Nummer 58.
Zondag 2 Juli 1916.
39e J aargang
Tweede Blad.
BINNENLAND.
Gemengd Nieuws.
Geschiedkundige bijzon
derheden betreflhnde
het dorp Sprang.
DE OORLOG.
Misgchieri maakt uw
dagelij ksch werk u ziek.
ui.
Zoo had dan Sprang in 1475 een
eigen kerkgebouw gekregen en kon een
pastorie gebouwd en een pastoor, af
gescheiden en onafhankelijk van Loon,
benoemd worden. Edoch, dat is. nimmer
geschiedTot 1610 het jaar waarin
bet kerkgebouw op bevel der Staten
van Holland aan de Hervormden moest
worden overgegeven Is de Sprangsche
kerk steeds een bijkerk of succursale
gebleven van de kerk van Loon-op-Zand,
en bleef de pastoor van deze parochie,
zoo goed en zoo kwaad als dat in die
onrustige tijden kon, de Sprangsche
tienden innen en er een kapelaan heen
zenden. Evenmin kwam er een pastorie
gebouw l
Wat kan daarvan wel de reden ge
weest zijn Die Is slechts gedeeltelijk
bekend I In den loop der 16e eeuw en
inzonderheid In 1568 werden meermalen
pogingen aangewend, om de schelding
tusschen de beide kerkelijke gemeenten
te bewerkstelligen. Uit een eigeohandi-
gen, merkwaardigeo brief van Remigius
Veltacker, toen waarschijnlijk nog abt of
proost van de abdij van Tongerloo, maar
zeer waarschijnlijk te Hilvarenbeek resi-
deerende, d.d. 23 Maart 1568, Luiksche
stijl, en geschreven uit Beek, blijkt dat
genoemde prelaat Veltacker met Gode-
fridus van der Stratenpastoor te Til
burg, 's weeks vóór 23 Maart een be
zoek had gebracht bij den toenmaligen
pastoor van Lood, Jan Riemen. Daar
werd toen besproken, hoe men In ver
band met de inkomsten der Sprangsche
kerk, het best die separatie beginnen
ende volbrengen sonde mogen. Vele pa
pieren, o. m. die van den onlangs over
leden pastoor mr. Peter Scheelen (1560?
1567), werden voor den dag gehaald,
o. a. een manuaelboexkenwaaruit moest
blijken, welke tienden onder Sprang
door de Loonsche pastoors geïnd werder,
enz. Voorlooplg werd het volgende ac-
coord aangegaan
a. De nieuw te benoemen pastoor van
Sprang zou alle jaar uit de onder die
plaats gelegen tienden genieten een somma
van 275 gulden, maar moest da irvan
jaarlijks aan den rentmeester van den
Graaf van Holland 26 gulden missen, te
betalen op St. Andriesdag.
b. Een klein bedrag, nl. 25 stuivers,
dat echter slechts bij faveur* geschonken
werd, zou hij trekken uit >Onser Vrou
wen alcaer*, in de Sprangsche kerk we-
zende, van welk benijicie de gemeente echter
de collatie had en daarom weinig zekerheid
gaf.
c. Een bedrag van 13 gulden uit de
kleine tienden onder Sprang.
d. Voor het celebereeren de) vroegmis
op Donderdag voor de adellijke familie
van Boshuysen 4. gulden.
e. De inkomsten, die kwamen van de
800 communicanten, die Sprang toen telde.
f. Van een man uit Bredain geld
gebrek verkeerendemaar die te Sprang
een openstaande >huysinghe met hoe-
vlDghe ende erffeoisse» had staan, zou
die woning, welke een waarde had van
ioöo gulden, voor 600 of 700 gulden ge
kocht en tot een behoorlijk pastoriehuis
verbouwd worden.
