Nummer 12
Zondag 11 Februari 1917.
40e Jaargang
f
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen.
Wadlwflksche Stoomdrukkeri) Antoon Tielen
Eerste Blad.
I „NOORD-BRABAND" I
Dit nummer bestaat
uit TWEE bladen.
FEUILLETON.
Reclame-
Bronnen van onderzoek,
hoof (lzak«4ijk Noord-
Brabant betreffende
GEMEENTE. \RCE11EVEN.
VIII.
I Maatschappij yan Verzetericg op het Leven.
Verg eton vrouwen
Opgericht WAALWIJK. 1843
cn Langslraatsclie Courant
d.
Dit Blad versengnt Woensdag- «n
Abonnementsprijs per S maanden f 0.90.
Fraa-1» per p»it d»»r hel gehcele ryk f 1.05
Briefes ingezonden stukkengelden en*., (rase# te zendei aas dea
Uit»"»»
U 1 T b A V fi
TeUtoom* immir SB. Telegram-Ad sa: ECHO
Paua oir ABVMTnjrriiii 12 eest par regel; minimam regel»; groet»
etter» saai plaatsruimte. Advertenties S maal ter plaatsing epgegeves
«orden 2 maal berekend. Voor plaatsing van een groet aantal regel» es
ivertPBtie» bij abonnement worden epeeinleseer voordeelige contract
eilotenReclame» 15 eent per rege
Ia de Besoiieasche dorpsrekeala? over
den jare 1610 van de burgemeesters
Goyvaert Claesx. de With eu
Aa thoalt Wouters z. luidea de
24-ste eo 54-ste posten alHus
a. Aprilis ióio. Item am Peeter Hannen
gegheven van dat hy twee jonge
wolven gevangen hadde ter
somma van I gulden.
b. Julius lóro. Item betaelt van ij t f
jonge wolven, die tot Cap-
pel ghevangen waeree, volgens
d%ordonnantie by de ghelycke dorpm g/te-
maeckt, ter summa van
II gulden X sfuyv-rs.
De eerste, 8*te, 15ae, 39.ie en 78»ie
posten van de bu'gemeestersrekening
vnn Willem Goyaertsx. Jagers
en Jan Klaessen Haegen over
k*t j.»r Kil 2 loeren rilt:
a. Inden iersten op'en 20 Mry uytge
geven, ter ordonnansten v>m dm ot 1
c 1 e f van Beseym, >u n handen van Peeter
Deemssen, woenachtig binnen den dorpe
van Kappel, aisoc hy eenea wollf
verspiet ofte gevangen bad-
d e, al sue d' ordonnancie van de ses dorpen
is vet me Ut nde, dat men van yeder
w o 11 f die binnen bans ge
vangen wort, betalen moet
desommevan Heulden.
b. Noch betaelt aen handen van Aentken
Ma *tens, a/s het gem>yn werek opten
voetpat inde Veensiege g,maeckt
worden, soe isser gedroncken tot Aentken
Mariens de somme van
IIII gulden IX stuyvers
c Opten XXIUI Augustus soe heft
Jan Klaessen Haegen betaelt aen handen
van Aentken Marlens, aIsmen die V e 11-
Faa «DE E0H0 VAN HET ZUIDEN
leie geschiedenis uil de Kogelsche rechtspleging.
XXII.
AU» owdrgving, all* dw«ppnrg, die hem
mateloos bail roodü'jtagd, was vprdweoen, by
toonde dmdelgk dm hg tbaa» bet leven m-t
gacoi'de amoeo be»>ehoawd«. eo snif» tijtoe.
koastige awager «nlde - Hö genesen.
