ffiVUIET ZUIDEN
40 Zaterdag 17 Mei '30. 52e Jrg.
TWEEDE BLAD.
andere geestelycke personen in de
meyerye van Den Bosch geldende
of schuldigh zijn, bevolen wordt de
selve te betalen in handen van de
geene, die de Staten daertoe com
mitteren.
Nog voordat bovengenoemde „or
donnantie" van den 24 Augustus
hii omtrent de Hervormde Kerk aan
de Haven.
door
J. van der Hammen Nicz.
IV.
De vrede van Munster in 1648
maakte een einde aan den 80-jarigen
lorlog tusschen ons land en Spanje,
'olgens sommige bepalingen van dat
vredestractaat werd het grootste ge
deelte van het huidige Noord-Brahant
■oortaan Staats-Brabant geheeten
■jm een aanzienlijk deel van Limburg
(Lantf van O ver maze genoemd) tot 'n
-wingewest van de Republiek der Ver-
eenigde Nederlanden verklaard, on
der rechtstreeksch bestuur der Sta-
Ien-Generaal. Vandaar dat genoemd
gebied voortaan de Generaliteitslan
den werd genoemd. Ook Waalwijk
behoorde daartoe. Een der artikels
pan den Munsterschen vrede behels-
i, dat alle Roomsch-Katholieke ker-
jken in de Generaliteit moesten geslo
ten en aan de Hervormden afgestaan
brden, en dat de pastoors en andere
geestelijken daaruit moesten vertrek-
•W Met den Bosch was dat al ge
schied in 1629. Ook alle bezittingen
der Waalwijksche parochiekerk, met
die kerk zelve en ook die van het
klooster Nazareth, n.l. huizen, lande
rijen, renten en cijnzen, werden ver
beurd verklaard en onder het beheer
mn den rentmeester der geestelijke
goederen gesteld. De toenmalige pas-
.toor van Waalwijk en Besoijen, Wal-
lerus Gregorii, die pas een jaar gele
den zijn ambt, zoo goed en kwaad als
dat toen ging, had aanvaard, werd
Tan zijnen dienst ontzet.
Het bovenstaande blijkt nog nader
uit de volgende plakkaten of veror
deningen
a. 16 Juni 1648. Placaet, waerby
alle geestelycke persoonen in Bra
bant, Vlaenderen ende andere
plaetsen onder het gebiedt van haer
Hoogh Mogenden gelast werden te
vertrecken, mitsgaders haren
diensst verboden.
b. 24 Augustus 1648. Ordonnan
tie, waerby een yegelfjck, die eeni-
ge tienden, pachten, renten, chijn-
sen ofte andere lasten aen abdyen,
cloosteren, conventen ofte eenige
1648 was uitgevaardigd, n.l. den 22
648, ontvingen de „regeerders"
I van Waalwijk o.a. Cornelis Bugs,
schout, Willem Petersz. Vloots en
Jan Gielis Wagemaeckers, schepenen,
en Adriaen Nicols, secretaris een
aanschrijving van Johan Peynen-
borch, secretaris van het Kwartier
van Oisterwijk, geschreven namens
en op last hunner Hoog-Mogenden de
Sta ten-Generaal, met bevel, om ten
overstaan van twee schepenen en den
secretaris, „serieuselijck" op te tee
kenen „alle pastoriaele, ecclesiasti-
cque ende andere geestelycke goede
ren, pachten, chijnsen, renten ende
dyergelyck, gelegen ende begelt 1)
wordende alhier in dese voornoemde
vryheyit van Waelwijck".
TÏÏentengevolge deed de Waalwijk
sche „vorster" Peter Cornelisz. Ho-
gaerts den 24en Juli aan elk huis te
Waalwijk de mondelinge mededeeling
en aanzegging, dat ieder ingezetene,
die dergelijke goederen schuldig was,
den 25 Juli daarvan „aenbrenginghe"
moest komen doen ten huize van den
secretaris tusschen 8 uur 's morgens
en 6 uur 's avonds.
