Nummer 92.
Zondag 19 November 1916.
39e Jaargang
Tweede Blad.
DE, OOKLOG.
BINNENLAND.
Bronnen van onderzoek,
hoofdzakelijk Noord-
Brabant betreffende.
Vrouwen behooren niet
IV.
Wanneer wij een bezoek brengen aan
het oude stedeke Delft en in den konink
lijken grafkelder in de Nieuwe kerk aldaar
zouden kunnen of mogen afdalen, zouden
wij daarin vruchteloos de laatste rust
plaats zoeken van den oudsten zoon van
Willem den ZwijgerenAnna
van Buren. Ouder 1 de wcioige
Oranjevorsten, die daar niet begraven
zijn, behoort ook Philips Willem.
Vreemdeling, die hij voor ons werd, toen
hij in 1568 als bijna veertienjarige knaap
door hertog Alva van de Leuvensche
universiteit werd opgelicht en naar Spanje
gevoerd, moest hij voor ons blijven ge
durende zijn gansche leven, zelfs na zijn
dood. Door zijn geloof kon dat ook niet
best andrrs. Terwijl zijne broeders en
zusters voor het meerendeel leden der
Hervormde kerk waren, bleef hij een
ijverig Roomschgezlnde en een goed
vriend van den Paus, dien hij meermalen
bezocht. Acht en twintig jaren, van 1568
tot 1595, bleef hij steeds verblijf houden
in Spanje, terwijl na 1595, toen hij de
wereld eens wat verder ging bekijken,
hij wel Italië, Frankrijk, Duitschland en
de Zuidelijke Nederlanden bezocht, maar
niet Holland. Wel voerde hij in 1596,
toen hij eenigen tijd te Brussel door
bracht, eenige correspondentie met de
Staten-Generaal en met prins M a u r 11 s
en had ook in hetzelfde jaar te Kleef
een samenkomst met zijne eenige volle
zuster Mariagehuwd met den graaf
van Hohenlo, maar het duurde nog tot
1609, voor hij voor het eerst den Hol-
landschen bodem betrad, laevengenoemd
jaar 1609 kwam hij ook te Breda en
nam eenigen tijd zijn intrek op het kasteel
aldaar, waar hij ook zijne gemalin,
Eleonora de Bourbon deed ont
bieden, die door den gouverneur der
stad, Justinus van Nassau
een bastaardbroeder van Philips Willem
en door de Bredasche inwoners luister
rijk ontvangen werd. Gelijk bekend is,
washij in 1584, na den dood van zijn
vader, als oudste zoonprins van Oranje
geworden en heer en baron van Breda
terwijl hij in 1608 dus op vrij gevor
derden leeftijd, wijl hij de 50 reeds voorbij
was in het huwelijk was getreden met
Eleonora, dochter van den prins
van Condé, welke echtverbintenis
echter kladerloos bleef.
