LAATSTE BERICHTEN
BOEKBESPREKING.
25-jarig Priesterfeest Pastoor Heezemans.
3RUNEN.
Agenda's
Donderdagavond werd in de achter
zaal van Hotel Verwiel een vergade
ring gehouden van het eere-comité, dat
gevormd is voor de viering van het
zilveren priesterfeest van Pastoor Hee
zemans en welks samenstelling we
reeds vroeger publiceerden.
De vergadering werd geleid door
den Weleerw. heer kapelaan van
Rooij, die in zijn openingswoord de
aanwezigen dank bracht voor hun be
reidwilligheid, in dit eerecomité te
hebben willen zitting nemen, bijzon
der aan den Edelachtb. heer burgc-
meéktèk' die het voorzitterschap ervan
heeft aanvaard, en er vervolgens op
wees, hoe bij de samenstelling van
dit comité getracht is het een repre
sentatie van de geheele parochie te
doen zijn. .4,
Door Drs. G. de Vries werd mede-
deeling gedaan, dat bericht van ver
hindering was ingekomen van de hee-
ren J. van Dooren, J. van leisel, Dr.
LangéiMieijer, J. Tielen, Th. van Delft,
G. van Roy, Mevr. van Loon, Mevr.
Hoffmans-v. d. Schoot, Mej. v. Slobbe
en de Overste der Eerw. Zusters.
Vervolgens besprak kapelaan van
Rooij de viering van het aanstaande
feest. Hoewel de eigenlijke dag Dins
dag 6"?Jlini is, zal de viering voor de
parochie plaats hebben op Zondag 4
Juni, om daardoor alle parochianen in
de gelegenheid te stellen het feest an
hun Pastoor mee te vieren. De dag
zelf, Dinsdag 6 Juni, blijft dan gere
serveerd voor de kinderen.
De feestdag zal begonnen worden
met een algemeene H. Communie en
plechtig gecelebreerde Hoogmis. Voorts
zal kerk, kerkplein en pastorie wor
den versierd, waarvoor schetsen wor
den gemaakt.
\>i 12|— U uur zal in de R.K.
WefkÜedenvereeniging eene receptie
worden gehouden, waaronder de voor
zitter 'Vhn 't Eere-comité, de edelacht
bare heer burgemeester Moonen, het
geschenk der parochianen zal aanbie
den.
Als geschenk werd gekozen een
kruisweg voor de kerk van SI. Jan en
om het groote belang der keuze werd
een deskundige commissie ingesteld,
bestaande uit de héeren van Heivoort,
Valk en Drs. G. van Imbeeck, die ieder
een persoonlijk rapport en advies heb
ben uitgebracht, terwijl vanzelfspre
kend de jubilaris, als eerstbelangheb-
bende daarin is gekend.
Omtrent dit geschenk, dat den Pas
toor namens zijne geheele parochie zal
worden aangeboden, werd voorts mede
gedeeld, dat er om financieele redenen
alsnog van af is gezien opdracht tot de
eerste staties Té geven. De prijs van
een kruisweg in een grootte van ai-
meting als onze kerk vordert is zoo
hoogpnlnt het beter werd geoordeeld
momenteel tot de stichting van een
kruiswegfonds over te gaan en dit dan
den Pastoor als feestgave aan te bie
den.
Door het kerkbestuur was verder
voor dezen avond Drs. G. van Imbeeck
bereid gevonden een causerie te hou
den. In een zeer interessante lezing,
met lichtbeelden geïllustreerd, behan
delde deze achtereenvolgens het ont
staan van den kruisweg, zijn histori
sche ontwikkeling en zijn uitbeelding
door de grootmeesters der christelijke
kunst. (Zie hieronder).
Onder dankzegging aan den spreker
werd daarna, waar niemand meer het
woord verlangde, de vergadering ge-
slo'tén'.
LEZING DRS. G. VAN IMBEECK.
