IEÏE I
'M
I4z
Hoeden en Petten
H. VERHULST,
Kunst en Letteren.
30
IN DEN VOLLEN
Najaar 1929.
VOOR HANDEL EN INDUSTRIE.
ONTVANGEN NIEUWE COLLECTIE
Chique modellen.
HEMDEN, tevens met aiknoopbare
Manchetten,
(HEMDEN, óók naar maai).
Heerenmodemagazijn.
Markt 5. DEN BOSCH.
Telefoon 841.
zijde der autoriteiten van wie bij de
opening tegenwoordig waren de Com
missaris der Koningin mr. dr. A. van
Rijckevorsel de leden van Ged. Staten
W. Kipp en jhr. mr. F. van Rijcke
vorsel, het voltallig college van B. en
W. van den Bosch, de oud-burge
meester jhr. P. van der Does de
Willebois, eerevoorzitter, verschillende
leden van de Provinciale Staten, de
Bossche gemeenteraad, vertegenwoor
digers van de Kamer van Koophandel
en 's-Hertogenbosch' Belang enz.
De burgemeester mr. F. J van Lan-
schot sprak een begroetingswoord tot
de autoriteiten en verder aanwezigen
en dankte speciaal den Commissaris
der Koningin, aan wien hij voor een
groot deel het succes dezer tentoon
stelling toeschreef.
Spr. zeide, dat er sinds verleden
jaar veel gebeurd was. De veehouderij
heeft moeilijke tijden meegemaaktde
varkenssfokkerij heeft goede maanden
gehad. We hebben nu een tentoon
stelling van varkens als nooit in
Brabant is gehouden. De varker.sfok
kerijen hebben haar beste materiaal
naar Den Bosch gestuurd.
Spr. verheugde er zich over dat hier
is aangevoerd een keurcoliectie zwart
bont vee als nog nooit gezien is. Dit
jaar is het in kolossalen getale aan
gevoerd.
Dat is vooral te danken aan de
werkzaamheid van ir. Ariens en ir
Tromp; ook bracht spr. dank voor de
werkzaamheid van dr. Deckers en den
bond van geitenfokvereenlgingen in
het bisdom Breda en in het diocees
Den Bosch.
Verder aan den heer Van Hootegem.
voorzitter der regelingscommissie, die
maanden te voren reeds is werkzaam
geweest, om de tentoonstelling voor te
bereiden en zijn helpers.
Ook voor den gemeenteraad van
's-Hertogenbosch is deze dag van
beteekenis. Het veemarktvraagstuk is
onlangs tot oplossing gebrachtdaar
zaten diverse financieele consequenties
aan vast. Door dit feit hebben de
raadsleden getoond het belang ervan
te begrijpenthans ontvangen zij hun
belooning voor die daad
Spr. complimenteerde den raad voor
zijn goede inzicht in deze.
Wij moeten, zeide hij, als centraal
gelegen plaats al het mogelijke doen
j om de belangstelling te concentreeren
op Den Bosch, het hartje van Brabant.
De opening van de nieuwe veemarkt
zal over een jaar er gaan een 13
a 14 maanden mee heen plaats
hebbenwe hopen dan het centrum
van veehandel en fokkerij voor goed
hier gevestigd te hebben.
Nadat nog jhr. P. van der Does de
Willebois ervoor was gehuldigd, dat
hij ondanks zijn hooge jaren blijk
heeft gegeven van zijn belangstelling
voor zijn vaderstad, opende de Com
missaris der Koningin de tentoonstel
ling met een kort woord
Men zie elders de bekroningen uit
deze streek.
BUITENLAND.
PIETER BRUEGEL.
I.
Met een gevoel van vrees ben ik
dit lijvige laatste boek van den schrij
ver gaan lezen. Want we weten niet
waar, hoe en wanneer Timmermans
voor 't eerst in vlam geraakte voor
dit boeren—genie Pleter Bruegel. Hij
stond voor de grooten Quinten Matsijs,
Rubens e.a., „als in z'n hemdeke voor
een koning" en bewonderde schuchter
de grootheid dezer Vlaamsche mees
ters, zonder nochtans de zie! hunner
werken te vatten. En verstild, onbe
grepen, schier bedolven onder zoo'n
grootschheid wordt hij Pieter Bruegel
gewaar. Hij begon opnieuw te leven.
D'r was geen sluier voor dit werk.
