iaii
lil
:nt
S
en
i ee:
els
,0 14. Zaterd. 14 Febr. '31. 54e Jrg.
tweede blad.
Hits omtrent de Hervormde Kerk aan
de Haven.
door
J. van der Hammen Nicz.
XXVI.
De lezer houde mij ten goede, dat
k n0g eenigen tijd blijf afdwalen van
e verdere geschiedenis der Her-
ormde kerk. Dat kan nu niet best
inders.
Lot den 5 Augustus 1786 wer-
jeI1 je vergaderingen van Libertatis
lnior gewoonlijk elke week en soms
tweemaal in de week gehouden van
avonds 6 tot 8, maar voortaan zou
jat geschieden van 5 tot 8. Men had
meer dan tijd, om de politiek te
bespreken.
Volgens artikel 20 van het - Huis
houdelijk Reglement werden de bui
tenleden geconsidereerd als honoraire
leden, zonder slem te hebben over za
len het redres van het stedelijk huis
raden rakende, maar wel in andere
mrticuliere zaken.
fcftll Langzamerhand begonnen de socie-
teitsleden daarin ongetwijfeld ge
in sleund door een deel van den magi-
draaf zelf zich meer en meer te be-
I moeien met zaken, de burgerlijke re-
1 geering betreffende, en dit te meer en
I te eerder, nu er verdenking begon te
^^2 rijzen, dat sommige prinsgezinde ma-
Ivligistraatsleden de aloude op perka
ment geschreven stedelijke vrijheden
privilegiën probeerden weg te
moffelen.
In de vergadering van 3 September
1786 werd besloten aan den magi
straat een verzoekschrift in te dienen
etrekkelijk het gilde der loopende
takkedragers en teverts aangaande 't
laarschijnlijk wegvoeren van een
Hitje met Privilegiën van de secreta
rie naar een onbekende, verdachte
ilaats. Om die verdonkeremaande
mrrechten weder op de behoorlijke
ilaats terug te krijgen, werden Dr.
Hellens en Jan Pannebakker naar
flensden afgevaardigd, om daar een
bekend praktizijn te raadplegen, aan
rén de noodige opdracht dienaan-
taande werd verleend. Inderdaad een
ireemdé toestand.
Men meene echter niet al ston
den Prinsgezinden en Patriotten
IWI|II fccherp tegenover elkander dat de
»^|I\Vaalwijksche „vrijheidshelden" met
"•fveraditiiig op de overheid neerzagen.
[Wel neen! Toen in den loop van Sep-
IQMktmber 1786 de Heer van Waalwijk
en Besoijen, baron Louis Theodoor
Forestier d'Orges, gehuwd met Pau
lina Maria Constantia Le Leu de Wil-
hem, eerstdaags te Waalwijk stond
k arriveeren, werd door de sociëteit
besloten, hem uit naam harer leden te
mplimenteeren en hem voor te dra-
irtn,
(kets
dkoop
nd
gen de intentie en het doeleinde der
sociëteit, n.l.op de allerminnelijkste
w\jze bij de EdelAchtbare regenten de
bezwaren der burgerij voor te dragen.
Om dien „hoogen heer" uit aller
naam te begroeten, werden aangewe
zen: Jan Pannebakker, W. P. Wellens
en Simon van Vlodorp.
Nogmaals werd in den loop van
September door de sociëteit een adres
aan de stadsregeering gericht, met
verzoek het wachtreglement te verbe
teren. In verband hiermede werd den
18 October 1786 besloten de zeven
corporaals vermoedelijk leden van
het Waalwijksche exercitie-genoot
schap te ontbieden, teneinde geza
menlijk daarover te beraadslagen. Er
verschenen den 21 October echter
slechts drie corporaals.
