Tweede Blad,
BINNENLAND
BUITENLAND.
Frankrijk.
België.
NUMY.EK 38
ZATERDAG 8 MEI 1920
43e JAARGANG
Dit O'.ad verschijnt
W o e a s d a fj- en Z a t e r d a g v b d-
Abonnementsprijs per 3 maanden 1 1,25
Franco p. post door het geheele rijk f 1,40
Brieven, Ingezonden stukken, gelden enz.,
frj-nco te zenden aan dea Uitgever.
Telef. 38.
WAALWIJKSCHÊ EN LANGSTRAATSCHE COURANT.
Uitgave: Waalwljksche Stoomdrukkerij Antoon Tielen. Telegr.-AdresECHO.
Prijs der Advertentlen
15 cent per regel; minimum f 1.-
Reclames 25 cent per rogtl.
Het Klooster Nazareth te
Waalwijk.
(±1450-+ 1750)
n.
liet oudste authentieke stuk, dat eenig
licht op Nazareth werp?, Is een acte
van volmacht van 1487, voorkomende
In het oudste schepenprotocol van Sprang
loopecde over de jaren 1476 tot 1529.
Het moge hier om den wille der oud
heid en zeldzaamheid een plaats vinden
>Ic Aett Vendic Aertsz., op dese tijt
«richter etc. doe cond cenen iegelic, dat
>wy gesien hebben enen mech'.ich brief,
»goet, ongecanceileert, wel bezegelt met
»des gemeya convents zegel der regulz-
rissen des goolhuys binnen der vryheyt
»van Waelwyc, inhoudende hoe dat ty
«mechiich gemaeot hebbcu heeren J an
«van T h o r e n, priester, en de brue-
>dcr Jan van Mispelen, te rnogen
>erven eade .te mogen onterven van des
«voerscreven goodhuys weghen, met vol-
>comenpmacht te mogen doen ende te
>laten allcnt tgene dat selve goodhuys
«tegenwoordich wesende doen soude mo-
«gen. Item des zo zija gecomen die voci-
«screven heeren Jan ebde Jan van Mis-
>pelen van des voerscreven goodhuys
»wegen ende hebben overgegeven ge-
«sameude-hant ende onversceijden met
«eender viyer giften, alzo als recht Is,
>Lenaert WÜlsmsz. een mud rogs eif-
«pachts, welc mud rogs voerscreven Le-
»naert voerscreven jaerlfcx geldende was
»den voerscreven godhuys vuyt ende
«op negen gerden lants, gelegen inden
>ambacht van der Sprang, alzo groot
>ende alzo cleiju als sy in den hoefslach
»gelegeo zijn, aecdle vestzyde naest ge-
«legen Ciaes Pauwelsz- met Roeloff
«Roeloftsz. kynderen, code an die wesl-
>zyde naest gelegen Marikec Heyo Sy-
>mons wedue met hueren kyoderen ende
«Jan Goeyaertsz., strcckende van der
«nyeuwer strate zuytwaerts op len
>Sprangschen meerdijetoe Gesctet
»het Smanendages voer slnte Pauwels
»dach zijnre bekerloge anno LXXXVI.»
(22 Januari 1487).
Uit een zoo aanstonds aan Ie halen
s uk blijkt, dat bovengenoemde J a n v a n
T h o r e n, was «venerabllls vlr domlcus
Johannes de Thoren, tamquam vicecu-
ratus parochie de Waelwijck», en zij
belden, Jan van Thoren en broeder
Jan van Mispelen, de eerste ver
moedelijk al3 medebestuurder, de tweede
als biechtvader, zullen dus de oudst be
kende personen geweest zijndie aan
Nazareth verbonden waren.
Een ander stuk, berustend in het
archief der Hervormde gemeente te
Waalwijk, mede gewag makecde van
het Waalwijkschê klooster, is het op
perkament geschreven testament van
Johannes H e ij n r i c i, d.d. 10 April
1488, verleden voor Johanacs Theoderlcl
clericus et notarlus publicus. Behalve
dat de erflater aan de fabriek van de
parochiekerk te Waalwijk, aan den bei-
Hgengeest (arme) en aan het gasthuis
vermaakt een jaarlijksche en erfelijke
pacht van vier vaten rogge ieder, lega
teert hij ook aan het klooster aldaar
dezelfde hoeveelheid rogge, in deze
termen
>Equali modo idem preneiratus testor
>legavit atque faviflue assignavit, dedlt
»>et ordinavit monasterio beate Marie
>Virginis de Nazareth nuncupato et in
«parochia de Waelwijck situato, puro
«favoie, quator vasa siliginls ejusdem
«piefate raensure Busciducensls annue
>et heredltarle redditus recipiendo ac
>levando Ipso die prefaso Marie puri-
«ficationls.»