't Was alles klaar en eenvoudig, lijk
voor hem het hart van Vlaanderen. Hij
kende dit werk vóór ie 't zag, want
't waren vertellingen uit vervlogen
jaren, gelijk z'n vader die gedaan had
Bruegel was de geest, die allegebeu
ren localiseerde binnen 't verband van
Vlaanderen, 'n brok psyche van den
schrijver zelf. Zoo rook hij hem
ik begon te vreezen, dat de schrijver
de genialiteit van Bruegel abstraheerde,
om een beeld te malen, waarin, be
houdens een blank vel papier en pot
lood, de doorsnee Vlaming op een
voetstuk werd geplaatst.
Want in de rij der grooten, Quinten
Matsijs, Rubens e a. hing Bruegel, 't
stuk Gothiek, Vlaanderen's oer-natuur,
als den eenvoudigen schilder van het
leven, maar niettemin groot, een genie
in zijn genre. Hij had gestaan voor
de keuzezich te bekwamen in de
„Fassungskraft" dergenen, die van
hooge huizen waren, of het leven niet
te verloochenen, of de afstand die
tusschen beide bestond, door de groot
heid zijner kunst op te heffen en beide
uiteinden vereenigd, te volgen
Bruegel nu, kon niet anders schii-
FRIEDRICHSHAFEN, 4 Sept.
De „Graf Zeppelin" is alhier heden
morgen om 8.43 M.E.T. (9.03 Amst.
tijd) behouden geland.
De reis om de wereld van de Graf
Zeppelin.
De recordtijden van de Graf Zeppelin.
De Graf Zeppelin heeft dus de snel
ste aller wereldreizen beëindigd. Op
15 Augustus des morgens te 4.30 uur
M.E.T. steeg het luchtschip op voor
het volbrengen van zijn vlucht in
Oostelijke richting van Friedrichsha-
fen naar Friedrichshafen en op 4 Sep
tember des morgens te 8.43 uur be
roerde het weer, na 20 dagen en 4 3/4
uur, den vaderlandschen bodem. Door
het afleggen van de laatste etappe La-
kehurst-Friedrichshafen in 67 uur en
35 minuten heeft de Graf Zeppelin
zijn wereldrecord Friedrichshafen-
Friedrichshafen, vergeleken met de
vlucht Lakehurst-Lakehurst, met een
dag en 2 3/4 uur verbeterd, ondanks
het feit, dat de zuivere vliegtijd Lake-
hurst-Friedrichshafen thans 12 uur
en 12 minuten langer was dan de
laatste maal, dat de Graf Zeppelin dit
traject aflegde. Daarentegen heeft bij
het eerste gedeelte van de wereld
vlucht het verblijf te Friedrichshafen
van 10 tot 15 Augustus, 111.5 uur ge
duurd, terwijl het verblijf te Lake-
hurst van 29 Augustus tot 1 Septem
ber, 72.5 uur duurde. De wereld
vlucht Friedrichshafen-Friedrichsha-
fen heeft dus 20 dagen 4 3/4 uur ge
duurd, tegen de wereldvlucht Lake
hurst-Lakehurst 21 dagen 7.30 uur.
Dr. Eckener.
De New-York Times schrijft, dat
dr. Eckener heden een bespreking zal
hebben met vertegenwoordigers van
New-Yorksche banken, over de stich
ting van luchtvaartverbindingen over
de oceanen en om de wereld.
deren dan naar 't leven. Als een
I „aufgek'arte', veriijnd contemplatieve
geest, zocht hij naar de roerselen zijner
tijd in volksleven, volksgebeuren, volks
gevoel. Stond hij zoo in zijn volk,
„boer" en burger, in zijn actieve
scheppingsmomenten stond hij ook
daarboven. Na een klaar objectief—
visioenaire schouwing, fealiseerde hij
't beleefde op 't doek, waar zijn laatste
I aandoeningen, die liefde, vreugde,
vroomheid, hoop e.a. omvatten, als
tekst golden, gegrepen uit 't hart van
dat volk.
Uitgave P. N. van Kampen en J
Zoon, Amsterdam.
Zoo was Bruegel, de aan verbeel
dingskracht overgegevene, tóch kind
van zijn volk, waariji de verhevenste
philosofie des levens zich oploste in
't eenvoudig gevoel der natuur het
resultaat van moeizame navorschingen
wiens geheimen van doek en pen
seel toch door een „eenvoudig" mensch
konden ontraadseld worden.
Zouden we Brtiegel zóó uit Tim
mermans werk ruiken
Dit boek had lang in Timmermans
De dienst over den Atlantischen
Oceaan zou dan worden onderhouden
door twee Zeppelins, de dienst over
den Stillen Oceaan eveneens door 2
Zeppelins.