Behalve „het register ende kerek-
boek" en de laatste twee rekeningen
(1646 en 1647) der parochiale kerk,
die ook ingeleverd moesten worden,
werden een groot aantal pachten, ren
ten, cijnzen in het geheel 60 en
andere geestelijke goederen, welker
schuldenaars met naam en toenaam
genoemd worden, aangebracht, van
welke de volgende de pastorie en de
kerk betroffen:
a. 18 jaarlijksche renten (cijnzen),
beloopende te zamen 32 gulden .2
stuivers, benevens een malder rogge,
de pastoorstiende en de huur van een
huis met 6 akkers (verschuldigd aan
de „pastorye").
b. Een legaat van 100 gulden, d.d.
27 Januari 1639, aan de kerk.
c. 5 jaarlijksche renten, bedra
gende te zamen 32 gulden 10 stuivers,
verschuldigd aan het altaar van Onze
Lieve Vrouw in de parochiekerk.
d. 9 jaarlijksche renten, 9 mud
rogge beloopende, voor den dienst van
„het Huis van Gansoyen" in de kerk.
De overige renten en cijnzen, die
werden aangebracht, waren verschul
digd aan geestelijke instellingen bui
ten Waalwijk; die laten wij dus rus
ten. Evenzoo gaan wij de eigendom
men, die vanwege het klooster Naza
reth werden aangebracht (beloopende
naar de tegenwoordige waarde om
streeks 72000 gulden) en die dus even
min de parochiekerk betroffen, met
stilzwijgen voorbij.
Al de bovenvermelde geestelijke
goederen (renten, cijnzen en pachten
van vaste goederen) eigende de Staat
der Nederlanden, volgens de bepalin
gen van den Munsterschen vrede,
zich toe („usurpeerde" de Staat); en
:1e Staten-Generaal wezen gelijk
het in de ordonnantie van 24 Augus
tus 1648 heet gecommitteerden
aan, om de opbrengsten dier goederen
voortaan te ontvangen. Die „gecom-
mitteerden" waren gelijk hiervoor
reeds met een enkel woord werd ge
zegd de verschillende rentmeesters
der geestelijke goederen, die in 1648
in de Generaliteit waren aangesteld
en den Hervormden godsdienst moes
ten belijden, en speciaal voor Waal
wijk de rentmeester der geestelijke
goederen in het Kwartier van Oister
wijk, waaronder Waalwijk ressor
teerde. Uit gezegde goederen werden
o.a. in het vervolg tot 1798 de
tractementen der predikanten en der
kosters en schoolmeesters in de Gene
raliteit betaald.
De renten en cijnzen, die aan de
pastorie en de parochiale kerk te
Waalwijk hadden toebehoord, tegelijk
met de kerk zelve, werden toegewezen
aan de Hervormden aldaar, die op het
einde van 1648 eene eigene gemeente
hadden gesticht, met Ds. Henricus de
Vries als eersten predikant. Hierover
echter later uitvoeriger. Of en in hoe
verre de Hervormde gemeente thans
nog die renten en cijnzen bezit of ze
vermoedelijk heeft doen afkoopen,
kan ik niet verder beoordeelen.
Volgens Schutjes, in zijne geschie
denis van het bisdom 's-Hertogen-
bosch, hebben van 12331648 één en
dertig pastoors witheerende paro
chiekerk van Waalwijk en Besoijen
bediend, van wie de eerste was Fran
co Bac of Backx en de laatste Walte-
rus Gregorii. Eveneens bestonden in
die 'kerk in 1520, volgens genoemden
schrijver, deze 4 altaren: van Maria
vóór het koor, van Barbara en de Drie
vuldigheid, van Petrus en Paulus en
het Kruisaltagr, en in 1571 deze elf
altaren en beneficien: van O.L.V., van
Petrus, van Antonius, van Barbara,
van Maria Dolorosa, het heilige Kruis-
altaar, van B.M.V2) bij het koor, van
Caiharina, van B.M.V. in het koor,
van Anna en van den Heiligen Geest.