William maakte terstond alle to«b"rei»wl«n
tot sgn groote rei»; ego voorn«maD was ni-t
ia de eerste plaat* a»ar hetobaafi- landen te
ge»»bij wilde, sooal* eenmml K ibirt. d-
Verera deelea dar aarde doorkrma-n. ea door
de gevaren, die hem daarby bedreigen, t ob
t»t eea nu vormen. want ia dien tgd vm
san reis door A« i. Afrika en Amenka no*
aaa» moeielgke onderneming. waartoe d« groot
ste ems ebtigbeirf. volharding en gees'kracht
warden vereieeht Tot niet geringe teleurstelling
van Will am wilde aijn vader niet annetood*
■gne toestemming tot d«a-« reit seven. Desoen
bad geboapt dat bg, die weder in sgn aletii-
mist notie droomen was vsreooke*, niet d«
minste tesenw. rp<ag son maken, maar in
plaa's daarvan vroeg bg serf ontsteld Wi|i
pij jamt ra gaan reuen O -mogelgk Waeh'
ten maate soa lang tot ik rngo doel beb
bereikt reeds binnen eenige dagen boop ik
nan bat eiada ta s^j n dat gelnk moet gg eerst
mede geniete», eo dan kont gg gaan.
Ea als bet n nog spoedig niet gelakt
vroeg de seoo terneergeslagen
De ood« bief de duff-somber starsnde oogen
»p Tvijf.lt gij 1 Ik seg u dat ik bmi-n
weinige dagea aan bet eind sal sgn en dat
daarmee het jarenlange aorgen an swovgen
stege menden meendr) te loeten,
ende en konden niet akk->rdeeren tnde
loetinge, soe isser byden sch >ut ende landt-
meeter ende meer andere mebueren ver-
tert XlllI stuyvers
d. Optm selven dito (9 Dec-mbc
isser eenen brie ff over die ses dorpen
gekotmen, dat men den.wolff
.oude jaegen achter Schra-
v e n m o e r, ende Ju bben den boede ge
geven lil stuyvers.
e. Noch betaelt aen handen van Tonis
Janssen Schryvers vant woltts net
te diaeen ende heft noch een reys
voer het dorp van Besoyen op Giessendam
geweest XX stuyvers.
Nog clteereo wij uit de gemccniere-
kealng van 1614, gedaan door de bu -
gemeesters Pecter Adriaensz.
van Gooral en Iauwen Dte-
lissen, de 15de, 20-»te, 30ste, 60st#
62ste en 65«te posten:
a. Den XII dito (lui betaelt aen Jan
Neelen ende dat van doemin den
woltf etnek jagen, ende haer
belooft waeren een dachgelt te geven, die
tijt aldaer verdroncken de somme van
Uil gulden X stuyvers
b. Opten XVI dito (luii) heeft Aert
Claessm ende Eyven Üielisz de Veen-
steecb gemaect, daer aen verdient
lil gulden.
c. Item den eersten Augusty hebben wy
borgemetsttrs eenen post in de C I e y-
stecch g'Set VI stuyvers.
d. Opten selven dito (Septrmbr heeft
Adriaen Üiercsz. ende Henrick Henskens
het wolff net gedragen, hem
gegeven X stuyvers
c. Den selven dach (24 Sep-en b«-
betie/t tot Amtgen Ver tens van dat het
zvestense corporaelschap vet drunck. 11 hadt,
doen man de twee wollten
gevangen hadt.
III gulden XIIII stuyvers
f. Den selvm dach (23 N <>»embci)
betaelt am Peeter Dentsz. Hatn van
dat hy vier wolflen verspiet
hadde, de somme van
III gulden X stuyvers.
In den tegenwoordigs tnd een vos io
deze streken aan te treffen, is een zeld
zaamheid Drie honderd jaren geleden
aldaa- een wolf te oa' moeien, was geene
zeldzaam Ju id. Iedere oude dorpsrekenlae,
ieder schcpcnprotocol, ik bedoel vóór
1730, niet alleen van pl ratse» In dexe
.treken, maar vao heel N jord-B abaot,
m akt keer op keer gewag van het be
spieden en verschalken van wolven, Men
kan gerust aannrmro, dat nog over de
gaosche 17de aeuw sommige provinciën
van ons land veel overlast hadden van
die b'Utale roofdieren. Ik herinner mij
nog levendig, toen ik eenige j*ren ge
leden voor de familie van Lanschot
te 's Bosch een uitgebreid onderzoek
instelde in de archieven van Zundert,
dat ik telkens en telkens stuitte op aan-
teekenlngen over bet houden van klop-
of dujfj ichten op wolven, die gezegde
streek onveilig maakten Gewap-nd met
geweren, knuppels en wolfsnetten trok
de strijdbare bevolking dier gemeente
er dan op uit, om die roofzuchtige in
dringers te bemachtigen.
