Nummer 30
Donderdag 11 April 1912
35 J aargang.
Tweede Blad.
iHmsmmmimm
Provinciaal Nieuws.
BINNENLAND.
Iets over het schoolwezen uit het
midden der i8e eeuw.
II.
(Slot).
Niet minder erg was het op St. Tho
masdag zelf. Op den morgen van dien
dag schijnt men de school en den school
meester met vrede te hebben gelaten
maar 's middags, omstreeks 2 uur, begon
het lieve* leven opnieuw. Nu waren de
raddraaiers Bastiaan Spoormans, Pieter
Olifiers, Arien Brouwers en veel anderen
uit Besoyen. Zij begonnen met steenen
te werpeo, waarbij ze riepen Kom maar
hierjou hond, jou leelekertKom maar
uyt, die geen St. Thomas wil laten hou
den Daarbij bleef geen glas in de school
of het schoolhuis heel. De vrouw van
meester van Groeneweg, haren man
wenschende bij te staan, wilde bij één
der burgemeesters om onderstand gaan
vragenmaar nu keerde de woede van
den bandeloozen troep zich tot haar.
jou tee ff, jou gierige beestdat waren
de liefelijke woorden, waarmede zij be
groet werd; bovendien werd z(\mctdrek
en steenen gegooid, zoodat zij al loopende
moest vluchten. Zelfs volwassenen ontza
gen zich niet haar uit te lachen en uit
te jouwentoen zij naar den burgemeester
ging.
Zulke deerniswaardige lieden waren
in de 18de eeuw op sommige plaatsen
de schoolmeester en zijne wederhelft. Zij
waren noch geacht noch bemind min
achting was hun deel. Was het vreemd,
dat van het geven van goed onderwijs
weinig terecht kwam, ja 1 dat het onder
wijs over het algemeen allertreurigst was
Den ellendigen toestand, waarin de volks-
ondei wijzer in voorgaande eeuwen ver
keerde, in aanmerking genomen, moet
het nog verwondering wekken, dat van
het onderwijs nog iets terecht kwam en
althans de vlugste leerlingen nog wat
lezen, schrijven en rekenen leerden. En
men meene niet, dat het boven beschre
ven overdreven is het blijft nog verre
beneden de werkelijkheid. Een ieder, die
de moeite wil nemen de desbetreffende
bewijsstukken in te zien, brenge slechts
een bezoek aan het Rijks-archief te 's
Hertogen bosch, waar hij in een register
der Waalwijksche schepenbank (no. 33,
jaren 1745 tot 1748) alles in veel ster
kere geuren en kleuren kan lezen dan
ik het mededeelde. Want van het voor
gevallene met meester van Groeneweg
en zijne vrouw Johanna van der Beeke
werd, ter requisitie van den drossaard
Frederick van Vliedhoorn, heel nauw
keurig en uitvoerig proces-verbaal op
gemaakt voor de Waalwijksche schepe
nen Leendert van Bergeyk, Jan Ver
hoeven, Willem de Bie en Johan Coolhaas.
Ook meene men niet, dat de kerkeraad,
de natuurlijke beschermer van den school
meester, zich veel bekommerde over den
ellendigen toestand van meester van
Groeneweg. Verre van dien 1 Onze «ma
gister* werd ook door de kerkeraads-
leden vrijwel aan zijn lot overgelaten.
Dat blijkt uit de kerkïraadsvergadering
van 9 Juli 1748, welke ook bezocht werd
door professor Clemens, Verster en Pie-
rius, achtereenvolgens predikanten te
's Bosch, Oisterwijk en Alem, die de
jaarlijksche «visitatie* van kerk en school
kwamen doen. Niet veel meer dan als
een boeteling moest de schoolmeester
voor zijne rechters verschijnen- Hij was
n.l. door Pieter Verhagen, een der twee
burgemeesters en tevens ouderling, be
schuldigd, dat hij zijne school slecht
waarnam, zoodat vele zijner leerlingen
overliepen naar Besoyen. Hoe ook van
Groeneweg morde over de «slechte re
paratie* aan zijn huis en zijne school,
waarvan het dak reeds van Kerstmi- af
bijna geheel open had gelegen, en zich
terecht beklaagde over de tegenwerking
van ouders en kinderen, het hielp hem
weinighij kreeg toch ongelijk. Pieter
Verhagen wendde voor, dat hij, omdat
er geen riet te kiijgen was, het school-
dak met stros had willen laten dicht
maken, maar dat de «magister* zulks
geweigerd had, en hij werd geloofd.
