No. 61.
ZATERDAG 6 AUGUSTUS 1927
50e Jaargang.
TWEEDE BLAD.
Den 7en April 1927 stelde ik in han
den van de Bedrijfscommissie eenige
beschouwingen omtrent den bestaan-
den toestand aan de gasfabriek en de
veranderingen, die door mij gewenscht
of noodzakelijk werden geacht, verge
zeld van een schetsteekening waarmee
de door mij gedachte veranderingen in
beeld werden gebracht. De heschou-
wingen werden gegeven om te dienen
als basis voor de verdere bespreking.
De besprekingen hebben intusschen
plaats gehad en heeft de Commissie
bezoeken gebracht aan eenige fabrie
ken elders, om zich op de hoogte te
stellen van de inrichting en werkwijze
van het door mij aanbevolen oven
systeem en de met deze installatie te
verkrijgen resultaten. i
De besprekingen en de bezoeken aan
andere fabrieken hebben mij aanlei
ding gegeven hier en daar wijziging te
brengen in den aanvankelijk door mij
gedachten opzet.
Toestand van de stokerij, j
De stokerij verkeert in een zeer
slechten toestand. Ovenkluizen als in
onze fabriek zijn gebouwd, hebben een
normalen levensduur van 20 jaar. De
normale levensgrens is reeds met drie
jaar overschreden en in het verslag
vgn mijn voorganger van 1916 is reeds
gewezen op de wenschelijkheid van
liet ombouwen van de ovens om een
meer economische distillatie te ver
krijgen.
Het ovenblok is naar alle zijden
ontzet omdat de verankering, die ge
heel versleten is, niet meer in staat is
de steenmassa bijeen te houden. Ten
gevolge van het ontzetten van het
ovenblok vertoonen retorten en kana
len telkens nieuwe scheuren, waardoor
het meestentijds niet mogelijk is de'
oventemperatuur te beheerschen en de
door het ondervuur ontwikkelde hitte
te brengen op de plaats, waar zij voor
het distallatieproces in de retorten
noodig is. Een gevolg hiervan is een
naar verhouding te hoog cokesverbruik
voor ondervuur, terwijl de gasproduc
tie zoowel in kwantiteit als kwaliteit
terugloopt. De toestand is van dien aard
dat de mogelijkheid bestaat, dat ge
deelten van het ovenblok instorten.
Het gevolg daarvan zou zijn een ern
stige stagnatie in de gasproductie. Ik
acht het daarom dringend noodzakelijk
dat nog dit jaar een begin wordt ge
maakt met het bouwen van nieuwe
ovens.
Keuze van het ovensysteem.
Bij de tegenwoordige productiewijze
speeit de mechanische bediening een
voorname rol. Bij het kamerovensy
steem is automatische en mechanische
bediening zoo ver mogelijk doorge
voerd.'
Tot heden wordt in onze fabriek de
steenkool vergast in horizontale re
tortovens. In de laatste jaren hebben
in de grootere fabrieken de retortovens
vrijwel afgedaan en zijn deze vervan
gen door kamerovens. Bij de kamer
ovens is de verhouding van verwar
mend oppervlak tot de hoeveelheid te
vergassen steenkool veel hooger dan
hij de retortovens en is het cokesver
bruik voor de verhitting der distillatie-
ruimte ook veel gunstiger. In vergelij
king met de retortovens is de hoeveel-
heid geproduceerd gas van bepaalde
calorische waarde en geproduceerde
cokes hooger. De opbrengst en de
kwaliteit van andere nevenproducten
als van teer, ammoniakwater, is voor
de kameroven gunstiger dan voor de
retortoven. Daarenboven en dit is
vooral een factor van beteekenis
eischt de bediening van retortovens
veel meer menschelijke arbeidskracht.
