Toegewijd aan Handel, industrie en Gemeentebelangen.
Waalwiiksche Stoomdrukkerij Intoon Helen,
Eerste Blad.
EEN EDEL HART
!„N00RD-BR AB AND"
WAALWIJK
Bit nummer bestaat
uit DRIE bladen
FEUILLETON,
Maatschappij van Verzekering op het Leven
Telegr.-AdresECHO.
Het Klooster Nazareth te
Waalwijk.
1450-±1750)
Opgericht
1843.
VIERDE DEEL.
Verzekerd Kapitaal
Reserve
21.456.813.-
2.913.587.—
NUMMER 34
ZATERDAG 24 APRIL 1920
43e JAARGANG
De Echo van het Zuiden,
WaalwUkscfct en Langstraatsclie Courant.
Dit blad verschijnt
Woensdag- en Zaterdagavond.
Abonnementsprijs per 3 maanden f 1.25.
Franco p. post door het geheele rijk f 1.40.
Brieven, Ingezonden stukken, gelden enz.,
franco te zenden aan den Uitgever.
UITGAVE
Telef. 38.
Prijs der Advertentiën
15 cent per regel; minimum fl.
Reclames 25 cent per regel.
I.
Onderstaand opstelletje weid in 1918
opgenomen In >Bosscbe Bijdragen', eeo
in 1916 opgelicht kerk-historisch Noord-
brabantsch tijdschrift inzonderheid
voor het bisdom 's Hertogeubosch
onder de uitstekende leiding van Ferd.
Frans9eo, Dr. Th. Goossens en H. vac
Hapert, professoren aan het seminarie
te St. Michielsgestel, welk tijdsuhrifc ik
niet anders kan dan warm aanbevelen bij
een leder, wien de geschiedenis van
Noord-Brabant ter harte gaat. Ik oieen,
dat een opname in de «Echo', waartoe
de radactie mij vergunning gaf, niet
geheel ondienstig kan zijn.
De bronnen, door mij geraadpleegd,
zijn de volgende
Het knrk - archief der Hervormde gemeente
ven Waalwijk.
Schepos-en uotarisprotoaollen van Waalwijk.
Begrafenisboeken van Waalwijk.
SohepanprotoooHeo van Sprang.
Idem van Besoije».
Idem van Hsrtogenboscb.
Idem vac Loon—op-land.
Algemeen Riiksavahief te 'tGravenbage.
Arehief van hst bisdom Hertogenboocb.
Telling der huizen en haardsteden in de
Meierij van Hertogenboiab.
Kerkelijk PiaeaatboöSr.
Schutjes. GosobiedeciB van hat bisdom
't Hertogen boscb.
Analïcta Gijsberti Goaverinex
Walter os van Ingen.
Een volledige geschiedenis van boven
genoemd, bijna drie eeuwen bestaand
hebbend klooster, valt niet te schrijven.
Daartoe ontbreken ons de noodige
historische gegevens. Zoolang klooster
archief van Nazareth, dat eenmaal moet
bestaan hebben, maar wellicht her- en
derwaarts verspreid ligt vermoedelijk
in België of misschien geheel is ver
loren t?egaao, niet te voorschijn komt,
blijft Iedere poging om een geschied-
kondig overzicht van dit convent te
geven, dat aan slechts zeer matige we
tenschappelijke eischen voldoet, slechts
lapwerk. Zelfs het stichtingsjaar is en
blijft onbekend. Evenzoo bezit het bis
schoppelijk archief te 's Hertogenboscb,
dat uiteraard belangrijke bescheiden
dienaangaande kon bevatten, slechts heel
magere gegevens. De meeste en meest
vertrouwbare gegevens, die opgediept
zijn, heb ik slechts te hooi en te gras
kuncea verzamelen uit onderscheidene
Brabantsche archieven, die in den loop
van vele jaren door mij mat geheel
ander doel werden onderzocht en waaruit
nu ca dan als bij toeval een magere
aaoteekening kon opgeschreven worden.
Men beschouwe du9 dezo weinige blad
zijden slechts als een zeer zwakke poging,
om op de lotgevallen van het eertijds
zoo vermaarde klooster van Nazareth
en inzonderheid op zijne laatste levens
jaren wat meer licht te doen vallen, dan
tot nog toe geschiedde.
