m*
DE ECHO VAN HET ZUIDEN
"J
l
t
oor
..ft:
T 'V
h
Bi] Haaruitval
m
No.
36. Zaterdag 3 Mei '30. 52e Jrg.
TWEEDE BLAD.
ders opgebouwd de bewoners moes
ten toch een dak boven hun hoofd heb
ben - maar het duurde nog tot na
1465 voor de plannen tot de opbou
wing eener nieuwe tweede kerk kon
den worden verwezenlijkt. Ongeveer
gelijktijdig met de Sprangsche kerk
:ugel
30 ct.
8 ct.
en
35 ct.
tv
Iets omtrent de Hervormde Kerk aan
de Haven.
door
J. van der Hammen Nicz.
II.
Het is zeer waarschijnlijk, dat deze
streken en dus ook Waalwijk na den
St. Elisabethsvloed van 1421 nog
lange jaren de treurige gevolgen van
die ontzettende ramp hebben moeten
dragen. Van het spoedig opbouwen
der tweede kerk zal vooralsnog wel
geen sprake geweest zijn. Het gansche
terrein tiisschen Baardwijk en Geer-
itruidenberg was uit zijn verband ge
nikt, weggeslagen wegen moesten
meer Zuidelijk worden verlegd en
daarbij moest terdege rekening ge-
kouden worden met de vele diepe wie-
Itn, die allerwege (in Baardwijk al
leen éen 20-tal) waren ontstaan. Er
moest een nieuwe straatweg worden
sangelegd, wat heel wat tijd zal ge-
torderd hebben. Vóór of omstreeks
1121 bestond de tegenwoordige Win
terdijk riog niet. Een punt van groot
belang was dus het leggen van zulk
een dyk, die de binnenpolders moest
beschermen tegen het telken jare
dreigende buiten- of vloedwater. Dat
toestand zeer berooid was, bewijst
I het feit, dat het nog tot 1465
duurde, eer die dijk werd voltooid,
Gelijk gezegd, was dit werk van over
wegend belang. Want al zal die oor-
ipronkelijk opgeworpen dijk wel niet
veel meer dan een hooge kade geweest
zijn die pas in 1827 (nu 100 jaren
geleden) bij het algemeen verbeteren
«n dijken en wegen zijne tegenwoor
dige behoorlijke hoogte en zwaarte
verkreeg hij was toch eenigszins 'n
wterkeering
Natuurlijk werden in dat benarde
tijdvak van 44 jaren tusschen 1421 en
1165 vele huizen te Waalwijk en el-
(1475) werd omstreeks 1470 de tegen
woordige kerk aan de Haven (toen
„gemeene vaart" genoemd) opge
bouwd en den Heiligen Johannes Bap-
tista toegewijd. Hoewel geen enkel ge
schreven stuk dienaangaande iets ze
kers vermeldt, kunnen wij de
bouworde der kerk in aanmerking
genomen en gedachtig aan hetgeen
ons de archieven van Sprang en
Loon-op-Zand geleerd hebben toch
dat stichtingsjaar veilig op pl.m. 1470
stellen. De plek, waar kerk en toren
moesten verrijzen, bood een uitste
kend bouwterrein aanbinnendijks
op de grenzen van Waalwijk en Be
soijen, waar drie wegen 1) samen
kwamen, nl. de straatwegen van bei
de gemeenten en „de kerkpad", en
vlak bij de pas voltooide Winterdijk
en „de gemeene vaart". Hier werd de
tweede en fraaie gemeenschappelijke
kerk van Waalwijk en Besoijen, op
kosten van beide plaatsen, in laat-
gothiek en in den vorm van een La-
tijnsch kruis opgericht, en wel zoo,
dat het prachtige koor 2) met het
hoogaltaar in den geest dier tijden
naar het Oosten 'was gekeerd
Bovendien werd aan de Westzijde
der kerk een zware Gotische toren,
naar alle waarschijnlijkheid veel over
eenkomst hebbende met dien van
Sprang en staande half in Besoijen,
gebouwd, met. een kleiner torentje
op het kruispunt der kerk.
