Nummer 8
Zondag 28 Januari 1917.
40e Jaargang
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen.
Eerste Blad.
a&as&aoask
i „NOORD-BRABAND" I
Milisciie Stoomdrukken'l Antoon Tielan
Dit nummer bestaat
uit TWEE bladen.
FEUILLETON"
Gemengd Nieuws.
Bronnen van onderzoek,
hoofdzakelij k Noord-
Brabant betreffende
GEMEENTE. ARCHIE VEN.
VII
Maatschappij van .Ter zekering op het Leven.
Dit Blad rersetignt Woensdag- ea Zaterdagavond,
Abonnementsprijs per 5 maanden f 0.90.
Franco per post door het geiieele ryk f 1.05
Brieveningozond^n stnkk«» f gelden ent., franco te send«n aan
Uitgavar.
UITGAVE
Telelocjanximmaf 88. Telegram-Ad^*»ECHO
Ecne geschiedenis uit de Eogelsche rechtspleging.
Opgericht WAALWIJK. 1843
Verzekerd Kapitaalf 17.824.006.— n
Rewrre f 9.663 649.-
De Echo van het Zuiden,
Waalwijksche en Laigslraatsrlr Courant»
P&ijs du Adv«rt*xtt1n 12 cent per regel; mmitunui 6 regels; groove
letters naar plaatsrnimte. Advertentie» 8 maal ter plaatsing opgegeven
worden 2 maal berekend. Voor plaatsing van een groot aantal regels ?n
advertenties bij abonnement worden speciale «ear voordeelige contract
'eelotan Reclame» 16 Gant per rage
De oudste burgemeesters- of dorps-
rekening, die ik tot nog toe In het
gemeeote-arcMef van Besoyen vond, is
van 1575. Zij werd gedaan door den
administreerenden burgemeester of «ge-
sworen» Willem Lamberts de
H o g h e.
Al dadelijk treffen ons daarin de
volgende posten van uitgaven
a. Noch hondtrt tinnen turfs ge levert
tot Cappelle indie schaosse,
dair voir gegeven ter somme VIIIgulden
XV1 stuyvers
b. Noch tot Cappelle indie
schansche gelevert ses vaet haver en,
datr voir gegeven ter somme XXI stuyvers.
c. Noch Lijn Pauw els gegeven van
dat hueren soon geweest heeft tot
W or cum indie schansche ter
somme XXX V stuyvers III oort.
d. Noch op ten XXIX dach July soe
hebben wy geschoncken Gode froy
cappitcyn tot Cappel Xgulden.
e. Noch den cappiteyn indie
Cappelsche schans genoempt
Bondot gelevert vier vaet haver X VIII
stuyvers
f. Noch gegeven die timmerliedendie
decker Si die gearbeyt hebben indie
schans aen dat nieuwe waeck-
h u y s ende indie schans, elck dorpe
voir hair portie ter sommen 1III gulden.
g. Noch gegeven etnen boede van eenen
brieft te draegen, die quam v u y t die
Raemsdonckse schans, V stuy
vers.
h. Noch den selven dach den cappiteyn
die vuyt die schansche trock
genaempt Bondot, elck dorp een
Vaa „DE ECHO VAN HET ZUIDEN."
60)
XXVII.
Harn oogen waren met bnn gewone mate
loosheid van ket gelaat barer vrisRdin afge
dwaald en naar de parklaan genekt William
mag a niet teratond sien, hjj beeft ons sog
niet opgemerkt, verberg a hier in de oranjerie,
ik zal de denr laten aanataan, dan knot gjj
alios hooren wat hij van Charles vernemen
beeft en later heimljjk wegsluipen, als ik kem
gelnkkig weer h«b verwijderd Zonder ant
woord af te waobten «choof sjj Mary naer
binnen, en riep toen naar beneden Zyt gij
daar al terug Ik beu bier William E«rst
dese tweede uitroep wekte den aankomende
nit aijn diep gepeins, die nauwelgks op den
weg lettende, met gebakt hoofd voor sieh
staarde on langsaam voortstapte, als iemand
die Bieb slechts werktuigelijk beweegt.
Leop wat sneller, ik brand van onge
duld, rirp Betty en werkelijk luisterde baar
broeder, in weerwil van sjja peinsende stem
ming naar dit verzoek en verhaaste zyne
lebreden.
Na. wat hebt gjj vernam*a riep sy
bem teretaod toe. en raikte hem tot een groet
kare beide handen. Of wilt gij eeret eeao
verfriaaehing eer gy «preekt Eo toan William
afwijzend bot hoofd schudde, ging zy voort
Des te beter, set u bier aeder en begin met
Bw bericht, want ik brand van nieuwsgierig-
beid, en sy trok baar broeder dicht by d»
dear der orarjorie, opdat Mary elles goed sou
kinnen verstaan.