Wijlen mijn vriend en makker, de te
vroeg ontslapen Waalwijkscbe dichter
en plaotenkenaer, Walterus van Ingen
vroeger slechts in intiemen kring
bemind en geëerd en nu geheel ver
geten die te onzaliger tijd het hem
lief geworden Waalwijk moest verlaten
er 'mJp treurig verblijf zocht te 's-Uer-
togenbosch, waar bij meer dan aSeen
kwarteeuw geleden, op de noodlottig9te
wijze den dood vond, heeft in geluk
kiger levensomstandigheden, uit liefde
tot zijn woonplaats, vele historische aan-
teekenlngen verzameld, getuigende van
piëteit en waarheidszin, o.a. ook eenige
omtrent het aloude thans haast vergeten
convent van Nazareth. Hij had die ge
put uit onderscheidene gedrukte wer
ken en ook uit een vrij groot getal
perkamenten, die eens onder hem be
rustende waren, maar helaas verloren
sehijnen te zija gegaan. Die aanteeke-
ningec, chronologisch gerangschikt, nu
in het bezit van den Waalwijkschcn
kunstschilder jan van Delft, mogen, uit
piëteit voor den overledene en zonder
crltiek, hier een plaats vinden.
Uit het vervolg van mijn opstel zal
dan wellicht blijken öf en in hoeverre
van Ingen heeft misgetast
1450 of 1454. Komst der eerste zusters
N.
bDB VxJEO VAN HET ZUIDEN".
109)
Omgewerkt uit het Fransch.
van
1471. De stichting N. bekrachtigd
door den bisschop van Luik.
1471. De kloosterkerk gebouwd.
1510. Plechtige inwijdlog van de
kloosterkerk.
1523. Maria van Nassau overste van
Nazareth.
1576. Frater Gerardus bestuurt N.
1556. Overleed de overste van N,
Maria van Nassau-
1556. Maria Veryus tot overste ge
kozen.
12 Juni 1566. Gerardus van Groes-
beek, bissehop van Luik, laat het
klooster bezoeken en visiteeren en
vaardigde den 19 Juli 1566 een ver
ordening van 9 artikelen uit.
1567. Carolus Charloys, bestuurder
van N.
6 September
visitatie deor bl
kelen.)
157.. Maria Ve.-yus overleden.
157 Elizabeth Backx tot priorin
gekozen-
10 Juli 1581. Elizabeth Backx over
leden, oud 66 Jaren, na een professie
van 45 jaren.
1511. Elisabeth van Emmichoven
procuratrix vj»v V*#aretb. Oneenlghedeo
over het verkiezen eener priorin.
8 April 1584. Aanschrijving om een
mater te kiezen- De keuze Is tussehen
Petronella Claes van Antwerpen en
Ïi71. Kerk-en klooster-
chop Metsius (19 artl-
Maria Peters van Rooy, werkzusters. Uit
de koorzusters kon geen geschikte keuze
gedaan worden.
1607 Pastoor Eycdhouts schijnt N.
bestuurd te hebben.
20 Mei 1611. Bisschop Mallus, ver
gezeld van Coeverincx en Johannes
Hermans, bezoekt het klooster en be
paalde eenige voorschriften.
29 Mei 1615. Bisschop Zoëslus be
zoekt het klooster met den aartspriester
Franciscus van Gestel. Sleehts 7 nonnen
aanwezig.
1600. lllsabeth Coenen, priorin van M.
1624. Elisabeth Coenen. priorin, over
leden, oud 80 jaren.
1624. Catharina van Haeften wordt
pdorin.
1625. Joannes Monlcx, een klooster
ling uit Woensel, schijnt het klooster
bestuurd te hebben.
16 Januari 1630. De nonnenkloosters
opgeheven.
12 November 1630. Visitatie door
bisschop Ophovlus en den prelaat van
Bern.
13 November 1630. Catharloa van
Haeften biedt baar ontslag aan, hetwelk
door Ophovius wordt aangenomen.
13 November 1630. Salome van Goch
overste van N. Toen waren er 15 nonnen.
De latere lotgevallen van N. zijn
onbekend.
Nazareth, een »clooster van der
ordenen ofte regelen van St. Augustine»,
gelijk het In 9ommige offlcleele stukken
uit de 16de eeuw genoemd wordt, werd
omstreeks 1450 gebouwd in het centrum
III.
HET VREUGDEVUUR.
Op dit oogenblik kon bij da markiezin goed
lijdenhij bad allen vergeten, en was bereid
geweest haar weer alles ta gr ven wat sa maar
veniohan koh. Diane, die op syn gelaat al
sijne indrukken las, wist spoedig op welken
voet aij met hem stond.
