Waalwijkse en Langstraaise Courant
Katholieke lijsten.
i
Wijde Wereld
NIEUWE TERREUR.
MARSHALL-HULP
Het veelomstreden recht.
UIT DE
Nederland ziet ai van
de natuui
te verbeteren
Abonnement
18 cent per week
2.35 per kwartaal
ƒ2.60 franco p. p.
Advertentieprijs
10 cent per m.m.
Contract-advertenties
speciaal tarief
Bureaux GROTESTRAAT 205, WAALWIJK TEL. 2621 OPGERICHT 1878.
SCHOOLSTRAAT 11, KAATSHEUVEL TEL. 2121
TELEGR.-ADRES„ECHO"
Jos. v. d. Lee en Zn. 7
Voelt U zich moe
of mat?
KING pepermunt
maakt U fris en
monter
is ni
De natuurzuivere
O
Broeder THEOPHILUS over
VRIJDAG 30 JANUARI 1053
Uitgever
YVaalwijkse Stoomdrukkerij
ANTOON TIELEN
Hoofdredacteur
JAN TIELEN
Dit blad
verschijnt 2 x per week
76e JAARGANG No. 9
De gemeenteraadsverkiezingen die op
27 Mei a.s. in ons land gehouden zullen
worden staan reeds nu in het volle hc'1'-
der belangstelling, niet alleen in de be
langstelling van de katholieken, wie het
belang hunner K.V.P. ter harte gaat,
maar ook in die der andere partijen, de
opposanten der katholieken in politicis.
Men heeft namelijk deze verkiezingen
gepromoveerd tot graadmeters, waarop
men denkt te kunnen aflezen in hoeverre
de politieke eenheid der katholieken nog
verder aan het verminderen is, of, in
hoeverre, dank zij de pogingen die aller-
wege zijn aangewend, weer is versterkt.
Men kan discussiëren ovér de vraag,
of men deze verkiezingen wel als een
graadmeter mag zien in dit opzicht;
maar we hebben nu vooral rekening te
houden met het feit, dat men ze als zo
danig ziet. Met andere woorden, dat de
uitslag van deze verkiezingen vooral een
morele winst of een moreel verlies voor
de katholieken betekent.
En dan is de betekenis Hiervan niet
zozeer van belang voor onze opposan
ten, als wel voor de eigen partij- en/of
geloofsgenoten.
Hieronder zijn er velen die bij de ge
voerde discussies en bij de gerezen me
ningsverschillen stonden aan de zijde
diergenen, die de noodzaak van politieke
eenheid in twijfel trokken. Wanneer nu
de uitslag van de gemeenteraadsverkie
zingen een nog meer afbrokkelen der
katholieke eenheid te zien geeft, dan
worden zij gesterkt in hun mening, dan
vinden zij steun bij al de anderen die
hun stem ook nu weer niet uitbrachten
op de K.V.P.. Geeft daarentegen de
uitslag aan, dat de K.V.P. weer aan
stemmen' en aan sterkte gewonnen heeft,
dan zal dit een steun zijn voor degenen,
die leven in een omgeving waar de ge
varen die de partij bedreigen groot zijn,
en dan zal dit ongetwijfeld voor dege
nen die zich een voorstander toonden
van de meerdere katholieke politieke
partijen, een aansporing zijn, zich weer
te scharen achter de éne vlag en als één
man te ijveren voor het behoud en de
doorvoering der christelijke beginselen.
