75-jarig Jubileum der Liedertafel
van
en
„Oefening en Vermaak'
Besoijen.
V
zijn verflauwd.
Ds. Jeremias Eckius of van Eek
ik houd mij in den vervolge uitslui
tend aan zijn in het Latijn vervorm
den naam Eckius werd omstreeks
1600 geboren op het kleine Zeeuwsche
eiland Duiveland en wel te Nieuwer-
kerk bij Zierikzee. Van zijn familie
weet ik niets; misschien heette zijn
vader Dirck en zijn moeder Margriet;
ook is het mij onbekend, waar hij heeft
gestudeerd; maar dit is zeker, dat hij
op het einde van 1626 toen hij zoo
ongeveer 25 jaren oud zal geweest
zijn naar Besoijen werd beroepen,
dat beroep aannam, en dat Besoijen
tot 1670 zijn eenige standplaats is ge
weest.
Nu zou wellicht bij menigeen, die
niet al te nauw zijn woorden wikt of
weegt of zijn vermoedens controleert,
al spoedig de gedachte rijzen: dat zal
ook wel geen predikant met veel ga
ven of talenten geweest zijn, aan wien
het in 45 jaren niet gelukte een andere
en hetere gemeente, te verkrijgen
Aan zulk een oordeel zou ik echtei
niet al te veel aandacht willen schen
ken. Ik stel mij Ds. Eckius voor als
een predikant, die, al was hij ook een
Zeeuw, zich al heel spoedig en gemak
kelijk wist aan te passen aan zijn
nieuwe gemeente en die berooide en
afgetobde gemeente zelfs al spoedig
hartelijk begon lief te krijgen, nog te
meer, toen hij een goed jaar na zijne
vestiging aldaar in Sara Hecx, dochter
van Jan Mathijsz. Hecx en Lijsheth
Gerritsdochter, een Besoijensch meisje
ontmoette, aan wie hij zijne liefde
verpandde en die den 5 Maart 1628
zijne trouwe levensgezellin werd.
Door dat huwelijk vermaagschapte
hij zich aan de voornaamste Besoijen-
sche ingezetenen, o.a. aan de Van An-
del's, de Colff's, de Van den Heuvels.
Want zijn schoonmoeder de eerste
vrouw van Jan Matijsz. Hecx, in 1628
reeds overleden heette Lijsheth Ger
ritsdochter en was een dochter van
Gerrit Aertsz. van Andel, broeder van
den bekenden Besoijenschen schout
Anthonis Aertsz. van Andel. Zoo wa
ren de schouten Anthonis Aertsz. van
Andel (16081647), Jan Aertsz. Colff
(16481658), Ivo van den Heuvel
(16591678), mr. Peter van Andel
(16791702) neven of achterneven
van hem, en de burgemeester Gerrit
Gerritsz. van Andel (1654, 1668, 1676)
zijn volle neef.
Vroeger hebben wij reeds gezien,
dal zijn eerste werk te Besoijen in 1626
of 1627 was het aanleggen van twee
registers: het ééne bevatte of moest
bevatten de in 1626 alhier gevonden
Gereformeerde lidmaten (32), de door
hem van 1627 tot 1670 aangenomen
nieuwe lidmaten (ruim 100) en de
trouumeten van 1626 tot 1664 (ruim
170); het andere was een doopboek
van 1626 tot 1670, thans berustende
op het Rijksarchief te 's-Hertogen-
bosch. Door Ds. Eckius werden gedu
rende zijn verblijf alhier meer dan 170
paren, zoowel Roomsch-Katholieken
als Hervormden, in den echt verbon
den. Als zoodanig fungeerde hij als
ambtenaar van den Burgerlijken
Stand. Het getal kinderen door hem
gedoopt, beliep ruim 310, behalve die
kinderen, die elders door hem ge
doopt werden. Waarom tusschen 1664
en 1670 geen enkele trouwacte in het
bovengenoemde register voorkomt, is
mij altijd een raadsel geweest en is mij
nog een raadsel. Het is toch al te
dwaas aan te nemen, dat in die 5 of 6
jaren geen enkel paartje in Besoijen
zal zijn getrouwd. Neen, voor die leege
ruimte moet een andere reden bestaan,
maar welke?
