j Wijde Wereld]
Waalwijkse en Langstraatse Courant
JiaKdüi wexke.*,.
UIT DE 1
Mao Tse Toeng en de wereld
De Schoenindustrie in Kaatsheuvel
als hulpmiddel van bestaan tussen
de twee Wereldoorlogen.
VRIJDAG 6 JANUARI 1950
Uitgever
Waalwijkse Stoomdrukkerij
ANTOON TIELEN
Hoofdredacteur
JAN TIELEN
DE ECHO VAN HEI ZUIDEN
73e JAARGANG No. 3
Abonnement
15 cent per week
1.95 per kwartaal
2.25 franco p.p.
Advertentie-prijs
9 cent per m.M.
Contract-advertenties
speciaal tarief.
OPGERICHT 1878.
Bureaux GROTESTRAAT 205 WAALWIJK TEL. 38. SCHOOLSTRAAT 11 KAATSHEUVEL TEL. 66.
TEL.-ADRES „ECHO".
Hard werken is het parool.
Hard werken om uit de schulden
te geraken en om de consumptie
op peil te kunnen houden. Het
doet een beetje wonderlijk aan,
dat alle regerings- en industrie-
instanties thans nog weer eens zo
hameren op dat harder werken.
Als een mens door omstandig
heden verarmd is, in schulden is
geraakt en moeite heeft om zich
het allernodigste te kunnen aan
schaffen, dan weet iedere huis
vader en moeder, dat er meer en
harder gewerkt moet worden om
wat meer inkomsten te kunnen
verkrijgen. En vanaf de bevrij
ding verkeert ons land nu al in
die situatie van verarmd te zijn
en dus hard te moeten werken om
de achterstand weer een beetje te
kunnen inhalen.
Het is ook al wel eens eerder
door regeringsinstanties verkon
digd, maar dat waren loze woor
den van theoretici, want er werd
niets- gedaan om dat harder en
meer werken dan ook dienover
eenkomstig te belonen. Integen
deel, de belastingen schenen er
op gericht te zijn om ervoor te
zorgen dat vooral niemand boven
zijn eenmaal vastgesteld inko-
menspeil zou komen. Dat mocht
niet vanwege de nivellering; het
was blijkbaar niet sociaal om
meer te verdienen dan iemands
normale dagelijkse werk toestond.
Zo gauw men door extra werk
daar beduidend bovenuit kwam,
dan zorgde de progressieve be
lasting voor een dergelijke ver
mindering van deze extra inkom
sten, dat het geen' loon naar wer
ken meer mocht heten en velen
dan liever maar van de extra in
spanning afzagen.
Duidelijker dan iets anders,
heeft de te sterke progressiviteit
der inkomstenbelasting wel aan
getoond, dat theoretici deze soci
ale belastingwetgeving hebben
opgesteld, ongetwijfeld uit goede
sociale (en socialistische) over
wegingen, doch te weinig door
wrocht van inzicht in de mense
lijke psyche. Dat is ook niet iets
wat men met de economische en
andere wetenschappen mee inge
geven krijgt, doch wat men uit de
practijk moet ervaren en waar
voor vaak generaties nodig zijn
om dit in een mens te veranke
ren. En wanneer men dit (nog)
niet in zich heeft en toch zijn
goede sociale bedoelingen wil
doordrijven, dan blijft er vaak
niet anders over dan een zekere
dictatoriale houding om tot het
doel te geraken, met veronacht
zaming van invloeden die niet in
hetzelfde tempo meewerken.
Het is dit wat wij in de laatste
jaren ervaren hebben. Slechts
dank zij de koppigheid van ons
volkskarakter, heeft men zich bij
de vaak moeilijke bepalingen neer
gelegd en doorgewerkt, om er
zich toch weer bovenop te wer
ken met wat dan overbleef.
Nu, mede door de devaluatie,
de prijsstijgingen toch niet zijn
tegen te houden en de loontrek-
kenden met grond tot eisen van
loonsverhoging konden komen, nu
moet de regering wel een grotere
werkprestatie helpen bevorderen,
omdat we anders binnen korte
tijd in een volledige deflatie te
recht zullen zijn gekomen. Dan
zouden de prijs- en loonsverho
gingen niet meer te stuiten zijn en
zou de schuld van het land steeds
meerdere milliarden gaan aanwij
zen. En omdat we hier toch altijd
nog in een vrij land leven, waar
de werkers niet door terreur ge
dwongen kunnen worden om dat
gene te doen wat de regering
noodzakelijk acht, daarom moet
dit langs de al-menselijke weg van
de beloning gevonden worden. De
mens zal in het algemeen niet
meer en harder werken als dat
niet ook een grotere beloning
meebrengt dan de normale in
spanning verschaft.