Bij de kamerovens is het mogelijk
automatische en mechanische bedie
ning veel verder door te voeren. De be
langrijke besparing die daarmede op
den post Arbeidsloonen is te verkrij
gen, maakt dit systeem zeer aantrek
kelijk. Tot voor eenige jaren scheen
het kamerovensysteem alleen bij een
jaarproductie van ongeveer 1 millioen
kubieke meter met gunstiger rende
ment dan de retortovens te kunnen
worden toegepast. Later konden ook
kameroVens worden geconstrueerd,
waarmee reeds bij een productie van
500000 M3 voordeel kom. worden
behaald boven de retortovens.
Aanvankelijk was ik geneigd aan te
nemen dat het klein-kamer-oven-
systeem met horizontale kamers voor
onze fabriek het meest geschikt zou
zijn, omdat de ladingseenheden voor de
horizontale kamers kleiner zijn dan
voor verticale kamers. Het aantal la
dingen is bij eerstgenoemd systeem
grooter en wordt dus over korter
perioden versch gas verkregen, waar
door dc calorische waarde minder aan
schommelingen onderhevig zou zijn.
Het is mij echter gebleken dat het ook
met de nieuwere systemen van verti
cale kamerovens mogelijk is de Lwa-
wordt de trechtervormige vulwagen
gebracht boven de bovenmonding van
de kamer en is de kamer door het
dienstbaar maken van de zwaarte
kracht in enkele seconden ge
heel gevuld door het opentrekken van
de schuif in den bodem van den vul
wagen. Gasverlies tijdens de vulling is
dan ook tot een minimum terugge
bracht.
Ook hij het lossen wordt de zwaarte
kracht benut. Zooals hiervoor is ver
meld, rust de bodem van de kamer aan
de eene zijde op den generator en aan
de andere zijde op peilers. In de tus-
schengelegen ruimte loopt de cokes
wagen, die onder de uitlaat van de
kamer wordt gereden. Door het openen
van de benedendeur valt de geheele
cokeskoek in eens in den cokeswagen,
die daarna naar den bluschtoren wordt
gereden, waar het cokesvuur met water
wordt gedoofd. De stoom die daarbij
wordt ontwikkeld, ontwijkt door een
houten koker van den toren en komt
niet meer, zooals thans, in aanraking
met de ijzerconstructie van den oven,
de minste storing in net neariji sieeu»
groote moeilijkheden oplevert en zeer
vaak de gasaanvoer naar de toestellen
moet worden stopgezet. Dit levert niet
alleen gasverlies op, doch daarenbo
ven brengt dit steeds gevaren mede
voor de ongestoorde gasaflevering,
vooral wanneer de voorraad gas niet
groot is.
De buisleidingen naar de toestellen
zijn zeer moeilijk te bereiken en nog
veel moeilijker behoorlijk te reinigen
liteit van het gas volkomen te beheer-
schen, zoodat mijn aanvankelijk be- waardoor de nadeelige inwerking op
zwaar' tegen de verticale kamers is het ijzer is voorkomen.
komen te vervallen.
Vergeleken met de horizontale ka
mers zijn de verticale veel eenvoudiger
te laden en te lossen. Voor de horizon
tale kamers is men afhankelijk van
een zeer gecompliceerde laadmachine.
I)e cokes wordt, na gebluscht te zijn,
gesorteerd of gebroken en naar de op
slagplaats vervoerd.
De geheele bediening is uiterst een
voudig, eischt van het personeel wei
nig inspanning en kan gemakkelijk met
Een defect raken daarvan brengt zeer een man geschieden. Deze man heeft
veel last met zich omdat het bijna hij een 12-urig bedrijf en drie kamers
onmogelijk is deze kamers met een slechts om de 4 uur een kamer te laden
schop of handlade te laden. Bij het en te lossen, waarvoor slechts 15 a 20
verticale systeem valt de steenkool minuten noodig is. Er blijft voor hem
door eigen gewicht in de te laden dus nog ruim tijd over voor terrein
kamer, terwijl bij het ontladen de co-1 of onderhoudswerkzaamheden,
keskoek loodrecht naar beneden kan In de bij dit rapport gevoegde exploi-
vallen. Een ophaalinrichting voorziet tatiebegrooting komen de voordeden
vóór het laden een bunker met steen-1 van de kamerovens geheel tot uitdruk-
kool voor de behoefte van 24 uur, zoo- king, voordeden door belangrijke be-
dat bij eventueele reparatie aan deze I sparing van arbeidsloonen, mindere
machine, daarvoor steeds voldoende onderhoudskosten, hoogere gas- en
tijd en gelegenheid beschikbaar is. Bij cokesopbrengst, hoogere opbrengst van
hel gebruik der laadmachine voor de teer enz.