Kamen van Inwonende religieuzen van
het klooster komen In het bovengenoemd
testament niet voor, wel de namen van
vier, toen te Waalwijk verblijvende
geestelijken, die Schutjes niet vermeld:
de reeds genoemde Jan van Tho
ren, «vlce-curatus* en de heeren
Adrianus Johannls, Theodo-
ricus Hcnrlcl en Rodolphus
J o h a n n i s.
Een acte van 19 Augustus 1505, voor
komende in het Bossche schepenregister
Domm.tr 100 (1505), leert ons, dat reeds
in genoemd jaar broeder Gerrit van
Rueremonde >patcr en confessorus* van
de Waalwijkschê nonnen was ea een
der kloosterzusters Margriet vati aen
Broeck, dochter van Henricus van den
Broeck en van Jutta. Deze Jutta draagt
in de acte het vruchtgebruik van de
nagelaten goederen van haren overleden
man, dat zij bezit, over aan hare twee
dochters Catharjna van den Broeck en
zuster Margriet van den Broeck, welk
vruchtgebruik d.or broeder Garrlt van
Dit woord schijnt verouderd te zijn.
Rueremunde, ten behoeve van het kloos
ter, wordt overgenomen. Broeder Gerrit
op andere plaatsen Gerardus dt Ru-
dimunda gehieeten is zeer waarschijn
lijk een 30-tal jaren of langer bestuurder
van Nazareth geweest, hetwelk nader
zal blijken.
Volgens Schutjes en andere schrijvers
werd in 1523 tot priorin vao Nazareth
gekozen Maria van Nassau
Deze Maria van Nissau, die volgens
Schutjes vaa 1523 tol 1556 priorin van
Nazarcsh is geweest, was hoogstwaar
schijnlijk eene dochter van Jan bastaard
van Nassau en Adriana van Haestrecht.
De lezer vergunne mij hier nog eens
ter verlevendiging af te schrijven, wat
ik in het oommer der «Echo* van 9
Mei 1912 omtrent deze priorin publi
ceerde
Het is vrij algemeen bekend, dat in
het eertijds vermaarde nonnenklooster
„Nazareth* een gerulmea tijd overste Is
geweest een lid van het doorluch'ig
hals vao Nassau, n.l. Maria van
Nassau.
Minder bekend is het echter van wlen
genoemde priorin een dochter was en in
hoeverre zij in familie-betrekking stond
met de vorsten van Oranje.
Mceimalen is daarnaar door onder
scheidene personen en ook door mij
vruchteloos gezocht.
Herhaalde onderzoekingen in verschil
lende archieven hebben mij echter in
den laatsten tijd stukken onder de oogen
gebracht, die mij In staat stellen, zoo
niet de onomstootelijke, dan toch de
vermoedelijke bewijzen aan te voeren,
waaruit met vrij groote zekerheid de ge
volgtrekking kan gemaakt worden, wie
gezegde Maria van'Nassau is geweest.
Of de bewering van Schutjes In zijn
geschiedenis van het bisdom 's Bosch,
dat Maiia van Nassau gedurende 33 jaren,
1523 tot 1556, priorin van N. is geweest,
aan eenige bedenking onderhevig is,
valt vooralsnog moeilijk uit te maken
wel is het bewezen, dat zij reeds in
15*5 £n nog in rjj2 en vermoedelijk ook
nog in ijl8 te Waalwijk woonde.
