binnenlandT
Gemengd Nieuws
Laatste Berichten.
Qroote
3-weeksche
seriefilm.
DUSSEN. Dinsdagmiddag geraakte
alhier een reiziger van de firma Bogerts
en Co. in landbouwmachines te Tilburg,
door onbekende oorzaak tusschen de
door genoemde firma geplaatste dorsch-
machine bij den heer Van Etten, land
bouwer alhier.
Met gebroken pols, hoofdwonden en
zware inwendige kneuzingen werd de
man, na yerbonden te zijn door dokter
Överbosch uit Almkerk, denzelfden
avond met een ziekenauto, die ge-
requireerd was uit Tilburg, huiswaarts
gebrachtzijn toestand is vrij ernstig.
MEEUWEN. Voor de militielichting
1922 zijn alhier ingeschreven 7 personen.
Het Bestuur voor Christelijk on
derwijs heeft zich alhier tot den Raad
gewend met verzoek de openbare school
te mogen overnemen ofwel gelden be
schikbaar te stellen voor den bouw van
een nieuwe bijzondere school.
Het plan bestaat een groot aantal
personen- en goederenwagens aan te
schaffen. De onderhandelingen omtrent
de levering in den kortst mogenlijken lijd
worden reeds met buitenlandsche fabrie
ken gevoerd Behalve het wagenpark
zal ook het aantal locomotieven niet
onbeduidend worden uitgebreid. Daar
gebleken is dat de door Duitschland te
leveren type locomotieven wat trekkracht
en snelheid aangaat, beter voldoen dan
die van Engelsch fabrikaat is het vrijwel
zeker dat de locomotieven uit Duitsch
land zullen worden betrokken.
Het Haagsch Corr. bureau meldt
Woensdagavond te 9 uur 30 is ge
durende nachtelijke oefeningen met ge
doofde lichten in de Wielingen Hr Mr.
mijnenlegger „Hydra" door een der bij
de oefeningen betrokken torpedobooten
aangevaren.
Niettegenstaande alle pogingen om
het schip drijvende te houden, is Hr.
Ms. Hydra in 9 vaam water gezonken.
De commandant had na de aanvaring
het schip door het grootste deel der
bemanning doen verlaten en was zelf
met 6 der opvarenden aan boord ge
bleven, totdat zinken niet meer te voor
komen was.
Op de aanvarende torpedoboot zijn
door ontsnappenden stoom van een ge
sprongen stoomleiding 6 der opvarenden
gewond, waarvan 5 licht- en een niet-
a levensgevaarlijk. Op Hr. Ms. Hydra zijn
geen persoonlijke ongelukken te betreu
ren. De torpedoboot is behouden te
Vlissingen aangekomen.
De commandant van de Hydra en de
6 tot 't laatst aan boord van den mijnen
legger achtergeblevenen, werden later
in een sloep door ter assistentie gezon
den vaartuigen opgepikt.
Invaliditeitswet.
in 1920 werden door de Rijksver
zekeringsbank toegekend
7302 Ouderdomsrentenjjtot een totaal
bedrag van f 1.105.442.per jaar.
218 Weduwen renten tot een totaal
bedrag van f 39.579.02 per jaar.
767 Weezenrenten tot een totaal be
drag van f 141.383.32 per jaar.
Voor den Raad van Arbeid ie Tilburg
gelden de volgende cijfers
187 Ouderdomsrenten tot een totaal
bedrag van f 28.158.— per jaar.
5 Weduwenrenten tot een totaal be
drag van f 936.— per jaar.
21 Weezenrenten tot een totaal be
drag van f3.931.20 per jaar.
Dat ook artikel 99 en 100 der Inva
liditeitswet loyaal toegepast worden,
blijkt hieruit, dat in 1920 op kosten
van de Rijksverzekeringsbank 209 ver
zekerden ter verpleging in een sanatorium
en 166 verzekerden ter observatie wer
den opgenomen, waarbij verdere ver-
pleging alsnog kan volgen.
Door tusschenkomst van den Raad
van Arbeid te Tilburg werden opge
nomen 5 verzekerden ter verpleging en
3 verzekerden ter observatiebij deze
laatsten zal nader worden beslist of
verdere verpleging nuttig is.
Arbeiders, die nog geen rentekaart
hebben, raden we nogmaals aan zich
aan te melden bij den Raad van Arbeid.
