I
ill
m
rr
i
techniek meegewerkt om deze reis
om de wereld mogelijk te maken,
maar het welslagen is ten slotte toch
te danken aan det mannen, die op de
reis zelf voor een goede vaart hebben
zorg gedragen, aan dr. Eckener en
zijn flinke helpers. Aan hen in de eer
ste plaats komt een woord van war
men gelukwensch toe voor de vol
brenging van dit grootsche werk. Hun
in de eerste plaats is het te danken,
dat het crediet van het luchtschip in
het algemeen, doch van dat van het
stijve stelsel in het bijzonder, weer
gestegen, en als niet alle teekenen
bedriegen ook voorgoed gevestigd
is. Zij hebben daarmee de gansche
wereld, doch hun vaderland vooral
een grooten dienst bewezen. De Duit-
sche techniek, de Duitsche weten
schap en de Duitsce ondernemings
geest hebben een waren triomf be
haald en dr. Eckener en de zijnen zijn
daar de dragers van. Zij hebben de
toejuichingen en gelukwenschen, die
hun van alle zijden zullen geworden,
ten volle verdiend.
NIEUW RAADHUIS DER GEMEENTE RAAMSDONK
TE RAAMSDONKSVEER.
BURGEMEESTER MOONS.
(De schrijver van dit artikel).
Maandag 2 September a.s. zal, in
gevolge besluit van, den Gemeenteraad,
het nieuwe gemeentehuis te Raams-
donksveer in gebruik worden geno
men.
Voor een gedeelte mijner inwoners
zal deze dag verblijdend, voor een an
der gedeelte min of meer pijnlijk zijn.
Immers de gem. Raamsdonk bestaat
uit twee, op ongeveer 3 K.M. van elkaar
gelegen dorpen, nl. Raasdonk (dorp)
en Raamsdonksveer. Altijd, sedert on
heuglijke tijden, heeft het gemeentehuis
gestaan op Raamsdonk (dorp). De mee
ning, dat het gemeentehuis steeds op het
Dorp heeft gestaan, omdat Raams
donksveer nog slechts korten tijd be
staan heeft en eerstj in de 19e, eeuw is
opgebouwd, is niet juist. Ook Raams
donksveer heeft reeds eeuwen be
staan. Uit de archieven der Gemeente
toch blijkt, dat reeds op 20 December
1666 de Staten van Holland en West-
Friesland aan Raamsdonck voor 5
jaren remissie der verponding ver
leenden over alle binnendijksche lan
den, wegens de schade, tengevolge van
storm en watervloed op 5 December
1665 en Februari 1666 en den brand
op Pinksteren 1652, waardoor het ge-
heele kwartier Raemsdoncksche Veer
was afgebrand. Betrekkelijk spoedig
daa'rna schijnt het kwartier Raems
doncksche Veer w7eder te zijn opge
bouwd, want in 1694 werd door Schout
en Schepenen van Raamsdonk aan de
Edelmogende heeren Raad en Reken
meesters van de Rekenkamer der Do-
meynen van de Edelgirootmogende
heeren Staten van Holland en West-
Friesland gerekwestreerd, om de
,,rechtskamer" te verleggen van
Raamsdonk naa'r Raamsdonksveer.
Het tegenwoordige gebied der ge
meente Raamsdonk, van ouds behoo-
rende tot het Graafschap en Souverei-
ne gewest Holland, meer bijzonder tot
het Baljuwschap Zuid-Holland, om
vat:
lo. de Oude Ambachtsheerlijkheid
van het dorp Baamsdonk, waaronder
ook Raamsdonksveer gelegen is;
2o. het te'rritoir van eene andere
heerlijkheidHendrik-Luyden-Am
bacht; (nu kennen we nog de Luiten
ambacht straat)
3o. een gedeelte van dat der Am
bachtsheerlijkheid Groot-Waspik, n.l.
het gehucht Twaalfhalfhoeve.
Het grondgebied der gemeente
Raamsdonk, thans behoorende tot de
provincie Noord-Brabant, heeft in den
loop der tijden, speciaal in het tijdvak
tusscheri de Staatsregeling van 1789 en
het ontstaan van het Koninkrijk der
Nederlanden, behoord tot verschillen
de gewesten.