Allerwege leest en hoort men nu van
de beroepen die worden gedaan op de
katholieken in verband met de komende
verkiezingen. Op de eerste plaats na
tuurlijk klemmende aansporingen om
hun stem uit te brengen op de K.V.P.-
lijsten; maar daarnaast, en dat is ook
zeer voornaam, ziet en hoort men, hoe
er ook aandrang wordt uitgeoefend op
de katholieken om niet met dissidenten-
lijsten uit te komen. In het verleden is
het, vooral in overwegend katholieke ge
meenten, veelal het geval geweest, dat
de K.V.P. als.zodanig niet met ken eigen
lijst kwam, maar dat de boeren, de mid
denstanders enz. hun eigen candidaten
allemaal op een aparte lijst plaatsten,
terwijl het in andere gemeenten en
dan hoeven we niet zo ver om ons heen
te kijken zo is, dat naast de officiële
K.V.P.-lijst nog enkele andere lijsten
verschijnen van mensen, die denken dat
hun belangen bij de K.V.P. niet veilig
zijn, of die niet in de gaten hebben, dat
zij hetgeen zij willen bereiken, evengoed
via de K.V.P. kunnen bereiken.
Men is bang, dat er ook dit jaar weer
veel van die lijsten zullen zijn; en men
is ook bang, dat de stemmen, op deze
lijsten uitgebracht, door velen zullen
worden beschouwd, als stemmen van
mensen die het niet eens zijn met het
K.V.P.-beleid, dus als een verder gaande
afbrokkeling van de partij-eenheid, als
een teken van groter wordende politieke
verdeeldheid in het katholieke kamp.
Daarom doen katholieke kranten in het
Noorden een beroep op de grotendeels
katholieke bevolking van het Zuiden om
het prestige van de partij te herstellen;
daarom ook, en dit is tekenend, deed
Prof. Duynstee onlangs in zijn spreek
buis „De Maasbode" een beroep op de
heer Weiter om eigen lijsten van de
K.N.P. bij de komende verkiezingen ach
terwege te laten.
Laten we hopen dat de katholieken
hier het belang van de daad, die zij
stellen gaan, inzien.
Het is weer een beetje stil geworden
rond de geruchtmakende aanval die on
langs de Sovjetpers en -radio hebben
ontketend op een aantal vooraanstaande
Joodse medici in de Sovjet-Unie. Met
een gemak dat de dictatuur kenmerkt
werden plotseling deze mensen ervan be
schuldigd dat ze een aantal communis
tische kopstukken uit de weg zouden
hebben willen ruimen resp. uit de weg
zouden hebben geruimd. Dat ze dit in
derdaad zouden hebben gedaan zou min
der verwonderlijk zijn geweest dan dat
ze er nu van beschuldigd worden, want
toen enige tijd geleden enkele autoritei
ten plotseling stierven en als doodsoor
zaak hartverlamming en dergelijke on
controleerbare verschijnselen werden op
gegeven, kon men geredelijk veronder
stellen dat ze als ongewenste elementen
waren geliquideerd. De verdachtmaking
van de Joodse artsen vermindert deze
mogelijkheid niet en geeft eerder aanlei
ding te vermoeden dat men het mes van
twee kanten heeft laten snijden. Na wat
men heeft vernomen over de methodes
die in de Sovjet-Unie worden toegepast,
is het wel duidelijk geworden dat men
daar nergens meer voor staat en dat
iemand die de ene dag een wapen ge
bruikt datzelfde wapen de andere dag
tegen zichzelf gekeerd ziet.
Eigenlijk is 't merkwaardig dat niet in
de Sovjet-Unie, maar in Tsjecho-Slo-
wakije het sein tot deze grootscheepse
nieuwe aanval is gegeven tijdens het
proces-Slansky, toen het Zionisme als
een gevaar voor de staat werd gebrand
merkt. 'Dat anti-Zionisme wordt aange
diend als iets anders dan anti-semitisme,
kan men voor kennisgeving aannemen.
Volgens deze redenering hadden de Na
zis evenveel recht anti-semitisch te zijn
als de 'Sovjets nu het recht hebben anti-
zionistisch te zijn. Voor een normaal
denkend mens is dat natuurlijk alleen een
kwestie van even weinig recht, maar dat
doet helaas aan de feiten niets af. In
ieder geval zag men in Praag het in een
dictatuur niet ongewone verschijnsel dat
mannen die gisteren nog vooraan mee
liepen en het hoogste woord hadden,
vandaag in de beklaagdenbank staan als
misdadigers tegenover een regiem waar
van ze voormannen waren. Dat dit kon
gebeuren, lag niet op de eerste plaats
aan hen, maar aan het systeem, waar
aan iedereen op één na is onderworpen,
en dat niet duldt dat ook maar iemand
in vrijheid leeft, zelfs niet degene die
het heeft ontworpen en uitvoert, want
van de dag af aan dat hij het systeem
opgeeft, is het met zijn vrijheid gedaan.