Verder nog de broederschappen van
O.L.V., van Barbara, van Catharina
en van Petrus.
In mijn volgend opstel hoop ik nog
eenige bijzonderheden te kunnen mee-
leelen omtrent het Hervormde tijdvak.
1). Van het verouderde werk
woord begelden in geld uitdruk
ken, in geld omzetten, betalen.
2). Dat beteekent: Beate Mariae
Virginis van de gelukzalige Maagd
Maria.
GEMEENTERAAD.
ELSHOUT.
Openbare vergadering van den Raad
der gemeente op Woensdag, 14 Mei
1930 des voormiddags half elf ure.
Voorzitter de Edelachtb. Heer Mr.
H. Loeff.
Aanwezig alie leden.
De notulen der vorige vergadering
worden na voorlezing onveranderd
goedgekeurd.
Aan de orde
Zonder schriftelijke toestemming is eenige overname uit deze rubriek verboden.
Be strijd van Hassan, de egel,
met Ala, de adder.
Hassan kwam traag aanloopen, ging
5 beekoever af, dronk een beetje en
eeK eens naar boven. Onder de groote
We beviel het hem* en hij dacht zoo
zichzelfTusschen deze dikke wor-
l i v'nd ik wel het een of andere
wat mij de schuilplaats biedt, die
wensch voor den komenden zonni-
dag; misschien dat ik daar ook
n muizennest ontdek en voor den
,ekenen°P 2ezonden maaltijd kan
Nu moet men weten, dat Hassan in
e,eniSheid met zijn familie was ge.
eloïi' u") fe beSfiiPen' dat hii 8een
od u bad' vader had hem
cL ren da£ verklaard zonder veel
t(KiPi dat hiJ een e'gen jacht-
d moest zoeken, want de omge
ving van hun gemeenschappelijke wo
ning was voor hen te klein geworden,
en daarom was Hassan op zekeren
dag verdwenen. Hij had nu de jaren,
dus moest hij gaan.
Zoo spoedig vindt nu een egel geen
plaats, waar hij zich kan vestigen, ook
Hassan dacht eraan, dat het lang zou
kunnen duren voor hij een nieuw huis
had, en nu was hij dus genoodzaakt,
om in den vreemde uit te zien naar
een nieuwe woning.
Boven hem in de twijgen ritselde
iets, en toen Hassan door de groene
waaier van de varer.s heen zag. be
merkte hij een eekhoorntje, dat zich
van tak tot tak tot op den bodem,
dicht bij zijn schuilplaats, neersprong.
Hassan besloot om raad te vragen,
ofschoon hij in het algemeen niet veel
met die dieren ophad, want zij waren
hem te beweeglijk. Hij trad naar voren,
en het eekhoorntje maakte een sprong,
even zoo groot als de beek breed
was
„Wel goeie gerustigheid, jou dikke
vogelverschrikker, hoe kun je nu
iemand zoo laten schrikken I „riep het
eekhoorntje ademloos uit. „Kom hier.
en voel hoe mijn hart klopt, of blijf
liever waar je bent, jou stekelvarken"
„Maar ik moet je iets vragen," zei
Hassan gekrenkt, „ik ben noch het
een, noch het andere. Wat het eerste
is, weet ik niet eens, maar een stekel
varken ben ik in 't geheel niet. Ik ben
Hassan de egel".
„Dat is mij volkomen onverschillig",
luidde het ergerlijke antwoord. Anders
was het eekhoorntje in den regel veel
beleefder, maar inderdaad was zij erg
geschrokken, en door den schrik ver
leert men gemakkelijk de vriendelijke
tegemoetkoming.
Hassan verontschuldigde zich maar
nu meende de eekhoorn, dat hem on
recht was aange'daan.