Aanvankelijk behoorend tot het
Baljuwschap van Zuid-Holland, werd,
bij de verdeeling van de Bataafsche Re
publiek in 1798, de gemeente Raams
donk ingedeeld bij „het departement
van de Dommel", met als hoofdplaats
den Bosch. In 1801 kwam, tengevolge
der nieuwe Staatsregeling, de gemeen
te Raamsdonk te behooren onder 's Gra-
venhage. Bij de vestiging van het Ko
ninkrijk Holland in 1805 met Lodewijk
Napoleon als Koning, werd de gemeen
te Raamsdonk wederom ingedeeld bij
het deel van het Oude Baljuwschap van
Zuid-Holland en werd weder 's Herto
genbosch de hoofdplaats van Raams
donk.
Ook tijdens de inlijving van ons
land bij Frankrijk, toen den Bosch de
hoofdplaats was van het departement
„des Bouches de Rhin", behoorde
Raamsdonk daaronder. Na het vertrek
der F'ranschen in December 1813 bleef
Raamsdonk behooren onder 't bewind
der te 's Hertogenbosch zetelende Com
missarissen van het Departement der
Rijnmonden.
Tijdens de Grondwet van 1814, waar
bij de oude grenzen der gewesten wer
den hersteld, kwam ook Raamsdonk
weder onder het gewestelijke bestuur
vap 's Gravenhage. Bij besluit van den
Souvereinen Vorst van 20 Juli 1814
werden de streken, welke gelegen wa
ren bezuiden het Oude Maasje, den A-
mer en het Hollandsch-diep, bij Bra
bant gevoegd. Hierdoor kwam de ge
meente Baamsdonk opnieuw onder de
provincie Noord-Brabant, waartoe het
sindsdien is blijven behooren.
In den loop der 19de eeuw heeft
Raamsdonksveer zich geleidelijk aan
ontwikkeld, hoofdzakelijk als gevolg
van zijne gunstige ligging aan groot
vaarwater en de inpoldering en culti-
Veering van gronden in den Biesch-
bosch. Niet alleen kwam de inpolde
ring van den Bieschbosch ten goede
aan het landbouwbedrijf, maar vooral
de in Raamsdonksveer bestaande groo-
te hoepelmakerijen, 'rietmattenfabrie
ken en verdere groothandel in riet, bie
zen en hout, waren daarvan het gevolg.
Door dezen vooruitgang groeide de
bevolking van Raamsdonk en kwam
van 2.086 zielen in 1829, tot een zielen
tal van 7.100 thans, waarvan op Raams
donksveer ongeveer 5.300 en op Raams
donk (dorp) ongevee'r 1.800 zielen
woonachtig zijn.
Toen nu de Gemeente voor het feit
stond, dat het sedert 1772 bestaande
gemeentehuis niet meer kan geacht wor
den, te voldoen aan de eischen van de
zen tijd, werd uit den aard der zaak
van het gemeentehuis van Raamsdonk
naar ,,het Veer", totdat gedurende den
mobilisatie- en den distributie-tijd voor
de bewoners van Raamsdonksveer de
overplaatsing van het Raadhuis van
groot belang werd. Nog gedurende den
distributietij d werd in den Raad het
voorstel gedaan, om te Raamsdonks
veer een nieuw gemeentehuis te bou
wen. Toen dit voorstel, wegens de te
hooge kosten in dien abnormalen tijd,
werd afgewezen, werd een nieuw voor
stel, om op Raamsdonksveer een toen
beschikbaar heerenhuis aan te koo-
pen en tijdelijk als gemeentehuis in te
richten, in afwachting, om in meer nor
male tijden een nieuw gemeentehuis te
bouwen, eveneens niet aangenomen.
Men besloot, om voorloopig op Raams
donk te blijven en verzocht den Voor
zitter, om binnen den tijd van vijf ja
ren naar eene oplossing te zoeken en
met voorstellen te komen inzake de
raadhuisaangelegenheid.