Meester van Groeneweg kon naar huis
gaan met de boodschap en de verma
ning, dat hij voortaan «zijn plicht moest
doen en buiten klachten blijven*. Het
was een schrale troost voor hem, die
het vorige jaar reeds zooveel te verdu
ren had gehad. Hij moest zich echter
stil houden en zijn ellendig bestaan blijven
voortsleepen.
Besoijen. J. van DER HAMMEN Nicz.
Dr. Kuyper gehuldigd.
Maandagmiddag werd in een bijeen
komst te Utrecht dr. Kuyper om zijn
40-jarigen arbeid aan de Standaard door
zijn geestverwanten op waarlijk grootsche
wijze gehuldigd.
Onder de aanwezigen waren o. a. de
ministers Colijn en Talma, een aantal
anti-rev. leden van de Eerste en de
Tweede Kamer, en het katholieke Tweede-
Kamerlid mr. Kooien.
Scholen met den Bijbel.
(Jit het jaarverslag van de Uni. »Een
school met den Bijbel* blijkt, dat het
getal Prot.-Christ, scholen in Januari
van dit jaar bedroeg 1036 (v. j. 1008)
het aantal leerlingen 163.807 (v. j.
158.926) en het aantal onderwijzer*-
(ongerekend de hoofden) 3607 (tegen
3412).
Er zijn thans reeds 22 scholen met den
Bijbel in aanbouw.
Borneo.
Bij het Departement van Koloniën is
ontvangen het volgende telegram van
den Gouverneur-Generaal van Ned -Indië,
d.d. 6 dezer, betreffende ongeregeldheden
in de Zuider- en Oosterafdeeling van
Borneo
Blijkens telegrafisch bericht van den
resident te Bandjermasin veroorzaakte
een twist tusschen een Bandjerees eD
een Chinees op 3 dezer een algemeene
vechtpartij in Balikpapan tusschen in
landers en Chineezen Daarbij werden
gedood twee Chineezen zwaar gewond
een pradjoerit, een oppasser der Bataafsche
Petroleummaatschappijen twee Chineezen
en licht gewond een machinist van het
Bovendepartement, een employe en een
oppasser der Bataafsche. De Chineesche
contractanten weigeren den arbeid in
afwachting van den uitslag van het onder
zoek. De toestand is thans rustig. De
politie is versterkt. De resident gaat met
twee groepen militairen naar Balikpapan,
terwijl voorts een oorlogsschip derwaarts
wordt gezonden.
Waalwijk, 10 April 1912.
Concert Liedertafel.
Het laatste winterconcert onzer Lie
dertafel behoort weder tot het verleden
en met tevredenheid mag de Vereeniging
erop terugzien. Hoewel de zaal vrij goed
gevuld was, vroegen wij, afgaande ook
op de opkomst in vorige jaren onszelven
af, of tweede Paaschdag wel degeschikste
dag is om een seizoen te sluiten. Velen
toch zijn dan uitsteedsch of hebben fa
milieleden over, wat hen meestal belet
een concert bij te woneD.
Vóór den inzet van het lied in den
volkstoon »Hemelhuis« van Hullebroek
schetste de voorzitter in het kort het
doel, dat de Lledertatel zich met de
uitvoering dier zangen voorstelt.