Zo worden dan nu plannen
overwogen om overwerk-uren be
lastingvrij te maken. Maar daar
naast zal dan toch ook de inkom
stenbelasting herzien moeten wor
den, om het ook de zelfstandige
werkgever mogelijk te maken
een extra inspanning in gelijke
mate beloond te zien als van de
werknemer. Helaas lijken ons de
toezeggingen van regeringszijde
omtrent een en ander nog vrij
Vaag, en zal men nog moeten af
wachten wat er van terecht komt.
De facultatieve loonsverhoging
zal intussen in de meeste bedrij
ven reeds ingevoerd worden en
dus reeds direct gaan knagen aan
ons nationale inkomen. De gro
tere werkcapaciteit zal hier niet
bij ten achter mogen blijven, wil
len wij intussen niet reeds meer
verarmen ondanks meer inkomen
van velen.
De te behouden beloning hier
voor voor iedere werker, zal dan
ook bekend moeten zijn en wij
wachten nog op de definitieve re
geling hiervan. Moge de regering
dan beseffen dat de cost nu een
maal voor de baet uitgaat en de
grotere soepelheid der belastin
gen spoedig weten door te voe
ren.
H. v. W.
De leider der Chinese communisten, Mao Tse Toeng,
is enige weken geleden in Moskou aangekomen om
met de regering van de Sovjet-Unie besprekingen te
voeren over versterking van het vriendschapsverdrag
dat in 1945 door de regering van Tsjang Kai Sjek en
de Sovjet-Unie werd gesloten en over de onderteke
ning van een handelsverdrag.
Dit verklaarde Mao in een
vraagesprek met 't Russische
Nieuwsbureau Tass. Hij zei
ook dat de militaire toestand
in China zich goed ontwikkel
de en dat de communistische
partij en de centrale volksre
gering nu zouden overgaan tot
de vreedzame economische
opbouw.
Ondanks het feit, dat Mao
in Moskou een vriendschaps
verdrag kwam sluiten, is de
vriendschap blijkbaar toch
niet zo dik aan als het een
goed vazal betaamt. De Chi
nese communisten hebben na
melijk zelf heel wat gepres
teerd en zullen er wel niet zo
veel voor voelen om zich zon
der meer aan Stalin te onder
werpen. Zij durven Mao de
gelijke van Stalin te noemen.
Dat konden de heren in Mos
kou natuurlijk niet op zich
laten zitten en prompt wer
den de Chinezen op 'n vrien
delijke manier op hun vingers
getikt, dat ze er aan moesten
denken, dat alle goeds van
Stalin kwam. En zo onder
handelt Mao al een paar we
ken, maar wat het uiteinde
lijk resultaat zal zijn, kunnen
we maar het best afwachten.
Voor nog meer problemen
stellen de Chinese communis
ten de wereld. Engeland en
Amerika voeren tegenover
hen zelfs een verschillende
politiek. Engeland staat op 't
punt om hun regering in Pe
king te erkennen en de Ame
rikanen beginnen er blijkbaar
wel wat voor te voelen om
de nationalisten te helpen bij
de verdediging van Formosa.
Een verzoek daartoe heeft de
nationalistische regering op 23
December gedaan door middel
van haar ambassadeur in
Washington. Op de Ameri
kaanse regering wordt nu van
verschillende zijden druk uit
geoefend om daadwerkelijke
steun te verlenen, omdat For
mosa volgens tal van senato
ren en afgevaardigden een
onderdeel is van de Ameri
kaanse verdedigingsgordel,
die vanaf 't Amerikaanse vas
teland over de Stille Oceaan
naar de Chinese kust loopt.