Van die mooie overeenkomst kwam
evenwel niets terecht. De tachtigjarige
oorlog, die inmiddels was uitgebroken,
en het feit dat er van lieverlede meer
en meer aanhangers >der nieuwe leer»
opdoken, verijdelden alle schoonc plannen
omtrent de scheiding tusschen Loon en
Sprang. Om welke redenen er ook geen
schelding was tot stand gekomen tus
schen de jaren 1475 en 1568, is mij,
tot mijn spijt, uit geen enkel stuk ge
bleken. Gelijk bekend is en zooals reeds
met een enkel woord hierboven Is gemeld,
ging de Sprangsche kerk in 1610, kort
na het sluiten van het Twaalfjarig Be
stand, aan de Hervormden over. De
eerste predikant was de uit Vondei's
hekeldichten welbekende, talentvolle
Cornelis- Hanecop afstammende van
een zeer oud geslacht uit de baionie van
Breda die, in den tijd toen de Gere
formeerde kerk te onzentwerdverscheurd
door hcillooze twisten, dikwijls schoone
bewijzen heeft gegeven van zachtmoedige
verdraagzaamheid en ware godsvrucht.
De toren van Sprang is en blijft, on
danks zijne tegenwoordige restauratie,
zeer waarschijnlijk een onvoltooid bouw
werk. Wanneer er een 15 tot 20 meter
hooge spits op gebouwd ware geweest,
in denzelfden bouwstijl als de toren zelf,
In plaats van een afgeknot, laag spitsje
of kapje, dat hem langen tijd heeft ont
sierd, zou hij een trotsch gevaarte en
zeker een der schoonste torens van
Noord-Brabant geweest zijn. De woe
lingen en troebelen in de 16de eeuw, ge
paard aan het feit dat de -kerk, ondanks
haren grootschen aanleg, nimmer een pa
rochiekerk is geworden, heeft het voltooien
voorzeker belet.
Gelijk bij het begin van dit opstelletje
bleek, te Sprang in oude stukken wel
genoemd Sprang in 's Gravenmoer
grootendeels gebouwd op een moeras-
slgen, onvasten bodem, waarvan de zwa
re toren ook al vrij spoedig de nadeelige
gevolgen moest ondervinden. Vooral de
Zuidwestelijke hoek, waar oorspronkelijk
een torentrap naar boven leidde, begon
al vrij spo^Hg ruim 130 jaren na het
bouwen te verzakken, welke verzak
king nog verergerd moest worden door
de heerschende Zuid-Westenwinden, die
jaar in jaa'r uit hevige regenvlagen tegen
de steenen sloegen ea die deden afbrok
kelen. In het jaar 1612 begonnen de
eerste steenen aan de genoemde zijde te
vallen. De kerkerekening over dat jaar
maakt gewag van het opruimen der van
den traptoren gevallen steenen, voor
welken arbeid aan de jangens een to?me
byers werd gegeven. Stellig is er toen
een groot stuk van den toren naar bene
den gekomen. Af en toe vielen er meer
steeneo of steenbrokken en zoo ontstond
eindelijk het kolossale onoogelijke, alom
bekende gatwaaraan nu eens een met
den Roomschen eeredienst spottende
legende werd vastgeknoopt, en dat dan
weder vooral ,bij lange, donkere win
teravonden, wanneer de Westenwind hui
lend door den toren gierde het ge
moed van een bijgeloovlgen voorbijgan
ger beeft beangstigd.
In 1606 kochten de kerkmeesters, met
consent van schout en schepenen van
Sprang, te Olsterwijk voor 295 galden
klokkespijsvan welk materiaal door de
klokgieters Groote Hans en Thomas Lang
been voor de som van 184 gulden 5
stuivers een kleinere klok werd gegoten,
die naast of bij de in 1475 gegoten klok
moest worden gehangen. Deze klok is
er niet meer. Waar ze gebleven Is Ver
moedelijk gesmolten, om er een andere
van 1750 van te gieten, die nu nog in
den toren hangende is en waarop onder
scheidene namen, o.a. van den toenma
ligen secretaris Oerlemans, te lezen staan.