Na eene uitmuntende vertolking van
>Opwaarts* betraden de solisten van den
avondMej. Jacqueline Hoogveld uit
Rosmalen, sopraan, en de heer Frits
Bolsius uit Schijndel, bas, het podium
tot uitvoering van een duet uit «Eltas*
van Mendelssohn. Reeds aanstonds bleek
het, dat men hier met twee beschaafde
goed geschoolde artisten te doen had
Mej. Hoogveld besehikt over een fraaie
uitgebreide stem, die met den tijd gewis
nog aan sterkte winnen zal. Meer nog
dan in genoemd duet blonken hare gaven
in Griegs liederen, Solvejgs en Waldein-
samkeitvooral het laatste lied werd zoo
warm toegejuicht, dat eene herhaling
niet uitblijven kon. Doch ook de heer
Bolsius had een onbetwistbaar succes,
wat nog al iets beteekent, als men weet,
dat de Vereeniging zelve, gelijk genoeg
zaam bekend is, over zulke fraaie bas
stemmen beschikt en het publiek dan
op dit gebied niet zoo heel gemakkelijk
te bevredigen is. Behalve in «Elias* en
de liederen O wüss ich doch den weg
zurück, en Sonntag van Brahms gaf hij
ook en vooral te genieten in het duet
uit die »Schöpfung« van Haydn, dat de
clou van den avond heeten mocht, ook
al hadden wij ons den inzet iets warmer
voorgesteld. De heer Snijers van Raams-
donksveer toonde ook nu weer voor de
zooveelste maal welk een uitmuntend
accompagnateur hij is.
Ook de koren werden over het geheel
zeer goed gezongen. Viel in de «Rots
en Zee* van Hol een klein vlekje te
bespeuren, de uitvoering van «L'Orgue*
van Rillé, waarin ook een driestemmig
kinderkoor medewerkte, mocht onder
alle opzichten uitmuntend heeten. Zeer
schoon klonken ook Waldesrauschen*
van Ulrlch en het aan de liedertafel
door den componist Budelman geschon
ken werkje Tempelzang, waarin de ba
ritonsolo op verdienstelijke wijze gezon
gen werd door het lid, den heer L. de
Vaan.
Het kwartet Cecilia* waarover wij
reeds in ons vorig verslag schreven,
vertolkte ook nu weer op alleszins ver
dienstelijke wijze een paar lieve compo
sition, n.l. «Jesu dulsis memoria* van
Kothe, en «die Kapelle* van Kreutzer.
Een frische uitvoering van het «Lied
van den Arbeid* van Wierts besloot op
waardige wijze het programma. Het doet
ons genoegen opnieuw te mogen con-
stateeren, dat de Liedertafel zich ijverig
blijft oefenen en volkomen verdiend
was daarom de lof, dien de Voorzitter
der Vereeniging, niet alleen genoemde
solisten en accompagnateur, maar ook de
leden van het kwartet den directeur,
den heer J. Sars, en het zangkoor toe
zwaaide. Ook hoorden wij weer met
pleizier de stem van den heer Jos Wil-
mont, die den vorigen morgen op het
druk bezochte volksmatinee, met zijn
solo «Speelmanslied* zoo'n groot succes
had. Wij twijfelen geen oogenblik of de
talrijke toehoorders zullen evenals wij
hoogst voldaan huiswaarts gekeerd zijn.
Voetbalver. Waalwijk Vooruit
Tweeden Paaschdag had de wedstrijd
W.V.-Excelsior plaats. Zeer jammer was
het dat een hevige wind, goed voetbal
bijna onmogelijk maakte. Nadat beide
elftallen door den heer Th. v. Delft ge
kiekt zijn, trapt Excelsior af en treedt
onmiddelijk overrompelend op. De aan
val is uiterst snel en berekent, zoodat
na 10 minuten spelen de links-buiten
met een onverwacht keihard schot doel
punt 1 -0. Dit schudt de geel-zwarten
wakker, want nu beginnen ze beter aan
te pakken. Het spel raakt dan ook
meer verdeeld.^ Vliegensvlug gaat de
bal van doel tot döél én "móéten beiden
keepers handelend optreden. De Rot-
terdamsche doelwachter wordt hierin
door Fortuna zeer goed bijgestaan. De
partijen wegen volkomen tegen elkaar
op, terwijl de W.V. aanvallen iets ge
vaarlijker zijn. Vóór rust wordt echter
niet meer gedoelpunt
Na de hervatting Is de wind bijna
nog heviger. W.V- hiertegen in spelend
valt desondanks ontstuimlg aan. Zij be
stookt geducht de Rotterdamsche veste,
doch evenwel zonder succes. Excelsior
komt nu ook meer opzetten, maar vindt
in de geel-zwarten verdediging een
grooten struikelblok. Toch zijn de
Rotterdammers iets sterker en drukken
zij dit in een 2e doelpunt uit. Dit prik
kelt de geel zwarten. Een tegenpunt
moet er komen Nogmaals wordt uit
alle macht aangepakt en heeft de rechts
binnen waarlijk met een zeer mooi schot
succes. De stand is dus 21, wat ook
eindstand werd.