Vooral het hoogkoor der kerk bo
vengenoemd, dat thans nog, hoewel
het reeds gedurende geruimen tijd tot
bergplaats ingericht en gebruikt wordt,
een majestueusen aanblik aanbiedt,
moet oorspronkelijk van een indruk
wekkende schoonheid geweest zijn.
Wij moeten de bewoners van Waal
wijk en Besoijen, die toen zeker niet
rijk zullen geweest zijn en die boven
dien haast altijd te lijden hadden van
Door zl]n schaduw verraden.
Klaas kwam juist uit het kippenhok
hij de kippen had gevoerd en
donder schriftelijke toestemming is eenige overname uit deze rubriek verboden.
hun bak met frisch water had gevuld.
Hij sloot de deur van de ren af en
hoorde opeens een eigenaardig geknars
net als van een hengsel Hij keek eens
achterom wat dat kon zijn, zeker een
rat dacht hij. Doch daar hoorde hij
dat geluid weer, neen, dat kon niet
van een rat afkomstig wezen, dat was
zeker de deur van de koeienstal die
openstond en waarvan de hengsels zoo
knarsten. Hij haastte zich nu naar de
stal om evenwel tot de conclusie te
komen dat deze deur ook goed ge.
sloten was, net als de deur van het
kippenhok
Hoor, daar klonk dat geluid weer.
Maar hij hoorde nu opeens alle mo-
voortdurende invallen en strooptoch
ten van losbandig krijgsvolk, hart
grondig bewonderen, dat zij hun zuur
verdiende penningen konden offeren
en gaarne offerden om zulk een kos
telijk bouwwerk te stichten, en die
daarbij de vrome en zinrijke gedachte
in beeld brachten, door het koor naar
het Oosten te bouwen: zinnebeeld der
eeuwige opstandingHet is wel jam
mer, dat daarop thans bij het bouwen
van kerken niet meer zoo gelet wordt:
in de Middeleeuwen deed men dat al
tijd en overal!
Tegelijk met het bouwen der kerk
werd ook, om de bewoners der meer
in den binnenpolder verspreid liggen
de boerenhofsteden een gemakkelijke
gelegenheid te geven ter kerke te
gaan, „de" thans nog gedeeltelijk be
staande „Kerkpad" aangelegd, een
weg, die haast even oud is als de ge
meente zelve.
Wie mijne vroegere opstellen over
het verdwenen Augustinessenklooster
„Nazareth" binnen Waalwijk inder
tijd heeft gelezen, zal thans wellicht
de opmerking maken, dat de stichting
van de tweede parochiekerk aan de
Haven en die van genoemd klooster
ongeveer op hetzelfde tijdstip moeten
zijn geschied; ik moet bij deze getui
gen, dat die opmerking geheel juist
is: beide kerkelijke stichtingen dag-
teekenen van denzelfden tijd (1470).
(Wordt vervolgd.
1). Eigenlijk 4 wegen: ook de Zo
merdijk.
2). In het koor der kerk bevinden
zich thans nog 2 grafkelders, de eene
van Herman Loenen (f 7 Juli 1544),
van 1537 tot 1544 pastoor van Waal
wijk, gedekt door'een kleinen fraaien
zerk met opschrift; de andere van de
adellijke familie Nugssenborg van
Zuidewijn, gedekt door een grooten
prachtigen en met vele wapenkwar
tieren uitgebeitelden grafzerk. In dit
laatste graf zijn nog op het laatst der
18e eeuw leden dier familie bijgezet.
BALDADIGE JEUGD.
In de „NIEUWE CRT." lezen we 't
volgend staaltje van verregaande bal
dadigheid van onze jeugd:
Een Duitsche familie kwam dezer
dagen per auto vrienden in Den Haag
bezoeken. Op de terugreis naar
Duitschland heeft een vlegel van on
geveer 16 jaar onder Ede een steen
tegen den radiator geworpen, zoodat
deze leeg liep. Veel tijd en veel geld
is met het herstel gemoeid geweest.
