ÓnCHO VAN HET ZUIDEN
lilMll
f
Wijnen en Gedistilleerd
Keanen-Malinéré
H. de Bont-v. Huiten
derde blad.
DE NQDERLAND5CUQ -ÖCUOENINDUÖTRIE IN 1928
GPAR-öCM VOORGESTELD.
h e u s D e n.
jy-0, 18. Zaterdag 1 Maart '30. 52e Jrg.
Van deze industrie kan worden
getuigd, dat het jaar 1928 over het
algemeen bevredigend is geweest, voor
menig bedrijf zelfs gunstig mag wor
den genoemd", (Jaarverslag 1928 van
de Kamer van Koophandel en Fabrie
ken voor de Langstraat op bladz. 42).
0e cijfers in het pas verschenen num
mer van het „Maandschrift van het
Bureau voor de Statistiek" komen
dit oordeel bevestigenzoowel de hoe
veelheid als de waarde van de pro
ductie van schoenwerk, vertoonen in
alle centra van industrie gunstiger
cijfers dan 1927.
Om met de Langstraat te beginnen,
Waalwijk produceerde 1.151.000 paar
d.i. 100.000 paar schoenen meer dan
in 1927 en kwam daardoor tot een be
drag van pl.m. 8.145.120, zijnde
pl.rn. ƒ870.000 hooger dan in 1927,
1928 was voor Waalwijk een record
jaar, nog gunstiger dan 1924! Onder
staand diagram laat zien, dat de lijn
voor Waalwijk ook na 1924 nog twee
inzinkingen vertoont, doch dat de
hoofdrichting een opgaande lijn is.
de gefabriceerde aantallen pareu
schoenen worden aangetoond, niet
met de waarde, omdat het Centraal
Bureau de waarde-cijfers alleen geeft
voor Waalwijk, Kaatsheuvel, Dongen
en Loon-op-Zand.
Drunen fabriceerde in het eerste
ietwat normale jaar na den oorlog
(1921): 65.000 paar, in 1924, het gun
stige schoen'enwetje-jaar, 101.000 p.,
in 1928 142.000 paar; Sprang-Capelle
in 1921 119.000 paar, in 1924 142.000
paar, in 1928 184.000 paar.
In cle overige plaatsen van de Lang
straat in 1921 43.000 paar, in 1924
48.000 paar en in 1928 66.000 paar.
Wat de productie betreft, dus overal
in de Langstraat vooruitgang in '28;
de totaal-cijfers voor het district too-
nen dit voldoende aan: de productie
was in 1921 2.186.000 paar, in 1924
3.018.000 paar, in 1928 3.726.000 p..
of in guldens: van 19.437.000 in '21
een daling tot 17.378.000 in 1924,
daarna stijging tot bijna 21 millioen
in 1928. We moeten bij de vergelij
king wel in aanmerking nemen, dat
de verkoopsprijzen van de Nederland-
sche schoenen van 1921 tot 1924 aan
merkelijk zijn gedaald; zoo was de
gemiddelde prijs van 'n Waalwijkscli
paar schoenen in 1921 11.55; in '24
ƒ7.09, in 1928 ƒ7.09; voor de schoe
nen van Kaatsheuvel in 1921 7.35,
in 1924 4.57, in 1928 ƒ4.80; voor
Dongen waren die cijfers 8.55 in
1921, in 1924 ƒ5.55, in 1928 ƒ5.93;
A
Wel is opmerkelijk, dat de grafi
sche lijn voor Waalwijk veel sterker
ups en downs vertoont dan die voor
Kaatsheuvel en Dongen. In 1924
maakte Waalwijk een sprong om
hoog van 2.5 millioen gulden, verge
leken bij 1923, maar het tentoonstel
lingsjaar deed de productie weer met
ƒ750.000 achteruitgaan. Voor Kaats
heuvel en Dongen was de vooruit
gang in 1924, toen het schoenenwetje
zich liet gelden, niet zoo groot, maar
hracht 1925 ook bijna geen achteruit
gang. De inzinking van 1927 hebben
Kaatsheuvel en Dongen niet onder
vonden: na 1925 zijn beide plaatsen
in steeds stijgende lijn vooruitgegaan.
Kaatsheuvel iets sterker dan Dongen,
waardoor, zoowel naar de hoeveel
heid als naar de waarde van het ge
produceerde schoenwerk, Kaatsheu
vel Sfedert 1926 No. 2 van de Lang
straat is.