Ik wist wel, dacht aij, dit brengt den
oude opnienw onder mijne macht.
Zondt gij den inoed hebben van dit
engeltje gesobeiden te leven, mynheer Yallauris?
vroeg sij hem by 't uitgaan der kerk op 't
oogenblik, dat sy wear plaats namen in den
met bloemen getooiden landauer.
Roselin was nog geestdriftiger dan in de
kerk. Op do dorpsplaats werd er suikergoed
en kopermunt te grabbel gegooid, tot groot
vermaak v»n de jeugd.
Vooral Vallauris was vrijgevig. HQ verving
weldra de stuivere door kleine silveretukken,
waar Henrietta een gosden voorraad van
meegebracht had.
Leve mjjnbeer Vallauris 1,... werd er
geroepen.
Leve oase nieuwe kasteelhoefbuilde
een knaap, slimmer dan zijn vriendjes.
Roselin stopte den jongen ren blinkend
Bienw vijffrankstuk in de band. Had by ge
derfd, hij bad ham omhelsd.
Diana herhaalde hare vraag.
Ik geloot wel dat ik niet sou kunnen,
antwoordde hij.
Welnu, vervolgde sij, regel 't dan zoo,
dat de kleine steeds in uwe cabyheid zy.
Ik vraag niets beters. Maar hoe kan dit
gebeuren?
Argolies hoort u toe. Verblijf er in den
somer. Hij hebt al kuncea opmerken boe bet
volk deser streek u op handen draagt.
In den «omer, 't is ta zeggen, gednrende
het si ppa seiioan, son dat wel gaan. door
elkander m de fabriek af te losser,... Maar in
dun winter?
De winter is niet aangenaam in 'i ge -
borgtemaar als gij wilt kHnosn wy den
kleine naar Parys overbrengen.
Of ik dat wil! herhaalde Roselin meer
en meer opgewonden. Of ik dat will Zeker,
wsl duizend keeren ja Maar hoe dat aan te
leggen?
Ge kunt voor uwen saon eeo kleine
woning buren en b'jmeubelsn, omdat. het
hotel toch verkoehi if.
Em oogenblik on-waakte in ham de ach
terdochtige voorsichtigbeid van don xakenman.
Wilde die arglistige vrouw hem weer geenen
strik spannen? De woorden neen kleine woning»
stelden bem geruit.
't Is toegestaan, sprak hy.
Op uw eerewoord?
Op mijn eerewoard,
Eu wanneer sal 't geiohieden?
Zcodra ge wilt.
Dj e?n kan niet vertrekken sonder den
ander.
Natuurlijk.
Dan moet er maar aanstonds een begin
mede gemaakt worden. Zoodra wij op 't kasteel
zijn, omhels ik u, want gy syt de beste man
ter wereld Vallauris,...
Maar by het uitstappen had Diana inderdaad
niet den tjjd aan hare belofte te donken. Daar
zij wat op de stoap vertoefd had om Inès het
gebeurde te vertellen, en haar aan te raden
bovenmate vriendelijk te ryn tegenover mijn
heer Vallanria en Mauriee, vernam sy eensklaps
veel luidruchtigheid in de trapzaal. Zy trad
binnen.
■en vreemdeling stond te midden der fa
milie Vellauris; by was omringd, gevleid,
verwelkomd gelijk een prins. Laure hield
syne bandon vast, Roselin nliet vreugdekreten
uit, Henrietta beschouwde hem aangedaan,
Maurice bood hem xyn kindje aan. By nam
het wichtje in ijjn armen, wipto bafc omboog
en sprak het aan in die taal, welke liefhebbendo
mosders het beste tot bun lievelingen kannen
spreken.
Diane, by 't binnenkomen dis stem ver
nemende, beefde geweldig. Waar fchd se die
nog gehoord?
Byoa op hetselide oogenblik keerde Marcel
Barrère want by was bet zich om. Maar
toen hij de markiezin in baar prachtgewaad
cog. slaakte hy een kreet en liet 't kind bysa
vallen.
Maurice nam bet nas, terwijl Laura, plot
seling verbleekte, mompelde
Wat overkomt u Marcel
Barrére voed den lijd niot om te antwoorden.