Ondanks zijne Roomsch-Katholleke
opvoeding en zijn langdurig verblijf in
Spanje, in een tijd toen de diep betreu
renswaardige godsdiensttwisten baast de
gansche wereld beroerden, heeft hij nooit
eenig blijk er van gegeven, dat hij Hol
land of zijne verwanten een kwaad hart
toedroeg. Meermalen is beweerd, dat men
in Spanje stelselmatig haat in zijn gemoed
zocht te zaaien tegen Holland en de
Hervormde kerk, en hem zocht te mis
bruiken tot het smeden van verraderlijke
plannen tegen het Hollandsche gemeene-
best. Ik voor mij geloof, dat die bewe
ring wel was overdreven is. Want waarom
^heeft hij dan nooit metterdaad getoond,
dat het zijn toeleg was de ondernemingen
van Holland of van zijn half-broeder
Maurlts afbreuk te, doen en die van
Spanje, zijn aangenomen vaderland, te
behartigen Waarom bleef hij dan zijne
zusters en broeder, vooral prins
M au rits die toch geen vriend van
de Spanjaarden kon genoemd worden
steeds liefhebben? Laat ons thans zoo
onnoozel niet meer zijn gelijk dat
vroeger In sommige zoagenaamde ge
schiedenisboekjes werd gedaan de
Nederlanders uit dien veelbewogen tijd
voor te stellen als louter blanke engelen
de Spanjaarden als zwarte duivelen Dat
zou slechts opzettelijke en oonoodige
verdraaiing der ware geschiedenis blijken
te zijn I
Op ruim 48-jarigen leeftijd, n.l. op
23 Augustus 1603, maakte Philips Willem
voor de eerste maal zijn testament. Hij
bevond zich op dat tijdstip te Parijs ten
huize van Francois Aerssens,
agent der Algemeene Staten aan.he»
Fransche hof, wonende faulbourgs St
Germainrue de Tour on. Deze Aers
sens was dezelfde, die in latere jaren,
ia 1618 en 1619, een van de hevigste
tegenstanders vaa Oldenbarne-
v e 1 d t was en daarbij een niet altijd
eervolle rol speelde, wat ongetwijfeld
niet zeer dankbaar van hem mocht wor
den géaoemd, wtjl het juist O 1 d e n-
barneveldt was geweest, die hem
In 1598, als jonge man van 26 jaren,
tot bovengeaoemden eervollen post had
weten te verheffen. Het testament werd
verleden voor de notarissen Estienne
Tolleron en Jean Franchoisin tegen
woordigheid van den edelman Jacques
Bongart en evengenoemden Francois
Aerssens. Op. verlangen des testateurs
werd een „dubbel" er van gemaakt eD
dit gezonden aan zijn zeer lieven en
beminden broeder Maurits.
Dit testament is mij nimmer onder de
oogen geweest, maar wijl er dadelijk een
authentiek afschrift van aan prins Mau
rits werd gezonden, durf ik toch wel
het vermoeden uiten, dat Philips Willem
er zeer gunstige beschikkingen in zal
hebben gemaakt omtrent zijn dertien
jaren jongeren broeder. Evenwel bleef
dit testament niet van krachtkort voor
zijn dood maakt bij een tweede, en een
afsch'ift hiervan beru3t nog tegenwoordig
in het archief der heerlijkheid Loon-op-
Zand.
Het evengenoemde testament, geschre
ven in de Fransche taal en dagteeke-
nende van 20 Februari 1618, werd ge
maakt te Brussel, waar Philips Willem
toen zijn verblijf hield. Het werd ver
leden voor de notarissen Jean Men
der deSalas en Libert Mei ij n,
tegenwoordigheid van de volgende
zijn prinsdom Oranje, zijne graafschap
pen, baronieën, 'heerlijkheden en aodere
goederen, geene uitgezonderd.
Gelijk bekend is, werd Philips Willem
in de kerk te Diest begraven, zijnde deze
de plaats, die het dichtst bij Brussel
lag, waar hij 21 of 22 Februari 1618
overleed.
Bij menigeen zal nu waarschijnlijk de
vraag rijzen »Om welke reden berust
zulk een belangwekkend testament, dat
zulke interessante bijzonderheden bevat
omtrent een regeerend vorstenhuis, in
het archief der heerlijkheid Loon-op-
Zand Eenvoudig om deze reden, dat
de familie van Renesse en inzon
derheid Maria van Renesse,
n 1599 tot 1623 vrijvrouwe van Loon,
een zekere jaarlijksche rente haj te vor
deren op de domeinen van Houge-Zwa-
luwe, die aan de prinsen van Oranje (in
dit geval Philips Willem) toebe
hoorden.
Besoijen. J. VAN DER Hammen NlCZ.
getuigen Christoffel de Rye de
laPalud, markies van Wa-
rambon, ridder van de orde
van het Gulden Vli.es; Jean
e Croy, graaf van Solre;
Philippe de Mérode, graaf
van Middelburg; Charles
Emanuel de Gorrenod, graaf
an Poudenar, marlies van
Warnay, ridder vandeord
an het Gulden Vlies; Ren
de Chalons; Fraugols Tho
mas Toiselet, graaf yau Can-
tecroy; Louis d' Egmont
prins van Gaveren, en Pierre
T r i 11 a r t.
