GESCHIEDENIS DER HERV. KERK TE BESOIIEN
rTlri
DANIEL DONKERS
UW KRANT
„De Echo van het Zuiden"
Zaterdag 8 Augustus 1936 No 63
De Echo van het Zuiden
Tweede Blad
1610—1935.
Door
J. van der Hammen Nicz.
XL.
Aan Ds. Henricus Casteleijn, die van
31 Juli 1746 tot 9 November 1770, dus
ruim 24 jaren het Evangelie te Be-
soijen verkondigde, waren, evenals aan
zijn voorgangers uit de 17-de eeuw,
hoofdzakelijk de volgende kerkelijke
functies opgedragen:
1. Godsdienstoefening houden ol
prediken, tweemaal iederen Zondag
en in den winter ook iederen Woens-
S dagavond. Op Christelijke feestdagen
éénmaal prediken.
2. Na de Zondagmiddagpreek de
jeugd in de kerk catechiseeren.
3. Drie- of viermaal per jaar het
H. Avondmaal uitdeelen.
4. Eenmaal per jaar nieuwe lidma
ten aannemen.
5. Die nieuwe lidmaten in een lid-
matenregister inschrijven. Ook van
elders ingekomen lidmaten inboeken.
6. Op gezette tijden volledige lijsten
opmaken van het getal lidmaten in de
gemeente en de namen dier lidmaten
inschrijven.
7. Eerst eiken Zondag, later om de
14 dagen, nog later om de maand ge
legenheid tot doopen geven.
8. De namen dier gedoopte kinde
ren inboeken (doopboek). Doopacten
aan belanghebbenden uitreiken.
9. Trouwen in de kerk voor alle ge
zindten. De trouwacten inschrijven
(trouwboek). Trouwacten of trouw
brieven aan belanghebbenden uitrei
ken.
10. De Classicale vergaderingen te
Dordrecht drie- of viermaal per jaar
bijwonen.
11. Geregeld huisbezoek doen en in
zonderheid zieken bezoeken.
12. Zoo dikwijls als het noodig is
met de kerkeraadsleden (ouderlingen
en diakenen) vergaderen.
13. Van het daar verhandelde boek
houden (kerkeraadshandelingen of no
tulen)
14. Elk jaar, gewoonlijk in Decem
ber, in het bijwezen van ouderlingen
en diakenen, twee nieuwe kerkeraads
leden, één ouderling en één diaken,
doen verkiezen.
15. De nieuwgekozenen op 1 Janu
ari bevestigen.
16. Met medeweten en goedvinden
van de ouderlingen kerkelijke censuur
(censura morum) uitoefenen op zich
misdragende lidmaten.
17. In de vacatures prediken.
18. Begrafenissen leiden.
19. De jaarlijksche diaconie-reke
ningen veelal inboeken, enz.