Ondanks den orkaan werd er zeer
vlug en enthousiast gespeeld. Ongetwij
feld zou het bij mooi weer een pracht-
wedstrijd geweest zijn.
a.s. Zondag komt Eindhoven alhier
de laatste competitie wedstrijd spelen.
Deze ontmoeting is reeds vroeger
vastgesteld geweest, doch Eindhoven
kwam niet op en boekte W.V. toen een
50 overwinning. W.V. heeft echter
deze overwinning niet aanvaard en op
nieuw vaststelling van den wedstrijd
aangevraagd.
De competitieleider bepaalde nu dat
a,s. Zondag overgespeeld zal worden.
Wij kunnen den voetballiefhebbers
nog verblijden, met de tijding dat W.V.
er in geslaagd is, medaillewedstrijden te
organiseeren.
Deelnemende clubs zijn
Anthony (Oss), Zalt-Bommel, Kraling-
sche Footbalclub (Rotterdam), Waalwijk
Vooruit.
Deze wedstrijden zullen 21 April
plaats hebben.
Zangwedstrijd te Amsterdam.
Zondag heeft de loting plaats gehad
voor den internationalen zangwedstrijd,
8, 9, 16, 23 en 30 Juni as. te houden
door de liedertafelOnderlinge Oefening,*
te Amsterdam. Uitkomen zullen, in deze
volgorde, de volgende vereenigingen
2de Afd. mannenkoren 1. «Harmo-
nia,« Amsterdam; 2. >Constantia,* Mun
ster 3. «Oefening en Vermaak,* Waal-
wijk-Besoijen«Ginneken's Mannenkoor,*
Ginneken 5. «Zanglust* Rotterdam 6.
>'s Graveohage.* 's Gravenhage 7. «On
derlinge Oefening,* Antwerpen" 8. «De
Vereenigde Werklieden,* Leuven.
Van het verplichte stuk voor de tweede
afdeeling, n 1. Schoonheid-Bede, gedicht
van C. S. Adaraa van Scheltema, muziek
van C. v. d. Linden, laten wij hier den
tekst volgen
Schoonheid die in den hemel zijt,
Die de Eeuwigheid heeftopgeschreven,
Geef ons iets van uw eindloosheid,
Geef ons van uw verhevenheid,
Van uw geweldigheid
Om groot te leven 1
Schoonheid die in de wereld zijt,
Die tusschen menschen hangt te beven,
Geef ons van uw eenvoudigheid,
Geef van uw mededeelzaamheid,
Van uw deemoedigheid
Om goed te leven.
Schoonheid die in ons zelve zijt,
Die moeder ons heeft meegegeven,
Geef aan onze oogen zuiverheid,
Geef aan ons hoofd uw helderheid,
Ons hart uw dapperheid
Eerlijk te leven.
(De cursiveering is van ons. Red.)
De muziek is zwaar en moeielijk, doch
over het geheel zeer schoon, zoodat naar
onze bescheiden meening, het koor met
genoegen door Mannen-zangvereenigin-
gen gezongen zal worden.
Een liefhebbend Echtgenoot.