Bij deze cijfers is ook rekening ge
houden met de fabrieken van 1000
'000 paar per jaar, welke het Cen
traal Bureau in zijn meeste tabellen
tegenwoordig verwaarloost. Onderge-
teekende heeft gemeend, deze kleine
re fabrieken wel mee te moeten tel
len, eerstens, omdat juist in onze
streken de totale productie van deze
kleinere bedrijven nog al van betee-
kenis is (Waalwijk in 1928 39.000
Paar, Kaatsheuvel 65.000 paar, Loon-
°p-Zand 28.000 paar en Dongen
29.000 paar), maar ook, omdat daar
door de vergelijking met vroegere ja-
len nauwkeuriger wordt: vóór 1927
rekende het Centraal Bureau deze
kleine bedrijven wel mede. Geen
plaats in de Langstraat heeft in de
valuta jaren 1922 en 1923 zoo zeer ge
leden als Loon-op-Zand; de waarde
ran het schoenwerk was van 1921 tot
1923 gedaald van 960.000 tot
464.000, met andere woorden, met
•neer dan 50%Sedert 1924 gaat
koon-op-Zand echter regelmatig voor-
Jj'o al is het aantal grootere bedrijven
an ook van 8 in 1924 gedaald tot 6,
erwijl Waalwijk en Kaatsheuvel hun
aantal bedrijven zagen toenemen tot
resp. 29 en 41 (alleen bedrijven van
"leer dan 5000 paar gerekend).
Wat het aantal paren gefabriceerde
schoenen betreft, staat Waalwijk se-
ort 1922 in het Langstraatsche ge-
oied bovenaanin 1921 was de pro-
uctie van Kaatsheuvel nog iets groo
te1" dan die van Waalwijk, in 1924
ere'kte Waalwijk het millioen paar,
'"1927 Kaatsheuvel; in 1928 had
liinn een Pr°ductie van 1.151 x
Paar, Kaatsheuvel 1.089x 1000
Paai'. Dongen fabriceerde 877.000
o VLoon"op"Zand 217 000 Paar-
°k de andere plaatsen in de
-ungslraat gingen na 1924 geleidelijk
00g: dit kan echter alleen met
voor het geheele district der Lang
straat in 1921 ƒ8.88, in 1924 5.75,
in 1928 5.92, en dat dus in de late
re jaren een heel wat grootere pro
ductie noodig was om weer de waar
de-cijfers van 1921 te behalen, laat
staan te overtreffen.
Uit deze cijfers blijkt tevens, dat in
1924, toen het schoenenwetje volgens
verschillende min of meer econo
misch getinte beschouwingen in dag
blad en tijdschrift „dure schoenen"
had moeten brengen, de prijzen ui
terst laag waren.
Het jaarverslag 1924 onzer Kamer
van Koophandel en Fabrieken geeft
hiervan de verklaring: „de afzet van
het artikel bleef zoo goed als geheel
beperkt tot de „binnenlandsche
markt".
M.a.w. export was onmogelijk en
deze is noodig voor een normale prijs
vorming in de schoenindustrie.
Het schoenenwetje heeft in zóó
verre goed gewerkt, dat invoer uit
landen met treurige arbeids- en ar
beiderstoestanden (met z.g. sociale
dumping) werd voorkomen, maar
heeft niet geleid tot premiebetaling
van het schoenendragend publiek aan
de schoenfabrikanten, zooals van vele
zijden was voorgesteld. Dit zou al
leen het geval hebben kunnen zijn,
als het tusschen de schoenfabrikan
ten tot een belangengemeenschap was
gekomen, of (en) als de Nederland-
sche schoenindustrie niet in staat
was geweest, in de behoeften van het
schoenendragend publiek te voorzien.
Iedere Langstrater wist wel, dat deze
omstandigheden zich niet zouden
voordoen, en de bewoners van Hol
land hoven den Moerdijk, zouden dit
hebben kunnen destilleeren uit de
cijfers, welke het Centraal Bureau
voor de Statistiek geregeld verstrekt!
Een arbeids-intensief bedrijf als de
schoennijverheid verdient toch wel
de aandacht der Regeering: te Waal
wijk is sedert 1924 de personeelsterk-
te langzaam omhooggaande: nu pl.m.
1800; te Kaatsheuvel sedert 1924
sterk vooruitgaand van 861 tol pl.m.
1200; in Dongen is het aantal arbei
ders sedert 1924 ook langzaam om
hooggaande (nu pl.m. 1150 man).