Plaats der te bouwen stokerij.
Bij de overweging van dit punt is on
middellijk de vraag gerezen of. het
geen aanbeveling verdient, nu wij voor
belangrijke uitgaven komen te staan,
het reeds vroeger geopperde denkbeeld
van het verplaatsen der gasfabriek
naar de haven opnieuw in beschouwing
te nemen. Het schijnt mij zeker de
moeite waard dit te doen en ik heb
horizontale kamers is men gebonden
aan bepaalde soorten kolen, wat niet
het geval is met verticale kamers, waar
voor alle soorten kolen te gebruiken
zijn.
De bouwkosten van -een oven met
verticale kamers zullen weliswaar iets
grooter zijn dan die voor een oven met
horizontale kamers, doch daar staat
tegenover dat de eerstgenoemde in de
open lucht kan worden gebouwd waar-1 (jaarom ^ij het ontwerpen mijner
door de kosten van een stokerijgebouw J schetsplannen met de mogelijkheid
noodig voor horizontale kamers, ko
men te vervallen.
Mijn conclusie is dan ook dat het
bouwen van verticale kamers voor
onze fabriek de voorkeur verdient en
zou dan het bedrijf moeten kunnen
beschikken over een ovenbatterij met
twee ovens, ieder met drie kamers, elke
kamer met een laadvermogen van 15ÜU
a 1600 K.G. steenkolen en een distil-
latietijd van 12 uur. Bij een gasop
brengst van 42 M3 per 100 K.G. kolen
zou dus per etmaal een productie zijn
te bereiken van ruim 3900 M3 en van
ongeveer 1.425.000 M3 per jaar. De pro
ductie heeft over 1926 bedragen 867.289
M3, zoodat de voorgestelde installatie
voldoende berekend is op uitbreiding
van het gasdebiet. De hiervoor genoem
de jaarproductie van ongeveer 1 mil
lioen 425.000 M3 is te maken met één
oven van 3 kamers, zoodat de tweede
oven in reserve blijft. De levensduur
van de kamerinbouw is te stellen op
minimum 5 jaren. Met één oven wordt
dan ook onafgebroken doorgewerkt tot
het tijdstip dat de kamers moeten wor
den vernieuwd; eerst dan komt, be
houdens onvoorziene omstandigheden,
de reserve-oven in bedrijf.
Werkwijze met de
verticale kamerovens.
Uil een oogpunt van ovenbouwkun-
de is de constructie van den vertica-.|
len kameroven eenvoudig. In tegen
stelling met onze bestaande retortovens
zijn de distillatie-ruimten vierkant. De
kamers zijn daarenboven conisch om
het ontladen van de cokes te bevor-
deren. Elke oven heeft een generator mogelijkheid van uitbreiding op het
en drie gaskamers. Zooals de naam I bestaande ten ein.