De voornaamste bepalingen, die in
het testament voorkomen, zijn de vol
gendeDe testateur wenscht begraven
te worden in eene.van deze vier plaatsen
aan rugpijn, pijn in de lendenen en zijden,
dui'.eligheid en matheid te lijden.
Nierkwaleu komen bij vrouwen maar al
te vaak voor. Haar leefwijze binnenshuis,
zorg voor de kinderen en vóór het welzijn
van anderen leiden tot verzwakking der
nieren. Bovendien zijn er kritieke tijden
in het leven der vrouw, wanneer zich ver
anderingen voordoen, die de nieren met
veel extra werk overladen.
Aanvallen van rugpijn, hoofdpijn, dui
zeligheid, zenuwachtigheid, terneergesla
genheid en waterstoorniss'-n volgen dik
wijls, en spoedige behandeling is noodza
kelijk om niergruls, waterzucht, of rbeu-
matiek te voorkomeu.
Foster's Rugpijn, Nieren Pillen heelen
de nieren en helpen haar om de urinalre
vergiften te verwijderen, die zoovele vrou
wen zwak, ziek en ellendig maken. Dit
geneesmiddel gereest qiet alle kwalen,
maar dient uitsluitend vopr nier- en blaas-
aandoeningen. Hetverdient voorts aanbe
veling om minder zwaar te eten,meer te
slapen, vaker te rusten, overvloedig zui
ver water te drinken, en te zorgen voor
meer lichaamsoefening in de buitenlucht.
Hoedt u voor namaak. Elke echte doos
de Somme. Het officleele Fransche be
richt van gisteravond doet ons echter
zien, dat de Dultschers uit de groep
huizen, waar zij voet in gekregen hadden,
weer verdreven zijn. Ook ten zuiden
van de Somme konden zij bun geringe
terreinwinst in het oostelijk deel van het
dorp Pressolr niet behouden een nach
telijke aanval der Franschen heeft de
Dultschers na een verbitterd gevecht en
onder een uiterst hevig bombardement
weer uit het dorp geworpen, dat nu
weer geheel in Fransche handen is.
Het eenige blijvende resultaat van de
Duitsche tegenaanvallen schijnt dus nog
slechts te zijn de kleine terreinwinst aan
den noordkant van het bosch van St.
Pierre Vaast, ten Z.O. van Sallllsel. De
puitschcs zeggen daar 324 Fransche
soldaten en 3 officieren, alsmede 5 ma
chinegeweren in handen te hebben ge
kregen.
Het jongste Roemeensche com
muniqué moet weer een verder voort-
dringen van den vijand in het Roe
meensche land erkernea in de vallei
van de Jlu en in de vallei van de Alt
ten Zuiden van den Rooden-Toien-pas
In de Jiu-vallei moesten de Roemeen
sche troepen naar Copaclosa worden
teruggetrokken, zoodat hier dus de een
tralen een goede 30 kilometers Roemenië
zijn binnengedrongen, in de Alt-vallei
moesten de Roemeensche troepen tot
Drcful en Radacinesti worden terugge
nomen, zoodat de centralen ook hier een
goede 25 kilometers op'Roemeenscb
gebied gevorderd zijn. De Roemeensche
linkervleugel wordt dreigend achteruit
gedrongen in de richting van de Wa
lachijsche vlakte, waar hij in veel ongun
stiger omstandigheden tegenstand te
bieden zal hebben. Vooral als men reke
nlng houdt met het gevaar voor een
offensief van de - Bulgaren over den
Donau, dat dan elk oogenblik te wachten
zijn kan.
<j
delijk in die plaats, welke het dichtst
gelegen is bij de plaats, waar hij over
lijdt. In de kerk, waarin hij begraren
zal worden, moeten hetzelfde jaar jooo
missen gelezen worden en een eeuwig
durende mis iederen dag, waarvoor een
rente wordt vastgezet voor den geeste
lijke, die ze bedient.
