Tweede Blad. De Kamer van Koophan del en Fabrieken te Waalwijk, Gemeenteraad. NUMMER 42 ZATERDAG 23 MEI 1920 43e JAARGANG Dit blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavond- Abonnementsprijs per 3 maanden f 1,25 Franco p. post door het geheele rijk f 1,40. Brieven, Ingezonden stukken, gelden en*., francs te zenden aan den Uitgever. Telef. 38. WAALWIJKSCHK EN LANGSTRAATSCHE COURANT, Uitgave: Waaiwijksche Stoomdrukkerij An toon Tieten. Tel egr.-AdresECHO. Prijs der Advertentiën 15 cent per regel; minimum fl.- Reclames 25 cent per regel. doet nogmaals een beroep op ondernemers van inrichtingenvan handelindustrie land- en .uinbouw, besturen van onderwijs enz. enz om onverwijlde toezending van hunne gewaardeerde opgavenvoor zoover nog niet ingekomenomtrent den toestand der bedrijven en inrichtingen onder hun beheer. Zij herinnertdat mededeelingen na j t dezer maandniet meer in het Verslag over igtg kur*nen of genomen. Waalwijk18 Mei 1920. De Kamer van Koophandel en fabrieken voornoemd. Het Klooster Nazareth te Waa'wijk. 1450—1750.) III. Het verloop van dit overzicht brengt mij nu als vanzelf op de kerk- en kloos ter vlsltatlën in de tweede helft der 16e eeuw. Schutjes ik neem hem maar haast altijd aan als mijn zegsman, omdat hij in zijn geschiedenis van het bisdom 's Hertogenbosch over het algemeen voortreffelijk werk heeft geleverd, al moge hij al eens falen - vermeldt daarom trent het volgende: Verschillende visitatlën verspreiden »o/er het klooster veel licht: den 12 »Junij 1566 liet Gerardus van »G-roosbeek, bisschop van Luik, het klooster bezoeken, en vaardigde daarop >den 19 Julij eene verordening van negen >artikelen uir. »De tweede visitatie geschiedde den >9 Mei 1570 namens den bisschop van „'s Boscb, die daarmede het kapittel van >Windesheim belastte het kapittel zond >Qerlacus, prior van Corssendonck. >Theodorus Donk, prior van Etm- »stein en Joannes van Tonger- >1 o o, prlo. van Rugge bij Briclle. Be- halve de mater bestond het klooster >toen uit 19 gesluyerde nonnen cn uit >tten witte of werkzusters. >Den 6 September 1571 kwam de >blsschop Mets lus zelf Nazareth be- >zoeken, en schreef 's anderendaags een »zeer wijze verordening voor, vervat in >19 artikelen; bij die gelegenheid zijn >door den bisschop 17 koorzusters en >elf werkzusters overhoord.* Wat Schutjes hier in algemeene ter men mededeelt, leert de >Analecta Gijs- bcrtl Coeveilncx,* uitgegeven door fr. G. van den Eisen en fr. W. Hoe- v e n a a r s, ons meer in bijzonderheden. De 9 artikelen van reformatie van den 12 Juni 1566, gedeeltelijk in het Latijn geschreven, handelen ia hoofdzaak over het volgende 1. Het weigeren van de biecht te doen aan den biechtvader. 2. Het wegnemen van partijschap de wederzijdsehe liefde onder de zusters. 3. Over het slot. Het in- en uitgaan zal geschieden door de hoofdpoort. De deur bij de slaapkamer der gasten zal altijd gesloten wezen. De zusters, zoowel gesluierde als ongesluierde, mogen zich niet uit het slot verwijderen. Uitzonde ringen voor de procuvatrlx en voor de ongesluierde zusters, welke de gasten moeten dienen. 4. De zusters mogen zich niet uit het klooster verwijderen, om te gaan reizen, tenzij uit noodzaak. 5. Om achterstallige schulden te dek ken, moeten >moeren< verkocht worden. 