De slechts zeer langzaam terugkee-
rende normale omstandigheden en de
minder gunstige economische toestan
den waren oorzaak, dat de gestelde ter
mijn van 5 jaren met enkele jaren werd
overschreden, al werd ook in dien tijd
meermalen naar eene goede oplossing
gezocht. I -
Toen nu in 1925 het bestaande Mulo
schoolgebouw geheel vrij zou komen,
en in de raadsvergadering van Augus
tus 1925 de heer J. J. de Jong aan B. en
W. de vraag stelde, wat dit College in
de toekomst met dit gebouw dacht te
doen, werd hierop door den Voorzitter
geantwoord, dat dit gebouw waar
schijnlijk geschikt was, om tot raad
huis te worden ingericht. De Raad
droeg hierna aan B. en W. op, om door
een deskundige naar de mogelijkheid
nieuw gemeentehuis te bouwen. Met
overtuiging en zakelijke argumenten
zijn de verschillende voorstellen verde
digd en bestreden; het vóór en tegen
van alle voorstellen is grondig gewikt
en gewogen. Nadat de twee tegenvoor
stellen waren verworpen, is het voor
stel van B. en W. met 76 stemmen
aangenomen.
Hier wil ik, als Voorzitter, een eere-
saluut brengen aan den Gemeenteraad
van Raamsdonk, niet alleen voor de
strikt eerlijke en strikt zakelijke wijze,
waarop deze voor de Gemeente zoo be
langrijke aangelegenheid is behandeld,
maar ook voor het feit, dat, toen een
maal de beslissing was gevallen, de ge-
heele Raad als één man heeft medege
werkt, om 'n voor de gemeente Raams
donk waardig gemeentehuis te krijgen.
Hiervoor dank ik den Gemeenteraad, in
het bijzonder de gemeenteraadsleden
uit Raamsdonk(dorp), die hebben ge
toond, op waardige wijze hunne be
langen te kunnen verdedigen, maar op
eene nog waardiger wijze zich te kun
nen neerleggen bij de beslissing der
meerderheid.
De vraag, of men er in geslaagd is,
van de Mulo-school te Raamsdonks
veer een voo'r deze gemeente waardig
gemeentehuis te maken, wil ik ter be
antwoording gaarne overlaten aan mij
ne gemeentena'ren, die, naar ik hoop,
allen zullen gebruik maken van de hun
geboden gelegenheid, om vandaag de
inrichting en het gebouw te bezichtigen.
Zal straks blijken, waaraan ik geen
oogenblilc twijfel, dat ook de inrichting
en de uitvoering zullen beantwoorden
aan hun doel, dan komt daarvoor in de
eerste plaats de groote eer toe aan den
heer Ingenieur-Architect Sangster te
's Gravenhage, die als architect van het
gebouw, in overleg met hei Gemeente
bestuur, het werk deed uitvoeren door
de bekende aannemersfirma Mertens
en Wete'rings, te Raamsdonksveer, en
die, naar mijne meening, van de oude
Mulo-school heeft gemaakt een gemeen
tehuis, dat voldoet aan alle eischen van
den tegenwoordigen tijd, en dat tevens
een sieraad is voor de Gemeente.
Het toezicht op het werk werd uit
geoefend door den heer J. A. van den
Heuvel, gemeente-opzichter, terwijl het
elect'ro-technisch gedeelte werd uitge
voerd door den heer H. Blanken, direc
teur van het G.E.B. Beiden hebben door
hunne groote toewijding en werklust
veel tot de verkregen goede oplossing
bijgedragen, en verdienen daarvoor een
woord van waardeering en dank.
Moge het gebouw evenwel niet alleen
j' een sieraad zijn voor de Gemeente,
maar moge het tevens een toevluchts
oord worden voor allen, die raad en
steun noodig hebben. Moge; het nieuwe
gemeentehuis voor alle inwoners van
Raamsdonk de plaats zijn, waar zij
hunne belangen in veilige handen we
ten, en moge Gods onmisbare zegen
rusten op dit nieuw gemeentehuis en
op den arbeid, die doo'r zijne bestuur
der en tot heil en welzijn der Gemeente
zal worden gedaan.
Dat geve God.
MOONS,
Burgemeester van Raamsdonk.
HET NIEUWE RAADHUIS TE RAAMSDONKSVEER.
Het moet voor een architect onge
twijfeld heel wat gemakkelijker zijn om
een vrij en geheel nieuw ontwerp te
maken, dan een oud gebouw om te
werken tot een nieuw. En het wordt
voo'ral moeilijk als dit nieuwe gebouw
een geheel andere bestemming moet
krijgen, dan het oude steeds heeft ge
had.