MIJNHARDST"
Hoofdpijn-Tabletten 60 ct.
Laxeer-Tabletten60 ct
Zenuw-Tabletten 75 ct.
Staal-Tabletten 90 ct.
Maag-Tabletten 75 ct.
Bij Apoth. en Drogisten.
BINNENLAND.
Grootsche huldiging van Kardinaal
Van Rossum.
Woensdagnamiddag had in het
Concertgebouw te Amsterdam de
grootsche huldiging plaats van Zijne
Eminentie Kardinaal van Rossum.
De groote zaal was bij deze gelegen
heid smaakvol versierd met bloemen
en planten in scharlakenrood.
Op het podium stonden een drietal
Koningszetels opgesteld.
Onder de talrijke belangstellenden
waren o.m. dr. N. van Spanje, dir. van
het O.L. Vrouwegasthuïs, prof,
Brandsma, mgr. Biermans, prof. v. d.
Bom, prof. Kors, baron Van Wijnber
gen, oud-minister Aalberse en den
heer Stulemeyer, burgemeester van
Schiedam.
Circa kwart over 3 zette het orgel
de Marche Triumphale, van J. Lem-
mens in en de grijze kardinaal, voor
afgegaan door de leden van het comi
té van ontvangst en gevolgd door mgr.
Schioppa, aartsbisschop, mgr. H. van
de Wetering en de bisschoppen Schrij
nen, Hopmans en Diepen, schreed
plechtig door de zaal. Toen Zijne Emi
nentie op het podium verscheen, brak
een stormachtig applaus los. De kar
dinaal nam vervolgens plaats op den
middelsten koningszetel, terwijl links
van hem mgr. H. van de Wetering en
rechts mgr. Schioppa zich neerzetten.
Hierna trad mgr. prof. dr. Hoog
veld naar voren en heette de aanwe
zigen van harte welkom, i/i zij aTlen
met blijdschap kwamen getuigen van
hun liefde en dankbaarheid jegens
den jubileerenden Prins der Kerk.
Vervolgens was het woord aan Mgr.
H. v. d. Wetering, Aartsbisschop van
Utrecht, die namens het. Episcopaat,
de priesters en de geloovigen van Ne
derland, Zijne Eminentie hartelijk ge-
lukwenschte met diens gouden pries
terfeest.
Mgr. prof. dr. Hoogveld vertolkte
hierna de gevoelens van liefde en
dankbaax-heid van Katholiek Neder
land. Spr. besloot als volgt:
Katholiek Nederland heeft aan zijn
hulde ten teeken van zijn innige er
lcentelijkheid gaarne een stoffelijke
gave willen verbinden. De wensch,
dien wij van u mochten vernemen,
gezucht, dus overwon ik mijn vrees,
om 't niet a—prioristisch te veroor-
dcelen.
II.
't Is waar, dat dikwijls populariteit
van een werk als „das Siegel der
Vollkommenheit" geldt.
Voor de bepaling der intrinsieke
waarde van dat werk is echter een
vraag noodig: Is aan de populariteit
niets van de hoogste schoonheid op
geofferd Heeft 't niet, naarmate 't bij
't „lezend publiek" aan belangstelling
won, voor den kenner in waarde
verloren
deze gave te bestemmen voor de op-
leiding van opvoeders der inlandsche
priester-studenten voor de missiege
bieden, was Katholiek Nederland uit
het hart gegrepen.
Spreker bood den kardinaal thans
de feestgave aan. Een kunstzinnig be
werkte schrijn zal de namen bewaren
van de schenkers.
Op een oorkonde staat de bedoe
ling vermeld:
„Aan den zeer eminenten Prins dei-
Heilige Roomsche Kerk, Kardinaal
Wilhelmus van Rossum, zoon der Ne
derlanden, bij de voltooiing van zijn
50 priester jaren, de zonen van dat
zelfde land. Zij allen, wier namen hier
zijn opgeteekënd, brachten gemeen
schappelijk guller harte een som bij
een den wasdom van Christus' naam
gewijd. Den 17den October van het
jaar 1929".
Geroerd sprak de grijze kerkvorst
een hartelijk dankwoord. Hij zeide o.a.
het volgende:
Onmogelijk is het in woorden weer
te geven den diepen ontróerenden in
druk, dien uwe zoo grootsche huldi
ging op mijn gemoed heeft gemaakt.
Uit het diepste van mijn gemoed welt
dan ook een groote, onweerstaanbare
drang op om u mijn innigsten, warm-
sten dank uit te spreken.