Een andere moeilijkheid,die
acuut begint te worden, is die
van China's positie in de Vei
ligheidsraad. Met ingang van
dit jaar is de nationalistische
afgevaardigde aan de beurt
om voorzitter te zijn, maar hij
zal het niet gemakkelijk heb
ben. Van de leden van de raad
erkent de Sovjet-Unie de na
tionalistische afgevaardigde
niet als vertegenwoordiger
van China, Zuid-Slavië heeft
voorgesteld om dr. Tsjang van
zijn functie en zijn zetel te
ontheffen en India heeft on
langs de communistische rege
ring erkend. Bovendien staat
Engeland op het punt om dit
te doen. Maar dr. Tsjang kan
het veto uitspreken tegen zijn
eigen uitsluiting. Als dan bo
vendien nog Mao Tse Toeng
een delegatie naar Lake Suc
ces zendt, dan wordt de si
tuatie in de „Veiligheidsraad"
nog hopelozer.
Dit zijn zo enkele proble
men, die de communistische
overwinning in China rond de
jaarwisseling oproept.
Prins Bernhard
naar de West.
Aan boord van 't vliegdek-
schip „Karei Doorman" is
Prins Bernhard Maandag met
het smaldeel „Antillen" naar
de West vertrokken om in
Zuid-Amerika beter begrip te
wekken voor ons land. De reis
zal ongeveer vier maanden
duren.
De Prins werd in Rotter
dam uitgeleide gedaan door
H.M. de Koningin en z'n drie
oudste dochtertjes, terwijl er
een groot aantal autoriteiten
aanwezig was om afscheid te
nemen, o.a. een aantal minis
ters, tde vertegenwoordigers
van Suriname en Curasao en
de ambassadeurs en gezanten
van Canada, Argentinië, Bra
zilië, Mexico en Venezuela.
Australië en Indonesië.
De Australische minister van
Buitenlandse Zaken heeft al
een bezoek gebracht aan Dja
karta op doorreis naar Co
lombo. Hij is ontvangen door
president Sukarno en heeft
besprekingen gevoerd, o.a.
over handelsbetrekkingen tus
sen Australië en Indonesië.
Ten opzichte van Indonesië
laten de Australiërs nu een
ander geluid horen dan voor
dat het onafhankelijk werd.
Men is bang dat de grens
van Australisch Nieuw-Gui-
nea de feitelijke grens zal
gaan vormen tussen de mil-
lioenenbevolking van 't verre
Oosten en de kleine blanke
bevolking van Australië en
Nieuw-Zeeland Men heeft 't
blijkbaar toch niet zo heel
erg veel op met de bruine
broeders. De „Daily Mirror"
in Sydney, die deze vrees
heeft geuit, wijst wel op de
noodzaak van goede betrek
kingen tussen Australië en 't
Verre Oosten, maar pleit ook
voor een „openhartig, beslist
en onherroepelijk standpunt
van de Australische regering
in zake de toekomstige ver
houding tot 't Verre Oosten".
Het blad acht het „in onze
gevaarlijke positie" zelfs tijd
geworden om de Verenigde
Staten militaire en maritieme
bases aan te bieden.
Praag neemt
Kerkarchief in beslag.
In Praag zijn onlangs alle
archieven van de Kerk in be
slag genomen. De registratie
van geboorten, overlijden en
huwelijk werden door de z.g.
Kerkwet tot een aangelegen
heid van de staat gemaakt.
De Bisschoppen hadden de
Katholieke geestelijkheid op
dracht gegeven de archieven
niet vrijwillig uit handen te
geven.
Dr J. Relansky, die secre
taris is geweest van president
Benesj, is door de staatspolitie
gearresteerd, hetgeen blijkt
uit berichten, die uit Praag
naar Wenen zijn gesmokkeld.
Stop van Ternaaien
wordt opgeheven.
Op de buitengewone begro
ting 1950 voor België is veer
tig millioen franc uitgetrok
ken voor het opheffen van de
„stop van Ternaaien",het voor
de binnenvaart practisch on
bevaarbare kanaal van Ter
naaien naar Maastricht, dat
de verbinding had moeten on
derhouden tussen het Albert-
kanaal in België en de Maas.
De totale uitgaven worden ge
raamd op 250 millioen francs.
Men wil het kanaal geschikt
maken voor schepen tot twee
duizend ton. Overleg tussen
de Belgische en Nederlandse
regering is reeds gaande.
Gromyko
beschuldigde Finland.