Begrijpt uw belangWat dezer dagen
de Raad van Arbeid meldde over
zekeren van L. te H kan ook U over
komen. Denk eens aan de finantiëele
schade, die gij U en de Uwen kunt
aandoen. Bedenk, dat gij daarnaast
strafbaar zijt Wacht geen dag langer!
Iets over het schoolwezen en het
Êchoolmeestersambt uit den
oude a tijd.
1.
Het" is eene vrij moeilijke taak eene
slechts aan zeer matige eischen beant
woordende schets te geven van het
schoolwezen hier te lande in den ouden
tijd Een eigenlijke geschiedenis daarvan
is er, helaasniet. Eenig licht over het
onderwijs in de Middeleeuwen en den
lateren tijd is ontstoken door Moll
kerkgeschiedenis in de
door Söhngen in zijn
dissertaiie over dej
Middeleeuwen door
„Kerkelijk en maatschappelijk
door professor Blok in zijn
,Neder1andsche
Middeleeuwen"
Amsterdamsche
school in de
Schotel
leven"
„Geschiedenis van het Nederlandsche
volk" en zijn „Hollandsche stad" door
Picardt, van Schaijck e.a. in onderschei
dene tijdschriften.
Voor het opdiepen van bijzonderheden
over het onderwijs in eene Hollandsche
stad uit de vroegste eeuwen zijn vooral
de stedelijke keur-, memoriaal- en reke
ningboeken bronnen van onderzoek ge
weest deze toch bevatten over een
tijdsverloop van eenige eeuwen allerlei
verordeningen voor de stedelijke huis
houding, ook voor het onderwijs. Voor
hunne kennis van het schoolwezen te
platten lande kon door genoemde schrij
vers uit geen bepaalde bronnen worden
geput! slechts hier en daar werd uit
een bestoven „heerlijk" of dorpsarchief
een enkel documentje te voorschijn ge
bracht, dat een flauw kijkje gunde op
het leven van den Middeleeuwschen
schoolmeester.
Anders werd djt in de tweede helft
der 16e eeuw, toen de Reformatie, met
de bedoeling en de begeerte om de ge-
heele maatschappij tot de „gereformeerde
religie" te bekeeren, hare ijzeren vuist
ook klemde om het schoolwezen en den
schoolmeester. In het tijdsverloop van
1580 tot 1795 verschenen onderschei
dene geschreven en gedrukte school
verordeningen, schoolreglementen en
schoolinstructies, zoo vanwege de Sta-
ten-Generaal en de Gewestelijke Staten
als "van de stads- en dorpsmagistraten.
Meest al die instructies zijn samengevat
in het Groot- en Kerkelijk Placaatboek,
zoodat deze oude folianten voor onze
kennis van het schoolwezen over de
laatste drie eeuwen haast de eenige
bron zijn waaruit overvloediglijk kan
geput» worden.
Korte Beschrijving
van „Globetrotter uit Liefde".
3e en 4e Hoofdstuk.
(Wordt vervolgd.)
Bijprogramma
1. KAUKASUS,
Natuuropname.
2. HUISELIJK GELUK,
Komisch.
3. PATHÉ REVUE 22.
Diverse.
4. FRITSGILI ZOEKT EEN
WONING, Komisch.
Gaat nu Zondag zeker eens zien
Het zal niemand berouwen
PRIJZEN ALS ALTIJD.
In spijt van die talrijke reglementen
bleef een eigenlijke wet op het onder
wijs. die bindend was voor de gansche
republiek der Vereenigde Nederlanden,
echter uit en moest ook uitblijven, wijl
ons land een echte „warwinkel" was
van plaatselijke toestanden en gebruiken.
Voor de Generaliteu»'a„den niet het
troetelkind der Algemeene Staten voor
waar werd na 1648 wel eene meer
bindende verordenidg gemaakt, maar
een eigenlijke onderwijswet kan men
het schoolreglement van 3 Mei 1655
ook niet noemen.
Eene andere, hoewel eenigszins ver
dachte, bron voor onze kennis omtrent
het onderwijzersambt, vooral over de
18de eeuw, zijn de libellen de Oranje
vorsten en op sommige scheeve toe
standen in de republiek, die hoofd
zakelijk in de tweede helft der 18de
eeuw in onnoemelijken getale werden
verspreid.