Wat de punten 4, 5 en 6 beteft, heeft
Ds. Casteleijn aan wien de lof niet
mag onthouden worden, dat hij onder
scheidene kerkelijke zaken keurig
heeft ingeboekt twee lijsten van
nieuwe of nieuwaangekomen lidmaten
ingeschreven, één van 1750 tot 1764
en één van 1764 tot 1770, benevens
drie volledige lijsten geformeerd van
alle Besoijensche lidmaten, n.l. in 1753,
den 30 September 1762 en den 23 Me
1766, in het geheel dus vijf lijsten, aan
geduid met de letters a, b, c, d en e,
van welke hier vooloopig vier volgen:
a. „Namen der personen, die se
dert de bedicninge van Dominus
Casteleijn tot lidmaten zijn aangeno
men": 1750. Simon Colthoff, jonk
man,, met attestatie naar Sprang;
Johannes Nultenbock, j.in., met at
testatie naar Dord (obüt) 1); Antonij
Karpensteyn, j.m., vertrokken met
attestatie naar Baardwijk, vandaar
geretourneerd; Adrianus van Baard
wijk, j.m.; Catharina Massing non,
j.d.; 2\ Maar 1751: Jacobus Broers-
hart, vertrokken met attestatie naar
Rotterdam; 6 Mei 1752: Wille mi na
van Oostertiout, huivrouw van Adria
nus van Oosterhout, met attestatie
naar Capelle; 9 Mei 1752: Adriana
van Baartwijk, huisvrouw van Petei
Kuijsteh; Helena van Baartwijk, j.d.;
Pieter Massignon, j.m.; Wouter van
Baartwijk, j.m.; 21 October 1753:
Adrianus Fourmy, j.m., vertrokken
met attestatie naar Geertuidenberg;
19 Maart 1754: Franciscus Mattey-
sens, luytenant in het battaljon van
den Generaal-Majoor Bekker, onder
de compagnie van den capiteinBeA-
ker, en Maria Cornelia De Bucquoy,
echtelieden, vertrokken met attestatie
naar Breda; October 1754: Jan van
Wageningen 2) vendrig gepensioneerd
in dienst dezer landen, met attestatie
naar Sprang; 28 Maart 1755: Cornelis
Hulst, j.m.; Adriana van der Heyden,
j.d.; Johannes Kuijsten, j.m.; 9 April
1756: Maria Colthof f, j.d.; Catharina
Otterdijk, j.d.; Maria Otterdijk, j.d.-,
Laurina Massignon, j.d.; 9 Februari
1758: Laurentins Boom, vertrokken
met attestatie naar 's Bosch; 2 Maart
l758:Dingena Colthof f, op belijdenis;
Anneke van Heijst, op belijdenis; Ernst
Foks, op belijdenis; 3 Juny 1758: Adri-
a an Hoevenaar en Wille mij na van der
JAN DE JONGE.
IX
Er kwam iets van tevredenheid
over Daniël; maar toch was hij ook
nog bedroefd. Daar hoorde hij voor
het andere raam het goudvinkje
fluiten
»Wat pikt er tegen 't vensterglas,
Alsof het vroeg
Verder kwam het diertje niet. »Fi-
juuh», deed hij en begon opnieuw.
Ja, zó ver kende hij het wijsje dan
toch al; dat had Frits hem nog
geleerd.
Daniël keek weer door het venster
naar buiten. Daar zag hij buiten,
waar nu geen rozen of viooltjes
meer bloeiden, toch een rozeknopje:
een 8 5 9 jarig meisje. Ze had een
lief, zacht gezichtje en met haar
blauwe ogen keek ze naar de vogel.
Met een wat ouderen jongen stond
ze aandachtig onder het raam te
luisteren. De jongen keek scheel,
zag er boos en lelijk uit. Hij luis
terde niet zo bizonder mee; in
tussen telde hij zijn knikkers in zijn
zak eens na. Opeens trok het meisje
haar rode handje uit haar mof, trok
den jongen naar zich toe en wees
naar de vogelkooi. Maar wat
schrok Daniël DonkersHij had
net gedaan of hij de kinderen niet
zag. Opeens sprong de jongen met
een wilde schreeuw op, alsof hij de
vogel wilde grijpen. Net een kat,
die haar prooi grijpt. Onwillekeurig
klopte Daniël tegen de ruiten en
dreigde met de vuist. Daar trok de
jongen tegen den ouden man een
lelijk gezicht en rende weg. Het
blonde meisje bleef staan, 't Was,
alsof ze van schrik als aan de grond
vastgenageld stond.
Er kwam een glimlach over het
goede gelaat van Daniël. Hij wenkte
het kind bij hem te komen. Maar
ze verroerde geen vin. Daarom ging
Daniël naar buiten en zei»Kom
maar binnen bij mij in de kamer.»
Hij pakte haar bij de hand. »Binnen
is het warm en daar kun je het
vogeltje bekijken
Binnen nam hij het kooitje van
de muur en zette het voor haar op
tafel. Maar het goudvinkje poetste
zich alleen maar de snavel en keek
hen met zijn zwarte oogjes aan.