Dat ook ia deze streken vele wolven
voorkwamen, het geheele jaar door, zoo
wel des zomers als de* winter», bewtizen
bovenstaande citaten allerduidelijkst. Het
was zelfs zoo erg, dat door de zes Zuid-
Hollandsche dorpen (Besoijen, Sprang,
Capelle, Waspik, Raamsdonk en 's Gra-
vemoer) speciale ordonnanties werden
gem «akt, hoe men het best de wolven
zoude vangen en welke ptij» op bet
dooden werd gesteld.
Wat Besoiien aangaat, is het mij in
dertijd, bij mijae onderzoekingen in de
schepenprotocollen dier plaats, gebleken,
dat eerst tusschen 1720 en 1730 het
juiste jaar :s avti oeisc.iofrn de laatste
wolf werd gevangen. Na i730 werd hier
ge=n wolf meer gezien. Het toenemen
der bevolklog, die vroeger uiterst schraal
was, zal die lastige roofdieren meer en
rnimzehoo's b-looed word-o. E«r kan ik
n aist Uten v*rtr«kken, el] mo«it uiijn sshit.
tMr«Dd>-n triomf bier bgwone», en dan knot gg
gaan rminD,
W :11am wiat dat hst vergeafashe mesita
soa sgn, zijn vad<*r tot se» nmd-r bsaloit t»
willso bewegen bg nomt da» nog eeaip*a
tgd wachten. tot dat d-sa w«d»«r vao me^nio*
wa* veranderd of tat dat bet dn slimm» H^t-y
bad mogen ffelabkaa hum seoe eoo»tio«r
■chikkiog t.» on'lokb-n. D-jonge mas geraakte
in mat gsringa verlegeobeicl hd miaooegdbvid
alls to*bsraid»e]*a wamn gereed ea in d>-
>b1y had hg d-o dag vao *qa vsrtr«-k al
b paald, omdat bg 10 het mioit niet bad ver-
w-ebt. dat ago vsdar h«m «eeigso biod>rp*sl
«oa ie d«a weg l*ga*» *b na mo-st bh
pio'telirg all**» w-sr uitstellen «o sgn vertrek
laten afbaogaa van iets dat aooit gebeuren
kon. oaodat ago ongelakkige v«d«r eeo droom,
beeld cajae.de, Daidelgknr deo ooit sag bg
on ia dat hg bet in d«u laatsteo tgd riet
veel beter, ja aog erger had «emaakt M«'
bet soeker aaar dflD 8'eea d«r wgaen badder
«>cH sooveel bakwama maaceo ia vroag-re
e-nwea beng geboadea, aaar bg wat bad hg
gedaan,? Hij wat als waaoiiomg opcatredea
voor da aar Van na» deerne, dia geena eer
beaat, a» bad daarvoor bijoa ago g-hee|e
leVDBJalok op het 8pel g- d W Uitat» gevo-lde
derbalv-, dat hij geao rr#bt bad het «ijvad-r
kwalijk tt. e» dat h-m aieti overbleef,
dan d-*n tgd af te wachten, tot igo vadar weer
van meaning verand-rd soa sqo
H-b moe el-ooi» waioige dagen gednld,
traehtte agn snater ham te troostenig weet
dat bg binnen kort het bevel weer vei goten
ia. op w-lk« aakoaiog bg na ooveriMielgb
blgft »taaa, a» da» tal bg a wel late» ver
trekken.
William verkreeg weldra de gowesaebte
v-rgBDDiDg, maar laag» eea asdereD weg dan
hg bad varwaekt M-«a vood nr K*lpb op
sek»r«» morgao ia ago |e»oiogatoe]tga oogea
aren gesloten, an glimlao^j* lagoogopsgne
lippen, maar bg al>*p met om neer t- oot.
waken, bg waa de» e-nwigao alaap lagegaaD,
Nog d*B vonge» dag had bg g-tegd morgen
«al ik aird-lgk aao bet einde ago. aa tal rngo
jara» laag werk»» »a nweega» mat aea achit-
m»er hebben teru??edron?eo.