Den algemeenen gang onzer Lang
straatsche industrie sedert 1921 kun
nen we a.v. schetsen: Waalwijk en
Kaatsheuvel zijn in verschillende op
zichten ongeveer evenveel vooruit
gegaan, Dongen iets minder. Wat
personeel betreft, is Waalwijk in die
jaren zelfs nog meer vooruitgegaan
dan Kaatsheuvel, wat verband houdt
met de groote vermindering van per
soneel aldaar in de valuta-jaren '22
en '23, gevolgd door rationeeler in
richting van verschillende fabrieken.
NAAD DE WAARDE, NAAR DE PRODUCTIE.
LANGSTRAAT
A633'/
TOTALE. WAARDE y53.i63.000
Het tweede en derde diagram too-
nen aan, dat de Langstraat nog steeds
de schoenenstreek van ons land is:
van de totale waarde van het Neder-
landsche schoenwerk produceert de
Langstraat vanaf 1921 bijna geregeld
pl.m. 48%, van de hoeveelheid schoe
nen is het percentage wat lager, maar
dit toont juist aan, dat de waarde per
paar hooger is, en dus het artikel
superieur. Ook laat dit diagram zien,
hoe gering de productie van de 10
andere provinciën is, waar sedert '24
alleen te Nijmegen e.o. een vooruit
gang is te constateeren.
Na de Langstraat is het belangrijk
ste gebied voor de schoenenproductie
een ongeveer West-Oost loopende
streek van Gilze-Rijen over Tilburg,
Moergestel naar Oisterwijk, behoo-
rende tot het district van de Kamer
v. Koophandel en Fabrieken van Til
burg. Dit gebied gaat sedert 1924 in
productie sneller vooruit dan de Lang
straat, te Tilburg steeg de waarde in
die 5 jaren met 50 pCt.; te Oisterwijk
nog meer, te Hilvarenbeek en Moer
gestel zelfs met 100 pCt.
De productie van Tilburg is in pa
ren-aantal iets grooter dan die van
Waalwijk; Oisterwijk komt ook al
dicht bij het millioen paar; de Lang
straat blijft echter ver bovenaan, wat
de waarde betreft; de totale waarde
van de productie van de stad Tilburg
is slechts 2/3 van die van Waalwijk
en gelijk aan die van Kaatsheuvel en
Dongen.
39.057
strie moet niet alleen rekening gehou
den worden met de productie, maar
ook met den afzet en dan blijkt, dat
in 1928 Kaatsheuvel in dit opzicht de
beste plaats innam, het produceerde
slechts voor 40.000 voor het maga
zijn, voor Waalwijk was dit cijfer
120.000, voor Dongen bijna ƒ200.000
voor Tilburg ruim 200.000 en voor
overig N.-B. 239.000, zulks ondanks
het feit, dat het Nederlandsch pu
bliek steeds meer schoenen leert dra
gen: ,,de invoer van schoenwerk ging
in 1928 sneller vooruit dan de uit
voer; ofschoon ieder, die het buiten
land bezoekt, weet, dat nergens zulke
goedkoope schoenen worden verkocht
als hier.
Nadat in 1924 en volgende jaren
was gebleken, dat het Schoenenwetje
niet de nadeelige gevolgen heeft ge
had, welke men eerst had voorgespie
geld, hebben sommige liberale econo
men de theorie verkondigd, dat er
toch een indirect nadeelig gevolg was
te constateeren, dat n.l. de valuta-ja-
ren een gezonde concentratie van be
drijven hadden gebracht en dat het
schoenenwetje dit saneeringsproces
zou hebben tegengehouden, tot scha
de van de industrie zelf.
Logisch had dan moeten volgen,
dat in de latere jaren dit gezondma-
kende concentratieproces zich met
verdubbelde kracht zou hebben
voortgezet; de concurrentie is daar
voor waarlijk scherp genoeg geweest.
Het jongste Maandschrift wijst ex-
Eindhoven e.o. gaat sedert 1924 juist op, dat sedert 1926 't aantal be
langzaam, „de overige plaatsen in
N.-B." (dus vooral Den Bosch) uiterst
langzaam vooruit, j% zelfs is de pro
ductie in het overigens gunstige jaar
1928 in Eindhoven en overige plaat
sen in N.-B. nog iets teruggeloopen.
