11 Itf UK 10 /UI
De Verbouwings Opruiming
wordt mol sterk verlaagde prijzen voortgezet.
Zwakte
SANATOCEN
van A. MEIJRING te 's-BOSCH
vooral hij
Mo. 6. Zaterdag 17 Jan. 1931. 54e Jrg.
TWEEDE BLAD.
tets omtrent de Hervormde Kerk aan
de Haven.
door
J. van der Hammen Nicz.
XXII.
Vroeger werd door mij reeds mede
gedeeld, dat er in de 18e eeuw te
Waalwijk twee invloedrijke personen
woonden, die den naam droegen van
Antonie Heermans. De eene was dros
saard van Baardwijk en schout van
gesoijen en na den dood van Frederik
yiiethoorn (overleden 10 Juli 1769)
ook drossaard, schout en stadhouder
van de leenen der stede en vryheid van
Waalwijk. Hij overleed in Augustus
1773 en werd als drossaard van
Baardwijk opgevolgd door zijn naam
genoot Antonie Gerard Heermans, die
ook' secretaris van Waalwijk was. Als
drossaard van Waalwijk en schout
van Besoijen werd hij opgevolgd door
Gerardus van de Werken. De even-
genoemde secretaris Antonie Gerard
Heermans was ondanks zijne ge
wichtige ambten geen man zonder
vlek of rimpel. Behalve dat hij door
den kerkeraad, wegens onchristelij-
ken wandel, keer op keer werd gecen
sureerd, kon men ook niet van hem
zeggen, dat hij een getrouw secreta
ris en een eerlijk rentmeester van de
Vrouwe van Waalwijk was. Uit dien
hoofde werd hij in 1776, naar luidt
van de volgende acte, afgezet
„Wij, Maria Philippina Jacoba, ba
ronesse Pieck, douairière Le Leu de
„Wilhem, Vrouwe van Waalwijk, ge-
„informeert zijnde, dat Anthony Ge
rard Heermans, secretaris van
„Waalwijk en rentmeester onzer goe
deren, zig clandestinelijk heeft ge-
„absenteert en mitsdien noodig is, dat
„by provisie een ander tot de waar
neming der voorschreven secretarie
„worde gecommitteert: Verklaar by
„desen provisioneel en tot nader or
der tot de waarneming van de secre
tarie en de zaake daartoe gehooren-
„de te qualificeeren Louwrens Wer-
„ther, schepen van Waalwijk, en
„sulx alles met overleg van den Wel-
„Ed. Gestr. Heer Gerard van der Wer
den, onzen drossaard aldaar, en spe-
„cialijk om dadelijk te effectueeren,
„dat alle de boeken en papieren, der
„secretarie ofte onze goederen con-
„cerneerende, werden gesecureert;
„daartoe en tot provisioneele admini
stratie onzer particuliere goederen
„mede by provisie qualificeerende on
sen voornoemden drossaard, den
„heer Gerard van der Werken.
„Aldus onder ons aangeboren ca
chet gedaan in 's-Hage, desen dertig-
sten April 1776". (Volgt de ondertee-
kening).
De volgende secretarissen of substi
tuut-secretarissen volgden elkander
snel op. In of voor 1782 bek:eedde Ft.
JBeyen dat ambt; in 1785 Josias
Comelis de Villeneuve, gehuwd met
Maria Sibilla van Halm, beiden meer
malen gecensureerd; in 1791 J. van
liimwegen en in 1796 Antonie Slaats.
Deze laatste was de eerste Roomsche
secretaris van Waalwijk sedert 1648.
Nu vraagt onze aandacht een punt,
dat nog slechts terloops hier en daar
is aangeroerd: het begraven. In het
algemeen kan men zeggen, dat er in
de doorgaande eeuwen te Waalwijk
vier begraafplaatsen waren: 1. In de
kerk, weer verdeeld in: a. Hoog
choor; b. Klein choor; c. Doophekje
d. gewoon in de kerk; e. grafkelder
der Heeren en Vrouwen van Zuide
wijn. 2. Op het kerkhof. 3. In het
klooster. 4. Op het kloosterskerkhof.
