T weede Blad Gemeenteraad. NUMMER 18 ZATERDAG 5 MAART 1921. lets over het school we «en en het sehoolmeeatersambt uit de<» ouden tijd. II. De 16de en 17de eeuwen waren voor ons land tijden van groote verandering, niet enkel wat de kerk, maar ook wat de school betrof. Allerwegen werd in Holland en Zeeland de Reformatie in gevoerd, de Roomsche parochiekerken aan de Hervormden afgestaan, de pas toors öf verjaagd óf gedwongen hun rokje om te keeren en dan als predi kanten bunne oude gemeenten te blijven bedienen, Roomsche schoolmeesters ver boden verder onderwijs te geven. Het Protestantisme vierde hoogtij en ook het schoolwezen moest van de nieuwe leer geheel doordrongen wordende school en het onderwijs moesten één met de kerk wordende Geretormeerde kerk het hoofd, de schoolmeester de onder danige dienaar. Hetzelfde geschiedde ook na 1648 in Noord-Brabant en Limburg, de zooge naamde Generaliteitslandenalle Room sche schoolmeesters werden afgezet en Hervormde voor hen in de plaats gesteld. De volgende plakaten en reglementen werden daartoe van 1580 tot 1795 door de regeerlng uitgevaardigd a. Placaten van den 20 December 1381 en 21 November 1384, o.a. op het stellen van de schoolmeesters, b. Placaet en Ordonnantie van de school-ordeninge, die men voortaen sal houden en observeeren binnen dtn lande en gratffelijkheyd van Zeeiand (en van Holland met West-Vriesland), d d 8 Feb. 1583. c. Sckoolordening in Zeeland, d.d. 20 Juni 1590. d. Octrooi voor die van Overfiacqué om 20 stuyvers op ieder tonne bitrs van de tappers te mogen heffen tot onderhoud o.a. voor het schoolmeestershuis, d,d. 19 Dec. 1603. e. Sehool-ordre, gemaeckt ende ge- arresteert by de heeren Staten van Hol land en West- Vrieslant over de Latijnsche schooien binnen den selven lande, d.d. 1 Oct. 1625. f. Resolutie noopende de schoolmeesters op de dorpen, d.d. 27 Feb. 1627. g. Resolutie van Gecommitteerde Ra den, hoe een schoolmeester, door den ambachtsheer, aangesteld, aen den kerke- raad te presenteren op een prenve van het .voorleger- en voorzangersckap van de kerkd.d. 7 Oct. 1631. h. Schoolreglement in de steden ende ton platten lande in de heerlijkheden en dorpen, staendc onder de Generaliteyt, d.d. 3 Mei 1655. i. Renovatie van de eerste, vijfde en sesde art. van voornoemt schoolreglement, d.d. 27 Mei 1658. j. Resolutie voor voorlezers, kosters en schoolmeesters onder de Generaliteit, d.d. 20 Juli 1709. k. Schoolreglement m de Generaliteit, d.d. 31 Maait 1725. 1. Ordre op de examens der s e kool mees ter s in de Generaliteit, d.d, 7 Jaa. 1733. Aan de haod van bovenstaande ver ordeningen wil ik beproeven U den schoolmeester van vóór 1800 voor te stellen 1. Als onderwijzer der jeugd. 2. Als koster, voorleger en voorganger. 3. Als klokluider. 4. Als klokopwinder. 5. Als gedsdienstonderu.ijser of cate chiseermeester. 6. Als doodgraver. 7. Als bij houder van het begrafenis- of doodboek. 8. Als bode van dtn kerkeraad. 9. Als aannemer van publieke werken. De schoolmeester der 17de en 18de eeuw kwam over het algemeen voort uit den netten, soms vrij gegoeden burger stand, Toegerust met eenlge zeer opper vlakkige kennis onzer moedertaal, alle gedrukte boecken en geschreven brieven, inzonderheid de Schrift goed kunnende lezen en dat in zekere zalvende cadence die noodig scheen om aan de heiligheid des goddelijken Woords nog meer heilig heid en waardigheid bij te zetteneen prachtige hand schrijvende, vooral be staande in het trekken van halen en krullen een groote vaardigheid hebben de in het oplossen van vraagstukken naar bepaalde modellenin het bezit van een paar sterke longen, om vooral het zingen der psalmen Davids recht te laten wedervaren, en