Behalve dat hij getrouwelijk de ge
wone wekelijksche kerkdiensten be
hartigde, n.l. des zomers tweemaal per
week prediken en des winters drie
maal: 2 maal op den Zondag en één
maal eiken Woensdagavond, catechi
seerde hij ook met den meesten ijver
de Besoijensche jongelieden, wat even
wel niet geschiedde in den loop der
week, maar des Zondags na de mid-
dagpreek. Ook bezocht hij zeer ge
trouw de 4 of 5 classicale vergaderin
gen per jaar te Dordrecht. Ds. Eckius
mocht met het volste recht een werk
zaam man genoemd worden, maar hij
was niet alleen een ijverig, doch ook
een moedig man. Dat bleek vooral in
1629.
Gelijk ik vroeger reeds in den bree-
de mededeelde, ontving Ds. Eckius in
den loop van het jaar 1629 na de
inneming van Den Bosch van de
Staten-Generaal de opdracht, om op
zekeren dag in de Waalwijksche jmro-
chiekerk aan de Haven, die natuurlijk
nog altijd in handen der Roomsch-
Katholieken was, hoewel de kerke-
diensten er in, wegens den henarden
en onzekeren toestand dezer streken,
zeer ongeregeld werden gehouden,
te gaan prediken en die kerk te win
nen voor het Protestantisme. Hoewel
dat een eervolle opdracht was, mocht
het tevens een taak genoemd worden,
die niet van gevaar ontbloot was en
veel persoonlijken moed vereischte.
Want niemand wist, hoe de Waalwijk
sche Katholieke bevolking, die ver-
weg de meerderheid uitmaakte, zich
te dezen opzichte zou houden. Boven
dien waren alle deuren en vensters der
kerk gesloten en de hoofddeur dubbel
gegrendeld. Met geweld moest die
deur dus opengebroken worden. Zon
der zich aan iets of iemand te storen,
plaatste Eckius een ladder tegen een
der vensters, klom daar op en daar
door en ontgrendelde de hoofddeur.
Zoo kon de toegestroomde Gerefor
meerde bevolking van Waalwijk en
omstreken, ondanks het protest van
den pastoor, binnen komen. En zoo
hield de Besoijensche predikant op
Zondag 20 November 1629 daarin de
eerste predicatie naar Gereformeer
den trant. Het duurde evenwel nog
tot October 1648, eer die kerk voor
goed in handen der Protestanten
kwam. Ik heb er mij altijd over ver
wonderd en verwonder mij er thans
nog over, hoe de Waalwijksche Room-
schen van 1629, die steeds hekend
hebben geslaan als vurige strijders
voor hun geloof, zoo maar lijdelijk
hebben kunnen aanzien hoe toen met
hunne kerk werd gesold!
Niet alleen was Ds. Eckius een moe
dig man, maar ook een man met een
gevoelig en medelijdend hart. Bij alle
beden om hulp. die hij hem of den
Besoijenschen kerkeraad binnen kwa
men, stond hij steeds aan de spits om,
als het noodig was, de helpende hand
uil le steken. Dat hebben wij gezien
aan de aanzienlijke geldelijke hulp.
die in 1640 aan de arme Gereformeer
de gemeenten in het land van Cleeff
en Gulick werd toegezonden, en dat
bleek nog duidelijker in 1662, toen
Wilhelmus Husius, predikant te Liei
in België, een nieuwe kerk aldaar
wilde stichten. Hoewel Eckius niet be
middeld was en louter van een trac-
temenl van 400 a 500 gulden met zijn
gezin moest leven, zond hij toch aan
genoemden Husius een persoonlijke
gift van drie gulden, gelijk staande
met thans 10 a 15 gulden.
Ook was hij ondanks zijn drukke
ambtsbezigheden geen man, die zijn
eigen huishouden verwaarloosde. Hij
was ten zeerste aan vrouw en kinde
ren gehecht en een voorbeeldig huis
vader, en wist door een zuinig beheer
zijn bestaan meermalen beduidend te
verbeteren, door af en toe een stuk
land of huis te koopen, om dat later
weder met eenige winst te verkoopen.
Zoo bezat hij in 1646 te Besoijen een
huis en hofstede met 8a 9 honten land,
welke goedren hij den 28 Juni van dat
jaar met eenig voordeel aan Wouter
Jansz. van Cugck wist te verkoopen.
Later bezat hij in den Besoijenschen
binnenpolder 2 morgen en 4 hont land
of 16 hont, welk stuk zaailand in 1654
op een waarde van 2000 gulden werd
begroot; en in 1662 bouwde hij een
geheel nieuw huis te Besoijen, dat hij
eerst verhuurde en dat na zijn dood
een uitkomst was voor zijn eenig over
gebleven dochter Margriet Eckius.