Drie jaren lang moeten aan de armen
n het land van Breda en elders leder
jaar 1000 schilden, van 3 gulden het
stuk, worden uitgedeeld. Hij laat aan
zijne gemalin de lijftocht of het vrucht
gebruik van die goederen, die hij met
haar in hun huwelijkscontract besproken
heefr, maar waarvan de grootte in het
testament niet wordt aangeduid. Boven
dien schenkt hij haar le liet de velours
ronge passementé du passement d or et
argent avecq tout son ameublement, et la
tapisserie d'Orlando quy nous at esté
donnèe en partie de nostre ville de Breda
avecq la moictiè de nostre lingeWat
het linnengoed betreft, wordt daarvan
uitgezonderd datgene, wat gekomen is
van het sterfhuis van Buren. Verder
komt aan haar de helft van al het goti
den, zilveren en porceleinen vaatwerk,
alle juweelen enpaarlen, behalve diegene,
die afkomstig zijn van Philips Willems
zuster, de gravin van Hohenloen ook
uitgezonderd zijn diamanten hoedekoord,
zijn wandelstokken met diamanten en zijn
diamanten ketting.
Krachtens het codicil, dat als aanhang
sel bij het testament behoort en dat
vermoedelijk eenige uren later dan het
testament is gemaakt, schonk hij aan,
Eleonora de Bourbon nog alle
meubelen, alle goud en zilver, alle edel-
gesteenten, zijn paleis te Brussel, en zijne
öeerlijkheden van Diest, Warneston en
Herstal, met welke laatste zeer waar
schijnlijk wordt bedoeld Hef enthals. Bo
vendien gaf hij haar de som van twee
honderdduizend schilden eens, van j gul
den het stuk, en een jaarlijksche rente
van 20000 gulden op al zijne goederen.
Voor het overige benoemde hij tot
zijnen unlveraeelen erfgenaam zijnen zeer
lieven broeder prins Maurits,
wien hij al zijne goederen vermaakte
ter. Foster'sRugpijn Nieren Pillen zijn
te Waalwijk verkrijgn. bij Wed. Orie-
Dumoulin,. Markt. Toetedlng geschiedt
franco na ontv. v. tostw. a fJ .50 p. doos
of f 10.p. zesdoozen. 10117
De geallieerden nog maar 6 K.M. van
Monastir.
Sarrail zet blijkens het Fransche staf-
bericht kracht achter het offensief in de
richting van Monastir. De westelijk van
de Tsjerna vechtende geallieerde troepen,
hebben zich plotseling uit hun stellingen
bij Kenall aan den weg Florina-Monastir
losgemaakt, de Dultschers en Bulgaren
uit hun maandenlang voorbereide stel-
lingeq verdreven, de dorpen Zabjani,
Porodln en Kelusina genomen en staan
nu op den rechteroever vaq» de Vera,
6 K.M. ten zuiden van Monastir.
Binnen den Tsjernabocht is verbitterd
gestreden; de Bulgaria deden, naar hun
legerbericht meldt, tegenaanvallen op
hoogte 1212 ten N. van Cegel (waardoor
ze stilzwijgend hun tegenslagen der vo
rige dagen erkennen) en dieven de Ser
viërs iets terug. Volgens het communiqué
van Sarrail echter leden de Dultschers
en Bulgaren ontzaglijke verliezen en
lieten ze 400 Duitschers als gevangenen
in handen der geallieerden. Ten noorden
van Tepavci in de richting Jaratsj breid
den de geallieerden hun terreinwinst uit.
Regen en sneeuw, aldus het officleele
bericht, hebben den zegevierenden op-
marsch der geallieerden niet kunnen
beletten.
Het Duitsche hoofdkwartier geeft de
overwinning der geallieerden toe in zijn
lakonleke legerberichtDe voorbereide
nieuwe stellingen in het Tsjerna-vak
zijn betrokken.