Daarin lijkt voor een groot deel de
sleutel tot de achtergrond van de ge
beurtenissen, met name de telkens her
nieuwde terreur te liggen. Alles is bij
zaak, als het systeem maar doorgevoerd
wordt. Alleen hoofdzaak is wat in het
systeem past. Daarom ook is het tame
lijk onverschillig of een voorwendsel om
een of meer mensen te liquideren kant of
wal raakt. Als Joodse activiteit niet
meer in het kader van het systeem past
of overbodig is geworden, wordt zionis
me of iets dergelijks tot een misdaad
geproclameerd, evengoed als het chris
tendom iets misdadigs is, meer dan iets
anders, omdat het lijnrecht tegenover het
alleenzaligmakende systeem staat. Wan
neer dan het christendom met meer recht
pretendeert alleenzaligmakend te zijn,
verspeelt het zijn plaats in de commu
nistische wereld. Twee absolutistische
systemen kunnen niet naast elkaar le
ven, zelfs niet wanneer het ene op de
liefde is gebaseerd als het andere het
tegenovergestelde uitgangspunt neemt.
Bittere beschuldigingen van spionnage,
sabotage e.d. kunnen de ware aard van
de vervolgingen niet verhullen en de
wrijvingspunten zijn talrijk genoeg om
botsingen onvermijdelijk te maken.
Onverschillig zijn ook de methodes
die gebruikt worden om de terreur een
schijn van recht te geven en daarom
kunnen de kopstukken van gisteren van
daag als gebroken mannen voor hun tri
bunaal staan. Als men dan overweegt
dat dit hun verdiende loon is, heeft men
in zekere zin gelijk, maar er ligt zelfs
tegenover deze mensen een zekere tra
giek in, wanneer men bedenkt dat de
macht van de terreur zo ver gaat dat
zij het laatste bolwerk van de vrijheid,
de vrij denkende geest, onderwerpt, zo
dat iemand zich kan beschuldigen van
iets dat hij voor het oog van de hele
wereld heeft bestreden.
Grootestraat 200A, Waalwijk, Tol. 2971
Zelfs is het nagenoeg onverschillig
over welke persoon het gaat. Om dat
aan te tonen is het voldoende een aan
tal namen te noemen als 'Slansky, de
mentis, Ana Pauker en vele andere hoge
functionarissen in de satelietlanden en
de 'Sovjet-Unie zelf. De actie tegen de
Joodse medici is mede aanwijzing dat
zelfs de hoogste kringen van het mach
tigste wapen van de communistische
machthebbers zich niet meer veilig kun
nen voelen. Pers en radio beschuldigden
Immers het politie-apparaat van te wei
nig waakzaamheid en daar schijnt ook
het opperhoofd Beria mee gemoeid te
zijn. Men heeft verondersteld dat er in
de opperste leiding een strijd gaande is
tussen verschillende richtingen en het
zal tenslotte wel aan Stalin liggen wie
er geofferd moet worden.
