officieel Rapport
Dit nummer bestaat
uit DRIE bladen
FEUILLETON.
SUNLIGHT
Telefoonnummer 38. Telegram-AdresECHO.
OOGENBLIKKEN OM UT
te blazen zijn alleen mogelijk
wanneer Sunlight Zeep wordt
gebruikt. Zij bespaart tijd
want
de zuiverste zeep doet het werk.
De Echo van het Zuiden,
WatlwQkstie tl Laigstraitschc Courant,
Dit Blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavond.
Abonnementsprijs per 8 maanden f0."5.
Franco per post door het geheele rijk f 0.90.
Brieveningezonden stukkengelden enz., franco te zenden aan den
Uitgever.
UITGAVE:
Advertentikn 17 regels f 0.60daarboven 8 cent per regel, groote
letters naar plaatsruimte. Advertentiën 8 maal ter plaatsing opgegeven,
worden 2 maal berekend. Voor plaatsing van een groot aantal regels en
advertenties bij abonnement worden speciale zeer voordeelige contracten,
gesloten. Reclames 15 cent per regel.
1244
van de gedwongen winkelnering in
de N.-B. Schoenindustrie.
In een vorig nummer maakten wij
reeds met een enkel woord melding van
het officieel rapport uitgebracht over de
gedwongen winkelnering in de N. B.
Schoenindustrie door het oud-Kamerlid
de-heer Staalman.
Uit het 70 bldz. dikke boek ontleenen
wij het volgende
Algemeene opmerkingen
Hoe is de gedwongen winkelnering
ontstaan
De dorpen in de Langstraat lagen
vroeger geheel afgesloten. Dus sprak het
bijna vanzelf, schrijft de heer Staalman,
Van „DE EüHO VAN HET ZUIDEN."
Ik zal geen woord meer uiten, mijnheer
Eversleigh. Gij vroegt mij wat ik er van dacht
en ik zei het openhartig. Maar om mijn oor-
ieel onder de bedienden uit te spreken, zou
ik even goed er over kunnen denken om op mijn
boofd te gaan staan. Eerstens eet ik niet met
de bedienden, maar bij den hofmeester, en ik
kom zelden in aanraking met de mindere
dienstboden. Dat doe ik niet, mijnheer Evers
'e>gh gij kunt denken dat ik trotsch ben,
naar dat doe ik niet. Als hoogere bedienden
door minderen ontzien willen worden, dan
aoeten zij zichzelven ontzien.
Goed, goed, Millard ik weet thans dat
>k op uwe stilzwijgendheid rekenen kan. Gij
kant nu gaan ik ben geheel in de war door
deze afschuwelijke gebeurtenis.
Zoodra de knecht vertrokken was, spoedde
Reginald zich uit het kasteel en ging door
den tuin naar het hek, waar hij Victor Car-
rington den vorigen avond had ontmoet. Hij
I bad wel geene afspraak met Victor en wist
Mlfs niet of bij in de buurt was maar hy
dacht dat het mogelijk was, dat de doctor
'srgens in de omgeving van den tuin op hem
wachtte.
Hij vergiste zich niet. Eenige minuten
nadat hij door het hek was gegaan, zag by
en marskramer naderen, beschut door de
f ichadnw der benken.
1 Ik ben blij dat gij hier zyt, zeide Regi-
!E*ld ik dacht wel dat ik u hier ergens zoo
"atmoeten.
En ik heb reeds een paar uren op n
gewacht. Ik durfde geene boodschap sturen en
tab dus slechts deze gelegenheid om u aan te
dreöen afgewacht.
dat zij, die de schoenen in de steden
trachtten te verkoopen, er aldus den
band met de centra van het verkeer
onderhielden,|ook van daar de produc
ten meebrachten, die men op het dorp
voor het levensonderhoud noodig had.
Niet gebonden door de regels, die de
stedelijke regeeringen den gilden opleg
den, scheen het natuurlijk, dat de baas4
die uit de stad «ellewaren*, koffie en
suiker meebracht, deze met eenige winst
aan zijne arbeiders verkocht, of wel hen
niet in geld, doch in natura uitbetaalde.
Een dergelijke toestand kan trouwens
nog in onzen tijd overal waargenomen
worden, waar de arbeiders min of meer
geïsoleerd, ver verwijderd van de mid
delpunten der bevolking leven, en waar
de vrouw óf ontbreekt, óf zeif moet
medewerken, óf door de groote afstan
den niet in staat is hare inkoopen te
doen. De >baas< voorziet dau in de
hoognoodige levensbehoeften. Aldus
treedt de onmiddellijke werkgever als
winkelier op bij de polderjongens, in de
venen, en bij tal van huisindustrien op
de verafgelegen dorpen.