eindelijk een vroom en godzalig leven leidende deed hij examen voor den Raad van State, voor de kerkelijke Classis of voor gedepu teerden dier Classis, en werd niet of wel toegelateo. In het laatste geval moest hij alvorens schoot te mogen houden nog onderteekenen de confessie en den cathechismus, vastgesteld bij de Synode van Dordrecht van 1618 en 1619, waarbij hij zich schriftelijk ver bond de gereformeerde leer getrouw te blijven en ziek te henden aan hetgeen door gemelde Synode voor het ware geloof was aangenomen. Dan deed hij zijne intrede in de school en moest de kinde ren, naast het lezen, doen leeren het Onze Vader, de Twaalf articulen des geloof s, de Tien Geboden, het morgen en avondgebed, mitsgaders het gebed voor en na den eten. De vraag of hij in slaat was heldere denkbeelden en juiste be grippen aan te brengen over de in leven voorkomende zaken het eerst noodige om ontwikkelde menschen te vormen bleef geheel op den achter grond. Was hij slechts goed gerefor meerd, een vroom en godzilig man en een trouw dletaaar der Staten, dan was hij klaar Zijne kleeding in de school bestond hoofdzakelijk uit een langen sitsen of bont katoenen mantel en een slappen vilten hoed op het hoofd, welke laatste alleen bij zeer gewichtige gelegenheden werd afgezet. Zoo'n schoolvertrek was in de stad meestal een lang, smal vertrek op de tweede verdieping, niet zelden een vochtige kelder, en bij zomerhitte zat de meester met zijne leerlingen soms onder de luifel. Dikwijls was het vertrek in voor- en achterschool verdeeld, om de rijken van de armen te kunnen onder scheiden. Kapstokken waren er niet, want de kinderen zaten in de school, zooals zij van de straat kwamen, met hoed of muts op, die tijdelijk in de hand werd genomen bij het bidden en bet opzeggen der les. De schooltijden begonnen in den zomer meestal om acht, iin en vijf uren, en menig kind, dat zijp noenmaal medebracht, bleef van 's morgens ach' tot 's avonds zeven In het duffe school lokaal. Midden in de school stond 's mees ters k theder, waaraan plak, roede en eztlsbord hingen, geduchte teekenen een mooi vers onder «die kaart*, althans wanneer ze, gelijk met velen hunner het geval was, ook leveranciers waren van alle soorten van verjaar-, bruilofts- en nieuwiaarsgedichten. Meester Hendrik Zeel, schoolmeester In de Wolvenstraat te Amsterdam In het midden der 17de eeuw, moge ons daarvan een voorbeeld geven. Zijne aanbeveling luidde aldus «Liefhebbers, sta wat stil, bedwing uw vlugge treden, «Doorlees dit weinig schrift van hoven tot beneden, «Mijn dienst ik presenteer, om yder zijn begeeren, «Al wat hier onder staat perfect en wel te leeren «Latijn, Hoogduitsch, muziek, prompt lezer en wel schrijven, «Boekhouden, cyfren meê, om koop manschap te drijven. «Dit alles op het kort. Ook doen jk mijn verpligteo, «Te maken aaar Uw wensch èn jaar- èn Trouwgedichten.* Andere schoolmeesters, die meer van moraliseeren dan van poëtiseeren hielden, schreven een deftige zedespreuk voor hunne luifel, ais «Daar is geen silver of vergui', «Zoo schoon ais 't leven zonder schuit.* Of: «De straife moet gematigd gaan, «Na 't quaet, dat imant heeft gedaan.* En volgens 't opschrift van een meis jesschool bij de Konlogsstraat te Am sterdam, moest de goede opvoeding, die de juffen :-s daar ontvingen, blijken uit het servetten vouwen: «Escole fran£aise. «Hier leert men ook servetten vouwen «Tot cier van de tafel en lof der joffrouwen.