Maandagnacht ongeveer halfeen kwam
Frans v. d. Dries, schildersknecht, wo
nende aan den Dijk nabij de Putsteeg
thuis- Zijn vrouw was toen nog bezig
met een broek te verstellen. Zonder dat
daartoe eenige aanleiding bestond, pakte
de onverlaat zijne vrouw beet, smeet
haar op den grond en begon haar toen
te trappen en te slaan, dat het verschrik
kelijk was. Toen de onmensch buren
hoorde aankomen, die op het lawaai wa
ren wakker geworden en die, wetend
dat v. d. D. voor zijn vrouw een beul is,
waren gaan - kijken sleepte hij haar
naar den z.g. werkwinkel. Aldaar ging hij
onmenschelijk te keer en dreigde zijne
vrouw zelfs met een mes.
Eerst toen de vrouw als 't ware ziel
togend bleef liggen, verliet het monster
den werkwinkel en begaf zich raar bed,
zijn vrouw kermend achterlatend.
Gisterenmorgen had hij vroeg zijne
woning ongemerkt verlaten.
De politie van het geval op de hoogte
gesteld arresteerde hem echter spoedig
in het café van den heer Jos. van der
Werff.
Later werd hij zwaar geboeid naar zijn
woning overgebracht ter confrontatie met
zijne vrouw. Inmiddels had zich voor de
woning een groote menigte verzameld,
die een dreigende houding aannam.
Was de politie niet zoo talrijk bij de
hand geweest, men zou den woesteling
te lijf zijn gegaan.
Voor de vtouw was intusschen ge
neeskundige hulp ingeroepen Zij ziet
er vreeselijk uit. Haar gezicht is geheel
opgezwollen, zoodat zij ook niet kan zien.
Door bet aanhoudend trappen is tevens
haar arm gebroken.
Hedenmorgen is de onmensch naar de
strafgevangenis te 's Bosch overgebracht.
Nader vernemen wij, dat Fr. v. d. D.
33 jaar oud is, voor eenige jaren uit
Tilburg hierheen gekomen en voor
de tweede maal is gehuwd. Meermalen
gebeurde het dat hij zijn vrouw ernstig
mishandelde, nog enkele weken geleden
kort voor hare bevalling.
BAARDWIJK.De parochianen van Baard
wijk ondervonden dezer dagen andermaal
wat een groot voorrecht het is een goed
geoefend zangerskoor te hebben. Toen op
Witten Donderdag-avond de Lijdensmedi
tatiën gesloten waren door den alom zoo
gunstig bekendbn pater Desiderius, Ord.
Cap., zong het koor de prachtige toonzetting
van Micbaël Halier,Coen&nlibns illis" ad
Voces aeqnales. En de zangers, vooral de
heer Antoon Boom met zijn heerlijk bariton-
gelold en ban ijverige en kundige directeur,
de heer Chr. Thijsitn, hebben alle eer van
han werk. Op Goeden Vrijdag-avond werden
door bet zangkoor de plechtigheden gesloten
met het overheerlijk n Papule mens" van
Palestrino, dat eveneens onverbeterlijk werd
uitgevoerd. Bij znlke gelegenheden vooral
ondervindt men de groote waarde van de
echte kerkmnziek.
DRUNEN. Maandagavond had ten her-
berge van Th. Elshont de aangekondigde
vergadering plaats waarin men zou overgaan
tot vaststelling van een reglement voor den
opgerichten bond tot coöperatieven aankoop
van steenkolen. Meer dan 150 hoofden van
hnisgezinuen hebben zich bierbij aangesloten.
Het reglement werd zonder wijziging aan-
genomen. De 5 personen die de voorloopige
werkzaamheden hebben verricht, werden met
algemeene stemmen tot bestuursleden ge
kozen. De toetreding als lid is neg tot Zon
dag a.s. opengesteld, nadien tijd zal dar.
voor 25 cent moeten worden gestort. Vele
gegoede ingezetenen traden als leden toe om
daardoor mede te werken aan de belangen
van den werkmansstand. De EielA. Heer
Burgemeester toonde door zijne tegenwoordig
heid zijne hooggewaardeerde goedkeuring,
De in ons blad van Zondag aange
kondigde propagandavergadering van de af
deeling (,St. Norbertus" van den R.K.Bond
vaa Spoor- en Trampersoneel is goed ge
slaagd. De groote zaal der congregatie was
goed gevuld. De spreker J. A. Schutte, vrij-
gestelde van den Bond hield een flinke rede,
waarin hij duidelijk het nat en de nood
zakelijkheid der R K. Organisatie uiteenzette.