Bij de beoordeeling van de indu-
drijven van 10005000 paar gelijk
blijft en „dat de tendenz tot concen
tratie van de productie zich in hoofd
zaak ten aanzien van de allerkleinste
ondernemingen doet gelden". Blijk
baar is er dus voor kleinere bedrijven
in de tegenwoordige omstandigheden
TOTALE PRODUCTIE 9.553.000 PAREN-
nog wel plaats.
Wanneer ondergeteekende aan het
slot van deze zuiver objectieve be
schouwing nog een persoonlijke op
merking mag toevoegen, dan is het
deze: wil de Langstraat haar ouden
roem als centrum van de schoennij
verheid onverzwakt handhaven, dan
is het noodig, dat de jongelui, zoo
goed mogelijk voorbereid, het maat
schappelijk leven ingaan en daarom
verdienen die inrichtingen van onder
wijs, welke voor dit leven voorberei
den, den moreelen en financieelen
steun van fabrikanten en arbeiders
en middenstanders. De tijden zijn
moeilijk, niet enkel voor de schoenen
industrie, maar voor vele takken van
bestaan, in binnen- en buitenland.
Het vorig jaar vernam ondergetee
kende, als voorzitter van de Commis
sie van Toezicht op het L. O., van ver
schillende hoofden van scholen de
opmerking, dat de belangstelling voor
de fabriek bij de jongens die van
school afgaan, uiterst gering is en
dat de jongens liever op ambacht
gaan. Het is hoogst verkeerd, de be
roepskeus van de jongens te laten be
rusten op de oogenblikkelijke toe
standen: er wordt in den tegenwoor-
digen tijd in de ambachten goed geld
verdiend, dusmoet de jongen
maar ambachtsman worden. Over 5
jaar kunnen de toestanden -weer heel
anders zijn. De ervaring heeft geleerd
dat vakmenschen, onverschillig op
welk gebied, niet gemakkelijk door
werkloosheid worden getroffen. La
ten de ouders zorgen dat een aanzien
lijk deel onzer Langstraatsche jeugd
een toekomstige reserve vorme voor
de arbeidskrachten onzer hoogstaan
de industrie.
Drs G. J. de VRIES
PROVINCIAAL NIEUWS.
Waalwijk, 28 Febr. 1930.
R,K. Middelbare Handelsavondcursus
te Waalwijk.
Aan het verslag over het kalender
jaar 1929, ontleenen wij 't volgende:
Personeel.
De heeren de Groot en J. Smarius
ontvingen op hun verzoek eervol ont-
dag. De vacatures werden aangevuld
Joor benoeming van de heeren K.
i/erwiel alhier en H. Pennings te
s-Hertogenbosch.
Onderwijs.
Vanaf 1 Sept. 19.8 tot Juni 1929
werd onderwijs gegeven In den 3
xlassigen cursus, in 1 vervolgcursus
zoor Godsdienst, in 2 vervolgcursus
sen voor Boekhouden, in 1 vervolg
cursus voor Engelsch en in 1 cursus
zo'or Machine&chrljven en 1 voor Ste
nografie.
Vanaf 1 Sept. 1929 is de Samen
stelling als volgt
3 klassige cursus, 2 vervolgcursus
sen voor Godsdienst, 2 vervolgcursus
sen voor Boekhouden, 2 voor Engelsch,
I voor Machineschtijven en 1 voor
Stenografie.
De cursussen Fransch en Duitsch
konden wegens te geringe deelname
niet worden voortgezet.
Met ingang van 1 Sept. 1930 zal
als eisch van toelating gelden het met
;oed gevolg hebben afgemaakt van de
7 e klas der L. S
Examens.
Voor het eindexamen van den 3
jarigen cursns slaagden 7 leerlingen
3 leerlingen konden voor het eind
diploma niet in aanmerking konten,
>mdat door hen niet alle verplichte
zakken werden gevolgd.
Van de vervolgcursussen slaagden
zoor het examen Machineschrijven 6
leerlingen en voor het diploma Steno
jrafie 5 leerlingen. Voor het practijk
diploma Engelsche Handelscorrespon
dentie 1 leerling en voor het practijk
xamen Boekhouden 1 leerling, terwijl
ook een oud leerling aan het bestuur
berichtte voor dit rxamen te zijn ge
Grootestraat Telefoon 109.
slaagd.
Van klas I naar klas II werden be
vorderd 18 leerlingen.
Van klas 11 naar 111 werden bevor
derd 13 leerlingen.
Leerlingen.