6. De kloosterzusters mogen niet veel aan landbouw doen, maar het aan het convent toebehoorend land zooveel mo gelijk In pacht uitgeven. Overtollige boden en paarden van de hand doen. Sleehts die beesten aanhouden, die voor de melk en zuivel der nonnen noodig zijn, enz. Den 19 Juli 1&6S deden M i c h i e 1 van Haerl, prior van de regulieren te Utrecht en broeder Dirck Donck, prior van de regulieren te Eemsteijn, publicatie van de bovengenoemde arti kelen. Uit de tweede visitatie van den 7 Mei 1570 (gedaan door broeder G h o e r- linck Dircssen, prior tot Corssen donck, broeder Dirck Donck, prior tot Eemsteijn, en broeder Jan van Tongerloo, prior tot Rugghe bulten Den Briel) blijkt, dat er nogal iets ha perde aan den toestand van het convent. In het desbetreffende handschrift komen o.a. deze zinsneden voor Alzoo nun gheen gout en vynt sondtr schuym, gheen coren sonder cojjnoch gfteen liehaem soe gezont, men vynter wel in een buyl of puystken. Heli is 1 gestraft) en de geplaechtornaat hy sijn kyndtren niet genoch en heeft gestraft. De derde visitatie, den 6 Augustus 1 Schutjes schrijft 6 September 1571, door bisschop M e t s i u s ingesteld, leert ons de namen der 17 gesluierde en der ll ongesluierde nonneu kennen. Zij waren deze 1. Maria Verjuys, priorin, oud 64 jaar, geprofest 48 jaren geleden. 2. Henrica Colen, suppriorln, oud 70 jaar, geprofest vóór 50 jaren. 3. Agnes Millincx, oud 90jaar, geprofest vóór 78 jaren. 4. Elizabeth Pels, raadzuster, oud 70 jaar, geprofest vóór 52 jaren. 5. Anna Smeet s, oud 64 jaar, geprofest vóór 48 jaren. 6. Magdalena Prusers, zang ster, oud 60 jaar, geprofest vóór 4S jaren. 7. Eleonora van der Noot, oud 56 jaren, geprofest vóór 39 jaren. Overleden te Breda 1583. 8 MargarethavanOudheus- d e n, oud 49 jaar, geprofest vóór 35 jaren. 9. L ij s k e n B a c x, kleerbewaarster, oud 56 j aar, geprofest vóór 35 jaren. 10. Elisabeth van Roy, oud 50 jaar, geprofest vóór 36 jaren. 11. Gertrudls Peters, oud 51 jaar, geprofest vóór 36 jaren. Soetken Moens zonder nummer. 12. Maria Mughovel, oud 32 jaar, geprofest vóór 16 jaren. 13. Joanna O 11 e n, oud 30 jaar, geprofest vóór 14 jaren. 14. Elisabeth van Emmlc- hoven. 15. Anna vanBoshusen, custos oud 30 jaren, geprofest vóór 10 jaren. 16. Henricsken van Delpht, oud 26 jaar, geprofest vóór 6 jaren. 17. Catharina Ottep. 18. Agnes Mughoeve 1, oud 74 jaren. 19. Nelleken Claes, »gastwer- ster,« oud 63 jaar, geprofest vóór 39 jaren. 20. Johanna Brlevincx, oud 56 jaar, geprofest vóór 36 jaren. 21. Peterken Hellas, oud 47 jaar, geprofest vóór 26 jaren. 22. Maria van Roy, van Weert ood 50 jaar, geprofest vóór 27 jaren. 23. Gerarda van der Pas, oud 50 jaar, geprofest vóór 27 jaren. 24. Gertrudls Cornells, zie kenverpleegster, oud 41 jaar, geprofest vóór 20 jaren. 25. Maria Peters van Roy, oud 43 jarec, geprofest vóór 21 jaren. 26. L ij n s k e a Z e g e r s, cock ende suster. 27. Mariken Timmermans van Oisterwijck, in de keuken. 28. Leenken Doncx, oud 23 jaar, geprofest vóór 14 jaren. Dit zal wel een abuis zijn. Verder blijkt, dat heer C a r o 1 u s Chaerloes in 1571 reeds 47 jaren of bijna een halve eeuw pater was. Van heer Jan Geeritssoen, die 21 No vember 1566 ook als pater voorkomt, wordt hier niet gesproken. De verordening in 19 artikelen, die bisschop Metslus den 6 September 1571 voorschreef, bevatte in hoofdzaak het volgende a. Bevel aan de zusters om den god- delijken dienst >wel ende perfectelijck ende devotelijck* uit te oefenen en zich daarvan niet te >absenteren<. b. Niemand >absenteere« zich van de biecht en belijde alleen datgene, wat