Dezelfde reizigers:.werden bij Arn
hem nogmaals op een bombardement
onthaald. Een steen vloog door de
voorruit, zonder gelukkig letsel te
veroorzaken, maar een der drie inzit
tende dames kreeg het op haar zenu
wen.
Een dergelijke ontmoeting zullen
reizigers in het buitenland niet dik
wijls ervaren. Het schijnt, meent ge
noemd blad, een echt-Hollandsche on
deugd bij kinderen en aankomende
jongens te wezen om speciaal vreem
delingen op een dergelijke manier te
tracteeren. Herinnert men zich nog de
klacht van de Fransche dame, die 'n
reis te paard ook door ons land maak
te? 't Was beschamend.... Die er
gerlijke baldadigheid valt niet te ver
ontschuldigen met een beroep op kin
derlijke speelschheid of onbedachtza
me plaagzucht.
Zij dient zoo ernstig mogelijk te
worden bestreden, en dat niet alleen
tot heil van de opvoeding der jonge
lui zelf, maar ook omdat een dergelij-
gelijke geluiden door elkaar, van ach
ter zich, boven zich, voor zich, ja, de
heele boerderij was opeens vol met
geluiden, zachte en harde, scherpe en
piepende. Daarna hoorde hij een ander
soort geluid, net alsof kleine pootjes
in het rond holden.
.Ratten", riep hij uit, „zijn het nu
toch ratten Ik geloof dat alle ratten
van de wereld hier op de boerderij
wonen. Maar het was heel vreemd,
het leek wel of zij schreeuwden van
angst. Ratten hollen anders heusch
niet zoo heen en weer en schreeuwen
niet zoo benauwd als zij niet bang
zijn. „Er is zeker een fret in de buurt"
dacht Klaas nu.
Terwijl hij juist aan een fret dacht,
een fret is familie van een wezei. zag
Klaas in het felle zonlicht ineens de
schaduw van dien vijand van de boer.
derij. „Hoe zou dat dier hier komen"
dacht Klaas, „het is lang, lang geleden
dat we hier een fret op het erf had.
den. Hoe is het mogelijk, want hier in
den heelen omtrek zijn de fretten toch
verdreven. Maar ik zal dat sinjeur op
zoeken, anders bijt hij me al mijn
kuikens en kippen dood „Ik wil hem
niet in het kippenhok hebben".
Onderwijl wisten de ratten geen
raad van angst. Zelfs de brutaalste
en oudste rat wist nu geen raad want
alleen maar de naam Fret was onder
de ratten voldoende om hen naar alle
kanten heen te zien stuiven.
„Wat moeten'we beginnen ?"riep een
een jonge rat. Doch niemand gunde
ke handelwijze tegen vreemdelingen
ons volk bij de buitenlanders in een
kwaden reuk brengt.
BUITENLAND
Een nieuw Italiaansch vloot-
programma.
Na de Vlootconferentie
Naar het Nederlandsch telegraaf-
agentschap uit Rome meldt, heeft de
Ministerraad gisteren zijn goedkeu
ring gehecht aan een uitbreiding van
het vlootprogramma, volgens hetwelk
nog dit jaar op stapel zouden worden
gezet de kruiser Pola van 10.000 ton,
de kruisers Montecucoli en Attendolo
van 5300 ton en een torpedoboot jager
van 1240 ton, 4 buikbooten van 1930
ton, zes van 835 ton en 12 van 620
ton.