Haar broeder deed gewillig wat sy ver—
leeninge gedaan ter sommen X gulden.
U»t de burgemecstersrckening van
Besoyen van Dlerck Adriaeasz
die Ble, Peter Geritsz eu
Anthonis Bernaertsz, over het
jaar 1 583, treden deze posten op
den voorgrond
a. Noch soe sijnder ge co men op ten
II April van eappiteyn Bueren saldaten
vuyt die schans van Doveren
ende hebben verteert tot Abel Aertsz IIII
gulden 17 stuyvers.
b. Noch geschoncken den gewel
digen tot Cappel indie schans
opten 21 April een vet calff met ses pont
boterendair voer gegeven tsamen 4
gulden ij stuyvers.
c. Noch sij'nder gecemen van Do-
veren, vuyt die kerek, van
Cressengye soldaten, die voer haeren
cappiteyn wouden hebben twee tonnen
biers znde hondert pont brots (broods).
d. Noch betaelt aen Gijsbert Anthonisz,
timmermanvan dat hij 15 dagen t o t
Doveren indie schansse ge
arbeyt heeft ende vijff dagen t o t
Drongelen, comt tsamen 20 dagen,
elcken dach 10 stuyvers, comt tsamen 10
gulden.
e. Noch heeft 7onis Bernaertsz ge
weest met Peter Gielisz tot Dron-
galen indie schans opten 20 Juny,
dat wy daer ontboeden tvaren, verteert 20
stuyvers.
Nog cl'eéren wij uit de dorpsrekeniagen
van Gietis retersz eu Jan
Laureysz de With (1586) en van
Gijsbert Geritsxenjau Lam-
bertsz (1587) deze drie posten:
a. Den 4 Octobris het velleken
tot Doveren iodic schanse
geeomen met eenen brieff aen allen die
dorpen ende den selven moeten geven 20
stuyvers.
b. Noch opten 18 Octobris t v e 11 e-
ken vuyt die Doverse schans
eenen brief f gebracht, daera ff betaalt 13
stuyvers
c. Den forier (fouriar) van Drongelen
betaelt van een ordonantie vanden oversten
Ysselsteyn van reparatie vandie
scans e, ter somme 23 gulden 10 ztuyvers.
De bovenaangehaalde rekeningen zijn
uit een tijdperk onzer geschiedenis, dat
uiterst belangrijk moet genoemd worden.
De 80-jarige oorlog was nog vrijwel in
laDgda hij wierp B'oh uitgeput op den stoel
waarop Mnry sog vaor eeniga oogenblikkan
bod grseien, maar er kwam nog geen woord
nit zjjn mond om zijn bericht te beginnen en
de nieuwsgierigheid van zijne zoster ts bnvre-
digan.
H«tty icheen op ayna afmatting eu di«ps
neerslachtigheid niet verder te letten. N**t
waar, Charles heeft dan graaf vermoord omdat
deze bot een of ander sobandeljjk ape! mat
Eliaabnth Canning heeft gedreven.
William bief het hoofd op, dat by op de
hand had laten taksen, en sag zy'ne tus'er
zeer verbaasd aan. Wie heeft u dat gezegd
vroeg by daarop met alle te- kenen ven ver
rassing Hoe drukkend ook do gedachten waren
die do >r zijn brein woelden, dit levendig
uitgesproken woord van Hatty wekte hom
teen uit sjjn dof gepeins.
Niemand, ik vermoed het slechts, of
liever, ik ben op bepaalde gronden tot dit
besluit gekomen.
Hm Ik heb wel is waar iets van dien
aard vernomen, maar ik heb er evenwel ge«n
geloof aan kannen slaan, z«ide William
Vertal dan toch eindelijk, ik bon geheel
geknor drong Hatty opnieuw aan.
Haar broeder liet nog eea diepen suebt
hooren en decide daarop alles mede. wat by
▼an Charles had vernomen hjj wist wal dat
by toch geen rast zon hebban, eer zyn zuster
deelgaooote van bat geheim was.
De graaf was een sofcurk, daar beb ik
■ooit aan gatwjjf»ld wat ik tot datverre slack's
duister vermoeden kon, staat thans helder
voor mijne oogen. De rampzaligs heeft slechtB
zyn v*rdn>nd« loon g»krsgtr,
Hoe! Kant gy dat geloeven riep Wil
liam zeer verbaasd an na ook iets levendiger.