De Duitsche tegenaanvallen aan de Somme
zijn vergeefs geweest.
Gisteren kon het Duitsche hoofdkwar
tier met eenige genoegdoening berichten,
dat de geweldige tegenaanvallen althans
dit resultaat hadden gehad, dat den
Franschen het oostelijk gedeelte van
Sallllsel was ontrukt, ten noorden van
Toeslag voor coasumptiemelk.
De minister van landbouw, oijverbeid
en handel brengt ter kennis van be
langhebbenden dat hij ten aanzien van
de toekenning van den toeslag aan melk
veehouders en ten opzichte van de terug
betaling van dien toeslag aan slijters en
melkinrichtingen de volgende regeling
heeft vastgesteld. Voor alle melk, welke als
zoodanigrechtstreeks voor de consumptie
moet dienen, wordt een toeslag van
2ll2 cent per liter gegeven. Hieronder
wordt ook begrepen dc melk, geleverd
aan hotels en café's, aan spijskokerijen
en volksgaarkeukens.
Niet in aanmerking komt de melk, wel
ke ten behoeve van bakkerijen, beschuit
fabrieken en ijsmakers wordt geleverd.
De toeolag wordt in zijn geheel terug
betaald vooralle melk, geleverd aan melk
inrichtingen en slijters die, behalve ter
bereiding van de noodzakelijke hoeveel
heden karnemelk of ondermelk, verder
geen melk verwerken en deze producten
tegen door den minister van landbouw,
nijverheid en handel op voorstel van den
burgemeester vastgestelde maximumprij
zen verkoopen.
(Hierin ligt dus opgesloten, dat de toe
slag ook wordt vergoed voor de melk,
die als gepasteuriseerde melk of als melk
in flesschen worden verkocht.)
De toeslag wordt alléén voor een deel
terugbetaald, voor zooveel gemengde
bedrijven die consumptiemelk ontvangen,
kunnen aantoonen, dat de ontvangen
melk rechtstreeks voor consumptie is ge
leverd.
Bovenbedoelde ulkeeringen zuilen ge
schieden in den geest der regeling als
aangegeven in het schrijven aan de
commissaris der Koningin, dd. 9 Maart
1916.
Deze regeling wórdt gerekend te zijn
ingegaan op 1 October 1916. (St
Uit de Tweede Kamer.
Heftig incident.
Aan de orde komt art. 89 be
treffende verhoogde schadeloosteiling en
toekenning van pensioen en presentie
geld aan de Kamerleden.
Het lid Nierstrasz bestrijdt, herhaalde
lijk in de rede gevallen door het lid
Gerritsen, den voorgestelden maatregel
vooral bet presentiegeld.
Wil men met het presentiegeld van do
Kamerleden staatsambtenaren maken
die aanwezig moeten zijn op straffe van
geldelijk verlies? Acht de regeerlng het
in 's lands belang, dat de Kamerleden
altijd aanwezig zijn Reeds thans blijven
veel Kamerleden in Den Haag. Wil
de Kamerleden opsluiten in een
politieke atmosfeer, in plaats van zich
het werkelijke leven te bewegen? Wil
men een kaste van politieke theoretlce
kweeken? Het komt spr. voor, dat men
zulke mannen al genoeg beeft.
Het is noodlg, dat tens gezegd wordt
waarvoor het volk belangstelling heeft.
Spr. kent leden der Kamer, die hier
zelden zijn en nog zeldzamer spreken,
maar toch op het juiste moment hier
ijn. Zou men die mannen hier willen
misset?
Het lid DuysHad je me maart
Het lid Nierstrasz Zij hebben hun
werkzaamheid en hoofdbestaan buiten
de Kamer. Zij hebben den vinger op
den pols van het volksleven.
Spr. zag in elk- der leden van deze
Kamer een staatsman (rumoer) in den
besten zin vaa het woord. Staatsman
is getn beroep, maar een roeping Er
zijn zulke staatsmannen hier en aan de
overzijde. Maar onder de besten zijn er
zulken bulttn de Kamer. Spr vergelijkt
de krachtsprestatie bulten ons land met
wat hier geschiedt.