Ia de bovenstaande citaten komen
o. n. de volgends gespatieerde wo jrden
voorVeenstege, V altstem e,
Cleyateech. Met opzet werden dte
woorden ruim gedrukt. Mijne bedoeling
was eens iets te zeggen over de namen
van eenige wegen, stegen en watertjes
ia deze streken. Die namen hebben alttid
een taai leven gehad. Toen omstreeks
het midden der 15de eeuw de Waal-
wijksche kerk aan de haven werd ge
bouwd, werd ex ook een pad aangelegd
voor de comma icaoten, dicht onder
Sprang wonende dat pad heette kerkpad
en heet nu nog kerkpad Toen Id de
Middeleeuwen een dijkje of weg werd
opgeworpen tusschen Sprang eenerzijds
en Waalwijk en Besoijen anderzijds, om
het water te keereo en ook om een
bega&Dbaren weg te bezitten, werd die
opgehoogde weg Meerdijk genoemd.
Thans heet die we«>, hoewel geslecht,
oog Meerdijk, al is zijn beteekenls groo-
tendeels verloren gegaao. De Galgewiel
heette oudtijds Galgewielnu nog zoo.
De Hooigracht In deo bunenpolder van
Waalwnk, de Zeinen In Waalwnk ea B*-
soijen, de Kleisteeg, de Gantel, de Rat
te val, de Sprangsche Sloot, de Krommen
dijk. de Biesbosch, bet ncktpad (»ri ks-
t>ad< in den volksmond), alle onder
Besoijen, heetten eeuwen geleden even
zoo.
Alleen de Besoijensche steegde Loint,
de eerste eo de tweede wiel hebben
vroeger andere namen gehad, nlj Veen-
steeg of Veld steeg, Luncke of Loncke
blanke eo roode wiel.
De Luncke, dat Is modderslootheef^
Verzekerd Kapitaalf 17.824.006.—
Reserve f 2.663.649.-
terendao uitslag worden bakro cd ik sal Jeu
st«eo dar wgsan in hadden hnbban. dao kan
William gaan r«i««o Boa vreemd, wondnrlgk,
bgaa hoveaaardaon haddea daarbg «go« ooa^i.
g-sobitterd. Ja. hg w»» aao bet «iad«. d>
«o*dsrliDg* did hg bad dao steeo der wgs«a
gAvoodnn, al hialdea dan ook sgoa koad»
v-r»«gfd« baoden ate'» andera omkl md dao
«m g-woneo kaïataaa,
RtAds daata na de begrafaei» sg'na vaders
bngon William ago groots raia. Ik laat a
oist alleen, w -ldra aal R >ber< Q ter tgds ataao.
om n voor ahgd te b-«aa-roa-n. bad hg vsr-
trooatecd tot agoa aoarsr geapgd, wirr hart
dr igds te barat-n, aa ag voor laogsa tgd baar
bro-drr soa moeten m>8iHQ, nadat ag haar
vader ton pia had verloren.
Al bad de barooet «101 altgd »l-cb'a weiaiv
om de aekt-D vao het dagelgksoo l-v-11 bekom
merd eo H«i y aoo't da sorgea voor b«i
baiahoadeo van de awakke ac^oudars g«oom«D,
bg was er toeti, eo uo e-rat voelde sg hei
verlatene van haar taaatacd.
Wees daaromtreat ff-b-«1 onbetargd, bad
William gesegd, Rjbert b-eft mo beloofd bat
I kgeworden schip te aallea vlot make» opdat
k bg mgae tera^kemat alles weer ie de h**».
orde viode eo gg w««t dat kg woord
bondt hg »al dag-lgka ov-*rkonaeo :m b*t
roer r«cht ta bond-o soodra de ronwtgd om
18, wordt gg eeo paar en dao bondt gg hier
dapper ea dacbtig bai» tot ik terag kom.