Het bewijs voor het eerste vindt zijn
grond hieiio, dat zij als priorin en (icrrii
van Rueremunde als confessoer ende
pater, in den naam des convents van onze
lieve vrouwen geheiten Nazareth den 7
December 1525 aan Lam br echt
M i 1 1 1 n c x, heer van Waalwijk, ver
gunning verleende, om zekeren ros
molen te zetten op land, het genoemde
klooster toebehoorende. Deze vergun
ningsbrief, op perkament geschreven en
voorzien van het zeer gehavende kloos
terzege), heb ik hier achter om den wille
der belangrijkheid, als bijlage afgeschre
ven. Uit «Telling der huizen en haard
steden in de Meijerij anno 1520*, uil-
gegeven door J, van der Hammen Nicz.
en August Sassen, blijkt, dat destijds
(1526) Nazareth teld55 geproffessyde
j one f rouwen oftsusteren, 2 bichtvaders,
2 jonge mteghden niet geprofessijt. ende
7 dienstboden.
Het bewijs voor het tweede geeft ons
een schepenbrief van 's Hertogenboscb,
d.d. 11 Augustus 1532, waarbij Mary
van Nassouw, priorinne, Agnees Pollen-
ders, procuratersse, Alit van Reusel,
Geertruyd Buyssen, Sophia Donck en
Jenneken Sprockets, conventualinnen, met
toestemming van bovengenoemden Ger
rit van Rueremunde, ten voordeele van
het klooster, zeker huls en erve in de
Vuchterstiaat te 's Bosch transporteeren.
Welk bewijs is er nu voorhanden, dat
Maria van Nassau en hare zuster Adriana
van Nassau nog in 1538 te Waalwijk
vertoefden Ik wil beproeven dit op te
helderen en dan moet deze opheldering
tevens dienen om met vrij groote zeker
heid uit te makeo, wie Maria van Nassau
geweest is.
In de tweede helft der 15de eeuw
was heer van Breda graaf Jan van
Nassau (f 1475), gehuwd wet M a r i a
van Loon. Hij was de vader van
Engelbrecht II van Nassau en
van Jan van Nassau, de grootvader
van Willem van Nassau (de
Rijke) en diens echtgenooie Juliana
van Stolberg, end: overgrootvader
van prins Willem vau Oranje
(t 1534).
Bij zijn overlijden in gemeld jaar 1475
liet graaf Jan, behalve 6 wettige kinderen
(2 zoons en 4 dochters), nog na een
bastaardzoon :Jan bastaard van
Nassau, den lateren kastelein van
Heusden. Deze Jan Bastaard van Nassau
hewde in November 1470 met jonk-
vrouwe Adtiana van H a e s-
t r e c h t, oudste dochter van P a u 1 u s
van Haestrecht den jonge en
vanCatharlca vanNaaldwijck
heer en vrouwe van Loon-op-Zand, welk
huwelijkscontract berustende is in het
archief van J h r. Mr. E. V e r h e y e 0.
Nog oen andere dochter van Paulus
van Haestrecht en Catharina van Naald
wijk was Catharina van Haes
trecht, welke ongehuwd bleef en den
14 Mei 1538 te Brussel voor den notaris
Gual herus Vrancken en ten huize van
haren bloedverwant jeronlmus van der
Noot haar testament maakte.
Onder de vele legaten, die zij daarbij
maakte, behoorde ook dit7en negensten
heeft noch gemaickt de voorscreven tesia-
teuresse den cloestere van
Waalwijck, aldalr h aire nich
ten woenachtich s ij n, vijftich
karolus guld'ii eens, om te bidden voir
hair siele ende alle gelovige sielen.
Naar mijne bescheiden meeolng kunnen
deze «nichten* niemand anders geweest
zijn dan Maria en Adriana van
Nassau, kinderen uit het huwelijk van
bovengenoemden Jan bastaard van Nas
sau met Adriana van Haestrecht, die
tegen de gemelde testatrice tante moesten
zeggen.
Als dit de waarheid is, en hc kan er,
dunkt mij, niet ver af zijo, dan Is zoo
goed als bewezen, dat Maria van Nassau
de oudst bekende overste van Nazareth
een achternicht was van puns Willem
van Oranje.
Immers gelijk boven gebleken is
was Maria van Nassau's vader, n.l. Jan
bastaard van Nassau een bastaardbroeder
vao prins Willem van OraDje's grootvader,
dus moest prins Willem de Zwijger oud
oom zeggen tegen meeigeaoemden
bastaard van Nassau en bijgevolg waren
de priorin Maria en prins Willem achter
nicht en achterneef
Zoolang er geen meer stellige bewijzer
voor iets anders aan het licht komen,
kunnen we bovenstaande veronderstelling
dus veilig en met een gerust geweten
voor de ware houden.