Voor ons mensen die in vrijheid le
ven en onze menning kunnen zeggen, die
in het openbaar berecht worden en meer
dan een mogelijkheid tot beroep tegen
een vonnis hebben en al wat meer aan
vrijheid vastzit, is het volkomen onbe
grijpelijk hoe dit systeem kan blijven
bestaan; hoe de hoogste functionarissen
vallen als de eerste de beste misdadiger
en dat niet één keer, maar dag in, dag
uit. Wij begrijpen niets van de geraf
fineerdheid waarmee dit alles in elkaar
is gezet. Wij kunnen ons geen voorstel
ling maken van het permanente schrik
bewind, dat gegrondvest is op vrees
door terreur. De Nazis hadden het een
heel eind gebracht in dit opzicht, maar
ze beheersen het systeem nog niet zo in
de perfectie als de 'Sovjets en het is
dan ook niet zo verwonderlijk als Hon
gaarse vluchtelingen beweren dat het in
hun land op het ogenblik erger is dan
ten tijde van de Nazi-overheersing. Men
moet zich wel voorstellen dat het aan
vaarden van een ministersambt even
zeer een reden tot vrees is als aange
houden te worden door de staatspolitie,
want de kans om zonder schade weer
gewoon burger te worden lijkt vrij ge
ring.
Zo kan men doorgaan, maar uitein
delijk blijft men voor een geheim staan,
dat niet opgelost kan worden. En vraagt
men: waar is het einde? dan zal iedereen
het antwoord schuldig moeten blijven.
IN DRIE PROVINCIES REEDS
16.027 B.B.-ERS.
Maandag 19 Januari is de werving
voor de Bescherming Bevolking in de
provincies Overijsel, N.-Brabant en Lim
burg begonnen.
Zaterdag 24 Januari hadden zich in
deze drie provincies reeds 16.027 per
sonen gemeld.
In de Overijsselse A-gemeenten was
die dag 37 procent van het benodigd
aantal vrijwilligers aanwezig, in de Bra-
bantese A-gemeenten 26 procent en in
de Limburgse A-gemeenten 22 procent.
Meer dan 1000 vrijwilligers hebben
zich aangemeld in Enschede, Tilburg,
Roermond en Eindhoven.
Ook in de B-gemeenten is het aantal
aanmeldingen zeer bevredigend.
De Nederlandse regering heeft de am
bassadeur der Verenigde Staten van
Amerika, alsmede het hoofd van de M.
S. A.-missie te Den Haag verzocht de
Amerikaanse regering er van in kennis
te stellen dat zij, na zorgvuldige over
weging van de huidige economische po
sitie van het land, er toe heeft besloten
af te zien van een verzoek tot het ver
krijgen van economische hulp voor 't
fiscale jaar 1952'53.
De redenen, welke de regering tot dit
besluit hebben bewogen, zo deelt het
ministerie van buitenlandse zaken mee,
houden verband met het feit, dat de
goud- en dollarreserves sinds medio '52
op onverwachte wijze en in belangrijke
mate zijn toegenomen.
Gebleken is, dat deze toeneming der
convertibele reserves zodanig is, dat het
voor 1952'53 te verwachten dollarte
kort op kasbasis geheel kan worden ge
dekt. 1
ZES POLITIE-AGENTEN IN
INDONESIË GEDOOD.
Vorige week Vrijdagavond zijn in het
Pengalenganse zes agenten het slachtof
fer geworden van een sterke en zeer
zwaar bewapende bende. De agenten
maakten deel uit van een patrouille van
zestien man, die een onderzoek instelden
naar de aanwezigheid van terroristen in
het gebied van de ten Noordwesten van
het waterkrachtstation gelegen dessa La-
medjan. In de nabijheid van de kampong
Tjikanjere gekomen, werd de patrouille,
die gewapend was met stens en karabij
nen, plotseling van verschillende kanten
onder zwaar automatisch vuur genomen.
Zes agenten werden hierdoor onmiddel
lijk dodelijk getroffen.
VLIEGTUIGONGELUK IN ITALIË.
Negentien doden.
Een ongeluk met een tweemotorig lijn-
vliegtuig heeft negentien doden geëist.
Het vliegtuig is Maandag in de bergen
nabij Cagliai op Sardinië neergestort.
Kort nadat het toestel naar Rome was
vertrokken, vloog het in brand. Het
stortte neer op de berg Sinnai, in het
uiterste Zuiden van Sardinië. Buiten de
drie bemanningsleden en de stewardes,
bevonden er zich vijftien passagiers aan
boord, allen Italianen.