Aantal leerlingen op 31 Dec, '28 78
In den loop van het jaar
bijgekomen 23
Vertrokken
Stand op 31 Dec. 1929
Per 31 December 1927
In den loop van het jaar
bijgekomen
Vertrokken
101
19
82.
82
29
111
33
78
HET ADRES
voor de 43625
BETERE HEERENKLEEDING.
Stand op 31 Dec. 1928
Wegens vertrek verlieten 2 leerlin
gen de school, 1 wegers militairen
dienst, 3 wegens verandering van be-
trtkking, 2 wegens Ie weinig vorde
ringen 4 wegens drukke werkzaam
heden, 2 wegens beëindiging van den
cursus, 4 zonder opgave van redenen
en 1 ging naar de R.K. Hoogere Han
delsschool alhier.
Per 31 Dec, 1929 bedroeg het aan
tal leerlingen
Klas 1 4 meisjes 16 jongens.
Klas 11 3 „17
Klas lil 3 11
Vervolgcursussen 6 meisjes 22 jon
gens.
Restauratie der Ned. Herv. Kerk.
In vorige nummers schreven we
reeds over de algeheele restauratie
van het monumentale kerkgebouw der
Ned. Hen. Gemeente van Waalwijk.
Wij deelden mede dat de regeering
bereid was een post daarvoor op de
begroollng te brengen, op condliie dat
Provincie, Gemeente- en Kerkbestuur
't hunne bijdroegen.
Naar wij thans vernemen is de
algeheele restauratie door den Rijks
bouwmeester begroot op f 120 000.
hiervan zou het rijk 50 pCt. op zich
nemen, als de provincie 20 pCt. en
de gemeente, kerkbestuur, particulieren
enz. 30 pCt. bijdroegen.
Over een en ander zijn nu de
onderhandelingen gaande, We behoe
ven niet te zeggen, dat hier sprake is
van een algeheele en grondige restau-
rat e zoouat het als historisch kunst
werk zal te voorschijn treden. Het is
BETREKT UW
voor
FEESTEN, BRUILOFTEN
EN PARTIJEN
van
U bent dan zeker van goede
kwaliteit! 44146
natuurlijk de bedoeling de werkzaam
heden geleidelijk uit te voeren, natuur
lijk naar gelang den steun, tot men
tenslotte het mooie doel bereikt.
Zijn wij goed ingelicht, dan zal
men, zoo de zaak voor elkaar kemt,
ten spoedigste beginnen met de
restauraiie van den toren, die werkelijk
bouwvallig is.
De resiauralie—plannen zijn door
den rijks—architect voor monumenten
zorg ontworpen, die voor dit doel het
vorig jaar een 14—tal dagen in onze
gemeente vertoefde en van 't gebouw
tal van prachtige teekeningen ver
vaardigde.
R.K. Vrouwenbond.
De R.K. Vrouwenbond gaf Woensdag
avond voor zijn leden Iets „noch nie-
mals dagewesen" t.l.'n fi m .De groote
weldoenster", naar den roman van
Pierre l'Ermite.
Pierre 1 Ermite verstaat uitnemend de
kunst in zijn romans in den vorm van
een smakellj k, licht veiteerbaar gerechtje
de harde werkelijkheid op te disschen.
Door de vei filming van zijn roman
.De groote weldoenster" wordt dit
gerechtje nog met een pikant sausje
overgoten, zoodat het er bij 't publiek
ingaat als koek. Men slikt echter de
verstopte boon zonder dat men er erg
in heeft, waardoor voor den minder
opmerkzamen toeschouwer de kern
van de zaak ver oren gaat.
In „De groote Weldoenster" wordt
verhaald van de ook in Frankrijk steeds
toenemende industrialisatie van het
platteland. De fabrikanten worden er
door de boerenbevolking met vlag en
wimpt 1 binnengehaald. In groote drom-
1921
1922 1923 1924 1925 1926 1927 1926
8 HtU-
M ws,
7
V
4o .••y'
T
V
/-•
c
LOON-Pj?
•8 MILL
7
5
A ii
Si
3 a
GPAPI3CHE VOORSTELLING VAN DEN TOESTAND DER
SCMOENINDU3TRIE IN D9 VOORNAAMSTE CENTRA DER LANG5TRAAT
OVER DE JAREN 1921 Vm 1928.
EINDHOVEN EO
A511.
TILBURG. £.0
25.65%
LANGSTRAAT
TILBURG