Hassan voelde zich werkelijk tegen-
over dit sierlijke diertje als een logge
indringer, zoo lieflijk was de
aanblik: het kleine kopje met de spitse
oortjes, de donkere flinke oogjes en
de breede pluimstaart, die met een
boog over het slanke lichaampje stak
en van een lichtroodbruine kleur
was. zooals bet beukenloof in den
herfst.
„Neem mij niet kwalijk," zei hij nog
eens, „ik heb je niet willen verschrik
ken, zooals je denkt."
De eekhoorn merkte, dat
1. Voorstel van Burgemeester en
Wethouders tot het aangaan van een
nieuwe gemeenschappelijke regeling
omtrent de toelating van kinderen uit
de afdeeling Oudheusden op de open
bare lagere school te Heusden.
De Voorzitter zegt, dat volgens de
oude regeling de gemeente een bedrag
van f 20.— per kind moest betalen
aan de gemeente Heusden voor elk
kind uit Oudheusden dat aldaar de
lagere school bezocht, Later is het
gemeentebestuur ter oore gekomen, dat
voor de gemeente Herpt die een zelfde
regeling met Heusden had aangegaan
de vergoeding was verlaagd tot f 15
per kind Het gemeentebestuur heeft
toen in Heusden stappen gedaan om
ook voor Oudheusden de vergoeding
van f 20 op f 15.te brengen, waarin
men heeft toe gestemd. Ook gedepu
teerde staten gaan met deze verlaging
accoord. Ingaande 1 Januari 1930 zal
dus voortaan slechts f 15 per kind
behoeven te worden betaald.
De raad kan zich met deze nieuwe
regeling vereenigen.
2. Ingekomen stukken
a. Adres van den Bosschen Dioce-
sanen Werkliedenbond betreffende
woningbouw, personeele belasting en
schoolgeld.
De Voorzitter zegt, dat B. en W.
zeer sympathiek staan tegenover deze
adressen, doch waar deze gemeente
een overwegende landbouwbevolking
heeft, achten B. en W. een bevordering
van eigen woningbouw door de arbei
ders hier niet zoo zeer noodig en
stellen daarom voor het adres inzake
woningbouw voor kennisgeving aan te
nemen.
Wat hel adres inzake personeele-
belasting en schoolgeld betreft, stellen
zij voor, dit aan te houden tot de
nieuwe flnancteele verhouding tusschen
Rijk en gemeente in werking treedt
n.l. op 1 Januari a.s. Alsdan zal toch
een geheel nieuw belastingstelsel moe
ten worden ingevoerd en kan men zien
in hoeverre aan het adres kan worden
tegemoet gekomen.
De raad kan zich hiermede ver
eenigen.
b. Verzoek van het R.K. Parochiaal
Kerkbestuur te Elshout om beschik
baarstelling van gelden voor aankoop
van 2 schoolbanken voor de bijzondere
Meisjesschool.
De Voorzitter zegt, dat het kerkbe
stuur aan de wettelijke voorschriften
heeft voldaan en stelt daarom namens
B. en W. voor op het verzoek goed
gunstig te beschikken.
Wordt met algemeene stemmen aan
genomen.
c. Brief van Gedeputeerde Staten,
betreffende de leges-verordening.
De Voorzitter licht nader toe, dat in
de destijds vastgestelde verordening
was bepaald, dat op Vrijdag kostelooze
huwelijksvoltrekkingen konden plaats
vinden.
Volgens de wet mag dit niet bij ver
ordening bepaald worden, doch heeft
de ambtenaar van den Burgerlijken
stand een dag daarvoor te bepalen.
Waar deze ook de Vrijdag daarvoor
aangewezen had, blijft het dus precies
hetzelfde, doch moet deze bepaling in
de verordening geschrapt worden.
De raad gaat met deze wijziging
accoord.
d. Goedkeuring door Gedeputeerde
Staten van de besluiten tot wijziging
van de gemeente—begrooting voor
1929 en 1930.