Indien men de steden buiten beschou
wing laat, kuanen de gemeenten, waar
de schoenenindustrie gevestigd is, geo-
graphisch onderscheiden worden in drie
groepen
Verreweg de belangrijkste nijverheid
is gevestigd in het midden der provincie,
in een groep gemeenten, die zich langs
de Langstraat uitstrekt en Oostwaarts
loopt tot Oisterwijk en aangrenzende
gemeenten.
Dan is er eenige industrie in de na
bijheid van Eindhoven en eindelijk in
enkele gemeenten nabij en aan gene
zijde van de Limburgsche grens.
De gemeenten, waar minder dan 10
schoenmakers gevestigd zijn, zijn bij deze
voorstelling niet aangegeven.
In het geheel zijn er dus, met inbe
grip van de aangrenzende Limburgsche
gemeenten, ruim 5500 arbeiders in de
Noord - Brabantsche schoenenindustrie
werkzaam, van welke ongeveer een derde
gedeelte niet vrij is van den aankoop
der winkelwaren.
De schrijver geeft dan een beeld van
de ontwikkeling der schoenenindustrie
en begint vervolgens aan de beschrijving
der toestanden te
Gij hebt gehoord van.... van....
Ik meen van alles gehoord te hebben.
Wat beteekent dit, Victor Wat
beduidt dat allemaal
Het beduidt dat gij een bijzonder ge
lukkige kerel zijt en in plaats van dertig
jaar te wachten en bet genot te hebben nw
oom een ouden suffer te zien worden, gij ter
stond n een van de schoonste landgoederen
van geheel Engeland kunt toeëigenen-
Gij wist dan dat bet testament gisteren
avond gemaakt was
Ik vermoedde het.
Hebt gij Millard gezieD.
Neen, ik heb Millard niet gezien.
Hoe kant gy dan iets weten van mijns
ooms testament Gisterenavond is het eerst
gemaakt.
't Doet er weinig toe, Reginald, hoe ik
het weet. Ik weet het laat dat n genoeg zijn
't Is al te vreeselijk prevelde de jonge
man na eenig stilzwijgen 't is verschrikkelijk
Zoo riep Victor Carrington uit, zyn
makker met diepe minachting recht in 't ge
laat ziende. Zoudt gy liever dertig jaar op
het goed gewacht hebben Zoudt gij liever
twintig jaar er op hebben zitten kijken Of
tien jaar Neen, Reginald Eversleigh, dat
hadt gy niet liever gedaan. Ik ken u beter
dan gij u zeiven kent, en ik zal voor u ant
woorden. Had het leven van uw oom in uwe
geopende band gelegen, en kon het geëindigd
zijn door 't slniten van die hand, gij had haar
gesloten, mijnheer Eversleigh, hoe liefhebbend
ge als neef ook mocht zijn. Gij zijt een
huichelaar, Reginald gij bedriegt uw eigen
geweten. Het is beter zooals ik, geen geweten
te hebben, dan het te bedriegen.
Reginald antwoordde niet op deze minach
tende woorden. Zijne zwakheid van karakter
plaatste hem geheel in de macht van zyn
vriend. Beiden wandelden zwijgend naast el
kaar.
Gij weet niet alles wat er op het kasteel
sedert nw vertrek is voorgevallen, zeide Regi
nald eindelyk
Lady Eversleigh is teruggekomen 1
Lady Eversleigh 1 Ik dacht dat zij gis-
terennamiddag Raynbam verlaten had.
Dat werd algemeen verondersteldmaar
Kaatsheuvel.
Een bezoek aan deze plaats wordt
reeds dadelijk getroffen door het feit,
dat de van de straat zichtbare winkels
slechts weinige zijn en dat deze dan nog
een buitengewoon gering werk van hun
ne uitstallingen maken. Hier vindt men
bovendien nog de voor het oog van den
vreemde verborgen winkels, die door
hun typisch voorkomen de beschrijving
overwaard zijn.