„SPIONNAGE VOOR DE V.S."
DRIE DOODVONNISSEN
TE KRAKAU.
In Krakau is tegen Poolse geestelijken
en burgers een proces gevoerd. De be
klaagden werden beschuldigd van spion
nage voor de V.S. Een pater en twee
burgers werden ter dood veroordeeld.
Drie paters kregen resp. levenslang, vijf
tien en acht jaar gevangenisstraf.
De vier priesters verklaarden schuldig -
te zijn. Zij zeiden „spijt te hebben" en
verzochten gematigde of „rechtvaardige"
straffen.
SCHOKKENDE RECHTZAAL
TONELEN.
Bij het proces-Oradour.
Een Fransman, die 14 leden van zijn
famiüe verloren heeft bij de massamoord
van Orodour, heeft zich Maandag
schreeuwend van woede gewend tot de
21 voormalige SS-ers in de beklaagden
bank.
Toen de rechter Saint-Saens de ge
tuige, Pierre Jojeux, verzocht zich te
beheersen, zeide Jojeux: „Dat kan ik
niet, ik heb 14 leden van mijn familie
verloren".
Hij verklaarde verder, dat één van
zijn vrienden, die zeer bezorgd was over
het lot van zijn familie, zich naar Ora-
dour begeven had. De SS had hem
doodgeschoten, ondanks het feit, dat hij
met een witte zakdoek had gezwaaid.
Hetzelfde gebeurde met twee anderen,
aldus Jojeux. Hij zelf had enige dagen
na de moord 636 lijken, die afschuwe
lijk verminkt waren, geïdentificeerd.
Een mecanicien uit Bordes, Jacques
Bossou, die ten tijde van de gruweldaad
nog een jongen was, vertelde, dat hij
zijn grootmoeder, moeder en zuster nooit
meer teruggezien had. De Duitsers had
den, toen zij de dag na de schanddaad
naar Oradour terugkeerden, „gezongen
dat het een lust was".
Een boer uit het naburige dorpje Teil,
Pierre Tarnauo, zeide, dat hij enige tijd
na de slachting van Oradour naar het
dorp gegaan was. „Ik zag stapels
lijken, die niet erg verbrand waren en
lijken van moeders, die nog zuigelingen
in haar armen hadden. Het was ver
schrikkelijk", zei de getuige snikkend.
NEDERLAND VRAAGT
UITLEVERING.
De Nederlandse Regering heeft beslo
ten haar ambassade in Bonn op te dra
gen thans formeel de uitlevering te vra
gen van de zeven ontsnapte oorlogsmis
dadigers.
Oorspronkelijk werd verwacht dat de
Duitse Regering binnen een redelijke ter
mijn in staat zou zijn de betrokkenen op
grond van een zuiver administratieve be
slissing uit te wijzen.
Zoals reeds eerder uit Bonn werd ge
meld, is de Duitse Regering evenwel na
raadpleging van haar juristen tot de con
clusie gekomen, dat uitwijzing, gezien 't
in Duitsland geldende recht, op compli
caties zou kunnen stuiten. In verband
hiermede is thans besloten tot de uitle
veringsprocedure, die in het internatio
naal verkeer in dergelijke gevallen wordt
toegepast.
GEEN SPRAKE VAN TWEE
NIEUWE BISDOMMEN.
Het secretariaat van het aartsdisdom
Utrecht deelt mede, dat geruchten, als
zou het voornemen bestaan in Neder
land binnen afzienbare tijd twee nieuwe
bisdommen te vestigen, volkomen uit de
lucht gegrepen zijn. In de Telegraaf werd
gezegd, dat overwogen werd in Rotter-
dom en Deventer nieuwe bisschopszetels
te vestigen.
DE KERKELIJKE DISCIPLINE
OMTRENT HET NUCHTER ZIJN.