Van zyne verstandige, anders zoo scherpzinnige
zoster had by allerminst verwacht, dat sy
talk een dolsionig sprookje voor waarheid
sen aannemen.
Eu waarom sou ik niet was Hetty's
wedervraag
Omdat dit tuaisja ta gruwelijk gelogen
heeft, zy h»eft slechts geleefd in pbantacien,
ook die geschiedenis met graaf Waversford is
niets anders dan een beeld van haar phantasio
en een lengen.
zijn begin, hoewel er teeds gewichtige
wapenfeiten verricht en machtige drama's
afgespeeld waren. Dat het oorlogstijd
was, blijkt haast "uit eiken post der
dorpsrekeniagen. Hoe kon dat ook goed
anders Besoijen lag vlak op de grenzen
van Hofland en BrabantBesoyen was
Holland, Waalwijk behoorde tot Brabant
(Spanje), En nu is het overbekend, dat
juist die plaatsen het meest van oorlogs
rampen hadden te lijden, die aan of
tegen de grenzen lagen. Te Besoyen,
te Waalwijk, te Drongelen, te Doeveren,
te Heusdeo, te Capelle, te Waspik, te
Raamsdonk en te Sprang was het een
voortdurend aankomen e^ vertrekken,
inlegeren en fourageeren van krijgslieden
en krijgsoversten, en helaas 1 ook een
onophoudelijk plunderen en muiten van
tuchtelooze soldeniers In een mijner
vroegere opstellen betreffende Sprang
heeft men kunnen zien, hoe zwaar In
zonderheid dat dorp bad te lijden van
de onbeschoftheid en ba ndeloosheid van
doortrekkende soldaten. Met Besoyeo,
Capelle, Drongelen, Doeveren en Raams-
douk, in ééa woord met de andere
grensplaatsen, was bet vaak niet beter
gesteld. Het aanleggen der zoogenaamde
«schansen», van welke versterkte punten
in de dorpsrekeningen telkens en telkens
sprake is, en die hoofdzakelijk te Capelle,
Raamsdonk, Drongelen, Doeveren, Heus-
den en Worcum (Woudr chem) verrezen,
dagteekent uit dien v<Jdb"wogen tijd.
Wat de schans te Üonvèita oetreft, was
het een eigenaardigheid daarvan, dat tb
en de parochiekerk haast iin geheel
uitmaakten zij stenden bij elkaar op de
plaats, waar thans nog het Doeverensche
fert» zich bevindt. Bij sommige schAosen,
o.a. te Capelle, behoorde ook een «waak-
huls»: belde stonden onder bevel van
een kapitein, die, wanneer hij ook het
griezelige ambt van scherprechter uit
oefende, den geweldigen werd genoemd.
Van de meeste schansen is thans niets
meer overgebleven. Van die van Capelle
weet men alth ns nog de plaats, waar
zij gelegen was eenige minuten ten
Oosten van het dorp aan den dijk en
aan den wiel. Of de schaos van Capelle
Bondot heeft geheeten, of wel dat de
kapitein, die daar in 1575 het bevel
voerde, aldus werd genoemd, va t uit
de bovenstaande citaties niet duidelijk
op te maken.
Utt de meeste uitgaafposten der boven
genoemde rekeningen valt af te leiden,
dat er tusschen ds onderscheidene op de
grenzen gelegen schansen een levendig
verkeer en een voortdureude voeling
werden onderhouden. Geen wonder
ookhet waren versterkte voorposten
tegen den vijand, de Spanjaarden. De
bode, die de brieven en andere be
richten van de ecne schans naar de
andere, en van het eene dorp naar het
andere overbracht, werd waarschijnlijk
en heel eigenaardig velleken ge
noemdDen 4 Octobris (158Ó) het
velleken tot Doveren indie schans
geeomen met eenen brietf aen allen die
dorpen (6 Zuldhollandsehe dorpen). Of
dit «velleken» in verband staat met
vedel (vloot) en dus een «velleken» een
vedelaar of vioolspeler geweest zij, of
dat het met vaan, vaandel, vaandrager
samenhangt, ben ik niet in staat op te
lossee.
Eu ik ben vaat overtuigd, dat sjj dit -
nsaal de vollo waarheid heeft gesproken en
dat de graaf haar weikslyk soo sctiandslyk
behandeld hooft.