de biecht aangaat. c. De mater moet, naar den regel en de statuten, de kapitteldagen onder houden en straffe die zusters, die van de statuten afwijken. d. Na Completen het slot der getijden van den dag) zal niemand meer den >dormpter*, d.l. de slaapzaal mogen verlaten of in de cellen gaan babbelen. e. Alle zusters, nonnen zoowel als witte zusters, zullen gezamenlijk eten (ten refter of reefter komen) en nimmer afzonderlijk. f. Niemand mag voor zijn eigen profijt spinnen, naeyen, twijntrecken, bleycker, vlas coopen oft vereoopen*, maar alles ten bate van het convent doen. g. Geen der gesluierde zusters mag buiten het slot komen en ook niemand binnen het slot ontvangen. h. De witte zusters mogen maar eenmaal per jaar het klooster verlaten om hare familieleden of vrienden te bezoeken. i. Niemand mag brieven schrijven of ontvangen zonder vergunning van de mater. j. Men mag elkander -geen verwijtin gen doen en geen partijschappen aan- kweeken. k. Wegens den schuldenlast, die op het klooster drukt, mogen geen over vloedige gastmalen gehouden worden, enz. De laatste visitatie in de 16de eeuw geschiedde den 10 April 1572. Behalve dat eenige wenken en vermaningen wer den gegeven aan broeder Gerardus, aan de zusters Magdalena Donck en Magdalena Prusers, die van elkander gescheiden werden aan Lijntken Zegers en Mariavan Oisterwijck en aan Geertrudis Petersen Margaretha Huys- rnans de zuster van den overleden pastoor, werd aan de nonnen bevolen, geen vreemdelingen te vergunnen hun bier binnen de kloosterhalzlngen te be reiden, niet af te wijken van de vastge stelde statuten, na de Completen niet meer uit de slaapzaal te gaan» de kerk te sluiten na afloop van het H. Officie. Ten slotte vermeldt Coeverlocx nog, dat de mater Elisabeth Backx den 10 Juli 1581 In den Heer is ontslapen, dat in hare plaats door de afwezige visitatoren voorloopig werd aangesteld Elisabeth Pels; dat aan Johan nes Riemen, pastoor van Looc-op- Zand en Sprang, werd opgedragen de verkiezing eener nieuwe overste te leiden, wat hij weigerde, dat d n 9Aprll 1584 een brief naar 't klooster werd gezon den, met vermelding dat óf Nelleken Claes van Antwerpen óf Maria Peterssen van Roy priorin zou worden, en dat de proouratrlx was Elisabeth van Emmichov ejn. Elisabeth Backx schijnt maar korte jaren (pl.m. 157610 Juli 1581) mater te zijn geweest. Of er tusschen haar en ElisabethCoenen nog een andere priorin geweest Is, is onbekend en bleek mij ook niet bij mijne onderzoekingen In het archief der Hervormde gemeente. Uit dit archief en wel uit de heilige- geestrekening van 1581 blijkt —enzoo wordt de bewering van Coeverlncx en Schutjes bevestigd dat Elisabeth van Emmichoven reeds in ge noemd jaar al9 >procura»ersse« optreedt, ook later komt haar naam nog eenige ma len voor, zoo in de armmeestersrekening van 1591 tot 1595, als ia die van 1599 Ia de eerstgenoemde o.a. ook eigen handig onderteekend door den toenma- llgen Waalwijkschca pafoor God schalk Nieuwen hnyscnr lc Jodschalcus de No-va domo pastor in Wale- wijck rnanu proprio heet het>Ontfan- >ghen van Emmechoven Int klooster twee »vaet roggen jaerlilcx, tvat VI stuy vers, »vler jaereo, als 71, 72, 73, 74, ende »jaerlijcx I blanck de voorschreven >jaeren, coempt tzamen II gulden IX en een halven stuyver.» In die van 1599 wordt zij alleen genoemd >suster Em mechoven». Of en ia hoever zij een bloedverwante was van den pater Johan van Emmechovenin 1618 