steriiecijler in de Langstraat.
CiMilN onzer hlultn.
nPHifn
»i
3
IS
1 a
1
ïliiS
SUh
De laatste 25 jaren Is er op het
gebied der volkshygiëne, ook in de
Langstraat, heel wat verbeterd. Het
best teekent deze vooruitgang zich af
in de sterftecijfers en wij achten het
daarom van belang deze cijfers over
de laatste jaren eens te vergelijken met
die van een 25-tal jaren geleden.
Wij nemen daarvoor de uitkomsten
der jaren 1906 en 1907, opeenomen
In het jaarverslag over 1907 der
Gezondheidscommissie zetelende te
Waalwijk en 1929, 1930 en 1931 op.
genomen In het laatst verschenen
jaarverslag dezer commissie.
S||s
5 - e
In het laatste jaar slechts de gemeenten
Dussen, Loonopzand en Dongen.
Vergelijken wij voorts de sterfte van
kinderen beneden het jaar.
gë
-s
Ü5
*1
8
c' -2
p -Z? co 4J
üïïgësprÖKërnïïsscïïër^ër^aTÖnïïnakêr
en iemand (juffrouw of jongeling) die
een paar schoenen komt bestellen,
maar geen geld heeft. Deze verzen
lulden als volgt:
1 Jan, zoude van de week geen paar
[schoenen kunnen maken?
Ja, als Ik aan de maat van de
juffrouw heuren voet kan geraken. I
Maak ze van voren wat breed, van
[achter wat smal
Ja, juffrouw, ik dat doen zal.
Maar als tk van de week geen tijd
[heb om ze te ontvangen?
Dan blijven de schoenen In Jan
[zijnen winkel hangen.
Dag Jan Kapoen I
Dag juffrouw zonder schoen 1
Bestudeering van dit staatje doet
ons dus dus een beduidende vooruit
gang zien. Men doet het best daar
voor het gemiddelde cijfer over het
geheele district der commissie in
oogenschouw te nemen, daar de
plaatselijke uitkomsten vooral die
der kleiner^ plaatsen van aar tot
jaar groote fluctuaties vertoonen, die
wij goeddeels aan toevallige om
standigheden kunnen toeschrijven.
Typeerend voorbeeld is daarvoor
b.v. 'sGravemoer. In 1931 bedroeg 't
gemiddelde cijfer over het geheele
district 12.41, en in 1930 10 03.
Dat de gestadige daling der cijfers
In 1931 geremd is en dit jaar slechtere
cijfers aanwijst dan 1930 en 1929,
moet geweten worden aan een griep
epidemie en mazelen-epidemie, die
vooral inLoonopzand slachkffers
vroegen.
De verbetering sinds 1906 is alge
meen en in bijna alle plaatsen zelfs
zeer sterk. Dussen maakt met uit
zondering van het jaar 1930 nog het
slechtste figuur. Wellicht mogen wij
de in verhouding slechts geringe
verbetering voor deze plaats foeschrlj.
ven aan het gemis eener behoorlijke
drinkwatervoorziening tn deze ge
meente en het is dan ook zeer toe te
ju'chen dat men ook in de streek over
de Bergache Maas ernstige water—
eiding-plannen koestert.
Ook hier valt aanstonds de groote
verbetering op. Het gemiddelde sterfte
cijfer was in 1931 8 22, dus iets
hooger als in 1930 (7.14) tengevolge
der genoemde oorzaken. Dongen,
Waalwijken 'sGravemoer vertoonen
de beste cijfers.
Deze cijfers zijn een duidelijke
illustratie van het vele wat er in de
afgeloopen kwarteeuw op dit terrein
gedaan is. In dit werk heeft de Ge
zondheidscommissie zeker zeer groot
aandeel gehad, en niet minder mogen
we noemen de Groene en Wlt-Gele
Kruis-vereenigingen, die vooral op het
gebied der zuigelingen-zorg en tuber
culose—bestrijding enz. veel hebben
gedaan.
Wij noemen o m. verbeteringen in
fabrieksinrichting. volkshuisvesting,
drinkwatervoorziening, warenkeuring.
e.d. en vooral ook de groote uitbreiding
van het aantal consultatie bureaux.
Men hoort ouderen wel eens twijfel
uiten over de noodzakelijkheid en het
nut van al die „nieuwigheden", doch
de cijfers geven in deze een afdoend
antwoord.
De Schoenmaker.
V.