Op het einde van October werd
door de sociëteit geresolveerd om ma
gistraatsvergadering te verzoeken en
zulks met het oog op het wachtregle
ment, de nachtwacht en den wapen
handel. Den 31 October werd op dat
verzoek door de regenten gunstig ge-
appointeerd. Aan zekeren advocaat,
Mr. Philippus Verbrugge (onzaliger
gedachtenis), werd opgedragen het
wachtreglement te concipieeren, ter
wijl aan Jan Pannebakker werd bevo
len, om voor de geweren te zorgen die
te Heusden moesten worden gehaald,
en tevens tegen Zondag 5 November,
des middags na kerktijd, ter plaatse
der sociëteit, al diegenen op te roepen,
die deel aan den wapenhandel of aan
de wapenoefeningen wenschten te
nemen.
Hoewel de notulen van Libertatut
Amor niet het juiste getal noemen,
vermoed ik echter wel, dat heel wat
manschappen zich zullen aangegeven
j hebben, want aan de deelnemers wer
den voor dat „soldaatje spelen" 6 a 7
gulden per week uitbetaald.
Nog werd in diezelfde vergadering
van 31 October de tweede directeur
dat was Antonie Slaats gequa-
lificeerd om een vignet te laaten ver
vaardigen, sooals aan zijn Edele is op
gegeven, en verder met den castelijn
geaccordeerd om voor iedere vergade
ring voor extra vuur en licht een hal
ven stuiver per persoon te betalen.
Met de kopstukken der Patriotten
in ons land en met onderscheidene
patriottische corporatien schijnt Li
bertatis Amor in geregelde correspon
dentie te hebben gestaan. Zoo werd
in de eerste plaats veelvuldige brief
wisseling gehouden met den beken
den baron van der Capellen tot de
Marsch, lid van de Geldersche ridder
schap en een Patriot van de goede
soort, die in het zoo onrustige tien
jarige tijdvak van 1780 1790
allerwege door zijne bezadigde ge^
schriften grooten invloed ten goede
heeft uitgeoefend. Zijne meer zuivere
democratische denkbeelden had hij
opgedaan aan de hoogescholen van
Franeker en Utrecht. 1). In de tweede
plaats werd druk gecorrespondeerd
met de sociëteit en het exercitie-ge
nootschap te Delft, met de sociëteit
te Zaandam, met den ambachtsheer
van Waalwijk en eindelijk met het in
1783 te Amsterdam opgerichte pa
triottische weekblad De politieke
Kruger. Over dit laatstgenoemde ech
ter later meer.
Ook deed Jan Pannebakker voor
rekening van de sociëteit menige reis
naar Gorinchem, om daar den Heer
van Waalwijk (die meestal incognito
reisde) te ontmoeten en met hem al
daar onderscheidene zaken betrekke
lijk de stedelijke regeering en de be
langen der Waalwijksche burgers te
bespreken. Op één van die reizen, n.l.
den 5 Maart 1787, moest hij ook al
daar het cachet voor de sociëteit Li
bertatis Amor doen snijen.
Uit alles blijkt, dat de sociëteit bij
het begin van 1787 groote activiteit
aan den dag legde. Hierover evenwel
in een volgend opstel.
Wordt vervolgd.
Zonder schriftelijke toestemming is eenige overname uit deze rubriek verboden.
Lieve jongelui
We beginnen vandaag met een aar
dig versje en een paar raadsels van
sen onzer lezeressen.
261
ALTIJD BI/ VADER.
00 de zacht vergulde golfjes
Glanzend in de zomerzon,
Danste vroolijk 't visschersscheepje,
Dl'lal, niet langer wachten kon.
1 Wapperend vaandel hoog in t< p,
mos het eindelijk het ruime sop.
jjeetHjk! riep het blonde knaapje,
wr het eerst met Vader mee.
samen in ons scheepje,
Kond te zwerven over zee.
Mijd lieve Vader mijn,
Zou lk bij u willen zijn 1
Stormen sloopten 't zwakke scheepje,
dimmer zag het weer de zee,
Met de blonde knaap in de armen,
Zonk de Vader weg in zee.
onschuldig knapelljn,
Hd wou het bij Vader zijn.