Gerrit van Rueremonde schijnt om
streeks het midden der 16de eeuw te
zijn opgevolgd door Karei Char-
1 o y s. Zeker is hef, dat deze reeds in
1550 als gemachtigde van het klooster
optreedt. In sommige Sprangsche sche
penregisters, thans nog berustende op
het gemeente-archief van Sprang, maar
eigenlijk thulsbehoorende op 't Rijks
archief, komen op datum van 23 Maart
1656 onderscheidene acted voor, waarin
Thonis Jansz Qvenseler, Thonis Dieresz
Praser, Jan Gcritsz Pr as er, Adriaen
Dieresz Praser en Chrisliaen Dieresz
Praser zekere sommen gelds beloven te
betalen aan >heer Kaerle, mombers pater
>ende gemachtich den doester van
»onser lieve vrouwen tot Nazareth tot
Waelwijck*. En uit de hclllgegeestreke-
ning van Waalwijk van 1569 blijkt, dat
heer «Caerl Charloys* toen nog pater
was, welke bediening hij deelde met
«broeder Jan Geeritszoen*, blijkende
uit het schepenprotocol van Loon-op-
Zind, loopende over de jaren 1566 tot
1578. Daatin komt de acte voor, d.d.
2 November 1566, in welke >broeder
an Geeritszoen, priester ende pater
«van den susteren van den cloestere van
»Nazareth binnen Waalwijck* en met
hem »suster Marye Veijuys, mater, Hec-
«iJxken Wolffs, suppfiorlnne, Truyken
«Paters.Jprocurateresse, Hearixken Coien
>ende Lijsken Pels, susteren*, een bank
moers te Loon-op-Zand verkoopen. Hier
uit blijkt tevens, dat de bewering van
Schu jes en anderen, als zou Maria Ver-
juys de opvolgster van Maria van Nassau
geweest zijo, op vrij deugdelijke gronden
berust.
Besoijen. J. VAN DER HAMMEN NlCZ,
De Padvinderij.
Vele menschen zijn nog totaal ou-
wetend omtrent het doel der Padvinderij.
En toch is 't reeds een wereldbeweging.
Zoo wordt dit jaar van 30 Julit tot 7
Augustus een internationale bijeenkomst
gehouden te Londen The boy scouts'
International Jambore (naam ontleend
aan groote bijeenkomsten docr de Noord-
Amerlkaansche Indianen.) Uit 25 ver
schillende landen zullen een of meer
troepen gestuurd worden (uit Nederland
50 padvinders gratis) zoodat cr de rally
van minstens 70.000 padvinders te zien
zal zijn.
Dagelijks worden twee groote schouwen
gegeven Padv. demonstraties en wood-
craftwerkzaamheder, Internat, wedstrij
den voor padv. kampioenschappen,
Huisvlijttentoonstelling, Padv. diexenlulD.
Zoo zal dus die internationale bijeen
komst een gewichtige en belangrijke
stap worden in de P.v. beweging en
de Chief Scout Robert Baden Powell te
Londen hoopt dan ook de Jamboree te
maken tot >a really outstanding succes.»
Jammer, dat de kas der afdeeling
Waalwijk 't Diet toelaat, de jongens ook
te kunnen doen deelnemeo aan die
grootschc demonstratie.
Maar om nu terug te komen op de
vraag van velen wat toch is het doel
van de Vereenlglng «De NederU.ndsche
Pandvinders.»
Het doel is - onafhankelijk van eenlger-
lel godsdienstige gezlodtè of staatkundige
partij mede te werken aan de op
voeding der mannelijke Nederlandsche
jeugd tot flinke en nuttige staatsburgers,
in het bijzonder wat de karaktervorming
en lichamelijke ontwikkeling betref:.
De middelen om dat doel te bereiken
zijn
a. het aankweekeo van vaderlandsliefde,
tucht en eerbeid voor hel wettig
gezag
b. het inprenten van plichts- en ver
antwoordelijkheidsgevoel
c. het opwekken van ridderlijkheid,
naastenliefde en hulpvaardigheid
d. het oefenen In kamp- en veldleveo,
met opwekking van liefde voor de
natuur
e. het aaokweeken van handigheid
door leergangen binnen en buitens
huis zoomede door openlucht- en
andere spelen cn oefeningen
alle andere wettige middelen, die
aan het doel bevorderlijk kunnen
zijn.