Op het oogenblik staan nog op sta
pel twee kruisers van 10.000 ton
(Bolzano en Gorizia), twee kruisers
van 5300 ton (Maresciallo Diaz en
Maresciallo Cadorna), 4 torpedoboot-
jagers van 1465 en 4 van 1480 ton, 7
duikbooten van 626 en 4 van 835 ton,
terwijl zich in afbouw bevinden of
pas in dienst zijn gesteld twee krui
sers van 10.000 ton, 4 van 5300 ton, 2
flottieljeleiders van 2100 ton en 6
duikbooten van 850 ton. Dus 29 nieu
we schepen.
Aan verdere moderne schepen be
schikt de vloot dan nog over twee
kruisers van 10.000 ton, 13 flottielje
leiders, 24 torpedoboot jagers en 12
duikbooten, die elk na 1919 te water
zijn gelaten.
De nationalistische beweging in
Britsch-Indië.
De correspondentie tusschen Mo-
hamed Ali, den leider der Muzelman
nen en den Onderkoning is gisteren
openbaar gemaakt. Ali erkent de vet
tigheid van de door den Onderkoning
afgekondigde maatregelen, maar
heeft nogmaals een beroep op Lord
Irwin gedaan om den toestand niet
nog meer gespannen te maken, door
tot arrestatie van Gandhi over te
gaan, want daardoor zou een verbit
tering in breede lagen der bevolking
ontstaan, die misschien in geen jaren
meer te herstellen zou zijn.
In zijn antwoord erkent de onder
koning de goede bedoeling van Ali's
brieven, maar hij wijst erop, dat ver
scheidene Indische leiders tot open
lijke ongehoorzaamheid aan de wet
blijven ophitsen, wat geen enkele re
geering die haar plicht kent, kan of
mag «dulden.
De Onderkoning herbaalt, dat neg
altijd de weg naar een minnelijke
schikking door aanvaarding van het
aanbod van een algemeene conferen
tie open staat, maar nu natuurlijk
niet zoolang de toestand van openlij
ke ongehoorzaamheid en inbreuk op
de wet voortduurt. Zoodra de Indi
sche leiders hun volkomen vruchte
loos verzet zullen opgeven, blijft de
regeering bereid tot nadere onder
handelingen.
Mohamed Ali heeft geantwoord,
dat hij voor zijn Muzelmannen kan
instaan, maar dat hij geen invloed be
zit op de Hindoesche bevolking, die
de meerderheid uitmaakt. Zijn partij
zal echter als de gelegenheid zich
voordoet, gaarne aan de conferentie
om de ronde tafel deelnemen.
en op plekken waar het haar erg dun wordt,
de hoofdhuid een weinig inwrijven met Puroi.
Doe dit 1 of 2 maal per week; dit maakt
haar en haarwortels weer sterk en groei-
krachtig.
zich den tijd hem te antwoorden. De
oudere ratten wisten maar al te goed
dat het onmogelijk was om voor een
wezel je te verschuilen, want overal
waar een rat door en in kan. kan ook
wezel hem volgen met zijn lange dunne
lichaam. „Laten we allemaal een ande
ren kant uitgaan, brulde de oudste
rat". „Als wij allemaal denzelfden kant
uithollen, eet hij ons allemaal op. Als
wij ons verspreiden, kan er maar een
of hoogstens twee van ons door hem
gedood worden,"
Dat was werkelijk een goede raad
De oudste rat had trouwens meerdere
gevaren )n zijn leven getrotseerd en
wist wel iets van de gevaren af. Hij
lette er dan ook heel goed op, dat
niemand dan zijn vrouw met hem
dezelfde richting uitliep. Als een der
ratten zich bij hem wilde aansluiten,
draaide hij zich met een ruk om, en
wilde den ander aanvallen, die dan
van schrik een andere richting insloeg.
Doch de wezel was erg in zijn schrik.
Hij had een pracht van een jachtter
rein. Hij genoot van de angstige kreten
van de ratten, want dat is nu eenmaal
zoo zijn natuur.
Nadat hij eindelijk moe was van het
hollen en hij een der ratten had op
gepeuzeld, keeurde hij zeer voldaan
weer naar het bosch terug en het
duurde niet heel lang, of de vrede en
de rust op de boerderij waren terug,
gekeerd.