We mogen in deze bijdragen ook
zeker niet vergeten, dat er op dit am*
bacht door diverse dichters eigen
aardige verzen in de wereld kwamen,
en waarvan we tot hiertoe nog geen
melding maakten Volgens het „Boek der
Opschriften, van Van Lennep en Ter
Gouw was er In 1801 te Gent (België)
op het uithangbord van een schoenma
ker te lezen
Hier maakt men laarzen en schoen,
't Is voor het geld dat wij het doen.
Als de Israelleten In Egypje waren,
Droegen zij hun schoenen veertig j3ren.
Moest die tijd nog wederkeeren,
Wie duivel wou 't schoenmaken leeren?
Hier maakt men schoenen met lange
[hekken
En daarop zijden strekken strikken)
't Is leer als marokijn
Daar mogen strekken op zijn.
2 Baas, zijn m'n schoenen klaar
Ja juffrouw, ze hangen daar.
Hoeveel kost dat paar?
Vijftien franc te gaar.
Maar ik heb geen geld ontvangen,
Laat ze dan maar hangen.
Dag, baas. wel gesteld
Dag juff ouw zonder geld
3 Dag, Mijnheer Koenen!
Dag juffrouw zonder schoenen
Ik zou moeten hebben een Daar goed
[en sterk.
Juffrouw, dat is mijn werk.
Hoog van hielen en smal van zolen
Dat is mfln knecht aanbevolen.
Wanneer mag ik ze komen halen?
Als ge geld hebt om te betalen.
En als ik geen geld kan langen
Dan blijven ze in mijn winkel
[hangen.
Dag. mijnheer Koenen I
Dag juff-ouw zonder schoenen 1
4 Meester Koen.
Ge moet voor mij maken een paar
[schoen.
Van voor wat breed, vanacnterwat
[smal,
Ja, jonkman, ik zal.
Wanneer mag ik ze komen halen
Als ge geld hebt om te betalen,
En als ge geen geld hebt ontvangen
Dan blijven ze in mijn winkel hangen.
Dag meester Koen 1
Dag jonkman zonder schoen
Dag meester wel gesteld 1
Dag jonkman zonder geld
Er bestaat ook een Nederlandsch
vers in dezen trant:
Van voren breed, maar achter smal.
Juffrouw, ik zal.
Je naait ze met groen garen?
Juffrouw, ik zal 't wel klaren.
|e maakt ze met kromme bekken
Juffrouw, de menschen zullen j-
Wat is da*;aan gelegen?
Nu, de juffrouw moet de schoentjes
[zelf dregen.
Gerh Kr.
INGEZONDEN STUKKEN.
Buiten verantwoordelijkheid der redactie
Mijlheer de Redacteur.
Het Ingezonden stuk tegen C. R
geschreven door „Een schoenfabrikant*
heeft heel wat stof opgewaaid De
heer Roestenberg reageert erop. noemt
het een pamflet en beduidt den in
zender eerst neijes te worden.
a's arbetdersietder meen het ree
te hebben alles, hoe laag ook, te mogen
schrijven aan het adres van de fabri
kanten, terwijl deze in hun tegenweer
direct gequalificeerd worden als niet
neijes." Wanneer men de beieekenis
eens ernstig nagaat en de diepe zin
van het volgende: „De betrokken
fabrikanten hengelden dag in dag uit
op de uitgeputte werkelooze vaders
van groote gezinnen en stelden deze
te werk tegen een ongehoord en
schandelijk laag loon tegen de hoogste
prestatie," dan wil dat niets meer of
minder zeggen, dan dat een zeer groot
gedeelte van de fabrikanten de arbei
ders uitbuiten om zich zelf bovenmatig
te verrijken en de arbeidersgezinnen
tot groote armoede te doemen ten einde
groote winsten te maken, alzoo spottend
met een der schoonste katholieke be-
ginselen. Een verschrikkelijke aantij
ging. Of niet?