De Sovjet-Unie is vorige
week weer begonnen met in
Finland te rommelen. Zater
dag beschuldigde de onder
minister van Buitenlandse
Zaken de Finse regering er
van, dat er nog driehonderd
Russische oorlogsmisdadigers
in Finland zoudep zitten. Dit
zou strijdig zijn met het vre
desverdrag, want deze perso
nen moesten aan de de Sov-
jet-Unie ter berechting wor
den uitgeleverd. ^Het schijnt
echter meer een 'stok te zijn
die de Russen gevonden heb
ben om de hond te slaan,
want er zijn blijkbaar geen
Sovjetburgers in Finland wier
uitlevering geëist kan wor
den.
Men is dan ook van oordeel
dat de Russische nota bedoeld
zou zijn om invloed uit te oe
fenen op de presidentsverkie
zingen, die op 15 Januari in
Finland iworden gehouden.
Moskou zou een gespannen
sfeer willen scheppen om
daardoor de positie van com
munisten en volksdemocraten
te versterken. Na de presi
dentsverkiezing treedt de re
gering af en dan zouden de
communisten misschien wil
len proberen om weer in de
regering te komen, waar ze in
1948 zijn uitgestoten.
Bidault
hield zich nog staande.
Vijf weken heeft de Franse
begroting moeten strijden in
de Nationale Vergadering om
de begroting voor 1950 goed
gekeurd te krijgen. Maandag
avond is het dan eindelijk ge
beurd, waarvoor driemaal het
vertrouwensvotum aan de or
de kwam, waarbij de regering
telkens met een kleine meer
derheid zegevierde, n.l. met
300 tegen 296, 304 tegen 291
en 305 tegen 284 stemmen.
Het kabinet-Bidault heeft
hierdoor succes geboekt te
genover de gecombineerde
aanval van links (communis
ten) en rechts en zélfs een
deel van de radicaal-socialis
ten, die toch in de regering
zitten, maar waarvan 'n groep
zich verzet tegen verhoogde
belastingen.
Nu moet de begroting nog
goedgekeurd worden door de
Raad van de Republiek. Deze
heeft wel weinig macht, maar
kan de begroting toch ver
werpen met een absolute
meerdex-heid. Gebeurt dit, dan
moet Bidault in de Nationale
Vergadering een absolute
meerderheid zien te krijgen
om het veto van de Raad te
niet te doen. Geen der zes
vertrouwensvota die de rege
ring in de afgelopen weken
heeft gesteld, leverde in de
Nationale Vex-gadering een
absolute meerderheid op.
Met nog meer moeilijkhe
den voor de boeg wankelt het
kabinet van Bidault dus nog
steeds.
Rijkspersoneel ook
5 procent.
De Ministerraad heeft be
sloten aan de Kroon voor te
stellen op het voetspoor van
hetgeen ten aanzien van het
personeel in het vrije bedrijf
is geschied, aan het gehele
rijkspersoneel dat op 1 Ja
nuari 1950 23 jaar of ouder
was een salarisverhoging toe
te kennen van 5 percent, ter
wijl van het 21e jaar af voor
de ambtelijke functionarissen
en een beperkt aantal groe
pen der werklieden in rijks
dienst een geleidelijke aan
passing zal plaats vinden.
Om het aan het rijksperso
neel toekomende zo spoedig
mogelijk te kunnen betalen,
is in beginsel besloten dat
over het eerste kwartaal de
betaling zal geschieden in de
vorm van een uitkering in
eens.
Het vliegongeval van
Koos Vor ink.
De Raad van de-Luchtvaai't
heeft uitspraak g^y.aan in de
zaak van het vliegongeval op
17 Januari 1949, waarbij Koos
Vorrink ernstig we;$ gewond.
De Raad concludeerde dat
het ongeval in belangrijke
mate het gevolg was van on
voorzichtige navigatie door de
piloot, dat de leiding der
Aero-Holland onvoldoende
waakzaam is geweest en dat
de vlucht niet had mogen
doorgaan onder de omstan
digheden zoals die er waren.
Het is de Raad onbegrijpe
lijk dat de leiding van Aero-
Holland tot het doen uitvoe
ren van de onderhavige
vlucht onder de bestaande
omstandigheden heeft beslo
ten.