Het meisje zuchtte diep en vroeg
zacht: »Wat is dat voor een vogel
»Dat is een goudvink antwoord-
Linden, op belijdenis; 2 Mei 1759:
Adriaan Kuijsten, op belijdenis; 15 Ju
ny 1759: Antony Kuijsten; Cornelia
Colthoff, dochter van Jacobus Colt
hof f; Hendrik Colthoff; Willem An
tony van Gennep, obiit; 9 Augustus
1760: Theresia Oerlemans, huisvrouw
van Coenraad Schilders; Anna van
Heijst, weduwe van Jan de Rooij; July
1761 Cornelia Colthoff, dorhtervan
Francois Colthoff; 13 April 1764: Eri-
cus de Lang.
b. Lijst der lidmaten, aangenomen
na gedane belijdenis sedert December
1764: Nicolaas de Graaf f, met attesta
tie naar Sprang; Maart 1765: Willem
van Heijst en beide zijn soons Jan van
Heijst en Jacobus van Heijst; 30 April
1765: Hendrina Kuijsten, vertrokken
met attestatie naar Rotterdam; Maria
van Heijst; Neeltje de Graaf f; Wille-
mijna Kuijsten; Johanna de Wilde,
vertrokken met attestatie naar Gor-
cum; Jan Hagen; 1766: Johanna
Fmons; April 1768: Jenneke Cool,
vertrokken met attestatie naar Maas
sluis; April 1768: Maria Koppen, ver
trokken met attestatie naar Rotter
dam; 16 Mei 1769: Hendrik Hagen;
Hendrik Massignon; Maria de Rooij;
Helena Colthoff; 28 September 1770:
Elisabeth van Zeist, weduwe Bras
penning; Dirkske Rogers, huisvrouw
van Dirk van Amelrooijen; Rombout
Burgers, j.m.
c. Volledige lijst van lidmaten in
onze kerke van Besoijen in 1753, in
het geheel 63 personen; Jan Colthoff
en zijn vrouw Margo de Rooij; Arien
Oerlemans, obiit; Pettonella Olifiers;
Antony Kuijsten 3), obiit; Lammert je
Nieustraten, zijn vrouw; Christina Oli-
fiers (obiit) en haar dochter Christina
Olifiers; Gerrit van Cuyk (obiit) en zijn
vrouw Elske Toonen; Johanna van
Clecff; Aaltje Barnebos, met attestatie
van Waalwijk; Johanna Frangoisa van
Henderixdorf (obiit), met attestatie
naar 's Bosch; Maria van Heijst; Hen
drik Massignon; Maria de Rooij; Geer.
truij van Andel; WHlemina den Adel;
Willemina Massignon, vertrokken met
attestatie naar Capelle; Maria Dek
kers; Mor ia Hoevenaar; Floris van dei
Putte (Putt) 4), gepensioneerd Cornet,
en Maria van Es, zijn huisvrouw, met
attestatie van Breda; Catharina Heu
velkamp (obiit); Zeg er de Graaf f; Ca
tharina de Groot; Johanna Moeljcns;
Jacobus Colthoff en zijn vrouw Clazina
de. Busch; Geertruy Koppen; Anna van
den Hout (obiit); Anna van den Hout,
haar dochter; Denijs Koppen; Cornelia
Bonis; Carina Haverhals; Peter
Emons; Elisabeth Craan (obiit); B-s-
tiaan de Rooij; Adriaan de Rooij; Ca-
tharina van Heijst; Willem Hagen; Ja
cobus Strijkhoven (obiit); Josina Jaco-
ba van Wageningen 5), met attestatie
de Daniël.
»Een goudvink en lang hield ze
het kleine wijsvingertje op de lippen.
»Is.t-ie dan betoverd?
Wüt zeg ]e? Betoverd vroeg de
oude man het meisje knikte en keek
hem maar steeds aan met grote
ogen.
Waarom dat, betoverd?» vroeg
hij nog eens.