De hoogste kerkerechten werden
betaald voor het begraven in het
klooster. Daarin werden althans
volgens de meer dan honderd door
mij geraadpleegde begrafenisboeken
uitsluitend geestelijken ter aarde
besteld, o.a. pastoor Lambertus Boer
akker in 1750 en de landdeken en
pastoor Voet in 1785. De Hervormde
kerk ontving daarvoor dubbele rech
ten: dertig tot veertig gulden. De
hoogste rechten in de kerk waren 20
k 30 gulden voor het bijzetten van een
lijk in den grafkelder van de Heeren
en Vrouwen van Zuidewijn. Daarop
volgden Hoog Choor, Klein Choor en
Doophekje: 15 a 20 gulden. In het
„Doophekje" werden gewoonlijk pre
dikanten begraven. De gewone begra
fenis in de kerk kostte 6 5 10 gulden;
die op het kerkhof 30 cents a 1 gul
den. Artikels 12, 13, 14 en 15 van het
reglement op het begraven (d.d. 19
November 1774), van kracht voor
Waalwijk en Besoijen, luidde aldus:
Ende zal ook niemand voortaan
eenig uitwendig tyken teeken)
van linten, strikken, kruysen of an
ders op de kisten, doodkleeden of gra
ven mogen stellen of brengen, op een
boete als by art. 13 ten laste van die
het bewind over het sterfhuys heeft
gehad ofte die erfgenaam is; olleen
zal tot tyken voor een jonk lijk. vrijer
of vryster, gepermitteert wezen dal
de dragers groene takken in de hand
hebben met een swart en wit lint.
Ook zal niemand voortaan op Zon
dagen mogen begraven, als om pré
sante redenen en met voorkennisse en
consent van den officier, en alsdan
moeten maaken, dat het lijk in de
kerk is, voordat het d^rde geluy op
houdt, op een boete van twaalf gulden.
Iemand by avond willende begra
ven, zal het zelve met lantaarens mo
gen doen, mits het lijk voor negen
uure in de kerk of op het kerkhof
zijnde; op de boete van twaalf gulden,
wanneer het naar negen uuren komt.
En op ander dagen begravende, zal
met lyken voor twaalf uuren in de
kerk of op het kerkhof moeten wezen
en niet voor elf uuren komen, op
poene als voren.
De Israëlieten van Waalwijk en
Besoijen werden begraven te Besoijen,
op de zoogenaamde Breede Plek, een
hoog toeloopend stuk weiland achter
het voormalige raadhuis, sinds oi>
neugelijke tijden toebehoorende aan
de ambachtheeren van Besoijen. Die
plek was de bakermat dier Heeren;
daar stond hun slot, vermoedelijk nu
reeds drie eeuwen niet meer in we
zen-. Toen ik een kleine 50-tal jaren
geleden, als 8- of lOjarige knaap met
mijne makkers de bekoorlijkste plek
jes mijner geboorteplaats en ook
die plek bezocht, was van het al
oude kasteel nog een dikke muur
over: onbeduidend, maar toch ge-
Zonder schriftelijke toestemming is eenige overname uit deze rubriek verboden.
Lieve kinderen.
Heb ik niet goed geraden toen ik
een vorige maal zeide dat een goed
voorbeeld ook goed doet volgen. Ja,
werkelijk ik heb weer een paar aller
aardigste briefjes ontvangen, 'i Eerste
van Cony Blankers te Nieuwkuik. die
schrjjft (en keurig) dat ze erg blij is
me' den mooien prijs, 't Is zulk een
Prachtig boek er. ik lees zoo graag
zegt ze. Als ze nog in Nieuwkuik is.
zal ze een volgend jaar zeker weer
mee doen Je gaat oom en tante toch
n'6t verlaten zeker Qroet hen van
mii hoor en voor jou 't beste.
Een ander lief briefje kreeg ik van
i"' y Verhelst uit St. Joachlmsmoer.
Zij heeft geprobeerd om haar dank
baatheid te uiten in een versje. En ze
18 er maar wat goed in geslaagd.
Oordeelen jullie nu zelf maar eens
Beste Oom Wim,
Zoo gelukkig als deez' dagen
Ben ik zelden nog geweest,
Ik dank U zeer voor 't mooi boek
Daar breng ik heel wat tijd in zoek.
U moet wefen Oom, hoe klein ik ben
Dat ik nauwelijks alle letters ken.
U wil al komt mijn verfje klein,
Zoo laat toch wel tevreden zijn,
'k Wensch U. 'n heerlijk jaartje toe
Ook van broer Piet, en Pa en Moe.
Ja, meer nog, luister maar eens even
Moge God UZ'nmildsten zegen geven.
Aanvaard dan. Beste O am dit gedicht
Van Betsie Verhelst, U w kleine nicht,
Uit Joachimsmoer, als een bewijs
Van dankbaarheid voor m^nen piljs.
heimzinnig overschot van een even
geheimzinnig verleden. Thans is ook
de laatste steen verdwenen en dekt
een mollig grastapijt de fondamenten
van het eertijds zoo aanzienlijke slot
en de gebeenten van menig kind van
Israël.