Geachte vergadering,
Daar men, en ik dus nagenoeg geen tijd
had nüj te prepareeren, eerst gisteren het
verzoék' tot mij richtte op deze vergade
ring het woord te voeren, kunt U niet
van -uiij verwachten dat ik een gedocu
menteerde beschouwing zou geven over
een zoo rijk onderwerp als de Kruisweg
in de kerkelijke kunst, hetgeen een lang
durige studie ter voorbereiding en een
gebeeien avond ter bespreking zou ei-
schen. U zult dus wel met een sommaire
uiteenzetting genoegen willen nemen.
Wat de historie van den kruisweg in
de christelijke liturgie en conographie
betrefty'de eigenlijke oorsprong van het
systematisch bidden van den kruisweg
ligt in het zeer verre verleden, in het
bezoeken der heilige plaatsen van het
Heilig* Land, waarschijnlijk reeds ten
tijde van Keizer Constantijn, doch nog
zonder eenig systeem van indeeling in
vaste staties; pl.m. 1187 eenige vaste rust
punten op den weg dien Christus ging
van het huis van Pilatus tot Golgatha
(1604 passen). Vanaf de 15e eeuw dateert
het in beeld brengen der lijdensgebeur
tenissen en ging men overwegend van
voorstelling tot voorstelling.
Deze devotie werd vooral bevorderd
door de Franciscanen die sinds 1342
heilige plaatsen in Palestina bewaakten.
In 1686 verleende Paus Innocentius XI
de eerste aflaten voor het bidden van den
heiligen kruisweg. De huidige indeeling
def sMies dateert van de 16e tot de 17e
eeuw; tenslotte zijn 14 staties aan het
lijdensverhaal uit de H. Schrift ontleend.
In Noord-Fransehe kathedralen, Amiëns,
Vergadering Eere-Comité.
Lezing Drs. van Imbeeck.
Baqeux, Chartres én Rheims had men
een soort labyrinthen (doolgangen) die
den kruisweg voorstelden. (Keulen St.
Severinus).
Pelgrims uil het H. Land brachten de
juiste afmetingen mee van den Heiligen
Weg. Hiervan zijn namen bekend o.a.
Johann Palonner 1422, Neurnberger en
Martin Ketzel 1477. (1604 passen).
Eerste bekende kruisweg. Cordova
1405 Dominicaan Alvarus-klooster Scala
Coelyi.
Liïbeck 1468, eerste Duitsch kruisweg.
Groote artisten maakten later afbeeldin
gen, waarvan ik u dadelijk er eenige zal
laten zien.
Adam Kraft 1507 Bamberg.
Telmann Riemenschreider, Kitzinger.
Veelal kapellen of afbeeldingen buiten
de keik, zooals men in Vlaanderen en
o.a. Kevelaer, Remagen enz. nog ziet.
Eerst vooral 7 staties, later soms 17 tot
32. Ten slotte gaven gebedsboeken de
14 staties aan, zooals we ze nog kennen.
Tirol had b.v. nog een 15e H. vinding
van 't H. Kruis door St. Helena.
De kruisweg vond ook tegenkanting,
vooral door Reformatie, doch ook van
de zijde der katholieken, o.a. Keizer Jo
seph II van O. en Synode van Listoya
1786.
Eerst zuiver privilege der Franciska-
nerkerken. Clemens XII 1731 breidde 't
uit tot alle kerken, behalve daar waar
Francisk. kerken waren.
Pius IX1871 hief ook deze beperking
op.
MATERIAAL.
Mijn volgende punt, na deze korte his
torie van den kruisweg is dan het mate
riaal waarin deze werd uitgevoerd. Veie
kruiswegen hadden met kunst weinig uit
te staan zooals ook nog heden, en hun
makers zijn helaas onbekend. Toch zijn
er enkele oude beroemde kruiswegen
waarvan de voornaamste wel is die van
Donienico Tiepolo, broer van den be
roemden Gio van Bat, in de Frarikerk te
Venetië. Voor kruiswegen buiten de kerk
beeldhouwgroepen (ook nu nog binnen
de kerk o.a. Elshout v. d. Geld).