Zoo dikwijls werd mij in Rome, en
door personen van den meest vei--
scheidenen landaard, en volk-en, die
Holland bezochten en leerden kennen,
herhaald, dat nergens ter wereld het
godsdienstige leven zoo ten volle
bloeit als in Nederland, waar inder
daad het geloof de grondslag en de
zuurdeesem is van het gezins- en fa
milieleven, van de opvoeding en vor
ming der kinderen, van het openbare
zoowel als van het private leven, van
de vereenigingen op alle gebied.
Mijn innigsten, hartelijkst-en dank
aan allen voor het huldeblijk, dat gij
mij op mijn gouden priesterfeest hebt
aangeboden. Waarlijk u heeft mij ge
lukkig gemaakt met die gave, die mij,
zoo ik hoop, in staat zal stellen, bij
gelegenheid van mijn gouden pries-
terjubilé, iets blijvends voor de heili
ge missies te kunnen ondernemen.
Als ik echter nu denk aan deze, uw
zoo buitengewone huldiging, en mij
dan afvraag: welke is toch wel de
groote drijfveer, de ware oorsprong
van deze grootsche uiting van ver-
eering en lofprijzing, dan vind ik daar
voor noch in mijn persoon of in mijn
persoonlijke verdiensten, noch in
mijn hooge waardigheid van Kardi
naal, noch in mijn verheven positie
van Prefect der Propaganda, een vol
ledige en geëvenredigde verklaring.
Van die zoo diep gevoelde, zoo innig
religieuze, zoo grootsche hulde vind
ik alleen de volle verklaring in uw
diep en levendig opvlammend geloof.
Gij hebt in mij bovenal willen huldi
gen den priester. En gij hebt goed ge
daan.
pompen in een scheppingsroes. En
dit is in een verlaien oogenblik als
een klacht over schijnwezen door den
schrijver heengegaan. „Pieter Bruegel"
getuigt er van.
III.
Dit boek is met z'n velerlei gebreken,
mij hoogst sympathiek. Timmermans
heeft de stilte begrepen, die achter
alle gebeuren moet staan en van
waaruit geordende beelden en indruk
ken gestalten aannemen, die meer zijn
dan surrogaat van vertellingskes en
Liersche „umor". Hier moest hij de
diepte in.
De beleving van zijn „Heilig
Ambacht" heeft zwaar op hem ge
drukt, maar de vreugde geschonken
van waarachtige schepping.
Gelijk nu in 'n Tauber—fieber de
„snoezige" lieke's uit den mond van
een zanger worden geadoreerd, zoo
hebben de werken van Timmermans
door de drakerigheden van 't monster
„publieke opinie" een sfeer geschapen
„laat maar komen, alles is goed". Nu
moet men mij goed verstaan. Niet dat
ik naast de conceptioneele zwakheid
van een „Pallieter", 't gebrek aan
psychologische diepte in een „Pastoor",
't gemis aan een hechte structuur eener j
roman, niet de grootheid van een soms
donker makende schoonheid (en nog
wat) waardeer'! Doch we zijn bedot
in de „vertellingskes" van dezen Vla
ming, waaraan een gevaarlijken kant
zit voor den kunsthabituszich leeg-
Op deze i-ede, die door den kardi
naal met een nog zeer krachtige stem
J en met gloed en overtuiging werd uit
gesproken, volgde een daverend ap
plaus, dat geruimen tijd duurde.
Mgr. Eras ridder van den Ned. Leeuw.
Bij Kon. Besluit is benoemd tot rid
der in de orde van den Ned. Leeuw
mgr. D. Eras te Rome.
Nederland en Belgip.
De correspondent in België van De
Tijd bei'icht, dat blijkens door hem te
Brussel ingewonnen inlichtingen tij
dens de conferentie in Den Haag een
ontmoeting heeft plaats gehad tus
schen de Belgische ministers Jaspar
en Hymans en hun Nederlandsche
collega's jhr. Ruys de Beerenbrouck
en jhr. Beelaerts van Blokland. De
ministers van buitenlandsche zaken
der beide landen zouden de besprekin
gen, welke te 's-Gravenhage zijn inge
leid, te Genève voortzetten.
Uit het grafisch bedrijf.
Het pensioenfonds voor het gra
fisch bedrijf zal op 4 November a.s.
in werking treden.
De Wethouderscrisis te Amsterdam.