* In de tweede helft der 18de eeuw deden de schoolmeesters het vrij wat eenvoudiger af. Zij hadden toen slechts een bord met de woorden: School voor de jeugd. En dit was nog in den aan vang der 19de eeuw de geijkte benaming voor een gewone lagere school. In het «Tegenwoordig Amsterdam* (1809) leest men, dat de scholen voor de jeugd, namelijk die tusscbea de klein-kinder- 44e Jaargang. Bovendien hadden zij dikwijls ook nog J in één woord over de comforts welke een modern gemeentebeheer aan het centrum yan een plaats pleegt te schen ken. Doch er worden in de gemeente Waalwijk ook menschen gevonden, die ons bestuur als 't ware een verwijt er van maken, dat het verschillende ver beteringen aanbrengt en die op alle mogelijke manieren trachten onze plannen te dwarsboomen en de uit voering daarvan onmogelijk te maken. Voor deze personen moet het eene ernstige teleurstelling zijn te vernemen, dat wij, ten spijt van de anonieme brieven door hen aan Gedeputeerde Staten dezer provincie gericht, zullen voortgaan met de uitvoering van onze zal wordep Overgedragen, er nog wei enkele maanden over heen zullen gaan. Nu moet het schoolbestuur veer een waarborgsom storten en van die te storten som moet de gemeente 6 pCt. rente betalen. De school Is nu voor f 600 per jaar van de gemeente gehuurd, maar ze hebben reeds vanaf 1 Jan. recht op een school en daarom stellen B. en W. voor het bestuur der school van deze huur kwijtscheiding te verleenen. Met algemeene stemmen wordt daar toe besloten. Schsijven van de vereeniging Konin ginnedag. In het schrijven wijst de vereeniging er op, dat overal de herinnering Ban zijner macht h de school. Op het platte scholen en de kostscholen in stonden, land inzonderheid io de Generaliteit duurden de schooltijden van 8 tot 11 en van 1 tot 4, m t elke week twee halve dagen speeltijd, n.l. Woensdag en Zaterdagmiddag De vacantie duurde 2 weken, terwijl op Roomsche feest- of heiligedagen nimmer vacantie mocht ge geven worden. Daar werd 's zomers veeial in de open lucht school genouden, en hield de schoolmeester, terwijl de leei- iingen sommen maakten of de lessen leerden, zich vaak bezig met klompen- snijden, haarknippen, baardscheren, schoenlappen of iets dergelijks. Moest hij zicb wegens zijne betrekkinven van koster, bedienaar der begrafenissen of klokopwinder tijdelijk uit de school ver wijderen, dan gaf hij plak en roede over aan een ondermeester, of zoo- deze er niet was, aan een der oudste leerliogen Zijn jaarlijksch tractement, dat in de Generaliteit betaald werd uit de zoo genaamde geestelijke goederenva'teerde van plm. 150 tot pim. 250 gulden, waarbij natuurlijk nog heel wat emolumenten kwamen. Dat nam echter niet weg, dat zijn geldelijke toestand over het algemeen vene van rooskleurig mocht genoemd worden. Gp vele plaatsen werd het gebouw, waar men school hield, aangeduid door een uithangbord. Op het eeoe stond Hier onderwijst men kyerenopdat van een schoolmatres Schol en brajee!de s' Doe de walvis jonas uitspoogging hij te Ntnivè preeken en leeren, Hier leert dezulke waren, waarin men de regels der spelkunst, lezen, schrijven, rekenen, psalmzingen, de beginselen van den godsdienst en het radbraken van eenlge Fraosche woorden leerde. Besoijen. J. VAN DER HAMMEN NlCZ. BESOIfEN. Openbare vergadering van den raad dezer gemeente op- Donderdag 3 Maart des avonds ten 6 uur. Voorzitter Edelachtb. heer J. Verwiel. Ongeveer 6 15 uur opent de Voor zitter de vergadering-; aanwezig zijn alle leden Alvorens met de voorlezing van de notulen te beginnen zegt de Voorzitter Mijne Heeren Ik heet U welkom in deze vergadering en maak van de eerste gelegenheid welke ons dit jaar hier tesamen brengt gebruik, om U mijn beste wenschen aan te bie den voor het nieuw begonnen jaar. Ik hoop dat Gods rijksten zegen moge rusten op U, Uw gezinnen, Uw zaken, en ook op de beraadslagingen welke hier zullen worden gehouden en de