Neen, Hetljr, gy doet den graaf onreeht
ik bob waarlijk geen reden aai, zelfs na zjjn
dood. vrietdzchsppalyk j"g«us ham g*nnd to
s'yn, want ik zou htm altyd het b^zit van
het edele meisje misgund hebben, dat ik trou
wens niet heb weten te waar dearer, to»n het
in mijn" bereik was; maar ik sag toeh.datdo
lord «en aristocraat is van bet zuivarste water
en tot zulk «en gemeene handelwijs niet in
staat 1
Langer kon Mary het in haar schuilhoek
niet uithoudoB. Zy bed alles gehoord ea wat
daardoor in de grootste opgewondenheid
geraakt. Ook sjj dealde m de ovrtoging vao
bare vriendih, dat de verklaringen ven Lliea
both d'tmaal op waarheid bornsten. want sy
herinnerde «ioh het gedrag'van den graaf op
da vosserj-tebt en boe hij baar toen in sjjn
woest opbraiaenden hartstocht verdacht on
gevaarlijk was voorgekomen. Zalk een man.
die xicb tegeeover baar tot zalk een oagnhoord-
baid had laten vervoeren, was tet het
ergste in Btaat, waar by si'Cbts met een ge
ring» dienstmaagd te do»a bad
Daarom scber-n het varhaal van Elisabeth
valstrakt niet onwaarschijnlijk," en evenwel
deed hat baar eau onuitsprekelijk Kanoenen,
dat William voor ijjn vermoorden medemin
naar zoo krachtig party trok 6n sua eer
tracatto te verdedigen. Dat was sen zielenadel
die «ij oprecht oao-«t bewonderen.
4a.üb, al had bij haar ook door zijn afdwaling
bittere smart veroorzaakt en haar bijna aan
den afgrond der vertwijfeling gabroeht. toch
wilde zjj beos Btggen, dat sy zijn edele denk
wijze naar waarde wist te schatten, en aan
niets anders d»ck«ndo, trad sij to voorschijn
en snelde op William toe, mnt de woorden
Vergeef mij William, ik was onwillekeurig
gpfuige van uw ploidooi voor den graaf, maar
ik vind dat zoo edelmoedig van u. dat ik u
moet zeggen, dat ik terecht nooit aan uwe
ridderlijke g„vo'leDS b»b getwijfeld, en zij stak
bem met een glimlaob hare band toe.
William staarde Mary aan als eeno boveo-
aardsohe versobyniDg bij wist in hetjeerste
oagenblik niet of bij zich son verwyder«n of
blijven, en eerst na «en garniosa poos h-r -
stelde bij B'ob genoegsaam oss baer te kunnen
antwoorden
O M«ry riep by diep aangedaan nit,
en vvrvolgde toen met een trearigen glimlaob
Ik was slaobts een „ridder van de droevige
figaor, tbens weet ik dit sonDeklaar. de sohil-
len xijn ray ven d« oosmn gevallen, «n ik heb
ook even als Don Qa cbotte can gewone,
geringe dienstmaagd voor een ed"ln donna
gebonden, in dat bespottelijk zalfb*drog baar
mijn bart nagedragen an in den strijd voor
bara eer avanaans builen en wonden opgedaan
- ja de diepste ongeneeslijkste wonde waar
onder ik tbans zal beewjjk*n en daarbij sag
hjj de geliefde eyner jengd aan met blikken,
waarnit raesr nog dno nit zijne woorden, zijd
verscheurd en baren «-vol bart sprak.
Z'U die wond niet te geneaen »ijo
vroeg Mary zsoht en bare oosan rusttec
daarhij vol vriandelyke welwillendheid, ja vol
teederhaid op don nog steeds innig en vnne
beminden man. van wiens hart io weerwil
van alle afdwalingen en smarten zy zich niet
g«ls«el had bonnen lo»rnkk-*n.
- Maryl mp William jn-cheod opsprin
gende, *n een wrreld van ongekend g-lnk
doorstroomde s'uno borst; hij strekt» da armen
■aar baar nit en wilde baar sa» zijn jab-l»ad,
stormachtig kloppend hart draktrm raaar
plotseling liet hij do armen we*r sakken, en
aan hare voaten neervallende, mp bij onder
tranen Neen. hier voortaan mijne plaats.
- N-eo. hernam Mary mot aen liefderijken
glimlach, en trok den b-roiwhebbeaden eo te
gelyk door zyn geluk bedwelmden William
tot s-eh op.
Laag stopden eb in sprakeloose omarming,
en toen sy oindtlyk nasr H-t'y omsagen, was
sy verdwenen.
XXIX.
Op joffronw Lyon maakte de tijding van de
daad van haar soon een vreeslijken indruk.
Het duurde lang eer sij het gelooven kon
haar een'ge Charles, die geen kind kwaad
gedaan zou hebben; wiens overdreven zacht
zinnigheid zy dikwyls had berispt, zou oen
De kosteo, aao het aauleggeQ en
herstellen der verschillende schansen
verbonden, werden gezamenlijk gedragen
door de meergemelde 6 Zuldhollandsehe
dorpen, ieder naar zijoe draagkracht.