Beproeven wij nu, aan de hand van
bovengenoemde gegevens en geholpen
door wat wij zeiven hier en daar uit
sommige archieven opdiepten, een
eenigszins meer dan flauw beeld te geven
van het onderwijs hier te lande en den
onderwijzer der jeugd uit vroegeren tijd.
De oprichting van scholen hier te
lande verliest zich in den nacht der
eeuwen. Zonder veel van de waarheid
af te wijken, kunnen wij veilig aan
nemen, dat keizer Karei de Groote
een man die zijn tijd eeuwen vooruit
was de baanbreker voor het onder
wijs is geweest. Hij beval het oprichten
van zoogenaamde parochie- of kerk-
scholen, in het begin hoofdzakelijk be
stemd tot het opleiden van geestelijken.
Deze zijn de oudst bekende. scholen,in
deze streken De onderwijzers daaraan
verbonden waren natuurlijk alleen geeste
lijke personen. Tot aan het begin der
13de eeuw schijnen deze scholen
naast enkele kloosterscholen de
eenige te zijn geweest, waar eenige
kennis kon vergaard worden Anders
was er niets. Wijl het onderwijs, hier
gegeven, echter wel wat eenzijdig was
en weinig gaf voor het maatschappelijk
leven, werd er in den loop der 13de
eeuw hier en daar ook een stedelijke
school opgericht, die in onderscheiding
van de kerkschool groote school werd
genoemd. Aanvankelijk behoorden beide
soort van scholen aan dén landsheer
of Graaf, die ze verpachtte.
Fioris V was de eerste graaf, die
sommige scholen, o.a. die van Dordrecht,
aan de poorters afstond, welk voorbeeld
van lieverlede door andere graven werd
gevolgd, zoodat ten tijde van hertog
Aelbrecht van Beijeren (2e helft der
14de eeuw) bijna alle Hollandsche steden
een school in eigendom bezaten. Hoe
willekeurig soms met die scholen werd
omgesprongen, bewijst het voorbeeld
van Haarlem, waar graat Willem VI in
1404 de schooi ten geschenke gaf aan
twee zijner hovelingen, die ze op het
voordeeligst konden verpachten, wat
zeker niet de beste weg kon genoemd
worden om een knap rector of school
meester te verkrijgen.
Aanvankelijk werden genoemde scho
len nog alleen verpacht aan priesters
of monniken, die zeiven onderwezen of
arme klerken tegen gering loon tot
schoolmeester aanstelden. Van dezen tijd
(plm. 1400) dagteekent ook het oprichten
hier en daar van bijzondere scholen
maar meestal was het den poorters ver
boden hunne kinderen naar eene andere
dan de stadsschool te zenden, tenzij
deze den leeftijd van 17 jaar hadden
bereikt. Handelde men in strijd met dit
verbod, dan moest een boete betaald
worden, hetzij aain de stad of aan den
schoolmeester. Voor Delft en Haarlem
o.a. bedroeg deze boete „drie pond"
voor hem, die zijn kinderen „ter scole
„doet gaen elwaert dan in die stede
„scole, ten waer by goetduncken van der
„stede scoelmeester." Te 's Gravenhage
betaalde men 2 carolus gulden aan den
rector. In 1548 bedroeg het tractementvan
een schoolmeester aan de groote school
te Delft, die enkel voor de jongste
kinderen werd aangesteld, 42 carolus
gulden. De desbetreffende acte uit het
memoriaalboek van burgemeesteren al
daar luidt aldus: „Florijs Outwijnsz is
„angenomen by burgemeesteren, omrae
„inde groete scole die jongkste kynderen
„te leren lesen ende scriven ende daer
„zynen gehelen tijde, inder schole zijnde,
„te moeten toe scicken ende employeren,
i „sonder daer yet anders te moeghen
„doen off te handen trecken. Er.de oyck
„die kuere in d'een kereke te bewaren,
„sulex dat behoirt, mits dat burge
meesteren hem jairlixs betaelen sullen
„voir zynen arbeyt XLI1 carolusse guldens
„daer die stadt toe betalen sal XXXVI
„carolus guldens ende die rectoer VI
„carolus guldens. Ende bevindende,
„dat hy hem zeer wel draghetin zijnre
„officie, soe sai men hem noch een
„doeghde tsiaers doen van III ofte VI
„gulden, Actum den XV Decembri anno
XVC XLVIII." Hij moest dus in het koor
medezingen en ontving bij goed oppassen
een doeghde, dat is een douceurtje van
3 of 6 gulden,
Een kenmerkende toestand in de
Mideleeuwen was het streven der
geestelijkheid otn het onderwijs in alle
scholen in hare hand te houden en
leeken als onderwijzers te weren. Dat
streven bleef echter niet altijd opgaan,
want de stedelijke magistraat begon
van lieverlede om welke reden dan
ook leeken als bezoldigde onderwijzers
aan te stellen. De macht van zoo'n
schoolmeester in de Middeleeuwen moet
niet al te gering geacht worden. Zij was
op sommige plaatsen zoo groot, dat hij
een door schepenen tot geeseling of de
galg veroordeelden scholier kon op-
eischen, om hem in de school te corri-
geeren Daar werd dan de schuldige
met roede, bullepees of plak tot bloedens
toe geslagen, langs den grond gesleurd
of in een zak buiten het raam gehangen.