In het jaar 1811 of 1812 werd de
torenspits voor de helft afgebroken, om
op het afgebroken gedeelte een selntoe-
stel te plaatsen, dat evenwel in 1816
weder werd opgeruimd, waarna een klein
spitsje of kapje op 't afgeknotte stompje
getimmerd werd.
En eindelijk, In het voor de Sprangsche
Ingezetenen zoo gedenkwaardige jaar
1910 300 jaar na de eerste verzakking
werd een accoord aangegaan tusschen
het Rijk en de gemeente van Sprang,
waarbij deze zich verbonden om geza
menlijk den toren te restaureeren en van
de restauratiekosten respectievelijk 6000
gulden en 2000 gulden te. dragen, waarbij
Sprang nog op zich nam de vermoede
lijke bijwerken, geraamd op 1000 gul
den, te bekostigen. Bij het uitgraven der
fundamenten in den loop van dat jaar
bleek het ten duidelijkste, dat de verzak
king een natuurlijk gevolg was van den
moerassigen bodem, die aan de zware
grondslagen geen voldoenden steun bood!
En zoo prijkt dan eindelijk de aloude,
eerbiedwaardige Sprangsche toren, die
drie eeuwen lang de armoede of de zui
nigheid der ingezetenen heeft verkondigd,
weder in vollen luister. Seculls eat ob-
vlam I
Besoijen. J. van der Hammen Nicz.
Aanteekeolng.
en meer opgaven dank ik aan de
bereidvaardigheid van wy leu mijn'waarden oom,
den heer P. Brinisse van Santen, in leven
koofd dar school te Sprang, die in zyn jonge
jaren veel «nuffalde in da Sprangsche archieven.
De Russen maken weer 10,000 ge
vangen. Kolomea bedreigd.
Op het Dunafront artillerie*duels. Het
bruggenhoofd van Uxkull, de streek van
Jakobstadt en Llwenhof hebben onder
Dultsch vuur gestaan.
Infanterie-aanvallen volgden op geschut
vuur in een sector noordelijk en In een
sector zuidelijk van Krewo. Het Dultsche
communiqué noemt, beide, zegt van de
eerste, die ze omschrijft als gevechten
bij Dubatowka en Smorgon, dat ze wer
den afgeslagen, terwijl het In 't tweede
gebied, nader gepreciseerd als liggende
Z.-O. van Ljoebstja, een klein succes
(2 officieren en 56 man gevangen) meldt.
Het Russische legerbeilcht beweert, dat
het initiatief van Duitschen kant kwam,
en dat de aanvallen werden afgeslagen.
Het Wolhyoische front wordt alleen
door Petersburg genoemd. Bij Linieuwka
aan de Stochod, zegt het, duurde de
verbitterde strijd voort. Het Galicische
gevechtsterrein komt in geen der com
muniqués voor.
Zuidelijk van de Dojes r, in het gebied
tusschen Dnjestr en Proeth en aan den
zuidelijken oever van de laatstgenoemde
rivier tot in het gebied van Kutty is het
felst gestreden.
De gevechten zijn geëindigd met een
Russische overwinning. Kolomea ligt in
het midden achter de lijn, waarin deze
gevechten plaats hadden. Over40K.M.,
zegt het Oostenrijksche hoofdkwartier,
had de aanval plaats. Na een reeks van
wisselvallige gevechten moest het Oos
tenrijksche leger voor den feilen druk
van het leger van Letsjlsky wijken in
de richting van Kolomea en ten zuiden
daarvan. De Russische staf zegt van deze
gevechten, dat de Russen drie linies loop
graven veroverden in het gebied tusschen
Dnjestr en Proeth en dat hardnekkige
gevechten ontbrand zijn langs deTsjer-
towetz, een zijrivier van de Dnjestr langs
de Tjersniawa, een zijrivier van de
Proeth, zoomede in de streek van Kuty,
waar_den Oostenrijkers felle verliezen
werden toegebracht.