De grondslag voor het troepleven ligt
opgesloten In de mooie Padvinders-
belofte, die alle jongens moeten afleggen
o.).: Ik zal ernstig trachten:
a. mijn plicht te doen tegenover God,
Koningin en Vaderland een
flinke Nederlandsche jongen te zijo
(ter keuze)
b. ledereen te helpen, waar ik kan
c. de padvinderswet te gehoorzamen*
Die wet luidt
A;t. 1. Het woord van een padvinder
is altijd te vertrouwen.
Art 2. Een padvinder ij trouw aan
het Vaderland, aan de^Konlogln en aan
zijn ouders cn vrienden.
Art. 3. Een padvinder heeft tot plicht
anderen te helpen en voor anderen nuttig
te zijn.
Art. 4. Een padvinder Is een vriend
voor allen en een broeder voor alle
andere padvinders tot welkco sland ook
behoorende.
Art. 5. Een padvinder is altijd beleefd
en ridderlijk.
Art. 6. Een padvinder is een dieren
vriend, zonder overdrijving.
Art. 7. Een padvinder gehoorzaamt
de orders van zijn ouders, hopman en
pitrouilleleider.
Art. 8. Een padvinder is altijd op
gewekt en goedlachsch.
Art. 9. Een padvinder is spaatzaam.
Art. 10. Een padvinder is rein in
gedachten, woord en daad.
Aan den troepleider is liet 1111 om met
een oprecht en eerlijk enthousiasme
voor de schoonheid van de P.v. wet, in
zijn troep een sfeer te brengen van
vertrouwen, hulpvaardigheid en reinheid
en zoo langzamerhand een troep van
jongens om zich heen te scharen, die
allen bezield zijn met hetzelfde doel
n.l. om te trachten de P.v.-wet na te
komèn.
En wat zullen zijn resultaten zijn?
De sfeer, welke een leider in zijn
troep heeft weten te brengen, zal de
grondslag vormen van alle resultaten.
Des te meer hoogstaand deze zal wezen,
des te meer zal Padvinderij voor de
jongens kunnen kunnen zijn. En nu
behoeft er waarlijk niet uitvoerig ge
sproken te worden over de gevaren,
waaraan elk jongensleven blootstaat, om
overtuigd te zijn, welke groote beteekenis
een goede troep kan hebben voor zijn
padvinders. Immers de omgeving waarin
iemand zijn jeugd heeft doorge bracht, is
de voornaamste opvoedster voor zijn toe
komst.
En wanneer men in zijn jongensjaren
ais 't ware wordt „ingeënt" met pad
vindersgeest, dan zal men later een man
in de Maatschappij kunnen worden met
een breede levensopvatting, die weten
zal te geven en te nemen en steeds
in allen en alles het goede zal zoeken.
Dat kan Padvinderij aan de jongens
geven.
Hierin ligt een taak voor allen, die
willen meewerken aan den opbouw van
een betere samenleving.
A. C. SPIJKERMAN.
Hopman
Afdeeling Waalwijk N.P.V.
De verhoudingen tusschen Frankrijk
en 't Vaticaan worden steeds beter. In
afwachting van de aankomst van een
vasten gezant, is de bekende oud-minister
Hanotaux naar Rome gezonden om de
feestelijkheden der heiligverklaring van
Jeanne d'Arc bij te wonen.
De toestand op de spoorwegen is
gisteren ongeveer dezelfde gebleven. De
lijnen, waar het meest gestaakt wordt,
tellen ongeveer 15 pCt. stakers. Op de
andere lijnen is het percentage veel
minder. Wegens de bedreiging me
ontslag hebben gisteren een groot aanta
spoormannen het werk hervat, terwij
lastige elementen door de maatschap
pijen bij tientallen op straat worden
gezet
De staking bij de havenarbeiders en
zeelieden is nog vrij algemeen, hoewel
de arbeid in de havens niet geheel en
al stil ligt. De bootwerkers van Nante
en St. Nazaire hebben zich gisteren bi
de staking aangesloten.