De H. Kerk schrijft trouwens niets
voor. Houten kruisje is genoeg. Het volk
wil echter afbeeldingen, soms slechts
van 2 personen, soms zeer uitgebreid.
Schilderwerk heeft in de christelijke
iconographie steeds de voornaamste
plaats ingenomen naast beeldhouwwerk,
getuigen reeds frescos; de kunst der ca
tacomben. Men vindt ook kruiswegen in
brons uitgevoerd, waarvan een voorbeeld
te vinden is in Eindhoven. Phlipsdorp.
Mozaiek werd vanaf de oudste tijden
gebezigd voor koepels en vloerversierin
gen, soms toch ook voor Ravenna Dath-
sie wandvulling. Voor een kruisweg dien
men van nabij bidt, heeft Mozaiëk echter
een groot bezwaaï" in zijn sterk vibree-
rend karakter, dat even storend werkt
als pointillisme in de schilderkunst, van
Ie nabij beschouwd.
Opaline is. een nieuwe, ik zou haast
zeggen een modetechniek, die zeer wil
lekeurig en onlogisch is. Het is bruin
schilderwerk op mclkglas, pl.m. als Mo
zaiëk behandeld, terwijl het ook zeer
sterk aan glas in lood doet denken en
het euvel heeft van sterk blinkende plek
ken.
Dan kom ik tot email, de materie die
uileindelijk voor den kruisweg in onze
kerk was uitgezocht. Drie soorten.
'Wat is email. Het email cloisonné werd
door de Byzantijnen reeds in de 4e eeuw
toegepast. Men nam een gouden of ver
guld zilveren of koperen plaat met dito
schotjes volgens vooropgezette teekening
aangebracht, men vulde dit met kleuren
en brandde het geheel in den oven.
De tweede techniek, die een groote
omwenteling teweeg bracht, was de
email champlevé van het einde der 12e
eeuw. Nu holde men de plaat uit, daar
waar de emailkleuren in moesten komen
en vervielen de omlijningen.
Limoge in Frankrijk was het beroemd
ste en bijna eenige centrum der email
kunst. Het hoogtepunt bereikt deze tech
niek aldaar in het begin van de 13e eeuw.
Groote en gouden eeuw.
Eerst inonnikkenateliers, dan ook we
reldlijke. Na de Byzantijnsche invloed,
werkt men naar Fransche miniaturen,
Vlaamsche paneelen en Duitsche gravu
res. Het eerste gedateerde en gesigneer
de werk is van 1505. Van het z.g. Email-
monvaerni vindt men in de Piëta van 't
Musée de Cluny Parijs een prachtig
specimen. 1475.
Er zijn heele dynasties van emailleurs
uit Limoges bekend, o.a. de Penicauds
Patti van Cluny.
Leonard van Limoges werkte te Parijs
in 1505 voor Fr. I.
Heden ten dage bloeit de emailkunst
weder op, ook hier in Nederland wordt
zij met succes door mej. Joanna Brom in
Utrecht en door Nico Witteman in Am
sterdam beoefend.
Dit zal wel de aanleiding geweest zijn,
dat de keuze voor de materie van onzen
kruisweg tot email had geleid. Zoover
mij bekend, bestaat er nog slechts één
kruisweg in email; deze is uitgevoerd
door mej. Joanna Brom voor de koepel
van het muziek-conservatorium te
Utrecht. Ik zag hem en bewonderde hem
zeer. Hij heeft echter slechts de afmeting
van een prentbriefkaart.
Een kruisweg van email in grootere
uitvoering is wegens de kostbaarhei
der materie en ook wegens andere be
zwaren ongeveer onuitvoerbaar., want
laten we niet vergeten dat emailkunst 'n
byoukunst was. De oude difinitie ervan
was
„Art fin et délicat, qui se complait
dans des oeuvres de petite taille", fijne,
delicate kunst, die zich slechts leent tot
werken van kleine afmeting.
