ECHO m HET ZUIOEN
Een methode
die nooit faalt!
laar
ieer
i te
ces.
'er.
'.n.
ee-
laar
otel
one
len,
Ige-
/er-
ing
eer
tre-
ver
che
iro-
'er-
zit-
'er-
:en
ïst-
rde
nd,
»en
ga-
or-
34. Zaterd. 26 April '30. 52e Jrg.
TWEEDE BLAD.
Onze gemeente is arm aan monu
menten. Laten we daarom ons uiter
ste best doen te houden wat we heb
ben, en vooral alleen letten op het ge
bouw als zoodanig. Want om het ge
bouw is het te doen.
Gaat de restauratie door, dan krijgt
Wanneer dit artikel onder de oogen
izer lezers komt, heeft de gemeen-
raad waarschijnlijk al een beslis-
lig genomen en naai' wij met reden
ogen veronderstellen, in gunstigen
n, om zijn aandeel te dragen in de
stauratie van het Kerkgebouw der
ed. tlerv. Gemeente alhier.
In een schrijven van den Minister
in Onderwijs, Kunsten en Weten
happen, komt de volgende zinsnede
ior:
„Het komt mij voor dat daarnaast
ik een bijdrage kan worden ge-
aagd van de burgerlijke gemeente,
ior welke er ongetwijfeld alle reden
staat de restauratie van uw kerk-
ibouw te bevorderen, omdat het
»r het oog op zeer gelukkige wijze
hoofdstraat afsluit en daardoor
edewerkt tot verhooging van het
irpsschoon.
Inderdaad sluit de Kerk op zeer
iukklge wijze de straat af. Is het
et steeds een genot, zich te verlus-
en in dit mooie bouwwerk, dat ter-
nd ieders aandacht trekt.
De tand des tijds heeft echter ook
bouwwerk niet met rust gelaten,
is het meer dan tijd, dat maatrege-
worden genomen om dit bouw-
rk voor verderen ondergang te be-
ireu. Het verval dateert, van jaren
ug en reeds 100 jaren geleden zijn
gingen aangewend, om daarin te
orzien. Het is toen gelukt den toren
restaureerd te krijgen.
Thans heeft het Rijk toezegging ge-
an 50% in de kosten van restaura
der geheele kerk te zullen bijdra-
n en bestaat er alle kans, dat de
rk in haar vroegere schoonheid
ordt teruggebracht.
Waaiwijk een bouwwerk van blijven
de waarde en wat van groote betee-
kenis is, is het bouwwerk voor Waal
wijk behouden.
Er zijn groote bedragen met de
restauratie gemoeid. Moge door sa
menwerking van Staat, Provincie en
Gemeente deze restauratie tot stand
komen. Ook particuliere bijdragen
zullen zeer welkom zijn en de Presi
dent Kerkvoogd, Notaris A. Schaap,
is gaarne bereid deze in ontvangst te
nemen.
Wij hebben ons gewend tot onzen
medewerker, den heer J. van der
Hammen Nicz. alhier, die zich bereid
verklaarde eenige artikelen te wijden
aan de geschiedenis van dit monu
ment, dat nu in het brandpunt der
belangstelling komt.
Hier volgt het eerste artikel van
zijn zeer deskundige hand.
Iets omtrent de. Hervormde Kerk aan
de Haven.
door
,T. van der Hammen Nicz.
I.
Nu wellicht binnen afzienbaren tijd
de restauratie der Hervormde Kerk
aan de Haven vóór 1643 de Room-
sche parochiekerk van Waalwijk en
Besoijen ter hand zal worden ge
nomen, kan het niet ondienstig zijn,
aan de hand van sommige archief
stukken, iets wetenswaardigs omtrent
het grijs verleden dier kerk mede te
deelen. Voorop moet echter de teleur
stellende mededeeling gedaan worden,
dat de gegevens dienaangaande uiterst
Zonder schriftelijke toestemming is eenige overname uit deze rubriek verboden.