Het dagblad van Vaticaanstad, de Os-
servatore Romano, publiceerde 15 Janu
ari 1953 het volgende:
„De aflevering van de „Acta Aposto-
licae Sedis", waarin de Apostolische
Constitutie „Christus Dominus" en de
Instructie van de Opperste H. Congre
gatie van het H. Officie betreffende de
discipline omtrent het nuchter zijn voor
het ontvangen der H. Eucharistie zullen
worden gepubliceerd, is thans ter perse.
Deze aflevering zal als datum hebben:
16 Januari 1953. Derhalve treedt met
ingang van die dag de nieuwe wet om
trent het Eucharistisch vasten in wer
king".
Hiermede is derhalve vastgesteld, dat
met ingang van 16 Januari van deze
maand, alle gelovigen zonder meer ge
bruik kunnen maken van de faciliteiten,
door de H. Vader toegestaan en voor
geschreven met betrekking tot de in
achtneming van het Eucharistisch Vas
ten, overeenkomstig de bewoordingen
van genoemde Apostolische Constitutie
en Instructie. (Hsgz.)
ECHTPAAR VERGIFTIGD DOOR
KOLENDAMP,
In het Sint Josephziekenhuis te Eind
hoven is in de loop van vandaag over
leden de 25-jarige C. M„ die daar tege
lijk met zijn echtgenote Maandag was
opgenomen. Het echtpaar was bewuste
loos in hun woonwagen te Tivoli onder
de gemeente Geldrop aangetroffen,
waarschijnlijk door kolendamp van de
kachel vergiftigd. Het echtpaar was sinds
Zaterdag gehuwd.
DIVIDENSTOP IN SENAAT.
BERAADSLAGING GESCHORST.
De Eerste Kamer heeft de beraadsla
ging over het wetsontwerp verlenging
Dividendbeperking opgeschort. Dit ge
schiedde op verzoek van de heer Rip
(A.R.), die daarmee een conclusie trok
uit naar voren gekomen juridische be
zwaren tegen het ontwerp.
De Nederlandse regering heeft voorts
met klem gewezen op de grote betekenis
voor Nederland van toenemende off
shore orders, waaraan zij boven econo
mische hulp sterk de voorkeur geeft,
aangezien Nederland langs deze weg in
de gelegenheid wordt gesteld zijn struc
turele dollartekort te verminderen door
het leveren van een volledige tegen
prestatie. Om dezelfde redenen hoopt de
Nederlandse regering dat de regering der
Ver. Staten bijzondere aandacht zal be
steden aan het opheffen van de handels
belemmeringen, welke een gezonde ont
wikkeling van het handelsverkeer tus
sen West-Europa en Noord-Amerika
nog steeds in de weg staan.
John Foster Dulles, de Amerikaanse
minister van buitenlandse zaken, heeft
de Nederlandse regering geluk gewenst
met haar besluit af te zien van Ameri
kaanse dollarhulp voor het lopende be
lastingjaar. In een te Washington gepu
bliceerde officiële verklaring, zegt de
minister dat deze beslissing, die terug
grijpt op de beste Nederlandse traditie
van zelfvertrouwen de bewondering ver
dient van het Amerikaanse volk. Foster
Dulles voegde er de belofte aan toe, dat
Amerika zal voortgaan met het program
ma van rechtstreekse militaire hulp aan
Nederland. Hij drong er tegelijkertijd op
aan dat Nederland zijn defensie-inspan
ning niet zal doen verslappen.
PRIJZENBESCHIKKING VOOR
SPECIALISTEN OP KOMST.
Het ligt in de bedoeling, binnenkort
een prijzenbeschikking af te kondigen
voor de tarieven van artsen-specialisten,
aldus heeft de minister van economische
zaken, mede namens zijn collega van
sociale zaken en volksgezondheid ge
antwoord op vragen van de heer Van
Rijckevorsel, lid van de Tweede Kamer
(K.V.P.).