Zij werd dan ook vanaf de Byzantijnen
en de school van Limoges alleen toege
past voor kleinere kunstvoorwerpen, re-
liekschrijntjes, voor versiering van kel
ken, cibories en missaalbanden, voor
medaillons op luchters en kandelaars en
ten slotte voor miniatuurportretten.
In grootere afmetingen verliest zij haar
verfijnd, edel en kostelijk bijoukarakter
en treedt men op het terrein van mozaiek
en gebrandschilderd glas, waar zij niet
thuis hoort. Men doet die miniatuurkunst
tekort, wanneer men haar op groote
vlakken wil gaan toepassen.
Stel u voor dat een maharadjah uit
het Oosten zijn levensgroot portret of
een historisch tafereel zou willen heb
ben, samengesteld uit smaragden, robij
nen, saffieren en brillanten zijner schat
kamer. Ge zoudt dat het toppunt van
wansmaak noemen, en hoe edel en rijk
doen genoemde stecnen toch in 'n kunst
voorwerp van bescheiden afmeting aan.
Na dan de verscheidene technieken
althans, die voor een kruisweg in aan
merking komen, vluchtig in oogen-
schouw genojncn te hebben, kom ik dan
tot haar, die in de christen kerken, in
tegenstelling met de protestante, Israë
litische en mahomedaansche bedehuizen
die alle iconographie weerden, steeds de
voornaamste plaats heeft ingenomen, tot
de schilderkunst terug.
Ook in onze kerk, waar ik de afwezig
heid van iconographische voorstellingen
ten zeerste betreur, zou een geschilderde
kruisweg door zijn grootere afmetingen,
dan hij email mogelijk is, zeer dankbare
kleur-accenten kunnen aanbrengen in
de vrijwel-monotone grijs-gele baksteen-
massa.
Laten we niet vergeten dat er nog een
tusschenweg is tusschen het overladen
en gebarioleerdc Spaansche barok kerk
gebouw en de akelig calvinistische naakt
heid eener protestante kerk. Bedenken
we dat de overrijke en toch zoo even
wichtige versiering der Fransche Go-
lhieke kathedraal in de middeleeuwen
den eeretitel van Biblia Pauperum of
Bijbel der armen, dit is voor hen die
niet konden lezen, voor die kathedraal
verworven had.
Mag ik dit korte betoog dan beëindi
gen door u eenige lichtbeelden te laten
zien van kruiswegstaties of althans lij-
denstafereelen van de hand van bekende
meesters.
LICHTBEELDEN.
De lijdensgeschiedenis Christi heeft
vanaf de oudste tijden en vooral in de
middeleeuwen als de voornaamste bron
van inspiratie gediend voor de Christe
lijke kunst, zoowel beeldende als be
schrijvende. Zij vormde de hoofdmaterie
voor de mysterie-spelen, waarvan we in
Oberammergau nog den naklank vinden,
alsook voor de versiering der kathedraal
in beelden en schilderstukken. Veel meer
dan de overige episoden van Christus'
openbaar leven werd de Passie in al
haar détails uitgebeeld op muren, lijim
panaas en glasruiten. Daar de tijd mij
ontbrak veel materiaal te verzamelen,
zal ik u slechts enkele voorbeelden van
de Passie, uitgebeeld door groote mees
ters, laten zien.
Daarna» heeft de heer v. Imbeeck
een serie lichtbeelden gegeven van
lijdcns-voorstellingen van de hand van
groote meesters uit de Italiaansche,
Vlaamsche en Nederlandsche schil
ders-scholen en van eenige modernen.
Ter gelegenheid van de herdenking van den sterfdag van Prins Willem van
Oranje, zijn door verschillende vereeni gingen aan den voet van het stand
beeld, staande voor het paleis Noordeinde te Den Haag, verschillende kran
sen gelegd. Het „Nationaal Herstel" legt een krans aan den voet.
Gouden Bruiloft
.1uan Drunen-de Leijer.
Zooals reeds eenige malen mede
gedeeld, wordt a. s Dinsdag in
Drunen een gouden bruiloft gevierd
die de bijzondere aandacht heeft,
van het echtpaar J. v Druilen
de Leijer.