De schooljeugd maakte het er ook
wel naar. Zij schold de goede lieden
voor Hoek of Kabeljauw, ontstal den
i voorbijgangers de eetwaren die zij droe
gen en sneed in de kerk de neuzen der
beelden af of naaiden de kaproenen en
rokken der biddenden aan elkander. Het
onderwijs droeg geringe vruchten, maar
verbeterde eenigszins, toen na de uit
vinding der boekdrukkunst de hulpmid
delen vermeerderden. Ook meene men
niet, dat de schoolmeester der 14de en
15de eeuw geheel en al de onderdanige
dienaar was der geestelijkheid, gelijk dit
onder de Republiek der Vereenigde Ne
derlanden het geval was. Wel was hij
ook vooral ten platten lande een
half kerkelijk persoon, die op een dorp
door de gemeene geburen, die pastoer
metten kerekmeesters ende heylige geest-
meesters werd aangenomen, die velerlei
kerkediensten moest verrichten, welke
tegenwoordig een koster doetmaar
zoozeer een slaaf van den pastoor als
de 17de eeuwsche schoolmeester was
van dominé of kerkeraad, daar was het
verre vandaan. Nochtans was zijn ambt
niet veel bijzonders en droeg ook zijn
onderwijs geringe vruchten. Van een be
paalden onderwijzersstand was toen even
min sprake als in de volgende eeuwen
Besoijen. J. van der Hammen Nicz.
Te Odoorneveen Is de 19-jatige
f. Steenbergen door het op hol gaan der
paarden van den wagen gevallen en aan
de gevolgen van den val overleden.
Bij een feilen brand gister enmorgen
vroeg te Rotterdam uitgebroken is de
93-jarige wed. J. S. op haar bed door
den rook gestikt. Een spuitgast liep ern
stige brandwonden op.
Te Dalen is de vrouw van den
timmerman W., die een zweertje in hgu
gezicht doorstak, aan bioedvergifti^^
overleden.
Te Biggekerke kreeg de 16-ja»ige
landbouwerszoon L. Dekker een trap van
een paard. Na enkele dagen van hevig
lijden is hij in het gasthuis te Middelburg
aan de gevolgen overleden.
Te Hulst is de paardenslachter
F. S. die op een paard zonder teugel reed
er van afgevallen waardoor bi] een ga
pende wonde aan het hoofd opliep. Na
eenige uren Is hij in bet R. K. Liefde
huls. waarheen hij vervoerd was, overle
den.
AMSTERDAM Naar het persbureau
Vas Diaz verneemt, 'is er tusschen de
verschillende vrijz. partijen thans alge-
heele overeenstemming bereikt inzake
de fusie. De nieuwe staatkundige partij
die als resultaat van„deze fusie zal wor
den gesticht, 'zal den naam dragen van
Vrijheidsbond.
1
Flora-Bioscope. - Waalwijb.
Globetrotter nit
als een succes voor Bsstuur en leden
van de krans geboekt mag worden en
mogen zij met groote voldoening op
dezen avond neerzien, f 1000.zegge
een duzend gulden, mocht het Bestuur
van 'tG.oene Kruis als batig saldo van
de Bazaar ontvangen. Hat eerste wat ons
te ziea gegeven werd had betrekking
op het hulp verleenen aan de lijdende
menschheid Een »slagveld» waarop
een gewonde soldaat, naast hem zit een
dokter, over hem heengebogen een
Roode K uis zuster met een lantaarn in
de hand. Onwillekeurig gingen onze ge
dachten terug naar de beuschs slagvel
den waar duizenden bij tienduizenden
werkelijk gewond lagen, wachtend, helaa9
vaak tevergeefs, op dokter of zuster.