Wordt voor kennisgeving aangenomen.
e. Verzoek om een subsidie voor
het houden van een dekbok.
Op voorstel van B. en W. wordt
besloten, dat de gemeente eenzelfde
subsidie zal geven als door het polder
bestuur wordt verleend, zjjnde f 10.—
of f 7.50.
f. Brief P.N E.M. aangaande electri-
egel beviel, en zij werd daarom iets
vriendelijker. Nu mag men uit dil
voorval niet aannemen, dat een egel
een dom of leelijk dier is. Integendeel,
bij is een ongewoon flink dier en in
het geheel niet zoo plomp of dom, als
hij er bij 't eerste gezicht uitziet. Na.
tuurlijk, als men een eekhoorn is, ver
staat men onder knapheid iets anders
als een egel daaronder verstaat.
„Ik heb mij vanmorgen bovendien
verslapen", zei de eekhoorn en mon
sterde de vreemdeling. „Wat wil je
hier toch 1"
„Ik wil vragen of het goed is, dat
ik mij hier kom vestigen."
De eekhoorn keek belangstellend op.
„Zoo, zoo, is dat je plan I Nu, ik heet
Li, en heb daarover te beslissen!
Hassan keek van onder zijn stekels
uit naar de eekhoorn, en dacht na.
Hij dacht zoo bij zichzelf, dat hij
eigenlijk aan niemand behoefde te vra
gen of hij blijven mocht, want als Li
het machtigste dier van de streek was,
dan was er niemand, die hem verwij
deren kon, als hij er niet toe genegen
was. Hij knipoogde listig en lachte bij
zichzelf.
„Nu, ik geloof, dat je het mij toe
staat", meende hij, en rolde zich plot
seling tesamen, zoodat hij er als een
groote donkerbruine kogel uitzag, en
zijn stekels strekten zich enkletterden
zachtjes.
„O, jou duivel," riep de eekhoorn,
en maakte een kleine sprong. „Nu
zie ik toch, dat je een stekelvarken
bent 1"
Hassan loerde slechts over de punt
van zijn zwarte neus naar de eekhoorn.
Hii zap e, h..ll-n.«wnnn
ficatie Oudheusden.
Voorzitter. Zooals de heeren weten
heeft destijds de heer Sprengers aan
B. en W. verzocht bij de P.N.E.M. te
informeeren of ook Oudheusden van
electrisch licht zou kunnen worden
voorzien en eventueel op welke voor
waarden. B. en W. hebben zich met
de P N.E M in verbinding gesteld die
daarop een onderzoek heeft doen in
stellen. Zij heeft thans een schrijven
gezonden waarin gemeld wordt, dat zij
tn principe wel genegen zijn door
middel van een ondergrondschen kabel
ook Oudheusden van electriciteit te
voorzien. Uit een teekening die bij dit
schrijven is gevoegd blijkt, dat alle
hulzen in de wijk Oudheusden bij
uitvoering van het plan aan het elec
trisch net zouden kunnen aansluiten.
Het tarief zou bedragen 0 40 per K.W.U.
tot een zekere grens en f 0.20 per
K.W U. bij een grootere afname. Het
tarief voor krachtverbruik zou f 0 20
bedragen. In de voorwaarden die door
P N.E.M. gesteld worden zijn verder
verschillende bepalingen opgenomen,
die de raad eerst wel eens ernstig
onder het oog mag zien, alvorens over
deze aangelegenheid een beslissing te
nemen. Het komt B. en W. dan ook
gewenscht voor een afschrift van deze
concept—voorwaarden aan elk raads
lid te doen toekomen, dan kan ieder
voor zich ze eens nauwkeurig bestu-
deeren.