Het lid Duys: En wat hebt u dan
gedaan om dat te veranderen.
GeroepOorlogswinstmakers 1
Het lid NierstraszMen kan beter
werken bulten de Kamer, dan hier te
luisteren honderd dageo lang naar
politieke en andere wijsheid. Dat gaat
de inspanning van een normaal mensch
te boven- Bij de regeling der werkzaam
heden wordt er niet naar gevraagd, of
een kamerlid nog iets anders te doen
heeft. De Kamer legt eenvoudig beslag
op zijn tijd.
(Spreker wordtvoortdurend in de rede
gevallen. Als hij uitweidt over allerlei
belangen, die de Kamer nog niet be
hartigd heeft, roept de voo zitter hem
tot de or.de en driogr er pp aan, dat
hij niet alle aanhangige onderwerpen ar
bij zal sleepen, wat een voor den heer
Nierstrasz tergend gelach doet ontstaan
Het lid Nierstrasz: Een echte Staitsmaa
denkt diep in den avond aa volbrachte
dagtaak nog aa over de belangen des
lands. Echte Staatslieden vindt men nog
wel in de Kamer
Een interruptie Nierstrasz 1
Het lid Nierstrasz gaat voortHet
idmaalschaap der Kamer was vroeger
een ondertcbeidiug gelijk een decoratie.
Buiten de Kamer zijn er nu meoschen
die 's lands belangen uitnemend dienen
en als men dan in de benauwde Kamer*
atmosfeer terugkomt
Het lid HugenholtzBlijft hier dan
vandaan.
Het lid Nierstrasz gaat onder groot
rumoer voort en -egtElke Kamer heeft
de regeering, die ze verdient. Daarom
stopt deze minister twee rijksdaalders
in de hand van het Kamerlid, dat de
kiezers zand in de oogen strooit en zijn
mandaat bëschouwt als een middel van
bestaan.
Een ontzaglijk lawaai ontstaat alseu.
De leden Sannes en Duymaar van
Twist loopen op het lid Nierstrasz toe
en roepen: >\Is een schandaal! Eeo
schandaal
Het lid Lohman Dat is een gememe
rede, die u daar gehoudrn hrb 1
Het lid Duymaar van Twist: Het is
een schande, wat hier gebeurd is. (Tot
den Voorzitter): U moet voor den
minister opkomen 1
Het lid SchaperEr uit 1 Er uit 1
Het lid Troelstra Moet jij spreken
van idealen 1 Jij behartigt kapitalisten-
belangen
(Het lid Troelstra staat doodsbleek
op, wil dreigend op den heer Nierstrasz
toeloopen op schreeuwt Jij durft nog
spreken van idealen 1 D'r uit I D'r uit
met 'm Het lid Troelstra wil dei heer
Nierstrasz te lijf, maar wordt door de
leden Scheurer en van Veen vastgepakt
en in den zetel teruggeduwd, waarna
de heer Duys den heer Troelstra water
aanreikt.)
Het lid Hugenholtz roept het lid
Nierstrasz toe Bied je excuses aan den
mi ister aaql
Minister Cort van der Linden staat
bleek en heftig gestlculeereed met het
lid Nierstrasz te praten.
Het lid de Savornin Lobman staat
met hoog rood hoofd op, bijt het lid
Nierstrasz uiterst driftig eenige heftige
woorden toe en verlaat demonstratief
de vergadering.
De Voorzitter schorst onder groote
opwinding en onbeschrijfelijk rumoer de
vergadering.
(In het Kameroverzicht van de N. R.
Echo van het Zuiden
..ui i _iu
in
ic wuiucu ia ccnc.vau aeze vier piaaisen üucuiu vuur uauiiiaK. r.i*e ecnie aoos
Breda^ Diest, Loysle-Sambier of Oranges draagt de handteekening van James Fos-
(Zuiden van Frankrijk), en wel bepaal -'-r>:i_ xt,