Ook met de Besoijensche autoritei
ten ambachtsheeren, schouten, se
cretarissen, kerkmeesters, schoolmees-
ters stond hij op uitstekenden voet
en meermalen waren de eerstgenoem-
den zijne gasten. De schoolmeester
Antonie de Brugn (16621688) was
zijn boezemvriend, en met de vroege
re schoolmeesters Adriaen v. Vessem
(16281633), Lambert van Vessem
(16341635), Cornelis Petersz. Breu-
gelman (16351637) en Peter Knaeps
(16381662) wist hij steeds uitste
kend samen te werken.
Dat hij ook bij den Besoijenschen
kerkeraad en zijne collega's in de om
geving goed stond aangeschreven,
iileek wel in 1670, toen hij reeds zijn
meest eervol emeritaat had verkregen,
en toen door de consulenten, de hee-
ren van Nagel, Verhoeven en van der
Hagen, predikanten te Waspik, Ca-
pelle en Dussen, den 10 Juni van dat
jaar een vergadering te Besoijen werd
belegd, om tot de beroeping van een
nieuwen predikant te treden. Toen
werd hem met algemeene stemmen
een eereplaats in die vergadering ver
leend en tevens een eerstuitbrengende
stem, waarover echter later meer.
Hij heeft zijn emeritaat niet lang
overleefd, want in den loop van 1671
(de juiste datum is mij onbekend)
overleed hij en werd tusschen 15 April
1671 en 1 Januari 1672 met groote eer
en buitengewone belangstelling in de
Besoijensche kerk begraven. Voor de
gemeente Besoijen is hij een zegen ge
weest.
Vroegen zagen wij, dat hij bij zijne
huisvrouw Sara Jans Hecx, die lang
/óór hem ten grave daalde, de volgen
de kinderen heeft verwekt; 1. Elisa
beth, gedoopt 5 Feb. 1633 en den 7
Oct. 1654 gehuwd met den Waalwe
ker Roelof Abrahamse van der Vleut;
2. Margriet, ged. 26 Aug. 1635 en in
1636 overleden; 3. Margriet, ged. 4
Aug. 1641 en den 6 Nov. 1677 gehuwd
met Bast iaën Hendrickse de Rooy;
4. Dirck, ged. 8 October 1645 en in
hetzelfde jaar overleden.
Toen Ds. Eckius in 1671 kwam te
overlijden, liet hij eenige goederen na,
die kwamen aan zijn ongetrouwde
dochter Margriet en aan drie weezen
eener andere dochter, n.l. aan de drie
kinderen van wijlen Roelof van der
1 leut. Margriet Eckius, een manufac
turenzaak drijvende en in 1671 ge
trouwd met Bastiaen de Rooy, is den
1 Maart 1728 in den hoogen ouderdom
van 86 jaar en 5 maanden overleden
en den 7 Maart 1782 alhier in de kerk
begraven, een paar kinderen nalaten
de.
niet i
fjering, 1
zullen
(I tot hai
kunster
Oisteri
■illende
jijdensw
>nt gezeg
[jren zett
yoeringei
gewenst
jden, in
,agde.
Een zwa
leen. Re
loesten w
ntoon Ko
japulaire v
tfermaa
velen
pl blijven
Weer v
I 0- en
C. Ac
zijn
jlverdien
li weinig»
Wijlen de heer Jac. Sars, die Ge huidige directeur de heer G.
Wijlende heer Frans de Cortie, gedurende een lange reeks van jaren Gerritsen, onder wiens kundige
mede-oprichter en eerste directeur de vol-ijverige directeur van »'Oefe- leiding het artistieke peil van het
van de liedertafel.
We herinneren ons nog hoe bij
de zoo prachtig geslaagde feestelijke
viering van het 70-jarig bestaan der
Liedertafel «Oefening en Vermaak»
van Waalwijk en Besoijen in een
der speeches de opmerking werd
gemaakt, dat de 70-iarige nog kern
gezond was. In het lustrum, dat
sindsdien verstreken is, is wel be
wezen, dat dit woord geen ijdele of
vermetele feestklank was.
Immers, wat is er in deze vijf jaren
voor de liedertafel al niet gebeurd?
Welke zware zorgen had het bestuur
dikwijls te bekampen door den
tijdgeest van verslapping en afzak
king allerwegen? En welke gevoelige
verliezen werden haar juist in deze
moeielijke dagen toegebracht?
Ware de levenskracht der ver—
eeniging minder groot geweest,
zeer waarschijnlijk zou zij dan het
laatste lustrum, dat haar scheidde
van het diamanten jubilé, niet
hebben teneinde gebracht.