Vallauris, dia van heei bet foonselije niets
bemerkt bad, zoo wes by bekommerd over
den kleine dien Manrioe nu aan sQr voedster
overhandigd had, Vallünris nam Marcel by
syn arm, «eggende
Boste vriend, dat is myn peetje, do
flinkste kasteelvtouw van het suideo, de
schoonmoeder von myn soon, mevr, markiezin
d' Argelles.
Marcel stotterde onthntit
Markiezin/.. Ja soo is 't wel?.-,.
Diane, kalm, glicalaohte an. Zij reikte Bar*
rdre baar fyee hand.
Verrukt met u kennis te maken, mynbeor
•aide sa tot Barrère. De vrienden van mijnbeer
Yall&uri» syn ook do mijne.
De gsw6sen tobildcr, meer en maer ontsteld,
vatte onbewnst har» cand en drukte se ste
vig.
Eindelyk kreeg Vallauris erg in de onge»
stoldhaid van lijo vriend.
Lieve hetuel sprak hij, wordt ge nu
eensklaps ongesteld?,,,, Ga ziet er uit als een
wallen beeld,
't Sohynt me dat ik mevr. de markiesin
niet voor den eersten keer z'e, brabbelde Marcel
Barrère, nog altijd van streek.
Gem spier vertrok op Diane's gelaat.
Kent ge my, mijnheer? vroeg zij met
baar bevalligsten glimlach. Welen 't staat
me niet voor dat ik n wel ooit gesien heb
boden octmoet ik n voor den straten maal.
De kalme toon waarop mev.'d' Argelles die
woorden uitsprak, icbeen diepen indruk te
maken op den vriend d*r famillie Vnllaurii.
Maar bij had niet voorniefg veerlien jaar
lang onder do Amerikanen geleefd eu spoedig
bud hij sijn koelbloedigheid weergevonden.
Hij an'woordde niet; uiaar Laura z«g wel
aan 'c fronsen sijner wenkbrauwen, dat hü
geezizins de bevesiiging der markiosin als
CBR de munt aacvaardde.
Zoodra mevr. Vellsnric er gelegenheid ?oe
vond, leidde sij ongemerkt Barière naar zQne
kamer. Zorgvuldig sloot «ij de deur.
Zy «ag saer bleek en bekommerd.
Zoo sal mon ons niet storen, sprak sij.
Ean kleedkamer scheidt ons van den gana:,
soodat niemand ons kan aflnistorec. Spreek
nu maar vrjj uit, ik Tersork bet u, ik smeek
u «r om. Waar hebt gij markieain d' Argelles
neg m^er gezien?
R*acU ge dat niet een weinig, beste
vriendin? antwoordde de rchilder.
Moet ik u rrebtnit mijn»gedachte zeggen
ja, ik raad b«t oogavear «n ik aal u zeggen,
waarop mijn vermoeden steunt-
Goed, Spreek dan 't eerstena n tal
ik zepcen, wat op mijn hart ligt.
Herinnert gij ons eerste onderbond te
Parijs, in de roe Denfert?
Toen d-. vriend van uw zoou, de hertog
de Ctndales, by u op bezoek was Ja, ik
herinner het roQ alsof bet gisteren was gebaard
Gy weet, dat toen bet gelaat van dien
jongeling diepen indruk op u gemaakt bad.
omdat het ud« gelaatstrekken voor den geest
riep van de brar.deticbister uit de straat der
Konmgsfontein.
Zoo is bet inderdaad. Ik heb n toen nog
gevraHgd of by eene moeder bad, of ecuo
snater.