Zoo spoedig mogelijk zal dan een
nieuwe vergadering van den raad
worden gehouden, waarin B. en W.
met een prae—advies zullen komen,
mogelijk zou dan ook iemand van de
P.N E.M. aanwezig kunnen zijn, om de
noodige technische toelichting te kun
nen verschaffen. Persoonlijk zou ik het
zeer toejuichen, indien deze plannen
verwezenlijkt zouden kunnen worden.
Met het oog op den beteren financiee-
len toestand, waarin onze gemeente
zich het volgend jaar zal bevinden
zou het misschien wel mogelijk zijn
tot uitvoering van dit plan te geraken.
De raad kan zich geheel met het
inzicht van B. en W. vereenigen.
De Voorzitter zegt, dat nog is inge
komen een schrijven van een pensioen
raad, waarin wordt gemeld, dat bij de
vaststelling van den pensioengrondslag
voor den secretaris een kleine ver
gissing is gemaakt.
Na eenige toelichting van den voor
zitter wordt besloten deze pensioen
grondslag in plaats van op f 3558.—
vast te stellen op f 3545.—.
3. Mededeeling van het proces
verbaal van kasopneming bij den
gemeente—ontvanger d.d. 14 Maart
1930.
De Voorzitter zegt, dat er een nega
tief—saldo was van f 7467,— hetgeen
overeenstemt met de boeken en be
scheiden.
4. Aanbieding van het verslag van
de gemeente en der volkshuisvesting
over 1929.
Zal ter visie worden gelegd.
5. Voorstel van Burgemeester en
Wethouders tot het aangaan van een
onderhandsche geldleening voor beta
ling van de brandputten.
De Voorzitter licht nader toe, dat
voor den aanleg van 5 brandputten
f 1500 noodig is, terwijl de deksels
hiervoor nog f 110 hebben gekost.
Voorts is een bedrag van f 150.
benoodigd voor het aanschaffen van
3 snelblusschers.
Voorgesteld wordt thans om voor
deze uitgave een geldleening aan te
gaan groot f 1800.k pari tegen ten
hoogste 43/« °/o af te lossen in 12 jaar.
B. en W. denken met deze leening bij
de Boerenleenbank te zullen slagen of
anders weten zij het wel bij particu
lieren te plaatsen, terwijl de rente
natuurlijk niet hooger dan 4'/, zal zijn.
De Voorzitter zegt nog, dat de brand-
omdat niemand, die een egel had aan
schouwd, daaronder een neus vermoed
had. Maar zoo kon er niemand bij
hem komen. Li ergerde zich.
„Kan je soms loodrecht op een
boomstam in de hoogte loopen?"
vroeg ze.
„Neen, antwoordde Hassan beteu
terd en ontrolde zich een beetje. Li
lachte. „Dat heb ik ook wel gedacht,
dat je...
„Dan verzoek ik je eens iemand te
steken, die je met de hand over den
rug strijkt", gaf Hassan verdrietig te
rug, want hij bemerkte nu. dat de
eekhoorn hem wilde bespotten.
„Waarom dan?" vroeg Li, „waarom
zal ik iemand zonder eenige oorzaak
steken? Wie doet dat nu? Stekelvar
kens doen dat!"
„Ik vraag je, dat je mij zult eerbie
digen!" riep Hassan.
„Wat zou mij daartoe dwingen, je
te respecteeren Je kan niet klimmen,
steekt eenieder die je aanziet, en je
hebt niet eens een staart. Kijk dan
eens naar den mijneLi draaide zich
een beetje in het gras rond en keek
naar Hassan om. die niet zonder ver
bazing en afgunst naar den mooien,
behaarden staart van het eekhoorntje
keek. Het was inderdaad een prach
tige staart.
„Ieder heeft altijd iets anders", zei
Hassan ontstemd.
„Dat is zoo, mijn beste, maar ik
heb iets beters".
Met dit dier was niet op te schie
ten, dat zag Hassan in. Als dat het
gevolg zou zijn van zijn vestiging, dat
hij zich dagelijks over deze verwaan-
9