Wijl het hier (om nog een oogen-
blik langer van Waalwijk af te dwa
len) de geschikste gelegenheid is, om
iets bijzonders omtrent het oude Be-
soijensche slot mede té deelen, moét
ik vermelden, dat het zeer waarschijn
lijk in 1625 toen te Besoijen alleen
bijna 40 huizen door Staatsche en
Spaansche krijgstroepen werden in de
asch gelegd is afgebrand. In de
leggers der verponding over 1649 en
1650, in het gemeente-archief berus
tende, heet het toch telkens: Den Wel-
Edelen Heere van Besogen met een
afgebrand casteel, mette hoffstede
ende een corenmolen met het rnolen-
hugs, met seventhien mergen lanis
daeraen gelegen
In de verzamelingen van het Ge
nootschap van Kunsten en Weten
schappen te 's-Hertogenboscli berus
ten o.a. twee gravures van de ruïnes
van het kasteel van 1718, de eene van
de Zuidzijde, de andere van het
Noordoosten gezien. De eerste geeft
op den achtergrond ook te aanschou
wen het dorp Besoijen, met kerk en
molen; de tweede in de verte, links
op den achtergrond, den hooggespit-
sten Sprangschen toren, die in den
Franschen tijd, ten dienste voor een
observatie-post, eenigszins werd af
geknot. De aanblik dier ruïnes geeft
ons een duidelijk beeld ervan, dat het
eenmaal machtige bouwwerk uit heel
ouden tijd, vermoedelijk uit de 14de
eeuw 1340), moet dagteekenen. In
de eerste helft der 16e eeuw, van 1502
tot 1550, was het slot nog bewoond
door een afstammelinge van de oude
graven van Nassau, n.l. door Adriana
van Nassau, gehuwd met den Be-
soijenschen ambachtsheer Dirck van
Assendelft.
Eenigen tijd geleden heb ik van bo
vengenoemde gravures photogra-
phieën laten maken: een ieder, die be
lang stelt in de geschiedenis dezer
streken, kan die bij mij komen zien.
(Wordt vervolgd).
iNGEZONDEN STUKKEN.
Buiten verantwoordelijkheid der Red.
Eigenaardige toestanden.
Geachte Redacteur.
Beleefd eenige plaatsruimte verzocht.
In streng protestantsche kringen is
„sport" in 't algemeen op Zondag
uit den booze.
Opvallend echter is nu wel het
avolgende, heigeen ik las onder
.Kerknieuws" in „de Nieuwe Rotter-
iamsche Courant" van 12 Jan. j I.
Nu is dat niet alleraardigst voor
zoo'n kleine meid. Ik vind van wel
en jullie zeker allemaal. Ik ben er
dankbaar voor, hoor 1
En ten slotte liet onze trouwe mede
werkster J T. de H. uit's Gravenhage,
weer eens wat van zich hooren. Ze
vertelt mij dat ze ziek geweest Is,
proficiat met je beterschap hoor, want
we kunnen je in ons hoekje niet
missen Daarom wordt je bijdrage van
daag al direct geplaatst.
En nu lieve kinderen, allen aan den
slag, zelf meewerken aan ons Jeugd-
hoekje. je ziet hoe leuk dat gaan
kan. Als je maar wilt.
Dag hoor 1
OOM WIM.
EEN VERWEND ZOONTJE.
Johan was het eenigst kind van den
kruidenier Verstegen Hij was een erge
verwende jongen. Hier kon Johan zelf
niets aan doen, hij was door Vader
en Moeder verwend.
Ik ga nu eerst eens vertellen van
johan Verstegen en wat er van hem
werd, en dan in het volgend verhaal
van een niet—verwenden jongen.
Johan was jrrig vandaag en ging
met Opa en Opoe, die voor hun
eenigsten kleinzoon over waren geko
men, eenige boodschappen doen. maar
het hoofddoel was om voor hun kleinen
jongen een cadeautje te komen. Nu
hadden zij gedacht om hem een klein
scheepje te geven, want een groot
konden zij niet bekostigen, want Opa
en Opoe zaten wel stilletjes te ltven,
maar zij moesten toch zuinig zijn.
Zoo loopen ze met hun drieijes in
Christendom op reis.
Prof. dr. B. D. Eerdmans te
Leiden neemt in Kerk en Volk het
program van een reis der Nederland
sche Christelijke Reisvereeniging
naar Palestina onder leiding van
prof. dr. A Noordtzij onder handen.