be sluiten welke hier zullen worden ge nomen. Het afgeloopen jaar geeft ons een beeld van hetgeen door vriendschappe lijke en eendrachtige samenwerking kan worden verkregen en door die goede veistandhouding is het mogelijk men de kinderen de gebeden, de vrkgen f geweest besluiten te nemen en gedeel- Vdtt vHiicti €it geuit fttttt uit cathechüeèrm. tpiiiiz ^rooHc tor* nittmaf ia K><an/van <i>aii.a Op eene andere plaats was op hetjult- hangbord het een of ander kluj^htig tooneel uit het schoolleven geschilderd, betzij dat al de jongens als razend ron dom den meester sprongen of dat een duivelskop achter 's meesters stoel op keek. Het opschrift van de schilderij was dan Hoofdzweer, of als de meester zich met een kroontje had laten versieren het gekroonde hoofdzweer. Vraagt men nu, wat dat hoofdzweer beteeken', dan mag een 17de eeuwsche schoolmeesters- stoel uit Bolsward bet antwoord geven «Tijzcl-hoofden, toorn bedwingen, «Spijt verkroppen, «Bijster koppen, Wirrewerren, oorgekryt, «Ztnnedwelmen, raesgeluy,, «Suizebollen, «Katerkrollen, «Geeste quellea, «Moed ontstellen, Vaegvyerscheile eo «Dan nog duyzend zulk ge veert, «Plaagt hem, die een school regeert.* Maar behalve een bord hingen de schoolmeesters der 17de eeuw ook nog een Kaerte of Menster uit, ten bewijze hunner bekwaamheden. Die kaart moest met eigen hand gemaakt en geschreven zijn doch waar sluipt het bedrog niet binnen Men had er, die bunne «kaart* door anderen lieten maken en dan bluften dat zij die de hunne mochten noemen, een fopperij, die btj de reglementen verboden was, maar die, in spijt van alle reglementen, toch haar gang ging. telijk reeds ten uitvoer te brengen, welke onze gemeente in de toekomst ten zegen zullen strekken. Het nieuwe jaar is voor ons geopend onder minder hoopvolle vooruitzichten en de gedachte, dat dit laar ons zelf standig bestaan zal worden beëindigd, zal U evenals mij, weemoedig stemmen. Doch, mijne heeren, die weemoedige stemming wordt eenigszins getemperd door de gedachte, dat ons de gelegen heid wordt geboden om onze gemeente gereed te maken voor de taak welke haar in het nieuwe grootere verband zal wachten, en dat wij daaraan zoo danige verbeteringen kunnen aanbrengen als noodig is om met reden te verwach ten dat zij in de toekomst op den voet van gelijkheid met hare zustergemeente Waalwijk zal worden behandeld. Wij weten dat onze plannen om onze gemeente eenigszins te moderniseeren tn breeden kring worden besproken. Wij weten, dat in de gemeente Waal wijk personen gevonden worden met een ruimen blik in de toekomst, perso nen, wier oordeel niet beheerscht wordt door kleingeestige gedachten, die de uitvoering van onze plannen voor het aanzien van de nieuwe gemeente Waal wijk zeer bevorderlijk achten, die be grijpen, dat het voor de toekomstige goede verstandhouding tusschen de be woners van beide gemeenten volstrekt noodzakelijk is, dat zij niet naijverig op elkaar behoeven te zijn en dat zij be schikken over dezelfde goede verkeers wegen, over dezelfde goede verlichting plannen, totdat de bewoners van deze l het Oranjehuls wordt levendig gehouden gemeente over dezelfde voordeelen be en dat het goed zal zr|n om ook hier schikken als die der gemeente Waalwijk. dit te doen. Om daaraan gevolg te kun- Wij rekenen ons dit tot een duren nen geven, vraagt de vereeniging een plicht, omdat wij weten, dat door de subsidie van f 1800 in de kosten van samenvoeging van onze gemeente met daarstellen van een kiosk. De vereeniging de gemeente Waalwijk, van onze inge- wil de kiosk dan plaatsen bij het ge- zetenen groote finantieele offers zullen meentehuis, daar, waar men reeds bezig worden gevraagd, offers vooral voor