H-t afaoaeid van do l'-fde. die bg oaaaa-
Ighl gawouoeo bad, viel William «waar, maar
Mary hield Oh goed. Ik vertrouw op o,
wg «nllaa elkaoder gnlakkig wed«rilea. ceide
*g tender «a kela», maar memaod vormo dd«,
w«lka di-pa «mart evenwel aao haar j io«
liefdevol hart koaagde. Nog eeomaal tag bg
bnar ia de mtooeadeoogea. - Eaikn toon«a,
dat ik oneiedig tr»nwar en onveraod«rlgkr<r
het 1 efdelgk b-«ald waet te bewareodat thans
ia rngo hart lawft dae de bedriag-lgka «pook
geatalte dia ik zoo laag beb nag-j-tsgd.
y«arwel I
E-*o laatste afaoheidskns e» een lange, laog*-
tgdaruim'e som voorbijgaan, aer ag elkaad^-r
iood«n wederaien,
E<- was eene vronw. in wier hart nog ob-
eindig grooter enrost heersohte dao ooit Hetty
D»viatowo of M »»y W-ntl-hnry bad len oad«r
voeden die vronw waa joff onw Lyoo, 8 eobtg
1 g-daobte hield baar be»ig en draef baar
ruatnloo» rood.
Haar avBioe, dierbare 10 >n mocht niat aan
de galg atervao - Blb-s, al'ch'adat Dial 1 Zg
moest hem vao dei* droigMode achaode be
vrgd-n al brak baar daarbg bet bart.
In oob-aobrgfelgke spanaing wachtte «g op
tgdiogso. D< terrBbtsteiliag waa op morgeo
b-paald ea geheel Lood«o sag reedt vol oa-
o-bald het ootsetteode aoboawspel te gemo»t.
Da aantienlijkate dames hadden al het moge-
Igke gedaao om goede plaati-n te verkrijgen,
ten einde d«n laatat-B gang te knoneD bijwonen
ven d«n 'llend geo mourdeoaar. die deoogo -
^oorde ra idiad had hegaao, eeo zoo ni'atekecd,
b'aiioQAiiswaar'lig 1 d d-r arntooratie al» lord
Waveraford was g-wei-st, nit baar middaa weg
t« rakken. De itrop wmi e«ne veel te aaobte
straf voor «nik een booawieht bij bad ten
raioate v-rdiead dat bij vooraf met gloaiacd»
taogen gebraod e» gemarteld, en hem de
moorddadige baod afg«bonw«n wa». die bjj
tegv» een lord bad durven opntff o Z lfa de
««riBge ataoden v-roordeeid«o de daad van
d«i» j iDg«D timmerman. D* e-rbied voor dan
baogeo adel ia in het Eogelaobe valk ta dup
geworteld, daa dat bat met ontaet «o» »gn
ov-r eeo moord door aea garing baadwerk»
gvf-1 op eeo d«z-r aaosiealgke, iavlo»drgke
be^reo g-pleegd E* waren er al'Obte weinige»
d>e d«o j mg-n moord«oaar niet v«rweosabten
«n «eoig m-delgden mrt hem gevoeldnn,
H«t eoboowepel.- waarop «00 v«l«n «iah
«-•-beagdsD. en dat ai) met ongedm'd ver
w«obtt«n, «on bon niettemin ontgaan- D-»
«voods Voor de tpreebtatrlling ver»pr"idde nob
toor g-be«l Londen bet gerecht, d*td»jonge
Lyoo, de moordAnaar v«n graaf Waveraford,
»ood in xijne cal waa gevonden, D-«»eoB»ao
gename tijding verwekte overal opschudding,
n bet was met bet gemeen, b*t waren lied*»
ait de aaosienlijkste ataodao, dia de» wenaob
nittpraken, dat tenmicite hat lijk vao dea
verfoeilijken miadad'ger aan de galg sou
gehangea worden. Meo deed aan de rvcht-ra
d» bitterste verwijten, dat mij den veroordeelde
\66<- d«n tijd badd«n laten sterven en daar
door da inwoner» van e»n heerlgk »obonw»pel
In den Fraoschen tijd, toen de betee
kenls er vao geheel was vargeteo dei
fraalen naam van Loint gekregen l
Besoijen. J. van der Hammen Nicz,
door de verzorging van anderen zichzelf
Het zou beter zijn als vrouwen meer
aan haar eigen gezondheid dachten. De
beste gezoodheldsregels zijn eenvoudig
en gerlog in aantal.