aangeeft zijn de gaskamers loodrecht -
opgesteld. Zoowel de vulling van den wen van een nieuwe stokerij de ou
generator als van de kamers geschiedt in bedrijf moet blijven, zoodat voor de
'vanaf den werkvloer boven de kamers, nieuwe ovens een andere plaats moe
De generator wordt vanaf de fundee- worden gezocht Het meest geschikt
ring opgebouwd. De onderkant der komt mij voor de plaats waar thans
kamers wordt gesteund door peilers, het gebouwtje staat voor de verva,
Tusschen generator en peilers bevin- ging van zwavelzure ammoniak Di
den zich de benedenmondingen van de gebouwtje is geheel versleten en dre^,t
kamers. Voor het vullen van de gas- op enkele punten in te storten. De
kamers moet de steenkool gebracht gasdistillatie. naar het kameiove
worden boven den werkvloer, waar de systeem brengt mee dat de gassen on-
bovenmondingen van generator en der hoogere temperatuur in de oe-
gaskamers zijn aangebracht. De steen- stellen komen, en het is daarom nood-
kolen worden in de kolenloods in kip-1 zakelijk dat bij het bouwen van deze
weging dit fabriekje niet weer op te
bouwen. De prijzen van ammoniakzout
zijn zoo laag, dat een verwerking van
het ammoniakwater niet meer renda
bel is. Ik verwacht in de toekomst geen
verbetering der prijzen daar andere
kunstmeststoffen het zooveel duurdere
zwavelzure ammoniak verdringen. Het
zal meer aanbeveling verdienen het
water aan een groote ammoniakfabriek
I te verkoopen of door een lagen prijs
terwijl van het gemakkelijk inschake- de landbouwers er toe over te halen,
len der reserve-toestellen, voor zoover het ruwe ammoniakwater voor direct-
deze er zijn, eenvoudig geen sprake is. I bemesting te gebruiken. Op meerdere
In het belang van de noodzakelijke be-1 plaatsen wordt dit reeds met succecs
drijfszekerheid is dan ook naar mijne toegepast.
meening een nieuwe opstelling der ma- I Bad- en Schaftlokaal,
chines zeer gewenscht, zoo niet nood-1 .Het bad- en schaftlokaal, op welks
zakelijk. Vervolgens is het zuiverhuis I onvoldoenden staat door dc arbeidsin-
voor een goede regeneratie van de ge- j spectie reeds herhaaldelijk is gewezen
bruikte, doch nog niet verzadigde ijzer- en tüt hcden nog toegelaten met het
aarde weinig geschikt. De regeneratie-1 uitzicht op verbouwing, is onder te
plaats is te donker en de toetreding van I brengen in een gedeelte der bestaande
versche lucht, een eerste vereischte I stokerij, zooals op de begane grond-
voor een goede regeneratie, onvol-1 teekening is aangegeven. Door liet
doende. I aanbrengen van een binnenmuur kan
De ligging van het zuiverhuis is ook I op cen hoogte van 3 M. uit den vloer
ten opzichte van de bewoners in de het bad- en schaftlokaal worden ge-
omgeving der fabriek ongunstig te noc-1 bouwd. Het ondergedeelte doel dan
men. Bij de regeneratie ontwijken zwa-1 (ijenst als wagenbergplaats,
vel- en cyaandampen, die voor de om- I fjet overige gedeelte der oude stokerij
geving een onaangename lucht geven I vvordt dan ingericht als cokesberg-
en het koper- en schilderwerk doen I pjaats voor, de gebroken cokes, een en
aanslaan en bederven. I ander zooals op de begane grondteeke-
De toestellen in het machinegebouw ning is aangegeven,
en de zuiverkisten kunnen alle worden I
overgeplaatst. I Al de hiervoor geschetste toestanden
Het' magazijn dat thans boven ma-1 (jer gebouwen hebben mij er toe ge-
chinekamer en fitterij ligt is geheel on- bracht U in ernstige overweging te
voldoende, ten eerste omdat het ligt geven, het machinegebouw te verplaat-
hoven de toestellen kamer en alle ma- sen naar de oostzijde van het fafarieks-
terialen onmiddellijk aanslaan door I terrein. De daaraan verbonden kosten
de ammoniakdampen, welke opstijgen wor(jen Voor eén gedeelte gecompen-
uit den put onder in de machinekamer. I seerd door de waarde die het terrein,
Meters of andere toestellen kan men in I thans ingenomen door het machinege-
het magazijn geen plaats geven daar zij bouw, na afbraak zal krijgen. Dit
er totaal bederven; de gas- en water- WOrdt dan een gunstig gelegen, bouw
nieters zijn dan ook in. een der oude I terrein aan dc Stationsstraat, dat vol-
woningen ondergebracht. j doende ruimte zou bieden voor zes be-
Ook verkeeren daken en goten van I neden- en zes bovenwoningen. Bij een
het oude magazijn in zoo'n slechten dergelijk bouwplan is gedacht den rij
toestand, dat toch een algeheele voor- j dam naast het fabrieksterrein te ge-
ziening zou moeten volgen. De onder I bruiken voor den aanvoer van
hel magazijn aanwezige smederij en steenkolen. Deze kunnen dan van de
fitterij zijn van dien aard, dat de naam wagens direct in de diverse afdeelin-
van smederij en fitterij voor deze don- gen der loods worden gestort door in
kere bekrompen ruimte zeker veel te den westelijken wand der loods aan te
geflatteerd is. Van het maken van eenig brengen openingen
werkstuk of van de reparatie van een
meer belangrijk onderdeel der machi
nes kan in het geheej geen sprake zijn,
De zon lokt naar buiten, doch het is
waschdag. En de waschdag stelt zijn eischen. De
huisvrouw kan het goed niet in den steek laten.