is met het aanleggen van een parkje, uitgaven, welke in die gemeente ge- De kiosk zal ongeveer f 2000 kosten en lijksoortige strekking hadden als de Lu komt het B. en W, voor dat een door ons beoogde en welke door de subsidie van f1800 daarvoor niet te gemeente Waalwijk zijn gedekt met hoog Is. De commissie heeft zortr ge leeningen op langen termijn, waarvan dragen dat de kiosk zoo wordt gemaakt de rente en aflossing mede door de I dat er bij het opslaan niet telkens aan ingezetenen onzer gemeente zullen behoeft te worden gespijkerd, doch zoo moeten worden betaald. I maar in elkaar wordt gezet en 'swlnters Wij zijn er van overtuigd, dat wij zat worden opgeborgen, door aldus te handelen de toekomstige B. en W. hebben deze zaak eens over- belangen van onze ingezetenen en van wogen eo zijn tot de conclusie gekomen de nieuw gemeente Waalwijk dienen dat bijna het geringste plaatsje van en hopen dan ook, dat ons de kracht Noord-Brabant hoe onaanzienlijk het en de moed zal worden geschonken in ook >noge zijo, in het bezit is van een dit jaar al de voorgenomen werken tot kiosk. En aangezien de vereeniging een voorspoedig einde te brengen. Koninginnedag in den korten tijd van Both. Mijnheer de Voorzitter, alvorens haar bestaan al zooveel heeft gepresteerd U met uwen arbeid verder gaat zij het mag haar de behulpzame hand niet mij als oudste lid van den raad en worden onthouden. Telken jare heeft tevens als Wethouder vergund u dank mee het gemis aan een kiosk al ge- te zeggen voor alles wat u in uwe voeld en daarom is het gewenscht dat nieuwjaarsrede ons allen hebt toege- de raad eens in haar beurs tast en de wenscht. Ik zeg u daarvoor hartelijk subsidie, waarom gevraagd wordt, dank en als ik dat doe geloof ik er verleent. zeker van te zijn te spreken volgens Met algemeene stemmen wordt daar- aller toon. Moge u dat gegeven zijn toe besloten. onder Gods zegen, op de eerste 2. Wijziging van de verordening op plaats voor uw persoon, maar ook en de keuring van Waren, ik zou zeggen op de voornaamste plaats Conform een schrijven van don mini- voor de werkzaamheden door u nog ster vaa Arbeid wordt besloten, te verrichten. Ik hoop dat God u daar- 3. Wijziging van de begrooting. voor de noodige kracht en wijsheid De Vootzhter zegt da. in verband niet zal onthouden. met het tn de vorige vergadering ge- Dit jaar, mijne heeren, zal vermoede- nomen besluit om een geldleenlng aan lijk het laatste zijn dat velen van ons te gaan van f 50.000, de begrootmg hier zitten. Dat wij dan mogen schei-1 moet worden gewijzigd. Van deze geld- den van elkaar in de beste vriendschap leeoing zal f3500 worden besteed aan zooals dat altijd is geweest, hoop ik de extra onkosten die de gemeente heeft van harte en ik twijfel er niet aan of gehad btj de werken in 1920. De rest dit zal zeker zoo zijn. zal dit jaar aan openbare werken wo-den De Voorzitter zegt den heer Both [besteed, dank voor zijne hartelijke woorden en Vervolgens deelt de Voorzitter oog geeft nogmaals de verzekering al zijn mede, dat de begrooting ook m et krachten te zullen Inspannen voor de worden gewijzigd in verband met de belangen van de gemeente Besoijen. wachtgeldregeling. De notulen der twee voorgaande vei-j Daarvoor is aan de gemeente Waalwijk gaderlngen worden na voorlezing on veranderd goedgekeurd en vastgesteld. Aan de Orde 1. Ingekomen stukken. a. van een voorschot ve leend van f 1000, doch aarvan is nog geen rekening en ver antwoording gedaan. De steungeldregeling die inmiddels, Schrijven van het gemeentebestuur wijl zoo goed als allen weer werk hebben Bergen op Zoom, houdende het gevonden, buiten werking is gesteld, verzoek om aan een door haar aan de