»Omdat-ie fluit als 'n jongen
»0, is 't 'm dat?!» antwoordde
Daniël, die de vraag van het kind
zo heel vreemd in de oren had ge
klonken. «Nee, hoor, dat niet. Maai
de mensen zeggen, dat het een dom
me vogel is En hij is ge
weldig verstandig. Daarom kan-ie
zo fluiten.»
«Daarom?» herhaalde het kind.
Beiden stonden in diep nadenken
verzonken bij de kooi. Het was ook
wel een heel wonderlijk geval.
»Zeg eens,» vroeg Daniël, nadat
hij een poosje naar het gezichtje
gekeken had», zeg, ben jij niet die
kleine Magdalena, waar Frits me zo
vaak van verteld heeft?»
Vragend keek ze hem aan: »Wij
zijn van Kollar», zei ze, »maar vader
en moeder zijn allebei gestorven
»Ja, ja, dat weet ik, arme kinde
ren», meteen streek hij met zijn
harde, vereelte hand zacht de goud
blonde haartjes uit het gezichtje. Hij
had wel gezien, dat dit bij de laatste
woorden iets vertrokken werd, alsof
de traantjes wilde komen. «Wasdat
dan je broer, die daar bij je was?»
Ze knikte. »Wij zijn nu allebei
bij grootmoeder. Maar die kan
helemaal niet uit haar stoel komen
»Als dat maar goed is voor je
broertje», zei Daniël Donkers een
beetje streng. »Hoe heet hij
»Jochum.»
»Wat een rare naam Hóe zei je
ook weer Het kind herhaalde de
naam.
De oude schudde het hoofd. Zo'n
naam had hij nog nooit eerder ge
hoord.
Het meisje kon er niet op letten
tr
an Delft; Geertruy Colsters (obiit);
'atharina Mulders, met attestatie van
Rotterdam; Anna Dekkers, met attes-
itie van 's Grevelduin-Capelle; Anna
Smalgang, met attestatie van Sprang,
oude vrouw aan de wiel 6), met attes-
atie van Dussen, obiit; Cornelia Oer-
emansmet attestatie van Dord, ver-
okken met attestatie naar Poede-
rooijen; mejuffrouw Theodora van
Brandwijk, huisvrouw van den Wel-
Eerw. Heer Arnoldus van Gennep,
emeritus predikant van Eethen en
Drongelen, obiit beide; Cornelia van
Gennep; Alida van Gennep; Eitje Co-
lijn, met attestatie vertrokken naar
Hardingsveld, obüt; ConraadSchil
ders, met attestatie van Vlijmen; Ca-
tluirinaweduwe van Nicolaas
Massignon; Cornelia Dekkers, met at-
testatie van Vrijhoeven-Capelle; Hele
na van Baartwijk; Anna Elisabeth van
Vessem;van Vessem, weduwe
N. N. Bol; mejuffrouw Aletta van An
del, weduwe van den secrearis Ver
meulen (obiit); Samuel Fourmy, mev
attestatie van Princeland en vertrok
ken naar Evndhoven;. Boers, mei
attestatie naar Sprang.