Men treedt b.v. een dubbel huis binnen,
dat vooral in deze armelijke omgeving
den indruk maakt van door zeer wel
varende lieden bewoond te worden. De
marmeren gang en de meubileering van
de vertrekken ter weerszijden van deze
bevestigen die impressie. Aan het einde
van deze gang vindt men een ruimte,
die, slechts spaarzaam van uit een steegje
naast het huis verlicht, alles bevat, wat
men gewoon is in een volkomen uitge-
rusten winkel te vinden. Achter dit ver
trek is dan meestal de zgn. werkplaats,
die echter vaak slechts bestaat uit een
kamer, waar het >tuig« wordt gesneden
en het werk wordt uitgegeven en in
ontvangst genomen.
Door het steegje naast het huis is
deze werkplaats bereikbaar; de arbeiders
die daar moeten komen, kunnen den
winkel niet mijden, zij doen dus, na hun
geld ontvangen te hebben, eerst hunne
inkoopen. In vroegere jaren zagen zij
zelfs slechts zeldzaam geld, doch werd
zoo goed als de geheele verdienste ver
rekend met de in ontvangst genomen
winkelwaren.
Daar was alles te koop wat een ar
beidersgezin behoefteetwaren, brood,
koffie, tabak, ellewaren, enz.
Thans nog bestaan verschillende pa
troonswinkels, doch reeds vóór het
ingestelde onderzoek waren er, onder
den druk der krachtig eaktie van de r. k.
vakvereeniging, verschillende verdwenen.
Gedurende de enquête, toen de aandacht
opnieuw op dezen ongewenschten toe
stand viel, hieven niet minder dan 14
patroons hunne winkelnering op. Thans
zijn er echter nog evenveel werkgevers
met ongeveer 200 werklieden, die zulk
een nering doen.
Mag er met eenige voldoening op
gewezen worden, dat de tijdens het
onderzoek opgeheven neringen van pa
troons waren, die te zameD 475 arbeiders
in dienst hadden, niet zonder bedenking
is het feit dat een 3-tal dezer opgeheven
winkels vervangen zijn door neringen
van meesterknechts of verwanten van
bazen.
Evenmin als elders is ook hier van
directen winkeldwang sprake. De meeste
patroons verklaren zeer beslist, dat de
arbeiders geheel vrij zijn, om al of niet
bij hen te koopen, al voegt de een of
ander er wel eens bij, 'dat hij natuurlijk
dengeen, die niet bij hem winkelt, niet
als een trouw arbeider kan beschouwen,
en hem dus bij minder werk het eerst
voor ontslag in aanmerking doet komen.
Toch waren er ook werkgevers, die
mededeelden, dat zij. indien de arbeiders
niet bij hen koopen, 27s cent per paar
afgeleverde schoenen op het maakloon
korten- Eén patroon, die zijn winkel
opgeheven had, liet dezen maatregel
gepaard gaan met een vermindering van
loon van 2 cents per paar, hetgeen voor
de arbeiders een winstderving beteekende
van f0.60 a f0.70 per week of plm.
10 pCt. van het verdiende loon.
Dé combinatifiwinkelier-schoenmaker-
patroon sluit ook in zich, dat deze er
de voorkeur aan geeft, om gehuwde
arbeiders in dienst te nemen een on
gehuwde kan bij zulk een werkgever
moeilijk werk krijgen. Vaak kan hij aan
dit bezwaar slechts tegemoet komen door
bij menschen in te trekken, die zich
verplichten hunne waren bij den patroon
te koopen. En mocht een thuiswerker
den moed hebben, den winkel niet te
bezoeken, dan is er voor den patroon
een zeer eenvoudig middel om zich van
dat minder gewenschte element te ont
doen. De man moet lang wachten op
grondstoffen, of deze worden van slechte
hoedanigheid gegevenhij wordt, wat
men zeer teekenend noemt: »dood-
gevoederd
Zelfs zijn er patroons, die zooveel om
slag niet maken, en die eenvoudig den
thuiswer-ker >gedaan> geven, wanneer
hij niet meer in een winkel koopt.
„Ik heb", zoo zeide een werkgever
met groot cynisme, een mijner knechts,
die niet meer bij mij wilde koopen, ont
slagen eerst heb ik, natuurlijk zonder
iets te zeggen, hem langzamerhand f 10.-
die hij achter was, van zijn loon inge
ven morgen kwam zij en eischte by baren
gestorven echtgenoot te worden toegelaten.
En dat was nog niet alles, Zij verklaarde
openlijk dat hy vermoord is, en beschuldigde mij
van die misdaad. Dat is verschrikkelijk, Victor
Dat is verschrikkelijk, en daar moet in eens
een eind aan gemaakt worden.