heeft de gemeente f280.65 gekost. Koningin gezonden adres adhaesie te 4. Wijziging van het Reglement voor willen betuigen. het Burgerlijk Armbestuur. De Voorzitter merkt op dat deze Van den Minister is een uitvoerig kwestie de gemeente Bergen op Zoom schrijven ingekomen waarin mededeeling in eigen boesem behoort te behandelen wordt gedaan dat de voorwaarden, waar- wijl het haar zelf alleen betreft. onder kinderen worden uitbesteed, wor- Wordt voor kennisgeving aangenomen, den verscherpt. b. Sch ijven van Ged. Staten, houden- Conform het schrijven van den Minister de goedkeuring van het raadsbesluit om wordt besloten, aan het Woningbedrijf een voorschot te 5. Wijziging leeningsbesluiten. verleenen van f 56.000 voor het bouwen Van het Dagelijksch bestuur van den van drie dubbele arbeiderswoningen. Buitenpolder is een schrijven ingekomen e. Schrijven van het bestuur der waarin» het mededeeling doet dat door Christelijke school met de Bijbel te de gemeente eenmaal is geleend een Sprang, houdende het verzoek haar hier bedrag van f7000 tegen eene rente van eene openbare school te willen geven. 3 pCt., een leening groot f 1000 tegen De kosten daarvan zijn geraamd op een rente van 3 pCt. en een van f900 f 22.000. Nu kan echter de voormalige tegen een rente van 3 pCt. openbare school daarvoor worden ge- Al deze leeningen zijn aangegaan dat geven en het bestuur der school vraagt ze na 6 maanden opzegging moeten haar deze te willen afstaan. [worden afgelost. De Voorzitter zegt dat Burg. en Weth. Het polderbestuur acht het in strijd met het bestuur der Chr. school een met èen goed finantieel beheer van den conferentie hebben gehad naar aanleiding polder als het deze aangelegenheid door van dit schrijven. Daaruit is gebleken, laat gaan. Burg. en Weth. zijn daarom dat het niet de bedoeling van het be- van gevoelen dat de leeningen niet stuur is, voor haar een nieuwe school moeten worden opgezegd maar dat te bouwen, maar de oude openbare daarvoor 6 pCt. rente wordt betaald, school aan haar in eigendom af te staan, wat door het bestuur van den polder is Deze school is reeds bij haar in gebruik, goed gevonden. De conferentie heeft eene volkomen Burg. en Weth kunnen het verzoek overeenstemming bereikt. Ieder bestuur njet anders dan zeer billijk vinden, van eene bijzondere -school beeft het vooral omdat men hier nogal geprofiteerd recht te vragen voor haar eene school heeff van deze leening en daarom stellen te bouwen, t Komt Bu»g. en Weth. zt voor op het verzoek in te gaan. Aldus wordt besloten. 6. Subsidie-aanvrage R. K. en Alge meene Groene Kruis. De Voorzitter zegt dat deze adressen reeds een vorige maal ter tafel zijn ge- echter voor dat het hier de voordeellgste weg zal zijn om de thans in huur zijnde schooi ia eigendom over te dragen. Hierover is ook het advies van den inspecteur van het Lager onderwijs ge vraagd en die kan zich met de meening bracht en toen in handen van Burg. en van Burg. en Weth. volkomen ver- Weth. zijn gesteld. Deze hebben daarop eenigen. een oncjerzoek ingesteld van wat door De schoolmeubelen zijn reeds aan het de ingezetenen reeds wordt bijgedragen, bestuur der vereeniging verkocht. Wan- Aan het R. K. Groene Kruis wordt neer het gemeentebestuur nu de school- f 178.75 en aan het Alg. Groene Kruis meubelen had moeten koopen, dan zou f 171.50 door de particulieren bijgedra- ze naar schatting daarvoor 6 pCt. In gen. Waar het'bedrag nagenoeg gelijk rente hebben te betalen. is, meent het Dag. bestuur de subsidie Daar komt nog bij dat eer de school j gelijk te moeten stellen en wel op f 100, De Echo van het Zniden.

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1921 | | pagina 5