NIEUWJAARSREDE
DIRECTEUR-GENERAAL
DER P.T.T.
Voor vertegenwoordigers
van alle x*angen van het P.T.
T.-personeel heeft de Direc
teur-Generaal, de heer L.
Neher, zijn Nieuwjaarsrede
uitgesproken. Hij begon het
het gehele personeel dank te
brengen voor hetgeen het in
het afgelopen jaar voor het
bedrijf presteerde. Een goed
beeld hiervan geeft het inmid
dels verschenen boekje En
kele cijfers en feiten over het
dienstjaar 1949.
Spx-ekende over de Souve-
reiniteitsoverdracht aan Indo
nesië wees de heer Neher op
de rede van H. M. de Konin
gin en verklaarde, dat in die
geest hetP.T.T.-bedrijf op zijn
gebied gaarne de volledige
steun aan Indonesië zou ge
ven, indien daarom wordt ge
vraagd.
Reeds werd een beroep op
de Nederlandse P.T.T. gedaan
voor het tot stand brengen
van het telecommunicatiever
keer met Nieuw-Guinea. Dit
zal met alle kracht ter hand
worden genomen en tot elke
prijs tot een goed resultaat
gebracht.
Wat de financiële positie
van 't bedrijf betreft, de Di
recteur-Generaal noemde de
ze niet erg rooskleurig. Hij
verwacht voor 1950 veel
moeilijkheden, die in de eer
ste plaats zullen voortvloeien
uit de gevolgen van de deva
luatie. Het opvangen hiervan
zal grote bedragen vorderen.
O.m. zal een zekere regeling
van de lonen en salarissen tot
•stand moeten komen. Of ook
voor het P.T.T.-pex-soneel tot
een loonsverhoging van 5
zal worden overgegaan, is nog
niet bekend. Ook zullen bij
het aanschaffen van materiaal
en apparatuur, voorzover de
ze uit het buiteirland moeten
worden betrokken, de gevol
gen van de devaluatie wor
den ondervonden.
De middelen, waaruit deze
hogere uitgaven zullen moe
ten wox-den bestreden, zullen,
zo enigszins mogelijk, niet in
verdere tariefsverhogingen
worden gevonden
Ook niet in een bezuiniging
in oude stijl. Het doel van
P.T.T. is het publiek zo uitge
breid mogelijke diensten te
gen het laagst mogelijke ta
rief te bieden onder de voor
het personeel meest gunstige
omstandigheden.
Daarom zal de oplossing
veeleer gezocht moeten wor
den, niet in gejaagder wer
ken, maar in doelmatiger
werken, waarbij alle in het
personeel aanwezige krachten
op de juiste en meest effi
ciënte wijze zullen worden
gebruikt.
zoveel fantasie-leer als Tilburg
en 6 x zoveel als Dongen!
Te Dongen wordt behalve
boxrund. vooral mastbox, box
calf en chroomleder verwerkt.'
evenals te Tilburg."
Waar Dr. van Delft nogal dik
wijls Waalwijk naast Kaatsheuvel
noemt, had hij moeten wijzen op
de historische en geografische
voordelen, welke het centrum van
de Langstraat bezit boven het
vroeger afgelegen Kaatsheuvel.
Dat de industrie in Kaatsheuvel
toch niettemin zo n hoog stand
punt heeft bereikt, pleit voor het
initiatief en de energie van zijn
bevolking, welke vooral in tijden
van depressie aan de dag treedt,
een verschijnsel, waarop trou
wens ook de schrijver met na
druk wijst. Het arbeidsintensieve
karakter van deze mensen kan
echter het tekort aan een aan
zienlijke kapitaal-reserve welke
de ondernemingen in crisis-tijden
boven water houdt, niet vergoe
den. Het was voor een juist be
grip van de ontwikkeling der
Kaatsheuvelse industrie hoogst ge
wenst geweest, dit nader te on
derzoeken. Dr. van Delft schrijft
wel op biz. XIII van de Inleiding:
„De financiële structuur van de
bedrijven en de rentabiliteit van
het geïnvesteerde kapitaal moes
ten wegens gebrek aan gegevens
onbesproken blijven. Het ware
het tuigleder naar veler vaar- ondoenlijk geweest deze achteraf
dige handen. j van de Wel zeer versnipperde
Vele ouden van dagen zullen J Kaatsheuvelse industrie te onder-
ongetwijfeld nog met genoegen ZOcken, temeer, omdat de voor
daaraan terugdenken, toen het j ons onderzoek belangrijkste onder-
hun gegeven werd thuis zitten- nemingen de geliquideerde zijn."
boekhouding in de patroonswin
kels) was meestal uitgesloten,
doordat de arbeidersvrouwen
konden lezen noch schrijven" (blz.