Ueve Nichtjes en Neefjes,
Voor me liggen een stapeltje brieven
6 bijna allemaal eender zijn. 't Zijn
'aasch-briefjes, waarin me een vroolijk
oen zalig Paaschfeest wordt toege-
'enschf. Ik verzeker jullie dat ik niet
'"gevoelig ben voor zooveel hartelijk-
f'd en genegenheid. Daaruit zie ik,
"j ons hoekje zich nog steeds in
"e aller belangstelling mag verheu-
Dat vind ik fijn.
Beste jongens, laat ons zoo blijven
Penwerken. Je ziet, dat ik van mijn
an' alles doe om ons hoekje zoo
re'"g mogelijk te maken, door onze
Maaltjes te illustreeren. Van verschil,
ide zijden mocht ik vernemen dat de
'keningen leuk worden gevonden.
•oor'6 i[e'en iS na<uur'iik bemoedigend
Zooals je verleden Zaterdag gehoord
3 m.peten we onzen raadselwedstrijd
prijzen nog eenigen tijd uitstellen.
Dat is toch zeker niet ergWant ik mag
veronderstellen, dat je nu ook met genoe
gen de raadsels oplost ook al zijn daaraan
geen mooie prijzen verbonden. Me dunkt
t is 'n aardige tijdpasseering en je moet
al voldoening hebben als je de raadsels
goed en zonder fouten kunt oplossen.
Maar al stellen we onzen raadselwed
strijd nog wat uit, dat is immers nog
geen afstelNeen hoor, je moet maar
denken wat in 't vat zit, verzuurt niet.
Tot slot van ons weekpraatje moet
ik enkele vriendjes nog herinneren aan
een gedane belofte mij gedurende de
Paaschvacantie een opstelletje te zullen
zenden. Denken jullie daaraan? Denk
er aanbelofte maakt schuld. En als
je aan Oom Wim een belofte doet, kom
je er niet gemakkelijk van af.
Ik zie nu belangstellend uit wat de
post me deze week zal brengen.
Veel succes
Jullie aller OOM WIM.
schraal zijn en dus in de verste verte
niet op volledigheid aanspraak kun
nen maken.
De oudste gegevens aangaande de
Waalwijksche parochiekerk berusten
in het heerlijk archief van Loon-op-
Zand. Een afschrift van één dier
stukken, dateerende van 1233, geeft
in korte woorden klaar en duidelijk
aan, dat in genoemd jaar het bege-
vingsrecht der kerken van Waalwijk,
Loon-op-Zand en llnen („dat men nu
Drnnen hief') door den hertog van
Brabant geschonken werd aan de ab
dij van Tongerlo. De pastoors dier
kerken waren dus witheeren. Dat zijn
ze gebleven tot de eerste helft der 19e
eeuw, toen aldaar in plaats van ge
ordende, voortaan wereldlijke geeste
lijken tot pastoors werden benoemd.
Uit dat stuk blijkt dus, dat Waal
wijk in 1233 reeds eene kerk bezat.
Ik vermoed, dat die kerk, die wellicht
in' vroeg-gothiek werd opgebouwd,
heeft bestaan tot aan den St. Elisa-
bethsvloed van 18 November 1421.
v overlevering de meeste overle
veringen hebben vaak een grond van
waarheidzegt toch, dat de oor
spronkelijke weg. die Baardwijk,
Waalwijk, Besoijen, Capelle, Waspik
en Raamsdonk vóór 1421 verbond en
die tusschen 1421 en 1500 enkele ma
len, maar na 1500 voorgoed de Lange
straat of Langstraat werd geheeten,
van Oost naar West in een rechte lijn
heeft gelegen, van welke de thans nog
bestaande zeer oude kerktoren van
Baardwijk het meest oostelijk en de
thans nog bestaande oude kerktoren
van Raamsdonk het meest westelijk
uiteinde is geweest. Volgens die op
vatting moet de Langstraat tusschen
Baardwijk en Raamsdonk dus eenigs-
zins naar het Zuiden zijn verlegd ge
worden. Hoewel daarvoor geen ge
schreven bewijsstukken aanwezig zijn,
kunnen wij die overlevering toch ta
melijk veilig als waarheid aannemen.