en andere jaren pilor der Carthuijsers te Vught, heb ik niet kunnen vinden. Ia 1600 komt Elisabeth Coenen voor het eerst als mater in de Waalwijkscbe archieven (H. tt rek.) voor. Het Bossche schepenregister no. 277 (1608—1609), waarin zij den 12 November 1608 in den naam van Nazareth volmacht geeft aan m r. Jan Denen, klerk der schrijf kamer te 's Hertogenbosch, betitelt haar aldus >eerwerdlge zeer retigleuse jouf- frouwe Elisabeth Coenen, priorinne oft >ma'er des susteren convents van onser •liever vrouwen tot Nazareth byanen Waelwijck». Volgens Schubjes overleed zi] in 1624 en werd opgevolgd door Catharina van Haefteo, die reeds in 1630 afstand vau hare bediening deed. Uit eene lijst, berustende In het bisschoppelijk archief te 's Hertogen bosch, die Dr. Goossens de vriendelijk heid had mij tae te zenden, bevonden zich den 12 November 1630 o.a. do volgende zusters In het klooster Catha rina van Haff.en, mater, Aelhen Daem, Elizabeth Ruffijn, Catharina de Moor Geertruyt van AlfenJenneken van de Wyer, Anneke Geeraerts, Judith Chris- tiaensenBarbara Lamotis, Jenneken Ariens en de adspl-ant-zusters Maria van der Does en Mechelken Zomers. Op deze lijst komt Maria de Cockin 1628 »procuraterse>, niet voor. De boven genoemds adspirant-zuster Maria van der Does werd vele jaren later, gelijk we hierachter zullen zien, tot priorin verkozen. Schutjes vermeldt verder, dat den 13 November 1630 in de plaats van Catharina van Haefteo tot mater werd benoemd Salome van Goch. Dit blijkt een vergissing te zijnzij heette niet Salome van Gochmaar Salome de Cock van Lith, wat duidelijk wordt uit de volgende acten uit het oudste Waaiwijk sche schepenprotocol van 1637—1651 a. 30 Jan. 1643. >Compareerdo voor >ons schepenen der vryheyt van Wael- wijck Merten Mendrlcxsz, bac- >ker, onsen inwoonder, ende heeft gelooft »te gelden ende te betalen aan Joffrouw Salome de Cockmater, ende Ahda *Damiaens, sub prlorinoe, Elisabeth >Rujfin, raetsuater, ende Anneken Wou- *ters, procmatersse, allen van den >cloostere van Nazareth, gestaen ende gelegen binnen dese voorschreven viy- >heyr, ende representerende 't corpus >van den selvea elooster, ende dat daen >ende ten behoeffve van de gemeyne >susteren desselffs eloostere, een jaar- »lijcxe ende etffelycke reothe van 25 gulden(Uit de kandteekenlng van 1 Oct. 1649 blijkt, dat toen zuster Auneke Woufers nog In 't klooster was). b. 5 Maart 1644. >Compareerde voor >ons schepenen der vryheyt van Wael- wijck suster Salome de Cock van Lith, >prlorinne des regularisse elooster van >onse L. vrouwe te Nazaret binnen des? >voorsebreven vryheyt, ende heeft met >haer gecozen voocht iace desen met >handt ende mondt wettelijc ende >effelijc vertegben op een rent he van »vijffihlen gulden jierlijcx Schuijes vermeldt tusschen de jaren 1612 en 1633 oog onderscheidene kloos- tervlsltatica door de bisschoppen M a- sias, Zoësius en Qpho vlus, en beweert dan verde', dat er, vooral na het eindigen van het Twaalfjarig Bestand In 1621, een groote verwarring in het klooster heerschte, maar waarin die ver warring en wanordelijkheden bestonden, geeft hij niet verder aan. Besoijen. J. VAN DER HAMM1N NlCZ. BESOIJEN. Openbare vergadering vau den raad dezer gemeente op Woensdag 19 Mei des avonds ten 6 uur. Voorzitter Edelachtb. heer J. Verwlel. Ongeveer 6.1Ö uur opent de Voorzitter de vergadering aanwezig alle leden. De notulen der vorige vergadering worden na voorlezing