RAADSELS.
Gedragen op een stok
Met acht of negen punten
En één er boven op.
Kom raad eens vlug
Wie ben ik nu
Wat kan men onmogelijk raden
|k woon in Amsterdam en niet in
Jmegen. Ook in Arnhem en niet in
i eiP' Ja zelfs in 's Gravenhage en niet
in Scheveningen. Dan nog in Volen
dam en niet Vollenhoven.
Waarom gaan we 's avonds naar
bed?
FRANCIENE VISSERS,
Veldhoven» Locht No. .12.
Het roodborstje, die het nie
zelf was,
Soms denk je dat het zoo is, ja
zeker, maar gewoonlijk komt het, dat
men de fouten van een ander niet ziet
Inplaats van je oogen te gebruiken
die moeder natuur ons heeft gegeven
om zelf waar te nemen, gelooven wij
wat een ander zegt, gezien te hebben
Het was juist eenige dagen na nieuw
jaar, toen Peter Haas hoorde, dat Wel
kom, het roodborstje, teruggekomen
was. Peter kon dit haast niet gelooven
want het was nog heel kort geleden,
dat Welkom zijn vrienden vaarwel hac
gezegd en naar het zonnige zuiden
was vertrokken, even voor de eerste
sneeuw was gevallen en hij kon nie
begrijpen, dat Welkom nu al terug zou
zijn. „Ik geloof het niet" zei hij tegen
Daanije Muis, die het hem juist had
verteld, „Heb jij Welkom gezien
.0 neen," piepte Daantje, „neert ik
niet, maar je neef, jump de haas ver
telde het aan mijn dochtertje en die
het weer tegen mij". Peter dacht even
na en zei. toen: „Mijn neef Jump de
Haas gaat overdag niet door het veld
en overdag moet Welkom terug ge
komen zijn". „Ja maar," viel Daantje
1). Zijne zeer belangwekkende
brieven, meerendeels loopende over
de tweede helft der achttiende eeuw
en bewerkt door Mr. W. H. de Beau
fort, zijn uitgegeven door het Histo
risch Genootschap te Utrecht.
INGEZONDEN STUKKEN.
Buiten verantwoordelijkheid der Red.
Het vraagstuk: „De bestrijding der
mannelijke werkeloosheid en de
vrouwelijke arbeid in de fabriek."
II.
Aan de hand van het eerste gedeel
te zal ik thans overgaan tot de behan
deling der verschillende daaruit voort
spruitende stellingen die om de ge
meenschap in deze een duidelijk in
zicht te verschaffen, noodzakelijk zijn
en beginnen met:
De vraag der noodzakelijk
heid van de wijziging der
keuze van arbeidskrachten.
Ik zal daarbij de vraag: het vrou
welijk element in of buiten de fabriek,
buiten beschouwing laten, dit is een
principieele kwestie, die in het raam
mijner verdediging voorloopig van
onbeteekenende invloed is. De nood
zakelijkheid is mijns inziens zelfs een
dringende eisch omdat sinds vele ja
ren de vraag naar stiksters regelma
tig het aanbod overtreft, wat evenals
dit met het zeer urgent zijnde dienst-
bodenvraagstuk het geval is, zijn oor
zaak vindt, in het steeds grooter wor
dend aantal bedrijven, bij welke men
meent, de lichtere arbeid als vrouwe
lijke bezigheid te moeten bestempe
len.
Omdat de leestklaarwei'kafdeeling
een zoo voorname schakel vormt in
het productieproces, is het van zeer
groot belang de juistheid van den toe
stand scherp onder de loupe te ne
men.
Trots de specialiseering van den
arbeid, het invoeren van alle mo
gelijke speciaalmaehines, het pre
mie- en stukloonstelsel, de stijging
der arbeidsloonen, is men niet in staat
hem in de rede, „Het was ook niet op
het veld dat Jump Welkom zag maar
in het bosch". .Nu, ik wil het zelf
even onderzoeken" zei Peter. .Het zou
me erg verwonderen, als Welkom terug
was en mij niet even was komen be
groeten." En weg hupte Peter hup
hupdoor het veld En spoedig was
hij het bosch genaderd, daar voelde
hij zich altijd meer op zijn gemak.