Heel goed maar. hoe daar een eind aan
te maken vroeg Reginald. Zoo die vrouw
hare beschuldiging herhaalt, wie zal haarden
mond snoeren
Gij moet de zaak omkeeren. Als zy u
weer beschuldigt, dan moet gij haar beschul
digen. Als sir Oswald vermoord is, wie is er
dan eerder toe in staat dan die vrouw, wier
haat en wraakzucht waren opgewekt tegen haar
echtgenoot, die weigerde haar weder op te
nemen, nadat zij hem schandelijk ontvlocht
was Dat moet ge zeggen, en daar het publiek
tegen haar is ingenomen, zal zij zich in een
zeer onaangenamen toestand bevinden, zoodat
zij tevreden zal zijn, zich voortaan maar stil
te kunnen houden over sir Oswald.
Gy twyfelt er toch niet aan. dat mijn
oom zyn natuurlyken dood is gestorven t vroeg
Reginald, met een zonderlingen ernst. Gij
denkt toch niet dat hy vermoord is
Wel komaan Waarom zou ik dat den
ken antwoordde de dokter, volmaakt opzijn
gemak. Niemand, behalve gij en lady Evers
leigh, hadden eenig belang bij zijnen dood of
bij zijn leven. Als hij zijnen dood door eenig
helsch hulpmiddel vond, dan is zij de persoon,
en hare daad moet aan het licht gebracht
worden. Ge moet sterk blijven, Reginald,
onthoudt dat.
De twee mannen namen afscheid, na te
hebben afgesproken, elkander den volgenden
dag, op hetzelfde uur en dezelfde plaats, weder
te zullen ontmoeten. Reginald Eversleigh keerde
naar het kasteel terug, neerslachtig en weinig
gerust gesteld binnenkomende, bemerkte hij
dat de geneesheer van Plimborongh in zyne
afwezigheid was aangekomen, en hy hoorde
dat dezen tot den volgenden dag zon blijven,
wanneer zijne tegenwoordigheid bij het on
derzoek vereischt zou worden.
Jozef Millard deelde hem dit mede.
Het onderzoek Het onderzoek vroeg
Reginald.
houden, en toen het laatste betaald was,
heb ik hem op staanden voet weggestuurd
Menschen, die niet bij mij koopen, wil
ik niet in mijn dienst hebben.»
Wat deze winkelnering voor de ar
beiders beteekent worde in onderstaande
regels uiteengezet.
Kaatsheuvel onderscheidt zich thans
gunstfg van de later te behandelen
dorpen, doordat daar de levering van
ellegoed zoo goed als niet meer voor
komt.
De levering van grutters- en kruide
nierswaren wordt daarentegen door de
in stand gebleven winkels nog krachtig
bevorderd.
Een euvel van ernstige beteekenls is,
dat enkele patroons ook het brood aan
hunne arbeiders leveren.
Twee fabrikanten zijn tevens bakker;
4 doen het brood bij hunne arbeiders
bezorgen door een door hen aangewezen
bakker, met wien zij daartoe een over
eenkomst hebben aangegaanéén pa
troon doet het brood leveren door zijn
schoonvader. Diens arbeiders hebben
op een door hem aangegeven dag, aan
hem op te geven, hoeveel brood zij
voor de volgende week behoeven. Deze
neemt dan 1 of 2 cent winst per brood
en houdt het bedrag voor geleverd
brood van het loon af. Een enkele maal
heeft de financieele verrekening met de
vrouw van den patróón plaats, onmidde-
lijk nadat het loon is uitbetaald.
Voor de genoemde winst hebben de
patroons dus niets te doen en loopen
zij ook geen enkel risico Aldus komt
van enkele arbeidersgezinnen f0.50 of
f 0,60 per week in den zak van den
werkgever terecht.
Vooral in de vroegere jaren dreven
de schoenmakerspatroons vaak hun be
drijf zoo goed als uitsluitend met het geld
van de bakkers en de leveranciers der
winkelwaren. Eerstgenoemden klagen al
thans, dat zij nog groote sommen van
de schoenfabrikanten te vorderen heb
ben. Deze betalen toch gewoonlijk met
wissels op hunne afnemers van schoen
werk.
Vrij algemeen is de verplichting der
huisarbeiders om de benoodigdheden
voor de werktafel (het zgn. omraad) bij
de werkgevers te koopen.
Ja, de gerechtelijke schouwing moet
plaats hebben, 't Spijt mij dat ik het u zeggen
moet, maar er loopt een praatje, dat hy eene
zelfmoord heeft begaan die arme maD
Zelfmoord ja... ja... dat is mogelijk.