Toch kan zij vlug klaar zijn, door Rinso te gebruiken,
's Nachts weekt dan al het vuil los, hetwelk 's mor
gens al het zware werk bespaart. Nog vóór den
middag kan het goed al buiten hangen, klaar om
te strijken. Koop nog heden een pakt
eener verplaatsing rekening gehouden.
Ik kom hierna op het plan eener nieu
we fabriek aan de Haven nader terug
en zal voor het oogenblik nagaan de
Bouwplan.
Hierbij gaan de noodige teekeningen
genummerd van I tot VI. Teekening I
geeft aan het geheele bouwplan, terwijl
de overige de gebouwen afzonderlijk
behandelen.
Teekening VI geeft den bestaanden toe
stand weer. Daaruit zal U blijken dat
alle op het terrein aanwezige arbei
derswoningen zullen moeten worden
afgebroken. Deze woningen zijn het
eigendom van het bedrijf met uitzon
dering van twee woningen van H. Win-
gels, welke naar mijne meening met
een prijs van 3000 gulden behoorlijk
betaald zijn. Mocht voor deze wonin
gen eventueel een te hoogen prijs wor
den gevraagd, dan bestaat de mogelijk
heid, de werkplaatsen met het magazijn
meer achteruit te bouwen waardoor
deze woningen kunnen blijven staan.
Een beter geheel zou .echter worden
verkregen wanneer de woningen zou
den kunnen worden afgebroken; uit
de begane grondteekening zal U dit
duidelijk blijken.
De bouw- on installatiekosten van
een nieuwe fabriek op het bestaande
terrein aan de Stationsstraat zijn door
mij begroot op 157.774,22 (Plan A).
Voor het houwen eener nieuwe oven
batterij met bij levering van de nood
zakelijke toestellen, met behoud
overigens van den bestaanden toestand
113.000,— (Plan B.)
Voor het bouwen van een geheel
nieuwe fabriek op een aan te koopen
terrein, gelegen a. d. Haven 236.261,
(Plan C.)
Bij het ontwerpen der bouwplannen
is zelfs de minste luxe vermeden en is
en moeten al deze werkzaamheden bui
ten de fabriek geschieden.
Voor het Electriciteitsbedrijf is in
het geheel geen reparatie-inrichting I er naar gestreefd, een zoo economisch
voor meters en toestellen beschikbaar; J mogelijk ingericht bedrijf te verkrij-
thans geschieden deze werkzaamheden gen p>c begrootingscijfers zijn, wat de
in een oude woning zoo goed en kwaad gebouwen betreft, door mij in overleg
als het gaat. Al deze bezwaren in over- ,net (jen Gemeente-Opzichter vastge-
weging nemende stel. ik U dan ook steld.