Wij mogen toch van een sedert vele
jaren geschoolden arbeiden leider
groote verantwoordelijkheid verwach-
ten, hij vooral dient uiterst voorzichtig
te zijn met hetgeen hij zegt en schrijft,
wetende hoe zijn woorden In de ge
moederen der arbeiders opgezogen
worden en mij du; kt dan kan het niet
oestand is mede veroorzaakt door de
knoeierijen der laatste jaren. En hier
aan wijt hij het grootste gedeelte van
dat stuk. Zie lezer, de Heer R. ge
makkelijk achter zijn bureau zitterde,
de zorgen van het heden-daagsche
zaken doen niet kennende en niet aan
den lijve voelende, geeft even de oor
zaak van de malaise aan en meteen de
oplossing. Bestaat de malaise niet in
lederen tak van industrie, bestaat zi]
niet In aWe zaken en ondernemingen,
mogelijk nog In erger mate dan in de
onze? Is het niet al te naïef, waar
zulke machtige problemen op het spel
staan, waar de geheele wereld in een
worstelstrijd gew.kkeld Is. waar, door
de wanhopige daden der verschillende
regeeringen de grootst mogelijke ver
warringen in 't zakenleven zijn ontstaan,
om daar met een enkelen penneslreek
te schrijven, dat is de oorzaak, dat
het gevolg? Waarlijk dat behoeft de
Heer R« ons niet te zeggen. Neem den
toestand zooals deze inderdaad Is en
trachten wij dan gezamenlijk, fabrikant
en arbeider, werkgevers en werknemers
organisatie te redden voor beiden, let
wel voor beiden, want het belang van
den een is nauw verbonden met dat
van den andere, wat er te redden Is.
anders of de aangehaalde zinnen Ook de werkgever toch wenicht deze
moeten een groote verwijdering te toestand niet te bestendigen. Schakel
weeg brengen lunchen werknemer en niet Iedere goede gedachte, schakel
werkgever, zelfs erger, langzaam maar n'et leder medeleven met de arbeiders
zeker zal er eene groote verbittering bij de fabrikanten uit. Beschouw hen
ontstaan. En, ook de Heer R. zal zulks n'el (uitzonderingen zijn er altijd) als
toe moeten geven, waar we thans toch
reeds leven in zeer spannende tqds-
omstandigheden is het noodzakelijk
geen verwijdering tusschen de ge
noemde partijen in de hand te werken,
maar bet tegendeel. Als van zelf spre
kend komt nu de vraag naar voren:
„Is de schoenindustrie op het oogen-
blik en reeds sedert geruimen tijd
zulk een winstgevende zaak?" Ik mag
er wel direct aan toevoegen; is ze
over het algemeen zelfs loonend?Nu
moet men zich niet blind staren op
hetgeen een enkeling doet en op den
meerderenofmlnderen welstand eertijds
verkregen.
Geef het bewijs, dat er flinke win
sten gemaakt worden ten koste van de
arbeiders, nog beter, geef het bewijs
dat deze tak van industrie loonend Is.
Heer Roestenbergtoon aan, dat de
belastingbiljetten der fabrikanten spre
ken van groote winsten, toon aan, dat
het een grove leugen is, zooals we
steeds hooren, dat vele fabrikanten
geen belasting betalen, omdat er niet
alleen niet verdiend wordt, doch veel
verloren is en wanneer gij aangetoond
hebt. dat er groote winsten gemaakt
worden, maar ook dan alleen moogt
gij schrijven in den zin zooals gij
steeds doet In Dagblad van N Br, en
andere bladen, doch ook dan mist gij
nog het recht, om op zulk een ver.
dach'makerde en opruiende wijze te
spreken en te schrijven, indien gij
alihant het R.K. niet wilt gebruiken
of beter misbruiken als vlag voor
zulke daden.
Verre van mij om partij te trekken
voor die fabrikanten de eventueel
be'ere arbeidsvoorwaarden zouden kun
nen geven en het niet doen
lk voor mij, ais fabrikant, ben vast
overtuigd, dat de verdiensten gering
zijn, de zorgen groot en de toekomst
voor velen niet rooskleurig. Maar, zegt
menschen belust op het rechtmatige
loon van den arbeider.
Ziehier den toestand geschetst zooals
deze Inderdaad is Als gevolg van de
algemeene malaise weinig werk. Men
tobt om commissie te krijgen, de fa
brikant blikt door de fabriek, ziet het
volk staan, wil werken, moet werken,
niet alleen voor zich zelf maar ook
voor de arbeiders.
Zoolang mogelflk trachten werkende
te blijven, op zichzelf zeer zeker een
lofwaardige daad, doch op den duur
fnuikend voor de industrie, voor den
fabrikant zelf en voor den arbeider.