Hij kan eene> zelfmoord gepleegd hebben,
mompelde Reginald,
't Is verschrikkelyk, niet waar, mynheer
De twee geneesheeren en de rechtsgeleerde,
de heer Dalton, zijn in de boekerij, 't Lijk ïb
in cle groote slaapkamer overgebracht.
De rechtsgeleerde kwam op dit oogenblik
uit de boekerij en wendde zich tot Reginald.
Kan ik u eenige oogenblikken spreken,
mynheer Eversleigh i vroeg hij.
Zeker.
Hij ging in de boekerij, waar hij de twee
geneesheeren vond en nog iemand, dien hy
hier niet verwachtte.
't Was een land-edelman, een rijk grond
bezitter en magistraatspersoon, die Reginald
Eversleigh van zijne jeugd af gekead had. Hy
heette Gilbert Ashbnrne en was iemand van
zeer veel invloed in de omstreken van Rayn-
ham, waar hij een aanzienlijk landgoed bezat.
De heer Ashbnrne slond met zynen rng
naar den ledigen haard, sprekende met de twee
geneesheeren, toen Reginald binnenkwam. Hij
trad eenige stappen nader om den jongen man
de hand te geven, waarop hy zijne geliefkoosde
magistrale houding weer aannam, leunende
tegen den schoorsteenmantel, met de handen
in zijn zakken.
- Mijn waarde heer Eversleigh, zeide hy,
dit is een vreeselijk geval verschrikkelyk
Ja, mijnheer Ashbnrne, de plotselinge
dood van mijn oom is inderdaad treffend.
Maar de wyze waarop hij gestorven is 1
't Is niet alleen het plotselinge van 't geval,
maar de wyze.
Gy vergeet, mijnheer Ashburne, kwam
een der geneesheeren tnsBchen beide, dat de
heer Eversleigh niets weet vaD hetgeen ik heb
ontdekt.
Zoo Weet hy daar niets van Daar
was ik niet van bewast. Gy hebt geen ver~"
moeden dat hier een valsch spel wordt gespeeld
mijnheer Eversleigh vroeg de ambtenaar.
Neen, antwoordde Reginald. Lr is slechts
één persoon, die ik eenigszins *ou kunnen
verdenken, en die persoon heeft zelf dat ver
moeden geuit op een toon, die aan het ylen
van een krankzinnige deed denken.
Gij bedoelt lady Eversleigh vroeg de
doctor van Raynbam.
Vergeef ray, vervolgde de heer Ashbnrne
maar deze zaak is zoo akelig, dat ik genood
zaakt ben pijnlijke onderwerpen aan te roeren.
Is er iets waar van een praatje, dat tot mij
kwam, over de ontvluchting van lady Evers
leigh, op een bnitenpartijtje
Ongelukkig is dat gerncbt maar al te
waar. De vrouw van mijn oom is in den
voorlaatsten nacht ontvlocht, doch zy kwam
gisteren terng en had een onderhoud mA mijn
oom. Wat toen voorviel, kan ik Diet zeggen,
maar ik veronderstel dat myn oom haar
verbood onder zyn dak te blyven. Oogen—
blikkelijk daarna verliet zij hemen hy ontbood
mij daarop en gaf my zyn voornemen te
kennen, om mij in mijne vorige plaats, als
zynen erfgenaam, te herstellen. Ik weet zeker
dat hij dit niet zou gedaan hebben, zoo hij
aan de onschuld van zijne vronw geloofd had.
Verliet zij het kasteel op zyn bevel
Ik veronderstel dat zy heenging maar
van morgen kwam zij terug en beriep zich op
haar recht om hier te blyven.
Waar heeft zij den nacht doorgebracht t
Niet in hare vertrekken dat heb ik
vernomen van hare kamenier, die meende dat
zij Raynham voor goed verlaten had.
Zonderling riep de magistraat uit. Als
ly schuldig is, waarom blijft zij dan hier,
waar men bare schuld kent, waar zij vao ten
misdaad kan verdacht worden van de
vreeselijkste aller misdaden
Van welke misdaad
Van moord, mijnheer Eversleigh. Het
grieft mij, u te moeten zeggen dat de twee
geneesheeren eensgezind van gevoelen aijn, dat
de oorzaak van nws ooms dood vergif is.
Morgen zal er eene lijkschouwing plaats hebben.
(Wordt vervolgd).