voor een nieuwe smederij, metermaga- pjan
zijn en electriciteitswerkplaats te bou-
w'en met daarboven een magazijn voor De raming van de bouw- en instal a-
de drie bedrijven, een en ander volgens tiekosten bedraagt voor dit plan
wagens geladen, daarna gewogen op
een automatisch registreerende meet-
inrichting en vervolgens gestort in een
elevator, die electrisch gedreven de
kolen brengt in een bunker, eenige
meters hoven den werkvloer van den
ovens een paar waterpijpkoelers aan
de bestaande toestellen worden toege
voegd. In het bestaande machinege
bouw ontbreekt daartoe echter de
ruimte en zoo ben ik vanzelf gekomen
tot de vraag, of het geen aanbeveling
oven De elevator stort automatisch zou verdienen de verschillende toestel-
zijn inhoud over in den bunker. De be-1 len opnieuw te plaatsen in een nieuw
diening van den elevator is zeer een
voudig; hij vervoert zoowel de kolen
voor de kamers als de cokes voor den
generator.
Vanuit den hunker wordt de vul-
machinegebouw.
Toestand van het machinegebouw.
Door de geleidelijke uitbreiding, die
het bedrijf in den loop der jaren heeft
wagen geladen, die een treclitervorm I ondergaan, zijn met het oog op de toe-
heeft Deze wordt gevuld door het om- nemende productie herhaaldelijk Mei-
zetten van een handel. De vulwagen nere of grootere veranderingen aange-
liangt op rails en loopt op kogellagers, bracht, zoodat op liet oogenblik de
zoodat ook de bediening hiervan hoogst toestand zoo is, dat de toestellen p
eenvoudig is. zoodanige wijze in een betrekkelijk
Nadat vooraf de kamer is ontladen, I kleine ruimte zijn bijeengebracht dat
teekening.
De kosten van dezen bouw zouden
kunnen gedragen worden voor 50
door de Gasfabriek, 30 door het
Electriciteitsbedrijf en 20 door het
Waterleidingbedrijf.
Kolenloods.
Voor de kolenloods welke in verband
met het meer naar achteren bouwen
der fabriek bijna geheel moet worden
verplaatst geef ik U in overweging deze
te doen' optrekken in gewapend beton
en te voorzien van twee tusschenwan-
deri, waardoor het mogelijk is drie
verschillende soorten kolen apart te
houden. Ik dat dit zeer gewenscht voor
een eventueele menging. Op" deze wijze
is ook te voorkomen dat dc laatst aan
gekomen steenkolen het eerst worden
opgewerkt en de oudere steenkolen
blijven liggen. De kolenloods kan op
eenvoudige wijze met eterniet of mar-
tinietleien worden afgedekt.
Zoutfabriek.
Het gebouwtje waar de toestellen
voor het vervaardigen van zwavelzure
ammoniak zijn ondergebracht, moet
worden afgebroken voor de nieuwe
'-i
157.774,22.
Ik heb nagegaan, hoe de kapitaal-
lasten zouden worden wanneer tot uit
voering van dit plan zou worden be
sloten. Voor de overzichtelijkheid laat
ik hier volgen een specificatie van de
vaste activa van het bedrijf naar de
boekwaarde op 1 Januari 1928 (na
toepassing van de afschrijving, in de
begrooting 1927 geraamd):
De Echo van het Zuiden.
Gasfabriek Waalwijk.
U V -J O
DE LEVER'S ZEEP MIJ., VLAARD1NGEN
R 511-23
1. Gebouwen en terreinen 48.329,—
2. Ovens 3-™9'*0
3. Toestellen en machines 11.464.414
4. Gashouders 29.860,90
5. Kolenloods en teerputten 3.431,884
6. Mnntmeterleidingcn 6.711,79
7. Buizennet .751.766,914
8. Straatlantaarns 3.934,76
9. Ammoniokinrichtlnit 499,13
10. Gasmeters f 12.187,29
11. Muntmeters 9-749,33
12. Gereedschappen 2.286,30
13. Electrische installatie 178.35
14. Meubilair 1 .606,984
15. Kolenloods aan de Haven 1.225,
16. Voertuigen
17. Kantoormachines 1.662,50
Totaal 186.644,95