En dit is niet te verwonderen, als
men weel dat de heer van Drunen
in onze plaats een bijzondei e figuur
is, zeker niet 'l mins! op het terrein
der schoer indusliie. Hij is een
vakman van erkende bekwaamheid,
hij is een der eerste machinale
schoenfabrikantengeweesl de grond
legger der huidige firma Lou s van
Drunen.
Meermalen werd bij aangezocht
als jury-lid bij schoenen—tentoon
stellingen o a. in Amsterdam en bij
lal van wedstrijden en andere ge
legen heden.
Ook op bet terrein der muziek
nam bij een voorname plaats in,
zoo was hij indertijd voorzitter der
toen bestaande 1 ted er la f e I «Euierpe»
en mede oprichter der harmonie
»De Volharding.»
Men zou het den jubilaris niet
aanzien dat hij reeds de 83 telt, en
ook als z'n echlgenoole die 72 jaar
is, genieten zij een uitstekende
gezond beid.
Zooals bekend heelt zich een
buurt-comilé gevormd dat zorg
draagt voor een mooie versieringen
schitterend programma en er is geen
twijfel aan of de jubilarissen zullen
op dezen dag uit plaats en streek
en uit de industrie vele hartelijke
blijken van belangstelling ontvangen
en tal van goede wenschen, waarbij
wij ons gaarne aansluiten.
tegenover Oostenrijk, Tsjecho-Slowa-
kije enz. en de andere mogendheden de
oorzaak zijn van de onrust in de we
reld. van de overbewapening enz., kan
natuurlijk de toestand door Hitler's re
devoering weinig verbeterd worden;
blijft alles oogenblikkelijk vrijwel t
zelfde, alleen is de spanning tusschen
Polen en Duitschland en Duitschland
en Engeland weer een beetje sterker
geworden door de opzegging der ver
dragen.
Dat is de algemeene opinie in de ver
schillende hoofdsteden, al is de deur
voor onderhandelen ook thans niet ge
heel gesloten.
En thans? Dat is de vraag, welke
men zich na de rede van rijkskanseliei
Hitler in de geheele wereld stelt en
waarop men wellicht een antwoord
kan vinden in de indrukken, die de
woorden van den Duitschen rijkskan
selier in de hoofdsteden en politieke
centra gemaakt hebben.
Daarbij concentreert de aandacht
zich in de eerste plaats op de twee ste
den, die door Hitler's opheffing van
twee verdragen het nauwst bij de ko
mende gebeurtenissen betrokken zijn:
Londen en Warschau.
In afwachting van een bestudeering
in Londen van den tekst van Hitler s
rede, kan opgemerkt worden, dat men
van oordeel is, dat de nieuwe Britsche
politiek van Engeland niet zonder in
vloed gebleven schijnt op Hitler s
woorden. Men meent voorts, dat de re
de vooral Polen geldt.
De Poolsch Duitsche betrekkingen
blijven, zoo concludeert men uit den in
druk te Londen, een gevaarlijke plek in
Europa. Men voegt hier echter aan toe,
dat men niet inziet, waarom ook ten
aanzien van Warschau over redelij
ke aanspraken niet op redelijke wijze
onderhandeld zou kunnen worden.
Te Warschau zelf is men daartoe
trouwens evenzeer bereid. Men stelt
£>rijs op vriendschappelijke betrekkin
gen met het Derde Rijk. doch niet tot
eiken prijs.
Een derde, nauw bij Hitler s rede be
trokken natie is Amerika. Over het al
gemeen oordeelt men. dat Hitler in zijn
antwoord aan Roosevelt niet de deur
geheel gesloten heeft.
,.De deur niet gesloten". Dezen ge-
bruikelijken term vindt men in vrijwel
alle commentaren op de woorden van
den Duitschen rijkskanselier. Zij wor
den ook te Berlijn zelf gehoord, waar
men de neiging toont vooral op den
vredelievenden toon van Hitier den na
druk te leggen.