60). Een dergelijke uitlating is te
absurd om er nader op in te
gaan.
Om de toestand van 1900^-
1910 te tekenen, had schrijver ge
bruik moeten maken van de vele
publicaties, welke zijn verschenen
bij gelegenheid van de Interna
tionale Tentoonstelling voor de
Schoen- en Lederindustrie te
Waalwijk in 1925.
Om een voorbeeld te noemen,
in het extra-nummer van de
„Echo" van 22 Aug. 1925 gaf
wijlen Burgemeester v. Besouw
van Kaatsheuvel zijn visie op de
ontwikkeling van schoen- en le
derindustrie en begon zijn artikel
aldus
„Tot v?bor een 30 tal jaren
waren in deze gemeente uitslui
tend handschoenmakerijen en
hoorde men allerwege nog het
hamergeklop op de traditionele
kei, waardoor de nodige vast
heid aan het zoolleder moest
worden gegeven. Niet minder
zijn uit die tijd nog bekend de
els met zijn pikdraad, de hol
blok en het likhout als onmis
bare hulpmiddelen bij het fa
briceren van de handwerk
schoen en het vervormen van
Dr. L. G. A. M. VAN DELFT
scheiden vermogen te doen. Om
een voorbeeld te noemen Men
krijgt geen juist en volledig beeld
van het veroordelenswaardige
systeem van de gedwongen win
kelnering, wanneer men alleen
gebruik maakt van het Rapport
Staalman, van de Directie van
den Arbeid, dat in 1911 in Den
Haag is verschenen, en door Dr.
van Delft in zijn proefschrift op
bladzijde 60 in het kort wordt
samengevat.
Het zou ons te ver voeren, om
dit zg. truck-systeem, dat in ver
schillende streken van ons land
en het buitenland bestond, hier
Een uitvoerige wetenschappelij
ke studie van de ontwikkeling der
schoenindustrie in de Langstraat
is nog niet verschenen en het is
dus een verblijdend verschijnsel,
dat een van de centra van deze
streek, misschien wel het meest
karakteristieke, het onderwerp
van een economisch proefschrift
is geworden. Dr. L. van Delft
stond voor geen gemakkelijke
taak: hij moest enerzijds zelfstan
dig en met kennis en oordeel de
verspreid liggende gegevens ver
werken, anderzijds lieten de sta
tistieken hem gedeeltelijk in de
steek, omdat Kaatsheuvel geen
eigen gemeente vormt, maar
slechts één van de twee woonwij
ken van de gemeente Loon-op-
Zand, terwijl bovendien de dor
pen Kaatsheuvel en Loon-op-Zand
nogal in historie en karakter van
elkaar verschillen.
Ook wanneer wij rekening hou
den met deze bijzondere moeilijk
heden kunnen wij niet zeggen,
dat deze wetenschappelijke studie
ons geheel bevredigd heeft. De
schrijver heeft op prijzenswaar
dige wijze gebruik gemaakt van
ambtelijke gegevens, met name
van die van het Centraal Bureau
van de Statistiek in Den Haag,
en de wijze, waarop deze in de
tekst zijn verwerkt, verdient alle
waardering. Om die gegevens
echter met kennis en oordeel te
kunnen toelichten, had Dr. van
Delft gebruik moeten maken van
de vele artikelen over dit onder
werp in kranten en vakbladen, en
we denken hierbij vooral aan de
Echo van het Zuiden en de uit
gaven van de firma's Tielen te
Waalwijk en Misset te Doetin-
chem. We hebben reden om te
veronderstellen, dat ook te wei
nig contact is gezocht met dege
nen, die de evolutie in de Lang-
straatse schoenenfabricage per
soonlijk hebben meegemaakt en
deze vaak op een andere wijze
belichten dan de ambtelijke be-
Proefschrift Kath.