Het feit, dat Besoijen en Capelle
thans nog eene oude straat bezitten,
die eenige honderden meters Noord
waarts in den buitenpolder is gelegen
en waar op verschillende punten bij
het uitvoeren van graafwerken meer
malen heele steenklompen uit den bo
dem te voorschijn kwa.men, kan als
tamelijk afdoend bewijs aangevoerd
worden. Wanneer wij, staande in den
buitenpolder van Besoijen en onze oo
gen naar het Zuiden wendend, ons
een kijkje gunnen op Waalwijk en
Besoijen, zien wij heel duidelijk dat 'n
groot gedeelte der Langstraat boogs
gewijs naar het Zuiden schijnt ver
legd. Wat wij met zekerheid hierom
trent kunnen vermelden is het feit,
dat bij dien verschrikkelijken vloed
tusschen 18 en 19 November 1421, die
de gansche Zuidhollandsche Waard
op verschillende plaatsen vaneen-
scheurde en grootendeels verwoestte,
ook Waalwijk en Besoijen werden
overstroomd en wellicht in die mate,
dat genoemde plaatsen met hunne
gemeenschappelijke kerk moesten
worden verlegd. Wie dienaangaande
meerdere bijzonderheden wenscht te
weten, leze het voortreffelijke werk
van J. C. RAMAER: Geographische
geschiedenis van Holland bezuiden
de Lek en Nieuwe Maas in de Middel
eeuwen, een werk, op vele plaatsen
opgebouwd met gegevens uit de ar
chieven van de bisdommen Luik en
Het rozeroode Kasteel.
Er was eens een prinses, die een
kasteel verlangde, om in te wonen.
Dus ging ze naar haar pete—moe, die
een fee was, en vroeg haar, of die er
haar een wilde geven. „Maar het moet
het mooiste kasteel wezen van de we
reld, ziet U. De muren moeten roze
rood zijn. Het dak en de uitkijktorens
en de kanteelen moeten schitteren van
edelgesteenten, zoodat ze op verren
afstand te zien zijn, de vloeren moeten
van kristal zijn, en..." Liefje, dat zou
haast niet te bewonen zijn, zoo onge
riefelijk I"
Maar het prinsesje drong door en
goed danze zou haar zin hebben.
Dus begonnen de feetjes de schoonste
dingen te verzamelen, die hemel, zee
en aarde maar bevatten om tot bouw
stof te dienen. Ze zochten aan de
stranden de mooiste roze—gevoerde
schelpen, rozeroode bloemblaadjes
allerwegen, zij vischten paarlen uit de
zee, haalden gloeiend roode robijnen
uit de diepste mijnen, bemachtigden
de prachtigste ijskegels, die afhingen
aan de poorten van de grotten in noor
delijke landen en dauwdruppels van
het lange gras, de fijne teere spinne-
webben, die in den herfst van boom
tot boom gespannen zijn, en, met al
die vergaarde schatten, bouwden zij
het kasteel en wel in de wolken van
de ondergaande zon, want op aarde
zou zoo'n gebouw niet op zijn plaats
wezen. Aan den eenen kant hing een
rij bergen met sneeuwwitte toppen,
die even roze getint waren. Van bin
nen was het kasteel zoo mooi inge
richt, dat de prinses er over verrukt
was en er dan ook dadelijk haar in
trek nam.