Met dit succes, dat de Russen weer
122 officieren en 10,285 man aan gevan
genen opleverde, zoodat het heele offen
sief thans 205,000 man gevangenen heeft
opgebracht, is zuidelijk van den Dnjestr
in aansluiting met de Russische Boeko-
wlna- linie de Russische frontlijn een
eindweegs in de richting van Kolomea
naar het westen verschoven. Weliswaar
is, volgens Weenen, aan de Dnjestr zelve,
bij Obortijn, een Russische aanval mislukt
doch dit neemt niet weg, dat Letsjlsky's
vooruitgang op den linkervleugel hoe
langer hoe meer een bedreiging wordt
voor het Stiypa-front waar een aanval
in den rug, althans in de flank van het
Oosteorijksch-Duitsche leger geen denk
beeldig gevaar meer is.
Er zijn veel ambachten die de nieren te
veel inspannen.
Sleept gij q ntar en van uw wetk, u
afvragend wat die pijnen iu dsn mg, dat
vermoeide gevoel, die hoofdpyn, cluizeligheid
en urine-atoornissen veroorzaakt p
Misschien hebt gij aan een nierkwaal
gedacht, maar vraagt gij n zelf af waarmede
gij n te buiten zoudt gegaan zij", dat u*
nieren aar getast zijn.
Welnu, vele ambachten die binnenshui»
moeten worden verricht, in gebogen hooding,
in wisselende temperaturen, op vochtige
plaatsen, te middeD van chemische sti ffen,
of op schokkende voertuigen, werken nadeelig
op de nieren. En wanneer de nieren eenmaal
van streek zyn, komen zij niet van zelf tot
rast.
Gij kunt haar helpen door uw werk lichter
op te vatten, door minder zwaar te eten,
door alle buitensporigheden en zorgen te
vermyden, door toe te zieu dat gij voldoende
lichaamsoefening en rost krijgt, en door
Foster's Rugpyn Nieren Pillen te gebruiken.
Foster's Ragpijn Nieren Pillen helpen
ontstoken ca verzwakte nieren, en staan
haar hij in haar gewichtig werk, het filtreeren
van het bloed. Zij verwijderen opgehoopt
water bij waterzucht en voorkomen dat de
urine de. erin opgeloste vaste stoffen
neerslaat, zooals bij niergruis, niersteen en
rhenmatiek. Foster's Pillen dienen alleeu
voor de nieren en blaaszij kunnen vol
komen veilig door iedereen, mannen en
vrouwen, oud en jong, gebruikt worden.
Te Waalwijk verkrijgbaar by Wed. Orie-
Dnmoulin, Markt. Toezending geschiedt fran
co na onlv. v.postwissel h
f 1.75 voor één, of f 10-
voor zes dooien. Eischt
de echte Foster's Ragpijn
Nieren Pillen, weigert
elke doos, die niet voor
zien is van nevenstaand
handelsmerk. 9450
Maximumprijzen van groenten en
vroege aardappelen.
Vanwege het ministerie van landbouw,
nijverheid en handel is de volgende cir
culaire betreffende maximumprijzen van
groenten en vroege aardappelen tot de
burgemeesters gericht:
Ik heb de eer u hiernevens te doen
toekomen een lijst met maximum-prijzen
voor den kleinhandel (afgehaald aan den
winkel of bij straatverkoop door venters
die geen winkel hebben) voor enkele
groentensoorten en voor vroege aardap
pelen. De la deze lijst vastgestelde prijzen
gelden van 29 dezer af, totdat u een
nadere lijst wordt toegezonden.
Ik verzoek u beleefd aan bedoelde
lijst in uwe gemeente de noodlge bekend
heid te geven en ik vestig uw aandacht
op hetgeen onder de lijst vermeld staat
omtrent het indienen van klachten aan
gaande de iaachtnemlug van de gestelde
maxima en van weuschen tot het stellen
van maxima voor in de lijst niet ver
melde artikelen en omtrent het met het
oog op plaatselijke omstandigheden wij
zigen van de in de lijst vermelde maxima.