Daar had hij overal schuilplaatsen
waar zelfs de schaduw van den wezel
of de bunzing hem niet van streek
brachten. Het eerste wat Peter nu deed,
was eens rechtop gaan zitten en keek
eens om zich heen om te zien of er
niet ergens gevaar dreigde. Maar alles
was rustig om hem heen. Daarna ging
hij wat dieper het bosch in om zijn
zijn vriendje op te sporen. Hij zag
Tommy de Ekster, Sammy de Kraai,
de beide boomkloppertjes, maar hoe
hij ook keek en loerde, niets deed
hem zijn vriendje Welkom herkennen.
Langzaam vervolgde Peter zijn weg
door de sneeuw. Hij kwam aan een
open gedeelte waar notenboomen
groeiden. En opeens vielen de noten
doppen naar beneden. Peter keek op
en wat hij daar zag verbaasde hem
zeer. Ja werkelijk, hij was verbaasd.
Want daar zat op een tak zijn vriendje
Welkom, maar... hij was het niet
zélf. Eerst zag Peter hem alleen van
achteren. Hij was juist op het punt
om te roepen, toen de vogel zich om
draaide. Neen, het kon Welkom niet
zijn, want deze vogel had een korte
snavel en Welkom had een lange. De
borst van deze vogel was roze rood
en die van Welkom donkerrood. „Het
is Piet, de bonte specht" riep Peter
opeens uit. Mijn neef Jump heeft niet
goed uit zijn oogen gekeken. „Hallo,
Pietje", riep hij verheugd, „wat doe je
daar, ik heb je In lang niet gezien 1"
Piet hield even op met eten en keek
naar beneden naar Peter. „Op het
oogenblik", antwoordde Pietje, „ben
ik bezig een Binken maaltijd te ge
bruiken, ja, ja, dat doe ik nuPeter
lachte, „natuurlijk" zei hij, „je hebt
groot gelp, maar je komt hier niet
heel vaak en daarom verwonderde ik
mij er over, waarom je van het groote
bosch in het hooge Noorden hierheen
gekomen bent." „Wel, om de een
voudige reden, dat daar voor mij niet
meer genoeg te eten was, daarom
kwam ik hierheen. Deze nootjes zijn
het tekort te dekken en zeer dikwijls
onmachtig tegenover de directe en in
directe nadeelige gevolgen.
Voor een goede organisatie in het
bedryf, is het een eerste eisch dat de
leestklaarwerkafdeeling die we ge
makshalve voortaan stikkerij noe
men, eiken dag in staat is meer paren
af te leveren, dan de fabriekscapaci-
teit per dag bedraagt, omdat bij even
redige productie de zwikkerij alleen
geregeld te werken heeft, mits alle be-
noodigde leesten vrij zijn en noch het
eene of andere bedrijfsobstakel hier
belemmerend optreedt.
Een stikkerij moet de zwikkerij
voor zijn, omdat het den fabrikant in
het tegenovergestelde geval geld kost,
meer of minder, naargelang het te
kort aan schachten, wat zich laat be
rekenen naar de productiekosten van
het aantal paren dat de zwikkerij
normaal meer verwerken kan. Waar
alzoo deze gezichtspunten onomstoo-
telijk vaststaan en zoozéér de capa
citeit der fabriek beheerschen, daar
moet naar een middel worden uitge
zien, dat in deze van stabiliseerende
invloed is.
Het middel ter stabiliseering
van de capaciteit der stik
kerij.
Welke laatste terwille der samen
leving, steeds de getrainde krachten
moet afstaan,' waardoor men steeds
maar niet genoeg zorg aan de scho
ling van arbeidskrachten kan beste
den, zal na de enkele proeven die
reeds met scholing van mannelijke
krachten genomen zijn eischen, dat
men van fabrikanten- en werkne
merszijde door voorlichting gaat
trachten.