Het was een prachtig tableau.
De tweede groep, gevormd door 5
meisjes, stelde Oude jaar voor. Eés had
een scheepsroeper aai den mond, 2
zateu geknield wijzende naar de klok,
die juist 12 slagen deed hooren. Een
ernstige yoorstellingterwijl klonk het
steeds zoo roereode
Uren, dagen, maanden, jiren,
Vliegen als een schaduw heen, enz,,
begeleid met muziek.
Het ligt niet in onze bedoeling alle
voordrachten te msrooreeren, nog een
tweetal willen wij noemen. »Haar kleia-
kiua» van Nanua de Wijs Mouthon,
meesterlijk voorgedragen door Mej Kteijn
en Mej. H. van Dongen. Het langdurig
applaus bewees wel, dat deze voordracht
blzonder la den smaak viel, vandaar
dan ook dat een gedeelte herhaald werd.
Zoo ging het ook met de «Gymnastiek
les der Zwammerdamsche Boeren» «Ge
zelligheid kent geen tijd», dat onder
voeden we allen; omgevlogen wa-en dv
uren van genotvol samenzijn en zeer
zeker uit aller genoodlgden hart was
het woord van dank door een hunner
tot Bestuur en Leden van de Dames-
krans gesproken.
O
Fred Barlow weet, door de kleereu
van zijn tegenstander aan te trekken
de trawanten van Don Carnero te
misleiden en vlucht met Carmen, liet
rijtuig van Carnero medenemend. In
het huis van Don Angelos, Carmen's
voogd, worden zij ontvangen door
een jongeman, die zij voor een knecht
houden, maar die in werkelijkheid
een handlanger is van een bandiet
uit het gebergte „de Uil" genaamd.
Terwijl deze zijn meester met de
aanwezigheid der reizigers in kennis
stelt, geeft Fred aan Carmen liet tes
tament dat haar in het bezit van een
groot fortuin stelt. Maar tot zijn ver
wondering weigert zij het daar ze
liever arm blijft dan een fortuin aan
te nemen dat haar aan allerlei intri
ges blootstelt. Even later worden zij
door een bende bandieten overvallen
en gevankelijk naar het nest van
„den Uil" gebracht. Deze geeft hun 5
dagen bedenktijd, ofwel een grooten
losprijs betalen, of de dood.
Fred. Barlow kan dit geld gemak- I
kelijk betalen doch mag niet volgens
de bepalingen van zijn weddingschap.
Don Carners is achter de verblijf-
plaats van Carmen en Fred gekomen
en betaalt den lospijs voor Dona Car
men. Deze wordt geblindoekt uitge
leverd. Zij bedankt haar weldoener
zonder hem te zien. Wanneer echter
het doek wordt weggenomen ziet ze
zich tot haar ontzetting in de macht
van haar grootsten vijand.
Ook Fred Barlow is het gelukt uit
de klauwen van „den Uil" te ontsnap
pen en vernemende dat Carmen door
Carnero gevangen genomen is, snelt
hij haar te hulp.
Door samenloop van omstandighe
den komt hij in het beit van een bom,
die hij in een put werpt, en van de bij
de ontploffing ontstane verwarring
profiteerende gelukt het. hem Don
Carmen in veiligheid te brengen
Fed wil thans zijn reis om de we
reld voortzetten, doch vergist zich in
een schip en komt weer in zijn woon
plaats terecht. Hij wil aan Miss Doris
Hunter het mislukken van zijn plan
melden, met een flauwe hoop dat haar
hart nog spreken zou, maar hij ver-,
neemt bij het binnenkomen reeds de
stem van Oscar Gladde en de woor
den die hij opvangt doen hein beslui
ten voor altijd van haar af te zien.
Intnsschen is Dona Carmen weder
om door Don Carnero gevangen geno
men en heeft Fred om hulp verzocht.
Deze aarzelt niet en het slot van dit
hoofdstuk is dat Carnero door de po
litie gevangen genomen wordt en Do-
na Carmen dus niets meer van liem
te duchten heeft.