Parijs heeft zonder bijzondere opwin
ding van de rede van den Führer ken-
genomen. Ook in de Fransche
en drukker van een plaat, die be-
leedigend is voor het hoofd van
den bevrienden staat, Duitschland.
WERKLOOZEN BESTOLEN.
In de raadszitting van de gemeente
Hoek in Zeeuwsch-Vlaanderen van
Vrijdagmorgen, is de gemeente-ontvan
ger W. C. van P. in zijn functie ge
schorst wegens fraude uit de plaatse
lijke werkloozenkas.
De ontvanger is inmiddels voort
vluchtig. De fraude is ontaeki door een
ambtenaar van den rijksdienst. Er is
een tekort van ongeveer negenhonderd
gulden. De gemeentekas is in orde.
MOTOR OMGESLAGEN BIJ
N. VENNEP.
Gisteravond om 7 uur is op den nieu
wen rijksweg op den afrit van het via
duct bij den Lisserweg een motorfiets
ten gevolge van het leegloopen van den
achterband verongelukt. Het voertuig
sloeg om, waarbij de duorijdster, de
vrouw van den bestuurder, op den weg
viel en vrijwel op slag gedood werd.
De bestuurder, de heer J. M. Hoksber-
gen uit Baarn, bleef bewusteloos met
zware wonden aan het hoofd liggen.
Nadat dokters uit Nieuw Vennep en
Oude Wetering de eerste hulp verleend
hadden, is het slachtoffer in zorgwek-
kenden toestand naar het Wilhelmina-
gasthuis te Amsterdam vervoerd. Het
stoffelijk overschot van de vrouw is
naar de begraafplaats te Hoofddorp
vervoerd.
nis
DE REDE VAN HITLER.
Algemeen acht men door de
rede de onzekere toestand
bestendigt.
Ondanks de betrekkelijke gematigd
heid van Hitler's rede, komt de wereld
er niet verder mee. Uitgaande van het
standpunt dat alle daden van Duitsch
land, in weerwil van overeenkomsten
en afspraken, gerechtvaardigd zijn, b.v.
hoofdstad acht men Polen het gevaar
lijke punt. De boodschap van president
Roosevelt is niet zonder meer afgewe
zen.
Huiszoekingen in de hoofdstad.
Tien invallen om te zoeken naar
drukker en vervaardiger van
een beleedigend plaatwerk.
De justite te Amsterdam heeft
gisteren in den loop van den middag
huiszoekingen op groote schaal
verricht.
Op niet minder dan tien plaatsen
in de oude, zoowel als in de nieuwe
stad zijn invallen gedaan om een
uitgebreid en nauwkeurig onderzoek
in te stellen naar den vervaardiger
Bij Drukkerij Bergmans te Til
burg is xerschenen het boekje, N.
Willibrord, Apostel van Brabant,
door Dr. P C. Boeren.
Dit werkje, dat uitgegeven is op
last van het «Brabantscbe Comité
voor de St. Willibrord herdenking
1939, verschaft ons tal van bijzon
derheden over den H. Willibrordus
en wanneer men het 48 bladzijden,
met kaarten en afbeeldingen ver-
licht werkje heeft aangenomen, is
menede conclusie toegedaan, dat
St. Willibrordus voor alles, een
Brabantsche Heilige is.
Zaterdag 1.30—2.45 uur Dames,
aspiranten Gymn. Vereen. K. en V.
Gymnastieklokaal Stationsstraat.
Zondag 12 uur repetitie Mannen
koor in Musis Sacrum.
Zondag 12 uur. Repetitie Liedei
tafel „Tot Bloei der Toonkunst".
Zaterdag en Zondag Theater
Musis Sacrum «Geheime Zender
L. B. 17.
Zaterdag, en Zondag Luxor
Bioscoop »Mei» Marie Antoinettes
Maandag 8—9.30 uur. Gymnastiek
heeren K. en V. Gvmnastieklokaal O.S
Dinsdag 7—8.30 uur. Gymnastiek
dames K. enV. Gymnastieklokaal O.S.
ABONNEERT U OP DIT BLAD.
n n