UIT HET DAGBOEK VAN
P1ETER POR.
28 April. Raadsverslag gelezen en
met Buurman besproken. Zei
me ronduit dat naar zijn be
proefde meering, de burge
meester den slag royaal heeft
gewonnen. Hij was als steeds
goed voorbereid en slagvaardig.
Liep op sisser af. Had wel 'n
ander slot verwacht en velen
met hem.
Ze hebben 't elkaar nu eens
goed gezegd laat 't nou uit
zijn sans rancune noemde
Buurman dat.
Raadslid v. d. Waerden en
z'n adviseur schijnen 't samen
te weten en bovensbest te
weten„raadhuis ambachts-
onderwijs". Gelukkig zeg ik
maar dat ook anderen nog een
meening hebben, niet gegrond
op eenzijdige adviezen.
Genoemd raadslid had het
ook erg benauwd over de ge
vraagde personen inzake Am
bachtsschool is niet Hij wist
zeker niet of was niet beadvi.
seerd dat het hier alles slech's
voorloopig is, alleen voor het
dringen tste werk. Als ze nu
van die zijde actief zijn, kunnen
ze mettertijd het huidige stel
naar huis sturen en nieuwe
regelingen maken. T z t. veel
leden werven voor een krach
tige vereeniging, met fbnke
mannen voor een dtfinitief
bestuur, dat is de weg. Niet
eenzijdig dan, niet alleen critiek,
maar mede opbouwen wat goed
en nuttig is, zeg ik maar.
A propos, wat zette het raads
lid Pulles bij dit onderwerp z'n
collega van der Waerden mooi
schaakmat.
29 April. Buurman is blij met restau
ratie Groote Kerk Mooi monu
ment. Veel belangrijke zaken
besloten den laatsten tijd, die
zeker veel geld kosten maar
ook in belang van gemeente.
Maar de financien worden toch
zeker meteen in 't oog gehou
den. Want belasting-verlaging,
zoo eenigszins mogelijk moet
anderzijds 't wachtwoord zijn.
Zal dat toch nog gaan Buur
man en ik hopen het. Dan was
het kranig werk
30 April. Concours Hipptque mooi
verloopen 1 Veel volk, veel
deelname, mooie sport, prachtige
regeling. HuldeGoede dag
voor Waalwijk, voor veie inge
zetenen en de gemeentekas.
Buurman sprak me van meer
dan f 500,
Die kerel weet toch alles.
Niet heel veel vlaggen op
lulianadag. Grootestraat leent
zich daar nu ook mooi voor.
31 Augustus beter. Buurman
rekent op allen 1
1 Mei. Buurman voelt zich al ééns zoo
lekker als ie 't woord „Mei"
maar hoort. Nu April was ook
mooi om te wandelen, vooral
naar hei en Roestelberg Jammer
vooral voor de ouderen, dat 't
antwoord der gemeen'e Loon-
op-Zand zoo weinig hoopvol
is. las ik gisteren.
'n Vreemd antwoord, zei ik.
Verwondert mij niks zei Buur.
man. Jammer maar-
Oplossingen van de vorige week.
1
P
hut
adder
pudding
flink
ans
g
2
Leege vaten klinken het hardst.
3
Wie zoekt, zal vinden.
Nieuwe Raadsels.
1
Ik ben een spreekwoord van 28
letters.
5-4—7—9 lichaamsdeel
19—25 1—2—13 ligt op de tuinpaden
18 11—20—23 jongensnaam
27—8-23 meisjesnaam
3—15—16 ander woord voor „kip"
6—12—21—22 grondsoort
10—17—23 ander woord voor „dwaas"
18-28-13 hoofddeksel
24 44—25 tijdmaat
14—17—26 dient voor het verwarmen
der handen.
met een b gebruikt mij de timmerman
met een d ben ik een voorzetsel
met een h ben ik de stam van een
werkwoord
29»