Tal van misstanden, welke vooral bij de
Tramwegen nog bes aan, werden door hem
geschetst, terwijl hij de neutrale organisatie
als niet bestaanbaar veroordeelde. De Gees
telijke Adv. de Eerw. Heer Karsmakers
spoorde met een krachtige toespraak de R.K.
Spoor- en Trammaunen aan tot aansluiting
bij «rSl. Norberfus", terwijl de President,
de Heer v. d. Bergh het openings en slot
woord uitsprak. Muziek-, Zang- en Tooneel-
club luisterden deze vergadering op waar-
deerende wijze op. Moge het succes groot
zijn en aUe R. K. Spoor- en Trammannen
van Vlijmen, Drnnen en Waalwijk zich bij
*St. Noibertus" aansluiten.
VLIJMEN. Van de 34 ingeschrevenen
voor de lichting 1913 in onze gemeente
hebb'n 5 personen vrijstelliog wegens broe-
derdieust en 2 als geestelijke of ordebroeder.
Wij maken belanghebbenden er op
merkzaam op, dat aanvragen voor jacht-
viscb- en bengelakten moeten geschieden
voor 1 Mei a.s.
SPRANG. De kiezerslijst onzer gemeente
bevat de namen van 226 kiezers voor den
gemeenteraad en 231 voor Provinciale Staten
eu Tweede Kamer.
Als afgevaardigde naar de Jaarlijksche
Algemeene Vergadering van ^Patrimonium"
15 en 16 April a.s. te Amsterdam te hou
den, is vanwege de afdeeling alhier aange
wezen W. M. Dalmaijer, secretaris der
Afdeeling.
WASPIK. De uitvoering op 2en Paasch
dag der Vereeniging V en V alhier, was
zoowel 's nanrddsgs door de dames, als 1
's avonds voor de heeren, slechts matig be-
zocht. De aanwezigen echter hebben volop
genoten, zoowel van de nummers der Lieder
tafel en Harmonie als van de voordrachten
van Entre Nons. Een herhaald applaus be
loonde dan ook de verschillende gezelschap
pen voor hnn goed spel. Het was een pre-
tige gezellige avond.
RAAMSDONK8VEER. Aan het Keizere-
veer alhier komt een geval van iebria ty-
pboïdea voor.
Aan het postkantoor R'veer en de
daaronder ressorteerende hulppostkantocr
werd in de afgeloopen maand ingelegd
f 10899,26, terugbetaald f 18717,51'. Het
laatste door bet kantoor uitgegeven boekje
draagt het nummer 4925.
GEERTRUIDEN BERG. Bij het boomen-
rooien kreeg de 16-jarige W. K. een slag
met de bijl op zijn arm, met het gevolg,
dat een gapende wonde ontstond. Dr. Ber-
kensteijn verleende eerste geneeskundige
hnlp.
Kaatshenvel, 10 April 1912
Ongevallen.
De 45-jarige W. v. d. H. werkzaam op
de fabriek van den heer Th. v. Dortmond-
Peunock, geraakte verleden Zaterdag, met
zijn hand onder de staosroachine en be
zeerde zich zoodauig, dat bij zich onder
geneeskundige behandeling moeBt stelleD.
De ongevallenwet zal hem finantieel steunen.
De landbouwer N. de K. hakte zich
dermate in de hand, dat hij de hulp van
Dr. Ruding moest inroepen. Onoplettend
heid en onvoorzichtigheid zullen aan deze
gevallen niet vreemd zijn.
Storm.
Hadden wij verleden Maandag 2en Paasch
dag last van hevigen wind, avond* om
streeks 8 nur ontaardde hij in een ware
Echo van het Zuiden
WK——MM—n—P—B—