Vrouwen dienen evenals manaen haar
rast te hebben, ten minste acht uren te
slapen, ontspaaning in de buitenlucht ea
rust van den geest te kebben om gezond
te blijven. Zij dienen niet te zwaar te
eten, niet op opwekkende middelen te
vertrouwen of haar weikkracht te over
schatten.
Oaverstandige gewoonten overladen
het bloed met vergiften. De nieren zijn
de veiligheidskleppen. Zij onttrekken de
vergiften aao het bloed en voeren deze
veilig af. Maar de beste nieren kunnen
geen overmatige laspaontog verdragen,
en als zij falen, k n alleen rust eo een
speciaal nlergeaeesmiddel haar weder
op streek brengen.
Versterk bij waarschuwiegen door
rugpijo, waterstoomlsseo, dalzeltghe d,
hoofdpijn en een dof, vermoeid, zenuw
achtig gevoel de verzwakte nieren met
Foster's Rugpijn Nieren Pillen. Neem
meer rust door oude gewoonten te ver
anderen. Slaap meer en maak u minder
zorgen. Eet gemakkelijk verteerbaar
voedsel en drink genoegzaam water en
melk. Maak iederen dag een wandeling
In de buitenlucht.
Iedere vrouw kan op Foster's Pillen
vertrouwen als speciale hulp bij nierkwa
len, omdat Foster's Pillen uitsluitend
voor de nieren en blaas dienen en boe-
genaamd niet op de maag, lever of In
gewanden werken.
Alleen echt, wanneer op de verpakking
de haodteekening van James Foster voor
kom'. Foster's Rugpijo Nieren Pillen zijn
te Waalwijk verkujgb. bij Wed. One-
Dumoulin, Markt. Toezending geschiedt
franco na ootv. v. postwissel k t 1,75 p.
doos of f 10.p. zes doozeo. 10512
hadden beroofd.
Joffroaw Ly >n vernam 't treurige bericht
101 dar «en spier van baar gelaat ta vertrekken.
Na wal baar arata Cbarle» ten minste
geborgen, geen b-ul»band"D konden bera de»
strop om d*n bal» l>-gge» eo hm tot de galg
op'rekkan. Ia bare ooga» was bg geen mis
dadiger g*w»eat, slecht» eea verblinde, die
door de altoote Elisabeth als betooverd, mat
open oogen in zgo verderf was geloopen.
Wéinig» dagen later wat 00b juffrunw Lyod
een tgk. M*a vood haar op tenoren morgen
in baar bed. met wgd g-"Op*od« oog#D,pynlyk
vertrokkf» mond, en krampaobtig a»amge
knepen baoden maar geeB nuweodig i»-*k«n
Verried de ooriaak van baar dooda Zg wa»
sedert bet vernamen va» bel plotxeliog ver
•cneide» v*n baar «oon aecr kalm geweest,
bad met Diamand meer gesproken, aelfs met
baar man met, »n nam baar'renrir, vrnea-lgk
geheim mede in bet graf. Allien H "y en nr
Criapa vermoedden tot welk een oogeooorde
daad da engelnkkig» vronw aiobaelve bad
opgewonden.
Muiter Lyon overleefde sfjn gade soon
sfecat» kort lk b»n ber«id e» kan mg»
boofd tar raste leggen, bed bg to' Scarrai
gelegd, toen bg deee sgne saak bad oVar
gegev«» de vroeger «00 ijverige man legde
on de baad«n in den schoot en staarde meeiial
onverschillig j*« bgua versuf', voor aisb en
son was bg op z keren avond aaebt en kalm
iDgealmmerd agn lev«n w«i ook overigens in
daa laatsisn tgd aleabti «en plantenleven ge—
wenst.
(Slot velgt.)