Ja maar omdat ik toen de mark esin
nog Di«t kende, bleef ik u het antwoord sabnl-
dig Toan ik later met haar kennis maakte,
stelde ik va»t, dat mijnheer d' Aatarao het
levand por»ret wan van haar, die by zyne
tante ncemdo. maar die inderdaad de dochter
is van den oudsten broer syns vaders t is
das sijne nicht.ik heb nagedacht over
hetgeen gij ons verteld b9d, en aanstonds ver—
van Waalwijk, bewesten der tegenwoor
dige R. K. keik, grenzende aan de thans
nog bestaande Kloosterwerf aldaar. Het
convent met btjbehoorende gebouwen
en erven (o.a. kloosteikerk en klooster-
begraafplaats) werd ongeveer aldus be
grensd ten Noorden door de Groote
Straat of »heerstraat», ten Zuiden door
de waterlossingssloot de »Luncke>
in den Fransnhen tijd herdoopt met den
verkeerden naam >de Lolnt» ten
Oosten door de kloosters- of pastoors-
heul en tea Westen door de Klooster-
steeg. De thans nog In wezen zijnde
overblijfsels tot woningen verbouwd
wijzen op een solleden aanleg met
diepe fondamenten en dikke muren- Het
had, volgens Schutjes, zijn ontstaan te
danken »aan het convent van de H. Maria
>Magdalena te Amsterdam, waaruit in
»het jaar 1450 of 1454 zes zusters zich
>te Waalwijk kwamea nederzetten. Deze
>afdeeliag beleefde aanvankelijk den
«derden regel van den H. Franciscus,
zooals die In het moederklooster was
«ingevoerd. Al aanstonds had men met
«tpoeilijkheden te kampen, vermlt9 de
«heer van Waalwijk voor de stichting
«zekere som golds vorderde, en dc
«armoede vier zusters naar Amsterdam
«deed wederkeeren. De twee over-
«geblevene volhardden in haar besluit,
«namen andere zusters op en vereenlgden
«zich met het Agnetenklooster te Dord-
«recht, waaruit eonlge religieuzen mede
«de nieuwe stichting kwamen bevolken.
«Nu besloot men den regel van den
»H. Augustluus, die te Dordrecht was
«aangenomen, In te voeren, waarom
«Nazareth een klooster werd van regu-
litre kannunikesstn van den ff. Augu-
istinus. Aan dezo nieuwe stichting ver-
«lcende de bisschop van Luik ten jare
>1471 zijne bekrachtiging, terwijl de in
>1471 gebouwde kloosterkerk in 1510
«plechtig is ingewijd.»
Het bovenaangehaalde, dat mij toelijkt
een dcugdelijkeu grond van waa'.heid te
bezitten, hoewel het mij wel eenigszlns
vreemd voorkomt, dat een kerk, la 1471
gebouwd, pas in 1510, dus 40 jaren na
hare stichting, werd gewild, neem Ik aan
op gezag vau Schutjes. Bij gebrek aan
dc noodige bewijzen valt hierover echter
niet verder te redetwisten.
Besoijen. J. VAN DER HAMMEN NiCZ,
mosdefit opgevat.
Welnu, taedan bevestig ik u, dat mar—
ktesin d' Argelles de vronw is, die ik, dan
neebt van d«n braad, by C émence Foolon
boiienkomou; die naast mij stond op de
binnenplaats; die ik aohtervolgd», inhaalde,
maar die uo ontsnapte op de Markt on die
ik t8rng«ag in bet Orleans—station, den avond
dat ik Roselin vergezelde, die vertrok naar
Csateluau d' Aosa®.
Faalt aw g hangen niot na aoovelcjsren 'i
Neen, bei faalt niet, omdat dia gebeur
ten is nooit uit mynen g«est giag. gedurig
daeat ik eraan, en ne ik duidelyk da ge
laatstrekken, de manieren, de gastalte der
brandstiohtiter, lerwyl ik d&n meende den
klank barer etera te hooren. Toen ik haar
desen namiddag terugzag- met haarselfda
hoogmoedig voorkomen, baar vervoarljjke
oogeBi baar woelderig baor, dat tot op het
voorhoofd neervalt, heb ik geen minuut ge
aarzeld. Zelfs baar markiesinnentite' verse—
kei de me, dat ik mij niet vergiste.
Markiezin Hoe kwaamt ge te weten
dat die andere ook een markiezin was
Op beel eenvoudige wysp. In het Orleans'
station was avergezeld van twee parsonen
ean kneeht en «en persoon van haren stand,
meer dan waarsobynlyk baar pchtgenoot. De
trein stond tot ver rekken gereed, en dia
persoon was seer siekbQ stsp'e laoginnm
voort «Komaan, markies, riep by bem toe,
stap wat dcor; wij komen andera ta laat.«
Hij was brnio. matbleek, hsd heldere
o gen en giog wat gsbogen, Bi«t waBr? vroeg
L«»ure, die d*cht aan den pfirtooon, die daags
na den brand, bij de core^ue-inlich'ipgen
was komen vrageB omtrent U éarnce Fonlon,
die toen dnisend francs aan baar bad gsnbon-
ken, en die haar lattr. a s ze verbnisd wei
naar de rui Clignanoourt, nog vyftig dniiend
francs gebracht hod,
Ja, zoo sag by er uit. Kont gy bem dan
Ik meen h3ra insgelijks gesien te hebben.
(Wordt verve'gd).