Indien u klachten bereiken omtrent de
handhaving van de maxima, zal Ik het
op prijs stellen, dat u het noodlge onder
zoek instelt en zoo noodlg door Inbeslag
neming of bedreiging daarmee ingrijpt,
tot inbeslagneming eerst overgaande na
verkregen machtiging mijnerzijds, welke
desgewenscht telegrafisch kan worden
gevraagd. Een opgave van bij u inge
komen klachten met vermelding van het
daaraan gegeven gevolg, gelieve u mij
wekelijks te doen toekomen.
Mocht, u het wenschelijk achten, met
het oog op plaatselijke omstandigheden,
ook maximumprijzen vast te stellen voor
den verkoop langs de hulzen door hen,
die tevens winkel houden, of wel wijziging
in de gestelde maxima te brengen, dan
zal ik daartoe strekkende voorstellen
gaarne van u te gemoet zien.
Tot wijziging van de lijst gelieve u
intusschen niet over te gaan, alvorens
miju antwoord op uw bericht u bereikt
heeft.
Lijst van eeulge groentensoorten en
vroege aardappelen met daarvoor aan
genomen maximumprijzen la den klein
handel (afgehaald aao den winkel of bij
straatverkoop door venters, die geen
winkel hebben). (Deze prijzen hebben
betrekking op versche waar van gewone
hoedanigheid.)
Bloemkool le soort 12 cents per stuk.
iel 2e soort 8
id zg. uitschot 4
Bosjes peen le soort 6 cents per bos
van 25 wortelen.
Bosjes peen 2e soort 4 cents per bos
van 25 wortelen.
Peulen le soort 18 cent per K. G.
2e soort 14
Doperwten le soort 19 cent per K. G-
2e soort 15
Vroege aardappelen (ronde) (l) 10 ent.
per K.G.
Vroege aardappelen (muizen) (1) 9 ent.
per K.G.
Klachten over nlet-lnachtneming van
bovenvermelde maxima, alsmede wen-
schen om voor bepaalde op de lijst niet
vermelde artikelen maxima vast te stel
len, of wel om met't oog op plaatselijke
omstandigheden voor een bepaalde ge
meente wijziging In de maxima te bren
gen, behooren gericht te worden tot
den Burgemeester.
(1) Deze prijzen hebben betrekking
op de gewone soorten vroege aardap
pelen, dus niet op de fijne zandaardap-
pelen,
Geen verkiezingen in IQ17
Het ^Handelsblad' schrijft
Wij vernamen, dat onder de politieke
partijen het voornemen bestaat, bet daarhnftT
te leiden, dat er in 1917, voor zooveel het
van die partyen afhaogt, feitelijk geen perio
dieke Kamerverkiezingen zullen worden ge
bonden, omdat er dan toeb, althans wanneer
de Grondwetsherziening haar beslag krijgt,
verkiezingen moeien volgen na de ontbinding.
Met het oog daarop zon men om dubbele
en kosten te sparen, bij de periodieke ver
kiezingen elkanders candidaten niet willen
bestrijden. De onderhandelingen tusschen de
partij-bestnren zonden reeds gaande zijn.
Onze hoefijzer-correspondent bevestigt die
berichten in hoofdzaak, althans in dien zin,
dat onder eenige politieke paityen ernstig
over znlk een vereenkomst wordt gedacht.
Hij betwijfel echter of de zaak reeds in het
stadinm van oificieele onderhandeling is.
Tot zoover het fHandeisblad.'
Omtrent deze aangelegenheid kan de Msb.
mededeelen dat er in politieke kringen reeds
tenige woorden aan gewyd zijn.
Van links zyn eenige niet-officieele po
gingen uitgegaan door enkele leden van rechts
over deze idee te polsen.
Dit is echter zeker, dat van geen enkele
partij nog een officieel voorstel is uitgegaan
en dat, om h n zacht te zeggen, van rechta
het initiatief in deze zeker niet zal komen.
Hulp pan militairen bij den hooi-oogst.