Wij willen deze moeilijkheden in
een feest-artikel niet breed uitmeten,
trouwens dat zou overbodig zijn
want de heer A. C. van der Heijden
heeft daarvan in de verschenen
Feestgids reeds een opsomming ge
geven. Herinneren wij er hier nog
slechts aan dat de liedertafel kort
na haar jubileum, haren eminenten
directeur, wijlen den heer Jac. Sars,
ten grave moest dragen. Slechts
ingewijden kunnen weten wat de
oud-directeur voor de liedertafel
beteekende.
In zijn plaats is gekozen de heer
G. Gerritsen, onder wiens artistieke
en niet minder energieke leiding
«Oefening en Vermaak» de laatste
jaren kwalitatief zeer groote vorde
ringen heeft gemaakt.
Een ander belangrijk feit uit het
laatste lustrum is de samenstelling
van een hoofdbestuur, bestaande uit
de heeren Jan van Iersel, L. W. J.
G. Christ, Norb. van Loon, Jan
Tielen, W. Timmermans en J. Wies
man, dat zich achter de vereeniging
heeft geschaard op het moment dat
de moeilijkheden het grootst waren.
Het is vooral aan de stimulans, ge
geven door dit hoofdbestuur, te
danken dat de liedertafel haar 75-
jarig jubilé op een passende zij
het bescheiden wijze kan vieren.
«Oefening en Vermaak» bezet in
het vereenigingsleven van Waalwijk
een meer dan gewone plaats. Zij is
gedurende driekwart eeuw een der
belangrijkste factoren geweest voor
de ontwikkeling van het cultnreele
leven in onze plaats.
Wie herinnert zich niet de talrijke
prachtige concerten en matinée's,
die «O. en V.» ons bood en waarbij
Nederlandsche en buitenlandsche
beroemdheden optraden
«Oefening en Vermaak» heeft zich
bij zijn oprichting voor 75 jaren een
edele taak gesteldde ontwikkeling
der muzikale gevoelens bij het Waal-
De heer Aug. C. van der Heijden, die
sinds ongeveer 25 jaar president der
liedertafel is en die zeer veel voor de
bloei der vereeniging gedaan heeft.
ning en Vermaak» was.
wijksche publiek. Nu zijn deze ge
voelens hier zoowel als elders
de latere jaren wel leelijk in de knel
gekomen. De jeugd wordt meege
sleept naar ander vermaak en anders
gerichte ontwikkeling en de muziek
heeft een hevigen strijd te voeren
tegen de overheersching der sport.
Maar juist hierom springt nu het
belang van een liedertafel nog meer
in het oog. Tegenover dephysieke
cultuur dient immers de geestelijke
ontwikkeling als tegenwicht te wor
den gesteld, en de beoefening der
muziek mag gelden ats een zeer
belangrijke factor om tot die ont
wikkeling te komen.
Wie dit wil inzien zal begrijpen
dat Waalwijk veel, zeer veel aan z'n
liedertafel verschuldigd is. De viering
van het 75 jarig bestaan van zulk
een vereeniging moet daarom worden
een feest van en voor heel Waalwijk.
Het Bestuur der liedertafel heeft
dit begrepen en het heeft daarom
het programma zóó samengesteld,
dat ieder kosteloos zal kunnen
profiteeren. Wij hopen dat het
Waalwijksche publiek zal toonen
dit op prijs te stellen en door een
spontane mee-viering van dit feest
zal uiting geven aan zijn waardeering
voor het werk van «Oefening en
Vermaak.»
Wij hopen ten slotte, dat de viering
van dit zeldzaam jubilé naar wensch
moge slagen en dat »Oefening en
Vermaak» er een nieuw lustrum mee
zal inzetten, dat rijk zal zijn aan
voorspoedigen bloei en vooruitgang
in elk opzicht.
Het eere-comité der feestelijkheden
bestaat uit de navolgende heeren
Z.Eerw. Heer Pastoor F. Heezemans.
WelEerw. Heer Ds. Mühlnickel.
L. L. Blokzijl
A. Bos
W. Eibers
L. S, Gompen
S. E. Gompen
N. Gragtmans
Dr. M. H. C. Kolster
Dr. H. G. Langemeijer
V. van Laarhoven
G. van Loon.van Wagenberg
J. van Mierlo
H. Th- Minke
C. Pulles—van Galen
C. Raming
A. Schaap
F. C. Smolders
J. C. Spapens
A. Spierings
E. Stibbe
J' Timmermans Phzn.