Na 1600 toen de 80 jarige oorlog
veel van zijne belangrijkheid begon te
verliezen vervielen of verdwenen do
meeste schansen, zoodat er In de dorps
rekeningen van 1605, 1610, 1612 en
1614 ook bijna geen gewag moer van
wordt gemaakt.
J. van der Hammen;Nlcz.
Besoijen.
Mijnongeluk 1000 d00den.
In de Oyamaschacht, de grootste der
Foesjoen-kolenmijnen, behoorende aan
den Zuid- Mandsjoerijschen SpQorweg
heeft een ontploffing- van mijngas plaats
gehad. Van de 1188 mancen, die op het
tijdstip der ontploffing beneden waren,
worden er 1000 vermist.
Het spoorwegongeluk bij Jassy.
J74 dooden.
De Tltr.es verneem uit Jassy
- De tijdelijk Roemeensche hoofdstad,
thans de officleele cijfers van het aantal
slachtoffers bij het spoorwegongeluk, dat
bij Culrea, op 8 mijl van genoemde
stad, plaats gebad heeft.
Er zijn niet minder dan 374 dooden
en 756 gewoodtn, waarvan 300 zwaar
gewonden. Naar men zich wellicht her
inneren zal, had het ongeluk plaats op
7 Januari, toen een volgepropte trein
met 2000 passagiers op een treiu uit het
hoofdkwartier liep.
IJsongelukken.
M. de B. uit Wadd'ngsveeo, reed op
weg naar Gouda in een wak en verdronk.
Te Nijmegen zakte de 28-jarige
schipper C. uit Geüdt, door het ijs en
verdronk. Te Hoenkoop trof hetzelfde
lot den landbouwerszoon V. Te Loos-
drecht den 14-jarigen G. Te Wilnls den
11-jarlgen H Te Rhenen den 8-jarlgen
T., terwijl te Oudendijk (Noord-Holland)
een 28-jarig gehuwd persoon bij het
schaatsenrijden verdronk,
moordenaar syo geworden en nog wel van een
dar rjjkstn en aanzitnlykata lord van het
kopiakruk Dat was 'och volstrektoDmog»lyk,
■oover kon hnar arms soon siob piet vergaten
hebben Aon, nn gevoalde sy eerst box dier
baar da goede jongen baar was Hij bad baar
wal vael verdriet aangedaan door syn dwate,
blinde liefds voor dis laBgenacbtiga,
•Handige deerne maar nadat bare serleoskeid
aan bat licht gekomen en sy veroordeeld waa,
mocht juffrouw Lyon toon bopeo, dat by mn-
dclyk weer verstandig worden, en berouwvo
in het ouderlijk huis t-rngkearen zou. Zy
had immers al soo onbeschrijfelijk naar bem
verlengd, naar ham d-n eemga, om wien sioh
nog alijjd al bare gedachten hnwognn. en voor
wien sij de teednrstc. liefderijkste sorg in
haar hart dro'g, ook al dead »ij sioh uiterlyk
koel en 8>reng voor Zy was itnm-ri morder.
Aao de onbestemde cementen, dieh«t eerst
tot bsar kwamen, «chonk ay aanvsnkelyk niet
bet minste geloof. Dat was immers geheel
onmogelijk waarom sou basr sood den
graaf van Waversford hebben „arraoord die
bam neoit eamg lend hod g-dasn. ja. dian by
sek„r mat eens p*rsoonljjk kend-Dat moest
eeno vergissing, de eens of andere p-rsoocs
v-rwiss-ling zij o. oo bon ook de goede vrienden,
die baar terstond d* verschrikkelijke tijding
gebracht hadden, baar versekerdao dat bat da
taivera waarheid was, dat de arme Cnarl«s
hans io da gevangenis zat en waarscbjjnljjk
reads binnen weinige dagen zijne misdaad met
het Dveo sou bo"ten, zy bleef er bij ii->t is
niet mogelyk, rayn Charles kan geen meor
denser zijn
De oude Lyon daarentegen kon bet schrik-
bencht niet zoo geh—1 verwerpen. 8'dert die
geiehiftdems met Elisabeth was de joogan
mmara gahezl uit dan band geweest en vol
strekt niet meer te herkenneb H«m scheen
bet niet soo onmogelijk, dat Claries in zijne
wo»sto wanhoop toevallig den meeLtigan beer
ontmoet, met ham twist gekregen en kem
verslagen had.
(Wordt vervolgd.)