De gemeenteraad heeft gisteravond
met 24 tegen 12 stemmen verworpen
de motie-Douwes, uitsprekende, dat
ten onrechte op het college van B. en
W. de blaam is geworpen, als zoude
het woordbreuk hebben gepleegd door
de in uitzicht gestelde verlaging van
het electriciteitstarief niet voor te
stellen; dat er geen aanleiding is het
ten deze gevoerde beleid af te keuren
en dat het te betreuren is, dat de heer
Ter Haar zijn ontslagneming als wet
houder op de door hem aangegeven
reden gegrond heeft. De wethouders
von Freytag Drabbe, Walrave Bois-
sevain, Rutgers, Ketelaars en Abra
hams, hebben daarop hun ontslag als
wethouder ingediend.
De brug over het Hollandsch Diep.
Op 14 Maart j.l. hebben de gemeen
tebesturen en de Kamers van Koop
handel en Fabrieken voor Dordrecht,
Rotterdam en Den Haag een gezamen
lijk adres gericht tot den minister van
Waterstaat, met het verzoek het daar
heen te leiden, dat de bouw van een
brug bij Moerdijk over het Hollandsch
Diep tot de meest urgente werken zou
worden gerekend en dat de plannen
voor dit wei'k reeds toen zouden wor
den opgemaakt, opdat met bekwamen
spoed tot uitvoering zou kunnen
worden overgegaan.
De minister (dus minister Van der
Vegte) heeft bij brief van 25 Juni j.l.
geantwoord dat de beslissing over
de verbindingen van Rotterdam met
het Zuiden des lands nog niet kan
worden genomen, doch dat het in het
voornemen ligt, zoodra omtrent den
bouw van een vaste brug bij Moer
dijk is beslist, de verdere voorberei-
Langzaatn maakt hij zich los van
zijn steriotiepe veriel—zetjes, om dan
in 'n groot vitaal scheppingstempera
ment „Bruegel" in èen strak volgehou
den verbeeldingskracht te voltooien
Hier geen gewilde effecten meer. 't Is
zuiver, stil in z'n verbeelding. En
daarom vol bladzijden die stil maken
van ontroering.
Het is een verheugend feit, dat de
schrijver na een tranerige Leontientje's
geschiedenis zoo'n innig—zuivere, van
overgevoeligheid ontdane kinderliefde
kon schilderende ontmoeting van
Pieter en Veronica de mooiste
bladzijden uit 't boek, met een proza
wat ik tot 't allerbeste reken. Met een
rijk plastisch vermogen kneedt Tim
mermans de figuren. Ze ontstaan en
groeien voor uwe oogen in al hun
vetheid, magerheid, triestheid en cari-
caturistische uitwassen. Ge ruikt de
voornaamheid van meester Coecke en
ge ziet Jefke Slagkop in zijn dwaze,
venijnige preekjes.
Ook de antithese Coecke—kunst,
Bruegel—natuur is zeer zuiver en
grootsch uitgediept.
IV.
Maar Bruegel, de geniale mensch,
heb ik er niet in zien groeien. Hij
verbleekt onder te litteraire voornaam
heid van dit boek. De diepste psyche
van dit „schoonste hart van Vlaande
ren", „den ingewikkeldsten zijner tijd",
vermocht Timmermans nog niet gansch
te vatten Van de evolutie's die hij
doormaakte om te worden wie hij was
van den groei der conceptie'sin hem
van de ziele—vreugden en smarten,
waar hij uitdrukking moest geven aan
't waargenomen leven om hem, daar
van zegt hij te weinig, 't Is als speelt
hij met de Goddelijke talenten van
dezen „boeren—Bruegel", die hij als
boer en Bruegel typeert, maar intrin
siek niet tot volle klaarheid brengt,
s a
Tot slot merk ik op, dat 't ver
keerd is dit volk van zuipeniers en
gezwollen buiklusten te beschouwen
als het volk van Vlaanderen, gerepre-
santeerd in Timmermans' „Bruegel".
De schrijver heeft hier't tijdsgebeuren
zijner eeuw. met de deugd en zonde,
samengetrokken in de figuur Pieter
Bruegel. „Anders kon hij zóó niet
schilderen", zegt ie.
Ik beschouw dit boek als 'n over
gang, waarna nu eindelijk eens 't boek
zal verschijnen van „de Vlaming", niet
als 'n exceptioneele, louter epicuristi-
sche levensgenieter met wat waterverf
mystiek, maar met 'n groot geloof en
'n groote strijd, om te behouden, wat
hem tot „Vlaming" stempelt.
Daar wachten we nu op.
PAUL KUIJPERS.
Velp, Oogstmaand 1929.