De mijnwerkers in het Noorden en
Pas de Calais staken slechts gedeelte
lijk. Wel is door de organisaties het
besluit genomen, om aan den stakings-
oproer gevolg te geven, maar door velen
wordt nog gewerkt.
De staking der metaalarbeiders te
Parijs.diehedenochtend moest beginnen,
is afgekondigd tegen het advies van de
C. G. T. in.
De commissie alt de Belgische
Kamer, beiast met de groudwetherzlening
heeft besloten den verel9ch'en leeftijd
voor het kiesrecht op 21 jaar te stellen.
Met 10 tegen 8 stemmen sprak de com
missie zich uit tegen het opnemen van
het acilef vrouwenkiesrecht In de grond
wet. Met aigemeene steramen verklaarde
ze zich echter voor het actief vrouwen
kiesrecht, zoodat, Indien de voorstellen
der commissie worden aangenomen, de
Belgische vrouwen geen stemrecht zuilen
hebben, maar wel verkiesbaar zijn tol
afgevaardigde. Het voorstel der socialis
ten om de wet, waarbij aan vrouwen hel
kiesrecht kan worden verleend, In te
trekken, werd aanvaard. De constituante
zal thans over de vrouwenkiesrecht-
kwestie hebben te beslisser.
De commissie sprak zich gunstig uli
over de verkiezing vau 1 afgevaardigde
op de 40.000 inwoner», zonder beper
king van h't aantal Kamerzetels en vooi
een 4 jaarlijksche Kamerverkiezing.
Ten slotte werd de aan de Kamerleden
toe te keaneo jaarlijksche vergoeding Of
12000 francs bepaald.
De commissie uit den Senaat, belasl
met de grondwcthei zlenlng, heeft met IC
tegen 4 stemmen en 1 onthouding be
sloten, dat '/4 van het aantal senatorec
door ccöperaile zal worden gekozen,
De Fransche regeering moet, vol
gens bet II bl., bij de Belgische eet
rekeolng van 400 mlllioen francs Inge
diend hebben, in verband met de tijdeni
den ooilog door haar voor de Belgische
vluchtelingen gemaakte onkosten. Dc
Belgische fegeerlng schijnt met dezr
groote rekening van den grooten bond-
geooot, erg In baar maag te zitten
houdt de kwestie voorloopig nog ge
helm.
Dat liet ontwerp Zondagswet
waarvan we in een vorig nummer eei
en ander mededeelden en dat zoo wa|
alle openbare en andere ontspanningen
op Zondag verbiedt, teu^ij bijzondei
verlof door den gemeenteraad, niet mei
instemming in ons land zou worden
begroet, verwondert ons niet: integen
deel wij kunnen zeer begrijpen dat hel
een krachtig verzet zal uitlokken om
de regeering, van welke wij voor 't
grootste gedeelte niet kunnen begrijpen
dat ze met zulk een ontwerp komt, te
doen zien dat dit niet een aigemeene
volkswensch is en niet strookt met de
opvattingen en begrippen van een groot
deel der bevolking.
Wij lezen nog slechts een paar stem
men
Het Huisgezin (r.-k.) is verre van
geestdriftig. Het heeft, na de practijk
van vde wet van 1815. niet veel ver
trouwen meer in bevordering van
Zondagsrust door wettelijke maatregelen
Het program der katholieke staatspartij)
is op dit punt nog sober en zoo vaag
mogelijk: bevordering der Zondagsrust
vraagt het.
Dat kan een maximum, maar het kan
ook een minimum zijn.
Het ontwerp-R. K. gemeente-program
treedt meer in bijzonderheden, maar!
durft, afgezien v n de winkelsluiting
voor de Zondagsrust niet verder gaa
dan één uur in den namiddag.
Niet, klaarblijkelijk omdat het ni
meer wilde, maar omdat liet tegen de
stroom oproeien niet mogelijk achtte.
Het Vaderland (libverbaast er zie
dan over, dat minister Ruys de Beeren
brouck die. voorzichtig staatsman al
hij is. reeds zoo herhaaldelijk blijk heef
gegeven van den ernstigen wil om ger
onnoodïge twistappels in de Nederland
sche natie te wei pen. zijn hand zo;
steken in hét wespennest, dat Zondags
wet heet.
CHO VA
ZUIDEN,