„Het geloof"
in de werkelijke toekomst die daarin
opgesloten ligt, onder de aandacht te
brengen, van alle ouders, hoofden van
Scholen en Bureau's voor beroeps
keuze, opdat door die voorlichting,
door artikelen in de pers, in brochure
vorm, door lezingen met lichtbeelden,
zij tezamen gaan vestigen
„De Hoop"
op werkverruiming voor hun jongens,
waarbij een toekomst, een toonende
arbeid als het ware wordt gegaran
deerd. Het kan werkgever en -nemer,
ten zeerste bevredigen, omdat we voor
vast kunnen aannemen, dat het voor
alle ouders een moeilijk vraagstuk
is, en voorloopig wel blijven zal, wat
moet ik mijn kinderen voor 'n vak
kiezen, om hun daarin voor de toe
komst iets mede te geven.
Is de voorlichting goed, dan komt
de belangstelling als vanzelf. Uit die
belangstelling kan
„De liefde"
voor deze beweging ontspruiten en ge
vormd worden. De liefde die zoozéér
noodzakelijk is om den moed en de
volharding bij te brengen voor elk
doel dat men nastreeft, maar zekex
in dit geval omdat het strijdt met het
verleden en op de noodige bestrijding
gerust kan rekenen, zoowel als iedere
voor zachte mooie huid
overheerlijk. Ik geloof niet. dat jij ze
ooit hebt geproefd, is het wel Peter?"
Nu, dat is dan maar goed ook, want
er zijn er maar net genoeg om ons
vogels mee te voeden. Ja. ja. het is
echt winter, he Peter?" Peter moest
dit toegeven, groette Pietje en ging
terug om zijn neef jump zijn vergissing
te vertellen.
TWEE DEUGNIETEN.
En de beide haantjes draafden,
Ais twee tollen in het rond,
Slechts vervuld van één gedachte,
Te ontkomen aan den hond.
Maar opeens, toen zij een sprong nam,
Leek het wel met hen gedaan,
En toen zeker dacht elk haantje,
Was ik maar nooit van huis gegaan.
Toen de hpnd een groote h p deed,
Ach, toen steeg 't gevaar ten top,
Hoe dicht bij die kleine zwervers,
Was die groote ruige kop
Een der haantjes werd gegrepen,
'n Kreet van pijn 't hooren liet,
't Dachtnu wordt ik opgegeten.
Maar zoo verschrikkelijk was het niet.
Door zich krachtig in te spannen,
Op het laatste oogenblik,
Wist hij het gevaar te ontkomen,
Kwam er af nog met den schrik,
En 't verlies van een paar veeren,
Wei de mooiste uit zijn staart.
Maar zijn leven bleef gespaard,
Dat was wel het meeste waard.
Roerloos stond Fidel te kijken,
Was zijn prooi hem nu ontgaan
Moest hij zich nu laten foppen,
Door zoo'n eigenwijzen haan?
Waar was 't haantje nu gebleven
't Vluchtte weg. uit alle macht.
Maar opnieuw kwam 't in gevaar,
Qroot gevaar, heel onverwachts I
Aan den rand van 't korenveld lagen,
Nog'de mannen op den grond,
In hun slaap gestoord zij waren
Door het blaffen van den hond.
„'k Geloof die hond is weer aan
het vechten,
Sprak er een, ik denk het vast,
Als je nog eens lekker uitrust
Heb je van zoo'n bond maar last".