Prof Eerdmans schrijft o m. het
volgende: „Te Qenua gaat men op
den lsten Zondag naar het Campo
Santo en scheept zich des avonds
in. Een week later zijn de deel
nemers vrij na een godsdienst
oefening aan boord, den dag door
te brengen in Beiroet, een drukke
handelsstad. Op den derden Zondag
zal te C'ïro zoo mogelijk in hei
hotel een korte godsdienstoefening
worden gehouden, Men kan dan t e
musea, de universiteit en de citadel
gaan bezoeken, die op Zondag toe
gankelijk zijn. omdat de Mohamme-
daansche rustdag op Vrijdag valt
Onze christenen hebben dus een
buitenkansje, dat zij op den Zondag
niet door de Sabbatrust der Moham
medanen worden gehinderd in hun
sightseeing op den Dag des Heeren
Op den vierden Zondag vaart hei
schip steeds noordelijker naar
Venetië. Men hoopt daar tijdig ge
noeg aan te komen om op dien
Zondag dan nog een korte bezichti
ging van de belangrijkste bouw
werken te kunnen ondernemen. Bij
dit alles blijft h'et mij duister,
waarom deze christenen in hei
buitenland mogen gaan doen, wai
zij ons hier willen verbieden."
Hier behoef ik niets aan- of
af te doen. Voor oningewijden wil ik
hier aan toevoegen, dat Prof. Eerd
mans in Leiden theologie doceert en
voor „Volksonderwijs" \óór een paai
jaren te Capelle optrad. De Gerefor
meerde Prof Noordtzij doceert ot
doceerde eveneens dit vak aan de
Theologische school te Kampen en Is
in de laatste jaren aan de Rijksuni
versiteit te Utrecht verbonden en treedt
binnenkort in deze gemeente op voor
eene winterlezing.
Inderdaad men beleeft tegenwoordig
in Nederland eigenaardige toestanden 1
Met dank voor de verleende plaats
ruimte.
Uw Abonné
X.
Sprang-Capeiie, Jan. 1931.
Het stuk „Wat doen wij Nederlan
ders?" werd met gelijke post toegezon
den aan 170 bladen, millioenen Neder
landers hebben het dus gelezen, daar
voor zoover tot nog toe na te gaan, de
meeste bladen het hebben opgenomen.
Verschillende bladen hebben er een
hoofdartikel van gemaakt, bijv. het
Dagblad van Rotterdam, de Dordtsche
Courant, de Middelburgsche Courant
de Nieuwe Haarlemsc.he Courant, met
de groote wereldstad in het groote
Warenhuis, en daar ziet opeens johan
een heel groot en mooi schip en een
heele groote beer. Hij laat Opa en
Opoe ineens los en loopt op 't schip
toe en zegt met een heldere stem, dat
de vele winkeljuffrouwen het hooren:
„Opa, Opoe, ik wil dat schip hebben
om in den vijver te gaan varen."
„O neen Johan, zegt Ineens Opoe
en Opa tegelijk, neen m'n lieve jongen
dat gaat niet, dat kunnen wij heusch
niet betalen."
„Betalen zegt |ohan, betalen Dat
kunt U wel. want Vader en Moedei
zeggen dat U mg wel een groot schip
kunt geven, en ik wil dit hebben."
„Luister nu eens Johan, zei Opoe,
nu moet je niet zoo stout zgn, want
wij kunnen zoo'n heel duur schip niet
betalen."
„Heusch niet hoor Johan, vervolgde
Opa, dat kunnen wg niet. En nu moet
je een heele lieve jongen wezen als
je jarig bent, maar je krijgt van Opa
eh Opoe een heel mooi schip. Kijk
eens dit."
Toen had Opa een veel kleiner
scheepje in zgn handen, maar toen
Johan dit zag werd hij zoo boos, liet
zich op den grond vallen en begon te
slaan en te trappen, en gildeik wil
dat groote schip hebben en dien beer
die daar staat, ik wil en ik moet dat
hebben.
Daar stonden die twee oudjes tegen
over elkander mei hun ondeugend
kleinzoon.je op den grond, 't Schreien
stond hen nader dan 't lachen.
Daar staat opeens Vader voor hem
en z>>gt: „Neen maar wat gebeurt hier
nou? Toe, sta eens op, m'n jongen." i
„Bij algemeene lichaamszwak
te, wanneer een goed voedings
middel noodig is, dat niet
alleen verloren krachten terug
geeft, maar ook de maag prik
kelt tot nieuwen eetlust, geef
ik Sanatogen, meestal met het
beste succes,"
tevens een uitvoerige bespreking over
het vlugschrift der Ver. Ned. Fabri
kaat. Ook de groote pers bleef niet
achter, Telegraaf maakte er een artikel
van, de Maasbode plaatste het even
eens.