Want èn door grossier èn door winke
lier wordt een handig gebruik gemaakt
van den zeer slechten toestand, de
fabrikanten worden tegen elkaar uit.
gespeeld en als gevolg daarvan dooden-
de concurrentie met alle naweeën var
dien, mindere quaiiteiten, slechte prij.
zen, karige of geen verdiensten, lagere
loonen. De Heer Roestenberg moge
heil zien in de wijze van schrijven en
optreden, zooals hij sedert maanden
doet, ik betwijfel of hQ zijn doel zal
bereiken. Ik voor mij ben vast over
tuigd dat alleen door overleg en samen
werking van eene zoo krachtig moge
lijke arbeidersorganisatie meteen zoo
krachtig mogelijken werkgeversbond
goede en blijvende resultaten kunnen
bereikt worden. Want slechts door
opheffing van de industrie als zoodanig,
en dat kan alleen door samenwerking
van die twee partijen, kunnen betere
arbeidsvoorwaarden ontslaan èn voor
den werkgever èn voor den werknemer.
Profiteert van den moolen
weg naar Roestelberg.
Steunt het wegenfonds
van W. B.
Zonder schriftelijke toestemming is eenige overname uit deze rubriek verbod-n.
BUFFALO BILL.
Buffalo Bill William Gody heette
hij in werkelijkheid is een der be
roemdste buffeljagers en pioniers ge
weest, die er ooit geleefd hebben.
In zijn jeugd was hij postiljon ge
weest en had als zoodanig menigmaal
tegen vijandige Indianen moeten
vechten, waarbij hij steeds door zijn
moedig gedrag opviel.
In 1867 werd besloten met den
bauw van den eersten grooten spoor
weg, die van St. Louis dwars door
het continent zou loopen, te beginnen,
Maar hoe zou men de 3000 spoor
wegarbeiders dagelijks van het noodige
voedsel kunnen voorzien Reeds was
men ten einde raad, toen een inge
nieur op het idee kwam eens naar
William Cody te gaan. Op de vraag,
hoeveel man hij wel voor de buffel,
jacht noodig zou hebben, antwoordde
Buffalo Bill tot ieders verwondering:
„Dat zaakje kan iemand wel geheel
alleen opknappen, als hij er maar de
geschikte persoon voor is." En htj
knapte het zaakje op. Maar het' was
een moeilijk en gevaarlijk werk. Hij
schoot namelijk niet, zooals vele jagers
voor en na hem deden, zoo maar in
het wilde weg, doch doodde steeds
siechis zooveel buff-Is, als er werke
lijk noodig waren.
Eens reed hij uit op zijn prachtig
en pijlsnel paard, Brigham, toen hij
een aantal officieren ontmoette, die
zich eveneens op jacht bevonden. „Hé.
jongemanl" riepen zij hem spottend
toe, „wil jij, Greenhorn, (nieuweling)
ook eens op buffels gaan jagen? Als
je maar weet, dat je ons de tongen
en de lendestukken moet geven, de
rest kun je zelf houden."
Buffalo Bill, geërgerd door die trot-
sche woorden, bedwong zijn toorn en
antwoordde, terwijl hij hen zoo dom
mogelijk aanzag: „ja, ik wil ook op
bisons gaan jagen. Is dat dan zoo
moeilijk?"
Toen lachten de officieren en reden
verder, daar, waar men een kudde
buffels ontdekt had. Buffalo Bill echter
volgde de ruiters niet, want hij wist.
dat de dieren zich op weg bevonden
naar een plas bij een boschje popu
lieren, waar zij hun dorst wilden les-
«chen. In plaats van den grooten om
weg achter de buffels aan te nemen
reed hij vlug in een andere nchting
weg en trof de kudde aan. voordat
nog één officier in de verte te zien
was. Met zijn paard Bri&ham reed hij
een tijd lang in vliegenden galop aan
de zijde van de gevaarlijke bisons
voort. Toen liet hij de teugels los en
schoot met vaste hand alle elf buffels
neer. Eindelijk kwamen de officieren
aangereden, waren hoogst verbaasd
en salueerden toen eerbiedig.
Toch is Buffalo Bill verscheidene
malen ternauwernood aan den dood
ontsnapt Het gebeurde namelijk, dat
reusachtige kudden buffels van het
Zuiden naar het Noorden trokken. Zij
waren zoo talrijk en hun rijen zoo
dicht, dat uitwijken onmogelijk was.
Bovendien bewogen zij zich met
razende snelheid, gelijk een prairie-
brand voort. Hier hielp slechts de
vlucht. Maar ook het snelste paard
kon op den duur dit, aan het waan
zinnige grenzende, rijden niet volhou
den; slechts een paard als Brigham
was in staat zijn meester te redden
en hem te behoeden voor het vreese
lijke lot; om/ergeloopen en door tien
duizenden hoeven verpletterd te wor
den.