G. VerwielMoisse
P. G. van Vliet.
We laten hier nog volgen de namen
van de leden van het Hoofdbestuur
en het Bestuur van de vereeniging.
Hoofdbestuur.
J. van Iersel-Holtus, Voorzitter.
L. W. J. C. Christ
N. van Loon—de Jong
J. Tielen—van Wely leden
W. Timmermans-de Nayer
J. Wiesman-Timmermans
Bestuur
A. C. van der Heijden, Voorzitter.
Th. Festen, Vice-Voorzitter
A. G. J. M. van Iersel, Secretaris.
A. vanden Meijdenberg, Penningm.
L. Knepflé, Bibliothecaris.
H. Aarts
Jos. de Bont
J. Langermans Commissarissen
J. Bank
Het programma der
feestelijkheden.
Voor het programma der feestelijk
heden op vandaag en morgen ver
wijzen wij naar de advertentie die
in dit blad is opgenomen.
koor zeer gestegen is.
Het programma, dat de harmonie
»K. V. A.» uit Ois, onder leiding
van den heer J. Hermans Zaterdag
avond op de kiosk zal afwerken is
als volgt
1. Salve Imperator,
Marsch, C. Fucik.
2. Morning, Moon and Night
in Vienna F. v. Suppé
3. «Cleopatra», Fantasie Polka
p. Piston C. Damaré
door den heer G. v. Erp
4. Fantaisie sur 1' opera
»Traviata» G. Verdi
PA UZE.
5. Semper Fidelis, Marsch Sousa.
6. «Cortege Héroique» A. Maky.
7. »Donau Sagen», Walzer C. Fucik
8. Slavische Rhapsodie no 1
C. Friedemann
9. Neerlands Taptoe A. Roeien
Het programma van het Concert
door de Kon. Zangvereen. »Breda's
Mannenkoor» onder leiding van den
heer W. Robert op Zondagavond in
»Musis Sacrum» vermeldt de vol
gende nummers:
1 Wilhelmus
2 Welkomstgroet
3 Gloria
4 Liebe
5 Die Nacht
6 Pilgerchor «Tannhiiuser»
R. Wagner.
7 Germinal
8 Het Winterspook
9 Herfst
10 Groot is de Heer
Voor de programma's der overige
concerten verwijzen wij naar de
verschenen feestgids.
W. Robert Jr.j
A. B. H. Verheyj
Fr. Schubert."
Fr. Schubert.
F. Riga.
W. Landré.
N. Verhoef.
F. Roeske.
Bij het 15e lustum van vOefening
en Vermaak
Het 15e lustrum van 'Oefening en
Vermaak* is voor de Liedertafel een
tijdperk van vele en zware beproe
vingen geweest, een periode, waarin
harde slagen op haar nedervielen.
Reeds kort na het zoo prachtig ge
slaagde 70-jarig jubileum ontviel haar
de heer Jac. Sars, die 27 lange jaren
met onvolprezen vlijt zijn beste gaven
en krachten als Directeur aan den
groei en bloei van O. en V. gewijd
heeft. Wel nimmer heeft De Vliegh's
indrukwekkend grafgezang ontroerender
geklonken dan rondom de groeve van
hem, die voor de Liedertafel gewerkt
en gestreden heeft, zoo lang het voor
hem dag was.
Veler vurige hoop, dat Oefening en
Vermaak en hare zustervereeniging
TAVENU nu weer onder één schepter
zouden komen, gedachtig aan het
spreekwoord 'Als de eene hand de
andere wascht, worden beide schoon*,
aatste r
kiemt op
Nog i
eëindigc
rst voo
ngekenc
har
reld a
brac
alaise,
aarvan
verschole
itmospht
en klinl
Meerdert
werkkrin
wel aller
Heijst-H
als werk
Ihecaris
het geze
gesteund
van vei
nieuwe
Festen a
Ook
brokkeld
begrijpel
De heer A. G. J. M. van Iersel,
sinds meer dan 16 jaren de accurate
secretaris van »0. en V.«, de stille
werker der vereeniging.
SPRAN
Predil
Ned.
n.m. 2 u
Geref
uur Ds.
- Vt
het Nee
nium" o
des avo
Chr. V(
Agen<
1. Op
2. No
3. Ing
4. Ve
5. Bei
Kri
6. On
Co
Joh
7. Ro
CAP
wijzer
bij Hei
Benjan
\|eld al
jaar c
School
zal gel
en Zat
tieklo
-
te dez<
des v.i
rie O]
WA!
van be
de He
van h
dag, w
benoei
en Sec
R.K. 5