Utrecht en dat in geen enkele bibli
otheek zou mogen ontbreken. 1)
Wanneer de eerste kerk van Waal-
i wijk precies is gesticht, valt op enkele
jaren na niet te benaderen, maar met
het oog op den begevingsbrief van
den hertog van Brabant van 1233 bo
venvermeld, kunnen wij dat stich
tingsjaar veilig op eenigen tijd vóór
1200 stellen, dus ongeveer gelijktijdig
met het ontstaan van 's-Hertogen-
bosch. Tevens mogen wij dan ook wel
aannemen, dat die kerk, in verband
met de tegenwoordige kerk aan de
Haven, een aardig eindje Noordwaarts
in den buitenpolder heeft gestaan,
echter met dien verstande altijd, dat
de grens tusschen Waalwijk en Be
soijen of tusschen Brabant en Holland
van Noord naar Zuid liep door den
toren dier kerk. Want in de „Paal-
scheiding" tusschen Holland en Bra
bant van 1388, van welke eene uitne
mend bewaarde copie berust in het
gemeentearchief alhier, komt o.m. de
volgende zinsnede voor: ...dat die pa
len van Holland plagen te leggen ende
te gaen van der bocht van Drongelen
tot inder halver mazen, voort strecken-
de reerecht op Waelwincker kercke
tot NOORT DOREN in ende ter ZUYT
DOREN 2) uit
De eene helft van den toren stond
dus op Besoijensch, de andere helft
op Waalwijksch grondgebied. Mocht
dit sommigen lezers eenigszins vreemd
of ongeloofbaar toeschijnen, dan die-
ne tot verklaring van dit feit te wor
den vermeld, dat niet alleen de thans
nog bestaande, maar ook de aller
oudste parochiekerk was gesticht
door en voor Waalwijk en Besoijen
gemeenschappelijk. Dat de eene helft
van den toren stond in Besoijen,
moest als zichtbaar bewijs gelden,
dat de geheele stichting niet aan
Waalwijk alleen toebehoorde (2/3),
maar ook gedeeltelijk (1/3) aan Be
soijen. Hieromtrent zullen later meer
dere bijzonderheden worden medege
deeld.
(Wordt vervolgd).
1). Uitgave: Johannes Muller,
Amsterdam.
2). Doren deur.
BUITENLAND.
Het huwelijk van Edda Mussolini.
Als van een koningsdochter is van
morgen het huwelijk ingezegend van
Edda Mussolini, de 19-jarige dochter
van den Italiaanschen dictator, met
graaf Gallazzo Ciano, den zoon van
den Italiaanschen minister van ver
keerswezen.
Er waren dooi' de politic speciale
maatregelen genomen, opdat geen en
kel gevaar kon dreigen uit de huizen,
in de straten, waar de bruidsstoet
moest doortrekken.
Ter gelegenheid van het huwelijk
van zijn dochter Edda met graaf Ga-
leazzo Ciano, dat gister voltrokken
werd, heeft Mussolini gisteravond op
de villa Torlonia een feest gegeven,
waaraan de verschillende ministers,
de voorzitters van Kamer en Senaat,
tal van hooggeplaatste ambtenaren
en officieren en de leden van het
corps diplomatique deelnamen. Een
bekend Romeinsch kwartet voerde 'n
uitgelezen muziekprogramma uit.
Maar nu begonnen de moeilijkheden.
Bedienden kon ze haast niet houden:
het was tenminste een onmogelijkheid,
om met al die teere huishoudelijke
dingen om te gaan het porcelein was
van getint eierschaal, de pannen van
paarlmoer en alles was naar verhou
ding even breekbaar. En pages kon
ons prinsesje er ook niet op nahou
den, want als die zich langs de trap
leuningen van zilverdraad naar bene
den lieten glijden, zooals de gewone
pages dit nu eenmaal doen, braken
die, zoodat het nog een wonder
is, dat geen van die bengels een on
geluk had gekregen. De oudere heeren
van de hofhouding waren bang om
uit te glijden op de kristallen vloeren,
de dames vonden, dat het er geweldig
tochtte door de muren van de bloem
blaadjes, en zoo voelde de prinses
zich weldra verlaten in haar prachtig
roze—rood kasteel. En eens op den
dag kwam er een prins voorbijgereden,
De Paus heeft de bruid een prach
tige gouden rozenkrans geschonken
als huwelijkscadeau.
Tot de verdere cadeaux behooren
o.a. een sluier van Venetiaansche
kant, afkomstig van de schola dei
Merletti, de kantwerkersschool te Bu-
rano, dat om zijn kloskant beroemd
is, aangeboden door den Senaat, en
een bezoek brengen aan den St. Pieter.
Gisterochtend om half 12 zou het
huwelijk in den San Guiseppe voltrok
ken worden. De organist Germani van
het Augusteo zou het orgel bespelen
en het Romeinsche Philharmonische
Koor en het strijkkwartet van hef
Augusteo zouden klassieke Italiaan-
sche. muziek uitvoeren. Na de huwe
lijksvoltrekking zou het jonge paar
een theeservies van de Kamer.