d. Volledige lijst van lidmaten der
Hervormde kerk in 1762 (30 Septem
ber), in het geheel 73 7): Josina Jaco-
ba van Wageningen; Jan Colthoff en
zijn vrouw Margo de Rooij; Hendrik
Colthoff; Coenraad Schilders en zijn
vrouw Theresia Oerlemans; Jenneke
van Heijst, gecensureerd in 1764, obiit;
Lammert je Nieustraten, weduwe van
Antony Kuijsten 8); Antony Kuijsten
Jan Kuijsten (obüt) en zijn vrouw Cor
nelia van Vuren; Catharina Kop, met
attestatie van Tilburg; Petronella Oli
fiers; Cornelis Dekkers en zijn vrouw
Lena van Baartwijk; Wouter van
Baartwijk en zijn vrouw Anna Smalle-
gang; Johanna van Clecff; Catharina
Otterdijk; Maria Otterdijk; Maria de
Rooij, weduwe van H. Massignon;
Theodora van Brandtwijk, weduwe
van den WelEerw. Heer Arnoldus van
Gennep; Cornelia van Gennep; Alida
van Gennep; Elisabeth van Gennep;
Geertruij van AndeJ; Willemina den
Adel (obiit), weduwe Massignon; Ca
tharina Massignon; Peter Massignon;
Maria van Es; Petronella van Es, we
duwe P. Maas, vertrokken met attesta
tie naar Maastricht; Maria Dekkers
(obüt), weduwe Hoevenaar; Maria
Hoevenaar; Anna Maria La Lau; Ze-
ger de GraaffCatharina de Groot;
Johanna Moetjens; Wilhelmina van
der Linden; Jacobus Colthoff en zijn
vrouw Clazina de Busch; Maria Colt-
hoff; Cornelia Colthoff; Adrianus van
Baartwijk; Geertruy Koppen (obüt);
Ary Hoevenaar en zijn vrouw Aaltje
Barnebos; Cornelia Colthoff; Dingena
Colthoff; Denys Koppen en zijn vrouw
want plotseling begon het goudvinkje
weer te fluiten, en dan had ze ner
gens anders oog of oor voor. Toen
hij weer ophield, wendde ze zich
met stralende ogen naar Daniël
Donkers. »Ik moet nu naar huis»,
zei ze. «Ik dank u wel, het was
héél mooi
Hij nam haar kleine handjes in
zijn grote en zei: «Meisje, je wilt
zeker nog wel eens weer komen
luisteren; ik ben hier altijd zo alleen!»
Of het kind dat doen wou Ze
knikte heftig. Daniël bracht haar tot
aan de huisdeur en keek haar na
hoe netjes ze over de straat voort
stapte. Even later ging hij weer d<
kamer in, maar 't was net, of daal
iemand geweest was, die stilletjes een
lamp hadden uitgeblazen; 'l was er
ineens véél donkerder geworden
vond Daniël. Daar zette het goud
vinkje zijn keeltje weer open en het
bekende wijsje weerklonk door de
verlaten ruimte. De oude man
beefde.
»Frits! M'n Frits! riep hij uit. Hi
leunde trillend tegen de deurpost.
Een paar maanden later, toen de
Mei in het land gekomen was, zag
het huis van Daniël er niet zoo
verlaten meer uit Beneden in de
woonkamer zat reeds een nette vrouw
van ongeveer 50 jaar. Dat was de
huurster. Bika Therebint heette ze
ze leefde van een klein beetje rente
van een opgespaard kapitaaltje en
jaarlijks kreeg ze nog haar loon
voor twintigjarige trouwe dienst. A"
die jaren was ze kamenier geweest
op het riddergoed van een graaf
Wanneer er nu feesten waren in de
stad, speelde ze nu ook nog voor
kamenier bij de dochters van hoge
ambtenaren of deftige burgers. Zo
doende verdiende ze er nog een flink
centje bij. Het was een klein en
mager vrouwtje. Wanneer ze ergens
van een stoep afkwam, was het net
of er een vogeltjenaar ben eden hupte
Een meisje had haar een spottenc
een »huppend geraamte» genoemd
Cornelia Bonis; Christina Olifiers; Cu-
nera Haverhals; Anneke van Heijst,
met attetatie naar Capelle (obüt); Pe
ter EmonsWillem Hagen; Catharina
Mulders; Cornelis Hulst 9) en zijn
rouw Johanna Foks; Jacobus Kuijs
ten en zijn vrouw Lammert je van
Baartwijk; Adriaantie van Baartwijk;
\ndries Foks en zijn vrouw Anna Do
rothea Wilhelms; Bastiaan de Rooij;
\drianus de Rooij; Catharina van
Heijst; Antony Karpesteyn; Elisabeth
Boers; Adriana van der Heijden; An
na van Heijst, weduwe van J. de Rooij
Adriaantje van Baartwijk; Johanna
Kuijsten, met attestatie van Sleeuwijk;
Ericus de Lang, met attestatie naar
Sprang.