Naar aanleiding van bezwaren, welke thana
door den hooibouw worden ondervonden, en
met het oog op het groote algemeene en
het bijzonder militaire belrng, dat aaa het
welslagen van den hooi-oogst verbonden is,
is bepaald, dat aan militairen tot een aantal
van ten hoogste 5°/o "f®' presente sterkte
door de compagnies- (en overeenkomstige)
commandanten geheele of gedeeltelijke vry-
atelling van den dienst (uitgezonderd van
wacht- en grensdiensten) kan worden verleend
om den landbouwers, doch nitslnitend bij
den in gang zynden hooibonw en uiterlyk
tot en met 81 Jnli, ia de omgeving van de
troepenstandplaatsen binnen den afstand van
één nar gaans van de kwartieren, hnlp te
verleenen en alsdan bepaaldelyk tegen het
loon, dat plaatselijk voor dien arbeid in den
regel aan de werklieden wordt betaald.
De genoemde commandanten zullen zich
vergewissen, dat. ten gevolge vaa het ver
leenen van vorenbedoelde vrijstelling de
arbeiders, ter plaatse of in de nabyheid
woonachtig, Diet worden nitgesloteD.
Vorenbedoelde vrystelliog mag alleen
worden verl-end aan militairen, die ten
minste sedert 8'/a maand onder de wapenen
zijn.
Zij, die van de vrijstelling van dienst
gebroik maken, genieten tijdens den dunr
daarvan geen periodieke verloven dienten
gevolge verzuimde verlofbeurleu worden niet
ingehaald.
Algemeene Onderlinge Maatschappij tot
Verzekering van paarden en rundvee
Groningen
Te Utrecht werd. Woensdag 28 Juni
in het Hotel des Pays Bas, onder pre
sidium van den heer J. E. Scholten, de
jaarlijksche Algemeene Vergadering ge
houden van >Groningeu>, Algemeene
Onderlloge Maatschappijdot verzekering
van paarden en rundvee, gevestigd te
Groniogen.
Uit het jaarverslag over 1915, uitge
bracht door den Directeur, den Heer F
F. Leopold, bleek, dat de Maatschappij
zich wederom krachtig uitbreidde. Om
streeks 700 nieuwe polissen werden af
gegeven, terwijl op 31 December j I.
voor een waarde van f. 4. 040 735. 00
was verzekerd.
De reserve bedroeg uit. December
f. 64, 503. 13'/a-
Ia het thans afgeloopen tiidvak 1916
werd voor ruim f. 1. 200. 000. 000. aan
nieuwe paarden en runderen ingeschre
ven.
Uit het rapport van de Commissie tot
nazien der rekening en van den accoun
tant, den Heer A- Versteege, bleek dat
de administratie in orde werd bevonden.
De draadmakersstakingen.
De draadmakersstakingen te Tilburg
zijn weder met stakingen vermeerderd,
daar Woensdagnamlddig ook de draad
makers bij de firma's Thomas de Beer
en H. Eras en Zonen het werk hebben
neergelegd, omdat zij niet met hun
loon tevreden waren. Ten einde a-n dc
willekeurig neerleggen van het werk
paal en perk te stellen, vergaderde
Woensdag de Vereeniglng van Tilburg-
sche Fabrikanten van Wollenstoffen.
Eu de vergadering, van oordeel zijnde
dat
le. Zulks den goeden gang van
zaken ten zeeiste belemmerde
2e. Een ernstig gevaar opleverde
voor het bestaan barer Industrie
3e. Alle onderhandelingen omtrent
loonkwesties onmogelijk, maakte.
Besloot tot algeheele stopzetting der
fabrieken barer leden over te gaan op
Donderdag 13 Juli a. s. indien vóór
Woensdag 5 Juli a. s. het werk door
de draadmakers niet in voldoend aantal
zal zijn hervat.
Het konfllkt kan dus voor deze stad
ernstige gevolgen hebben.
Vet kiezingen en een open brug.
Het Ilbld. meldt:
Dat de uitslag van de verkiezingen
dikwijls van een klein toeval kan afhangen
Echo van het Zuilen
TRADE