Onderhoudt tijdens het vliegseizoen de
gezondheid Uwer duiven door dagelijks
in het drinkwater eenige druppels
te mengen. Flacon tl.-;
MVIWli 1/2 L. f3.50; 1/1 L. f6.-
Om snelheid en weerstandsvermogen zoo
hoog mogelijk op te voeren, zonder haar
gezondheid te schaden, geve men de
laatste vijf dagen voor het inkorven,
'smorgens en IflfïODOL
's avonds een pil w IW«W"
Prijs per doos f 1.
Vraagt ons gratis en franco het:
„Handboek voor Duivenhouders", -
„Handboek voor den Konijnenfokker" of
„Het fokken van Pluimdieren".
De woelingen in Britsch-Indi'è.
Uit Bombay wordt gemeld, dat
Mahadevdesai, de secretaris van
Gandhi, die achter was gebleven om
diens kweekschool te besturen, toen
Gandhi zijn veldtocht tegen het zout
monopolie ondernam, met zes vrij
willigers in hechtenis genomen. Zij
waren in het bezit van op onwettige
wijze bereid zout.
Een officieel bericht uit Peshawar
behelst dat een Britsche soldaat en 12
Indische oproerlingen gedood zijn bij
de rustverstoringen, waarbij de troe
pen en de politie geweld moesten ge
bruiken. De menigte verzette zich te
gen de inhechtenisneming van eenige
drijvers.
De rechtstreeksche aanleiding tot
de onlusten te Peshawar was de af
kondiging van een rouwstaking na de
inhechtenisneming van 4 leden van 't
Nationalisttische congres. De menigte
zette toen een optocht op touw en ge
droeg zich zoo bandeloos, dat de troe
pen verplicht waren te schieten.
hij zag het iieve gezichtje van de teere
prinses voor het venster en hij hield
dadelijk zooveel van haar, dat hij het
kasteel binnenging en de prinses
ten huwelijk vroeg. Maar hoe groot
zijn liefde ook voor haar was, op
den dag, dat hij zoo'n pijnlpen val
van de trap deed, moest hij wel tot
de erkenning komen, dat hij daar niet
verder kon leven. „Ga toch met mij
mee, lieveling, naar een paleis op de
aardeJe zult er heusch geen spijt
van hebben." „Ik denk er niet aan
Ga dan maar alleen", antwoordde de
prinses met een koppig gezichtje. De
prins wilde niet de minste zijn, en
zoo werden ze alie twee ongelukkig,
Ten slotte ging ze zich zoo ellendig
voelen, dat zij het niet langer kon
uithouden en allereerst bij haar pete-
moet aanklopte. „Nu hoeft U niet te
beginnendat heb ik wel gezegd",
voorkwam zij de goede, oude, „maar
vertel mij liever eens, waar ik mijn
geliefden prins kan vinden Met
een glimlach van voldoening gaf pete
moei haar inlichtingen en zoo vond
het prinsesje haar gemaal aan het
spitten in den tuin van zijn heerlijke
ruime villa, waar hij zich nu weer
teruggetrokken had. Zoodra hij haar
zag, wierp hij de spade weg en sloot
haar in zijn armen, terwijl zij snikte
O, ik kan toch niet zonder je leven,
maar blijf nu ook altijd bij je". Meer
konden zij op dat oogenblik geen van
beiden zeggen en heel gelukkig leef
den ze nu verder samen.
Mocht het prinsesje een enkelen
keer nog eens met verlangende blik-
ken den kant van ket roze roode kas
teel uitkijken, dan wist zij dat dit ten
minste ook een bestemming had, want
petemoei had haar verteld, dat dit nu
WARLoFl*.
Duizenden attesten der bekendste Kampioenen.
Alom verkrijgbaar. Waar niet wende men zich tot
N.V. Verkoopkantoor PREPARATEN Dieren
arts DOMICENT. v. Alkemadestr. 19. Rotterdam.
Te: Baardwijk: A. Verheijden, Hoogeinde; Drunen:
Gez. Sikkers; Elshout: D. Vermeulen, Drogist;
Geertruidenberg: Wed. G. Weterings, Markt; Kaats
heuvel: A. v. Amelsfoort-v. Boxtel, Markt; Raams-
donksveer: A. Th. W. v. Hulst, Heereplein 33;
Waspik: J. C. Besters, A 138.