onveranderd goed gekeurd en vastgesteld. Aan de orde 1. Ingekomen stukken. Schrijven van de gemeente Vlijmen, inhoudende bet verzoek, adhaesie té willen betujgeu aan een door haar aan do Prov. Staten gericht adres, waarin wordt gevraagd niet te willen goed keuren het besluit van de P N. E. M. om de kleinere gemeenten f 1500 meer te laten betalen In den aanleg van de kabelkosten. Inmiddels is van de P. N. E. M. bericht ingekomen, dat ze deze kosten niet In rekening zullen brengen. Voorzitter. Vanaf deze plaats mag een woord van hulde en dank aan den heer v. d. Ven, burgemeester van Vlijmen, niet worden onthouden. Hij heeft door zijn werken vcoral voor de plattelands gemeenten, een belangrijk fiaantleel voor deel weten te behalen. Schrijven van de Ged. Staten, houden de het verzoek de jaarwedden van de wethouders In deze gemeente te willen vaststellen op f87.50. De raad heeft een vorig jaar echter dit bedrag reeds gebracht op f 100 en nu stellen Burg. en Weth. voor dit zoo te behouden. Daartoe wordt met algemeene stem men besloten. Voorzitter. Ook wenschen Ged. Staten gaarne te z\ea, dat de presentle-geldeo voor de leden van den raad worden herzien. Deze zija gebracht op f 100. Bij nadere besprekingen komt het Burg. en Weth. echter gewenscht voor het presentie-geld te brengen op f2.50 per vergadering. Is een lid dus afwezig dan ontvangt hij niets. Dit bedrag wordt voor de meeste commissies ook gegeven. L. Verwlel. Hoeveel vergaderingen worden er per jaar gehouden? Voorzitter. In 1916 zijir. er 8 gehouden, in 1917 11, in 1918 7 en in 1919 8, dus zegt maar gemiddeld 8 per jaar. Dat wordt dan een bedrag als alle leden steeds ter vergadering komen van f 140. L. Verwlel. Dan heb Ik geen bezwaar om dat het een onbeduidend verschil is. Aldus wordt besloten. Verzoek van De Hanze om ook In deze gemeente eene verplichte winkel sluiting te brengen. De Voorzitter zegt dat dit schrijven reeds aangehouden is teneinde de be slissing van Waalwijk af te wachten. Werd het in Waalwijk niet aangenomen, dan zou het voor deze gemeente niet doenlijk zijn geweest daarmede te be ginnen. Nu echter is het een ander geval- Nu Waalwijk er wel toe overgaat stellen Burg. en Weth. voor ook hier een ver plichte 8-uur sluiting ln te voeren. In principe kon daa'toe reeds worden be sloten en dan kin in oveileg met het gemeentebestuur van Waalwijk een ver ordening worden samengsteld. Passier. Ia Waalwijk Is het aangeno men maar ze kunnen het invoeren over 100 jaar als ze wilier, want een datum i9 niet vastgesteld. De Voorzitter zegt dat dit niet de bedoeling Is en in de eerstvolgende ver gadering welke ln Waalwijk wordt ge houden, zal de verordening wel worden vastgesteld. Hij heeft den secretaris van Waalwijk verschillende verordeningen ter hand gesteld en nu zullen ze voor belde gemeenten een geschikte verordening ontwerpen. De heer Passier juicht het toe als in Waalwijk tot 8-urlge winkelsluiting wordt overgegaan, Besoijen daaila volgt. Met algemeene stemmen wordt be sloten daartoe over te gaan. Schrijven van den Nederl. Bond van Gemeenteambtenaren, houdende het ver zoek de pensioenen te willen verhoogeo. Wordt ter fine vau advies In handen gesteld van Burg. eo Weth. Schiijven van de gemeente Oud- Bcijerland, houdende het verzoek aan een door haar aan de Regeering gezon den adres, waarin wordt aangedrongen om spoedig alle politie aan het Rijk te verbinden, adhaesie te willen betuigen. De