De hierop volgende lijst van lidma
ten. genoemd onder e, n.l. van 23 Mei
1766, zullen wij in een volgend artikel
publiceerenhet is nu met personalia
oorloopig meer dan voldoende ge
weest, maar tot mijn verontschuldi
ging moet ik te dezen aanzien even op
merken, dat mijn geschiedenis dor
Hervormde kerk te Besoijen ook in
onderdeden op eenige betrouwbaar
heid, nauwkeurigheid en volledigheid
dient aanspraak te moeten maken.
Aanteckeningen.
1). Overal waar obiit staat, wordt be
doeld, dat die personen kort daarna zijn
overleden.
2). Jan nan Wageningen was een broe
der van Ds. Casteleijn's vrouw.
3). Van dezen Antony Kuijsten en zijn
vrouw Lammertje Nieustraten stam ik
door mijne moeder, wijlen Maria Antonia
Kuysten, af.
4). Van dezen Floris van der Pntt ei.
zijne vrouw Maria van Es stammen de
Kindhovensche sigarenfabrikanten van
der Pntt af.
5). Dat was de eebtgenoote van Ds.
Casteleijn.
6). Deze oude vrouw woonde achter
den „tweeden" of rooden wiel en hield
herberg. Tot 1827 beeft de openbare
straatweg achter dien wiel geloopen, en
pas in genoemd jaar, toen ook de dijk
op rijkskosten werd verhoogd, is dat ge
deelte van dien wiel, dat tegen den
„krommendijk" vloeide, gedempt en de
openbare straatweg daarheen verlegd.
Dat straatvak is altijd het zwakste punl
langs den „krommendijk" gweest en is
dat thans nog, gelijk thans bij het vernieu
wen van den weg vooral gemakkelijk is
te zien.
7). Wanneer wij 73 met 3 vermenigvul
digen, krijgen wij bij benadering het aan
tal Hervormde zielen van Besoijen. Deze
gemeente telde dus in 1762 ongeveer 220
Hervormde zielen.
8). Zie bij 3.
9). Deze Cornelis Hulst is door mijne
overgrootmoeder van moederszijde, Maria
Hulst, één mijner voorouders.
MOET Z IJ N
Ze had maar een heel klein stomp-
neusje, met daarboven een hoog
voorhoofd. Meestal zei ze dan ook,
wanneer men haar prees om haar
schoonheid »Ja, ja, ik ben erg knap,
maar vind je ook niet, dat m'n
voorhoofd wat erg klein is gebleven?»
Dan was Rika Therebint de spotters
weer vóór geweest, die haar uit
lachten, maar zij lachte zelf het
hardst mee. Bij haar stak er niet
de minste boosheid of nijd achter
de spot. Ze had wel gezien, dat
Daniël Donkers juist een erg lang
voorhoofd had, maar ze sprak er
nooit één wooad over.
(Wordt vervolgd.)
Oplossingen raadsels vorige week.
1 En daardoor is hij nu brode
loos geworden.
2 Speer peer eer.
3 Door appels of peren van het
steeltje te ontdoen, zonder dat
men zich daardoor, aan
diefstal schuldig maakt.
4 Kilo meter.
5 Een kat houdt niet van natte
poten, en een Hollandse
jongen wel.
RAADSELS.
1 Een spreekwoord bestaande uit
12 woorden of 50 letters.
1, 13, 19, 38, 27, 39 is een koninkl.
goedgekeurd besluit.
13, 2, 45, 36, 9, 20 zeebanket
30, 44, 33, 42, 27, 46 is voor altijd.
12, 32, 28, 3, 22, 5, 28, 38 thuis best
7, 8, 6, 10 is niet oud.
14, 40, 41, 22 vloeit soms veel over
het land.
Van 4, 16. 49, 50, 36,26,11 kan men
verschillen.
2, 24 29, 8, 28, 18, 23, 21,45 lucht
druk
34, 17, 37, 9 zeezogel.
In de 43, 37, 25, 35 ziet men niet
op een turfje.
DOOR