Hogeschool 1949.
Econ.
nader te bespreken, maar wij me
nen toch verplicht te zijn om te
waarschuwen tegen eenzijdige be
lichting en overdrijving. De actie
tegen de gedwongen winkelnering
begon in 1888, niet in N.-Bra-
baiïi. maar in de veenkoloniale
gebieden van Groningen en Dren
te, waar de arbeiders vaak ver
van school en kerk afwoonden,
zodat de kinderen, speciaal de
meisjes, geen school konden be
zoeken, en er inderdaad daar on
ontwikkelde vrouwen waren, die
lezen noch schrijven konden en
dus door de patroonsvrouwen tot
het doen van ongemotiveerde in
kopen werden aangezet. Aldus
het Rapport over de Gedwongen
winkelnering in de venen. In
het desbetreffende Rapport over
de schoenindustrie staat
in hoofdstuk II, „dat tal van ar
beidersvrouwen lezen noch schrij
ven konden" en onwillekeurig
vraagt men zich af, hebben de
opstellers van dit officiële rapport
een betrouwbare enquête gehou
den onder de arbeidersvrouwen
van Kaatsheuvel of zijn zij alleen
afgegaan op horen-zeggen? In een
dichtbewoond oord als Kaatsheu
vel was anders dan in de
veenstreken gelegenheid ge
noeg om naar school te gaan. We
kunnen niet aannemen, dat „tal
van arbeidersvrouwen daar an-
alphabeet waren".
Dr. van Delft kleurt de situatie
nog somberder: „Contróle (op de
de hun arbeid te verrichten en
daarmede ook van de „baks-
kes" van moeder de vrouw te
profiteren. Had deze arbeid ge
bogen over de te fabriceren
schoen zonder twijfel zijn hy
giënische bezwaren, toch lag er
voor menigeen een bekoorlijk
heid in, die de stempel drukt op
de gemoedelijkheid en huiselijk
heid welke ons volk steeds
heeft gesierd, (in nieuwe spel
ling overgebracht). Wij hebben
nog nergens een beter typerende
l schets van de Brabantse huisin
dustrie aangetroffen.
De R. K. Werklieden-vereni
ging te Kaatsheuvel heeft veel bij
gedragen tot afschaffing van de
gedwongen winkelnering in het
bijzonder en tot verbetering van
arbeids- en arbeiderstoestanden in
het algemeen. We vinden dien
aangaande in het proefschrift van
Dr. van Delft bijna niets en ach
ten dit een ernstige lacune in een
sociaal-economische beschrijving.
Evenmin vernemen we iets om
trent de deelname van Kaatsheu
velse fabrikanten aan de interna
tionale tentoonstellingen van 1903
en 1925 te Waalwijk, mijlpalen in
de geschiedenis van de Lang-
straatse industrie. Die van 1925
wordt zelfs niet genoemd. Wan
neer de schrijver de schoenindus
trie in enkele voorname centra
van de Langstraat vakkundig had
willen karakteriseren, dan had hij
zijn voordeel kunnen doen met
een artikel in de Echo van begin
Januari 1932, waarin de statis
tieken van 1900 zijn verwerkt en
de volgende alinea voorkwam:
„Opmerkelijk is het, dat te
Waalwijk verreweg de meeste
meisjes (of vrouwen) werken:
572, tegen b.v. slechts 290 in
Kaatsheuvel. Interessant is ook
de statistiek van het verbruikte
overleer, omdat dit ons een
idee geeft van de soort schoe
nen, welke in de verschillende
industrie centra worden ver
vaardigd.
Waalwijk gebruikt bijna de
helft van al het fantasie-leer
(w.o. peau de suède), dat in
ons land wordt verwerkt; het
heeft ook de hoogste cijfers
voor mastbox en boxcalf, voor
chroomleer en lak, doch ver
werkt bijna geen boxrund, box-
java en wildbox. Kaatsheuvel
verwerkt dit goedkopere leer
vrij veel, doch legt zich ook
steeds sterker toe op de ver
werking van duurdere soorten,
gebruikt bijna evenveel lakleer
als Waalwijk en verwerkt 2 x
Het wil ons echter voorkomen,
dat wanneer de heer van Delft
persoonlijk zijn voelhorens bij
verschillende personen in de
Langstraat had uitgestoken, hij
nog wel het een en ander omtrent
de vroegere financiële verhoudin
gen vernomen zou hebben.