Wordt vervolgd.
reorganisatie in een stikkerij, waar
de dames zich graag onmisbaar ach
ten en van elke gelegenheid gebruik
maken dit te laten blijken. Zij mogen
zich daarbij in dit geval bedenken.
dat. de jongens van heden, ook hun
broeders konden zijn, zoowel als de
mannen van hun zusters, of familie
leden in de toekomst, van wie zij
graag zullen zien, dat zij een geluk
kige toekomst tegemoet gaan, door
dat de industrie gebaat is, van wier
ontwikkeling voor velen naast het
heden ook de toekomst afhangt. Bij
een algemeene medewerking zullen
dan, noch de stiksters van thans, die
op een enkele uitzondering na over
10 jaren geheel van dit looneel ver
dwenen zijn, noch de fabrikant, noch
de werknemer
„Berouw"
hebben van het initiatief waarop de
schoenindustrie tot heden tevergeefs,
doch met schade gewacht heeft. Mo
ge dit schrijven reeds veler gedachten
in het belang van dit onderwerp tot
stemming brengen. Ik zal trachten de
mogelijkheidsfactoren in een volgend
schrijven uiteen te zetten.
Tilburg. W. A. PULLES.
(Wordt vervolgd).
Eigenaardige toestanden.
Mijnheer de Redacteur.
Mag ik nogmaals eenige plaatsruimte?
In Uw blad van 4 Febr. zegt Prof.
Noordtzij dat ik met doceeren vastloop.
Niet onmogelijk. Ik laat even de deftige
Nieuwe Rotterdammer Avondblad E
van 4 dezer aan 't woord. Bij het
portret van den nieuw benoemden
Professor Dr. D. Plooy van de Uirecht
sche Universiteit, luidt de biographie
aan het slot„Benoemd tot Hoogleeraar
in de „Theologie", zonder meer. Is
deze benoeming Prof. Noordtzij wel
welgevallig
Wat verder de reis naar Palestina
betreft, hierover wijd ik niet meer uit.
Ten Noorden van den Moerdijk denkt
men wel meer dat het industrieele
Noord—Brabant niets van reis— en
hotelleven kent. Dit ontstaat voor-
namentlijk door „'t milieu", waarin
men in Brabant als gast verkeert.
Verder laat ik voor de tweede maal
„De Nieuwe Rotterdammer" van 3 Febr.
Avondblad Bonder „Kerknieuws" aan
het woordChristendom op reis"
Oplossingen van de vorige week.
1
De eerste stip is de moeilijkste.
2
P
sok
essen
laatste
postzegel
stoelen
nagel
een
I
Nieuwe Raadsels.
1
Ik ben een spreekwoord van 30
letters.
3—8—9 rond voorwerp
30—25—12—14 herkauwend dier
15—20—2—11 lichaamsdeel
7—12—4—5—28 muziekinstrument
22—21—30-13—19 valt veel in den
herfst
17—29—27 doen we om den hals
6—18—13—23 is een vogel
10—4—26 onderkant van een vat
1418 1924 gebruikt men bij
kampeeren
16—7—20—22—12—30 ander woord
voor vlijtig
22-29-1 wiel
2
Ik ben een woord van 9 letters, die
soms een ander woord vormen voor
Nederlandsch—Indlë
x medeklinker
xxx gewicht
xxxxx een waterdier
xxxxxxx naam van een maand
xxxxxxxxx 't gevraagde woord
xxxxxxx plant die in 't wild groeit
xxxxx volgt op den winter
xxx plaats in Gelderland
x medeklinker
Vorm uit onderstaande letters de
stad die een van de oudste van Neder,
land geldt:
DTRUEKIJEU1J WSBD
k
V II,
In Dooien en Tuben 30-45 en 75 ct. Potten 1 gld.
Verkrijgbaar bij Uw Drogist
Christendom op reis.
In een ingezonden stuk in het weekblad Kerk
en Volk schrijft prof. Noordtzij naar aanlei
ding van een critiek, die prof. Eerdmans in
dat blad oefende en door ons werd overge
nomen onder bovenstaand hoofd op de Zon
dagsviering, gelijk die in het reisprogram der
Palestinareis (N.C.R.V.) van prof. Noordtzij
voorkomt, het volgende:
„1. dat de voorgenomen reis naar het nabije
Oosten niet uitgaat van de Ned. Chr. Reisver-