Voorzitter stelt voor dit schrijven voor kennisgeving aan te nemen aan gezien in den laatsten tijd door alle mogelijke gemeentebesturen in het wilde weg maar moties en adressen aan de Regeering worden gezonden. Burg. en Weth. zijn van meening dat men zich voor dergelijke zaken heeft te wenden tot de Nederl. Ver. van Gemeenten. Deze vereeniging beschikt over voldoen den Invloed om maatregelen te nemen. Both. Het is onmogelijk voor de Re- geering alle dergelijke adressen te lezen. Voorzitter. Het Is niet organisatorisch ook. De Regeering pleegt wel overleg met de vereeniging van Ned. Gemeenten. Schrijven van dea Minister inzake verstrekking van bruinbrood. De Voorzitter zegt dat de Minister, alvorens met het verstrekken van bruin- brood te staken, eerst de meenlog van de burgemeesters ln deze wenscht te vernemen. Aangezien dit van zoo'n groote beteekenis is, wenscht hij de meening van den raad eerst te booren. Zou tot opheffing worden besloten, dan zou dit voor de gemeente eene besparing bren gen van f 60 tot f 80 per week. Spreker gelooft ook niet dat opheffing daarvan stagnatie in de broodvoorziening zal brengen, alhoewel de prijzen wel met eenige centen zullen worden verhoogd. De heer Couwenberg zegt reeds laog den weosch te hebben uitgesproken dat tot opheffing van bruinbrood zou worden overgegaan. Nu de prijs van het tarwe echter zoo Is gestegen, begint hij een beetje huiverig daarvoor te wordeo. De heer Both wijst er op dat de prijs vai het tarwe In Amerika reeds is gestegen tot f 50 per 100 K.G. De heer Passier vraagt of bruinbrood nogal wordt gegeten waarop de heer Both bevestigend antwoord. De heer Couwenberg merkt op dat de prijs van het tarwe respectievelijk gestegen is met f 5, f J0 en f 3, dat is ia drie weken tijds f 18 en nog wordt algemeen eene hoogere prijs verwacht. De Voorzitter is van meening dat het publiek zich langzamerhand toch aan eene hoogeren prijs van het brood Z3l gaan moeten wennen. Nu betaalt 't publiek het toch reeds ln den vorm van belastlngpnpler. De heer Both geeft zulks gaarne toe maar hij vreest dat dan een zeker deel, vooral de arbeiders, eene broodbelasting te betalen zullen hebben. De heer Groenen zegt meermalen te hebben hooren beweren, dat met het bruinbrood ontzettend wordt geknoeid en is dit werkelijk zoo, dan is het drin gend noodig dat 't wordt opgeheven. De heer Couwenberg zegt, alhoewel er veel voor te gevoelen om op te heffen dit thans ter wille van den werkman nog niet zou willen doen. De heer Groenen vraagt hoe het bruinbrood nu is en wat het zal kosten indien het vrij komt. De heer Both wijst er op dat dit aan merkelijk zal schelen. Spreker noemt eenige huishoudens waar het zeker 3 a 4 gulden per week zal schelen. De heer Couwenberg vestigd de aan dacht er nog op, dat hier in deze ge meente in 9 dagen tijds ongeveer 5000 pond wordt verbruikt. Ook wijst spreker er op dat thans niet meer kan worden geknoeid. De heer Groenen acht dit verschil te hoog en wil na deze mededeeling deze aangelegenheid nog eens aanhouden tot eene volgende vergadering, waartoe met algemeene stemmen wordt besloten. Schrijven van Ged. Staten, houdende het verzoek aan de politie-scbool te Hilversum eene subsidie te willen ver- leenen. Burg. en Weth. stellen voor niet op het verzoek in te gaan, wijl politie rijks zaak is. Met algemeene stemmen wordt daar- i ZUIDEN,

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1920 | | pagina 5