Donderdag 8 Januari stond in Het
Volk wat Vrijdag 9 Januari door de
Eindhovensche Courant werd overge
nomen
„De Nederlandsche Schoenindustrie
mist durf energie kapitaal".
Timtur, Van Schijndel, Donkers en
nog meerderen, gij sieraden der Ne
derlandsche Schoenindustrie, laat gij
U dat zoo maar zeggen?
In een heele serie artikelen, getee-
kend door M(athijsen?) is in Het Volk
een machtige reclame gemaakt voor
hem die zich zelf noemt „De Schoenen
koning van Europa", die voor geen
middelen terugdeinst, lees slechts „De
unbekannte Diktator". Lees wat in
andere landen is geschied; nu is Ne
derland aan de beurt, ter opening staat
weer een winkel van hem in Hengelo.
In Eindhoven was hij op de Demer
nummer 13, in Utrecht wordt weer een
paleis van een winkel gebouwd en
steeds gaat dat maar verder. Waar
moeten de Nederlandsche fabrieken
hunne schoenen Maten?
Iedere economische conferentie mis
lukt, overal worden de tolmuren en de
tarieven steeds hooger, Jiehalve na
tuurlijk in Nederland, een waarde-in-
voertarief van 8 men kan aangeven
tegen kostprijs, vooral wanneer men
zelf ontvanger is.
Leest over Zweden, daar is welvaart,
geen malaise, want alle industrieën
keeren flinke dividenden uit, maar
voer daar eens een schoen in, 6 Kro
nen per kilo invoerrecht of wel 3 gld.
66 et. en wordt de emballage medege-
wogen. Alleen om contant de invoer
rechten te betalen heeft de importeur
al 'n kapitaal noodig, dus is het van
zelf sprekend gevolg: alleen wat heele
luxe Weensche dansschoentjes wor
den er ingevoerd. En is de industrie
er mee achteruit gegaan? Ga in Stock
holm kijken, geen plaats in Europa
waar men zulk schitterend schoen-
Johan is opgehouden met trappen,
rijst op en zegt„Vader ik wil dat
schip en dien beer hebben", doch
Opa valt hem in de rede„en die is
veel te duur, die kunnen wij niet
betalen."
„Och kom. zegt Vader, kom Johan,
wat gaat gy beginnen. Kom jongen,
wg gaan nu eens een heele mooie
beer voor je uitzoeken en een schip
om te gaan varen in den v-yver. hé!"
„Ja", zegt Johan. en is op Vader's
arm al gezeten, en r.u valt de keus
telkens op dien grooten beer en dat
mooie groote schip, en na lang praten
met Opa en Opoe, die bij hun woord
biyven, gaf Vader toe en Johan kreeg
het heele mooie groote schip en dien
grooten beer.
Toen waren de tranen gedroogd en
johan had zijn zin, en toen men thuis
kwam en Opa en Opoe hun veront
waardiging te kennen gaven dat het jan
en Mies hun eigen schuld was om hun
kind zoo te verwennen en op te voeden.
„Heb jij altijd je zin gehad", vroeg
Opoe aan haar zoon.
„Neen, maar ik had zelf ook wei
graag dat groote gehad."
„Nu, zei Opoe, als jullie zoo door
gaan, dan hebben jullie ais hij wat
ouder wordt niets meer over hem te
zeggen."
En wat bleek later Dat Opa en
Opoe gelijk hebben gehad. Johan is
een groote verkwister geworden toen
hij grooter werd, want het mooiste
was nooit mooi genoeg.
Johan z'n ouders hebben later dikwijls
tot elkander gezegdOpa en Opoe
hebben toch gehjk gehad. Toen be
treurden zy zulks ten zeerste, maar
het was teiaat. J. T. de H.
schreef Dr. T.y. d. Hoorn, Den Haag;
Sanatogen -sterlet Uw lichaam op
volkomen natuurlijke wijze, het wekt
den eetlust op en geeft de zenuwen
nieuwe kracht. Reeds na een kort
Sanatogengebruik zult gij kunnen be
merken dat gij U beter gaat voelen
en gij zult hooren, dat gij er beter
gaat uitzien.
Het Zenuwsterkend Voedsel,
fn alle Apoth. en Drog. vanaf f 1.- p. bus.