Het karakter van een jonge in
dustrie in een opkomende plaats
brengt mee, dat er ook een intel
lectuele achterstand is en dat de
ze nog op onvoldoende wijze
wordt aangevuld. Het aantal
Kaatsheuvelse jongelui, dat mid
delbaar of zelfs ulo-onderwijs ge
niet, staat ver ten achteren bij dit
van Waalwijk en is zelfs nog
minder dan in het kleinere en
meer agrarische Drunen. Hoeveel
leerlingen uit Kaatsheuvel volgden
de Rijks-» nu Middelbare Vak
school in Waalwijk? Dr. van
Delft spreekt er niet van; zegt wel
dat in 1947 in Kaatsheuvel 198
jongens en 56 meisjes van 14 jaar
en ouder onderwijs genoten, zon
der mede te delen, welk onderwijs.
Zijn b.v. seminaristen van het
Missiehuis hierbij inbegrepen?
Om objectief te zijn, willen we
gaarne getuigen, dat dit proef
schrift naast verschillende lacunes,
ook vele interessante gegevens en
uitvoerig statistisch materiaal be
vat, waaruit duidelijk blijkt, dat
de groei van de bevolking ten
nauwste samenhangt met de op-
of neergaande lijn in de conjunc
tuur van de schoenindustrie, wat
ook zijn grote bezwaren heeft. In
het laatste Hoofdstuk van dit boek
(m.L het beste), getiteld de Kaats
heuvelse industrie als bron van
welvaart, zegt de schrijver daar
om terecht: „Voor het dorp
Kaatsheuvel is het in elk geval
van belang, dat het niet te een
zijdig op de schoenindustrie ge
oriënteerd blijft. Met een tweede
conclusie kunnen wij ons ook
geheel verenigen: „het is een
landsbelang, dat de energie,
welke in Kaatsheuvel gevonden
wordt, niet verloren gaat."
Wij zouden hieraan persoonlijk
nog willen toevoegen: die onder
nemingszin blijkt uit het moderne
uiterlijk aspect van verschillende
winkel- en andere bedrijven in de
voornaamste straten van dit be
trekkelijk nog jonge dorp en kwam
't vorig jaar op schitterende wijze
voor de dag met de tentoonstelling
„de Schoen", welke een openba
ring was voor ieder, zelfs voor
degenen, die de evolutie van de
Kaatsheuvelse nijverheid van na
bij hebben meegemaakt.
Drs. G. J. DE VRIES.
ZONDAGSDIENST.
8 Januari 1950
Dr. Kolster
Apotheek Nijman.
NED. HERV. KERK
WAALWIJK.
Zondag 8 Januari 1950
's Morgens 10.30 uur
Ds. Oskam (Doopbediening)
's Avonds 6,30 uur
Ds. Baas
R.K. H.B.S. TE WAALWIJK
Het aantal leerlingen van
de R.K. H.B.S. te Waalwijk
bedroeg op 31 Dec. 195, ter
wijl 54 meisjes de M.M.S. al
hier bezochten, zodat 249
leerlingen op beiden inrich
tingen voor middelbaar on
derwijs waren geplaatst. Van
deze 249 leerlingen waren af
komstig uit Waalwijk 126, uit
Drunen, 27, uit Loonopzand-
Kaatsheuvel 25, uit Waspik
13, uit Geertruidenberg 13, uit
Sprang-Capelle 9, uit Heus-
den 9, uit Vlijmen 6, uit
Eethen 5, uit Raamsdonk 5,
uit Made 4, uit 's-Hertogen-
bosch 3, uit St. Michielsgestel
2, uit Tilburg 1 en uit Menal-
dumadeel (Fr.) 1.
Van het totaal aantal leer
lingen waren 226 Katholiek,
21 Protestant en 2 Israëliet.
KON. ONDERSCHEIDING.
De heer A. J. Hooijmayer,
die, zoals we in ons vorig
nummer meldden, de dienst
der B.B.A. als chef van trac
tie gaat verlaten, heeft van
H. M. de Koningin de ere
medaille in goud, verbonden
aan de orde van Oranje-Nas-
sau, ontvangen.
Toen de heer Hooijmayer