Toen Buffalo Bill eens mei zijn
makker Sawbones gezellig aan het
kampvuur gezeten was, ontdekten zij
plotseling een reusachtige kudde buf
fels aan den horizon. In het zadel
springen en wegsnellen was het werk
vai een ooger.bük. Maar de rertrende
dieren kwamen steeds meer dichterbij
het gevaar omver gerend te worden
werd s eeds dreigender en dreigender
Het paard van Sawbones kon ten.
slotte Brigham niet meer bijhouden en
juist toen zij bij een htuvel'je aange
komen waren, stortte het uitgeputte
dier dood onder zijn berijder neer.
Vlug sprong Buffalo Bill ook uit het
zadel en beiden wierpen zich achter
het geva len p*ard od den grond om
een vertwijfeld snelvuur op de aan
stormende bisons te openen. Wat
Buffalo Bill en zijn makker zoo v urlg
hoopten, gebeurdeover de neerstor
tende buffels vielen de vo'gende. zoo
dat er weldra een muur van ges rut-
kelde bisons ontstond. Dit noodzaakte
de kudde zich naar links en naar
rechts te verdeelen, om niet tegenge
houden te worden. Zoo werden de
belde jager* van een verschrikkelljken
dood gered.
ZUS/E EN DE VLIEG.
Een groote, dikke vlieg
zoemde om Zusj s wieg.
Och, doe haar toch geen pijn,
ze is toch nog zoo klein!
Laat haar zoet gaan slapen,
ze ligt nu al le gapen.
Zoem nu zacht je wijsje,
voor het kleine, lieve meisje
JACQUITA.
Oplossingen van de vorige week.
1. a
uur
vlsch
kootwijk
Australië
veracht
alle
eik
2!
H
A
A R
L
E
M
A
A
I
A
A
R
K
A
S
L
A
E
R
T
E
E
K
E
N
T
TWEEDE BLAD.
Voor 25 jaar en nu.
De Kindersterfte.
4) 01 C
E
w
.5 c
Z j* -o
>0« n
Men
i u o aj
'SEEc
N CtT"
O •- o O-
o q"d n
C C TJ
<u :zr oj TJ
(O to E
u
2.2
W-. rr\
CO
T3 oj C. 73 aj
ct» t:
h O u jJ- c
O ïo M
CO Q .H. E
O c
.E
O U
8m
O)
ao
k- C
oj ra
o. ra
o
c O
<u
<U
Oü
x
ra ij
"c
ra
co
o>
coco-rot^-com
r~ ini -T co oo 00
co' cn co c-4
O
co
05
13.90
8.33
8.07
11.41
9.58
11.59
8.32
11.40
1929
mt-t—momtoc^
T-tcoc-Jcocom-ra;
CÓ0)N(0-CÓNCÓ
1907
rf NOllOinN
cNcooJcqinc}co—
ïncót-'r^cDC^cNm
CN CN
1906
NOICOCOO - O
iniqTj-oaicocoai
ait^-TÖcóai-rci
•■—CN <N>—
Raamsdonk
Waspik
Dussen
's-Gravemoer
Waalwijk
Sprang-Capelle
Loon op Zand
Dongen
o
O
<u
a.
<u
aj ol
T3 ÏT
oj
ra
c co
W O
5°
"S c
C 4J
JÉ
c
V
•O O
<u x
"E
O
O
c
ra
1931
to 1 NO-t-CON
OJ l_ (O t-; in 1; 'f c>
aiöoicoirioi-^ib
1930
inr- cooiint—
OOltO^htiO-;
1929
fflNQO
ONCNOCO-N-^
ci ra- 0" iri in ra- co
1907
15.49
26.66
13.98
6.25
11.88
23.70
18.48
21.90
O)
23.63
21.56
12.38
13.15
23.92
17.98
24.15
14.70
Raamsdonk
Waspik
Dussen
's-Gravemoer
Waalwijk
Sprang-Capelle
Loon op Zand
Dongen
B S
a o» m
c u
PS
E v
1) MU
möb'S w
N 5
r- N CU5=
t 5c
o "o u a
O O T3 ca
-.£-•30
c c-o
<U <D -o
tO
Ol -o
ra
e ra
<u CQ
•2.C
O
O <u
CQ
2 M
ao
5 "3 g
j= 2
O O.
- EC/1
CO Cl
545
.«•o o,
':=T .e
O - E
ra
(U-- v
Q.5.E
[bepekken.
Ook een Fabrikant.