Zulk een opdracht kreeg dhr. Ir. H.
Sangster uit den Haag, van den ge
meenteraad, teen hem verzocht werd de
i ra
ES
id
Raamsdonksveer de aangewezen plaats
voor het nieuwe gémeentehuis, te meer
nog, omdat daar een gebouw ter be
schikking was, dat met betrekkelijk ge
ringe kosten zich uitstekend leende, om
tot gemeentehuis te worden ingericht.
De eerste indirecte poging tot over
plaatsing van het 'raadhuis van Raams
donk naar Raamsdonksveer ging uit
van de hier gevestigde Kamer v. Koop
handel en Fabrieken, n.l. door aan den
Gemeenteraad het verzoek te richten,
om te Raamsdonksveer een bureau te
openen, waar alle door het openbaar
bestuur voorgeschreven aangiften kon
den geschieden. Burgemeester en Wet
houders stelden aan den Raad voor, om
aan genoemde Kamer mede te deelen,
dat de tijd nog niet gekomen was, om
te Raamsdonksveer een bureau, als
door haar gewenscht, te openen, doch
de Raad nam, op voorstel van den heer
Timmermans, he besluit, aan die Ka
mer mede te deelen, dat aan haar ver
zoek niet kon worden voldaan, op
grond van de vele bezwaren, die aan de
vestiging van een bureau, als door haar
gewenscht, waren verbonden. Werd
door dit besluit de poging, omi te
Raamsdonksveer een semi-officieel ge
meentehuis te hebben, ook afgewezen,
de gedachte, om naar Raamsdonksveer
het gemeentehuis over te brengen, werd
levendiger en kwam meer naar voren.
Een enkele maal werd in den Gemeen
teraad gesproken over overplaatsing
hiervan een onde'rzoek te doen instel
len. Als gevolg van deze opdracht werd
in de vergadering van Januari 1926, on
der overlegging van een 'rapport met
teekening van den heer Ingenieur-Ar
chitect Sangster uit den Haag, aan den
Raad het voorstel gedaan, om de voor
malige Mulo-school aan het Heereplein
te Raamsdonksveer tot 'raadhuis in te
richten. Na eene zeer uitvoerige ge-
dachtenwisseling besloot de Raad het
door B. en W. aangeboden verbou
wingsplan aan te houden, om intus-
schen nader te informee'ren naar de
kosten van een nieuw te bouwen raad
huis. De uitslag van dit onderzoek was
van dien aa'rd en het verschil der kos
ten van verbouwing der bedoelde Mu
lo-school of het bouwen van een nieuw
raadhuis was zoo groot, dat Burgemees
ter en Wethouders meenden, op de be-
g'rooting voor 1928 een post te moeten
brengen voor de verbouwing der Mulo-
school tot 'raadhuis.
In de raadsvergadering van 22 Oc
tober 1927 heeft de gemeenteraad de
definitieve beslissing over de verplaat
sing van het raadhuis en de verbouwing
der Muloschool genomen.
Naast het voo'rstel van B. en W. tot
verbouwing van de Mulo-school op' het
Heereplein stonden: lo. het voorstel
om het bestaande raadhuis op het dorp
Raamsdonk te verbouwen, en naar de
eischen des tijds in te richten, en 2o.
het voorstel, om aan de Julianalaan een
PUBUÊKÏ <*i-
HET NIEUWE RAADHUIS TE RAAMSDONKSVEER.
|U<?INOli2
SCHOOtJLQtÖAL.
Plattegrond, Tan beneden- en boven-verdiepng der oude school.
HET OUDE RAADHUIS TE RAAMSDONK (DORP
PbUTIE
SESTUUK
M tfOMISSA.
£)S>»EN.
1VANÜ61?
Plattegrond benedenverdieping nieuw Raadhuis.
PüQUtvfe -rtftBUNE
TÉbUWZAAL
Plattegrond bovenverdieping nieuw Raadhuis.
By een vergelijking^, van deze plattegronden wordt het duidelyk op
welke vernuftige wyze de architect met de beperkte ruimte heef#
weten te woekeren.