De gronden, die tot het vaststellen van
bedoelde prijzenbeschikking leiden, zijn
daarin gelegen, dat naar het oordeel van
de minister van economische zaken een
aantal artsen-specialisten de tarieven op
ongemotiveerde wijze verhoogt. De spe
cialisten in twee centra in het Zuiden
van het land, t.w. Breda en Tilburg, de
clareren weliswaar de grondbedragen,
welke in de overeenkomst tussen de
fondsen en de andere specialisten zijn
vastgesteld, maar aanvaarden sedert 1
Januari 1953 niet langer de kortingen,
welke krachtens deze zelfde overeen
komst volgens een bepaald schema op
een deel der declaraties van de specia
listen worden toegepast.
De prijzenbeschikking steunt op de
artikelen 3 en 4 van de prijsopdrijvings-
en hamsterwet 1939.
K.L.M. NEEMT DEEL AAN
CHRISTCHURCH-RACE.
Met „Liftmaster" in handicap-sectie.
De K.L.M. heeft ingeschreven voor
deelneming aan de luchtrace van Enge
land naar Christchurch in Nieuw-Zee-
land, die in October van dit jaar zal
plaats hebben, in navolging van de in
1934 gehouden Melbourne-vlucht.
Het licht in de bedoeling van de K.
L. M. in de z.g. handicap sectie deel te
nemen. In principe is besloten de vlucht
uit te voeren met een DC 6A „Lift
master". De luchtvaartmaatschappij heeft
twee van deze vliegtuigen bij de Dou-
glasfabrieken in Amerika besteld. Zij
zullen in de loop van de zomer in Ne
derland arriveren.
De vormingsavond van de K.A.B.
die Maandag werd gegeven, ging
over „Het veelomstreden recht",
waarover broeder Theophilus sprak
die vroeger onderwijzer was in
Waalwijk en nu in Nijmegen. Het
was ook nu niet druk in de St. Jo-
sephzaal van de Gildenbond, maar
nu waren er tenminste ook ver
schillende jongeren.
In zijn inleiding sprak broeder
Theophilus over de opvoeding in
het algemeen en betoogde dat die
op de eerste plaats toekomt aan de
ouders. Zij hebben het recht en de
plicht om te zorgen voor de gods
dienstige, zedelijke, lichamelijke en
burgerlijke opvoeding van hun kin
deren, Daarnaast heeft ook de Kerk
als Moeder van het bovennatuur
lijke leven, het recht tot opvoeding
terwijl de Staat de plicht heeft de
rechten van ouders en kerk te be
schermen. Als de verhouding tus
sen deze drie opvoedingsgemeen
schappen, gezin, Kerk en Staat, is
verstoord, is de opvoeding en dus
het kind, de dupe Daarin zag de
spreker de kern van „het veelom
streden recht".
De school beschreef hij als een
hulpinstituut van de ouders in hun
opvoedende taak, die zich steeds
uitbreidt. Welke ri htiug van on
derwijs zij voor hun kinderen wen
sen, beslissen de oudcis. Staats
monopolie op onderwijsgebied is
een uitwas van de staatsbemoeie
nis, die tot uiting komt in staats
scholen en neutrale scholen. Ook
de Kerk beslist niet in eerste in
stantie over de richting van het
onderwijs, al stelt Zij Haar eisen
tot bescherming van het zielele-
ven. Tegen de achtergrond van
de beknotting der ouders schetste
broeder Theophilis !de honderd
jarige schoolstrijd.
DE SCHOOLSTRIJD.
Rond 1600 hadden de steden 't
recht scholen te stichten, maar na
de Hervorming was het toezicht
daarop in handen van de Siaats-
kerk. Daardoor konden in de Ge
neraliteitslanden Brabant en Lim
burg geen Katholieke scholen ge
sticht worden, al waren deze stre-
ke practisch katholiek. En ze zijn
het gebleven, dank zij de vormen
de invloed van het gezin.
Ook in de Franse tijd bleven de
scholen protestant. Willem I stel
de het openbaar onderwijs in, dat
de oorzaak werd van de school
strijd. De protestante scholen wer
den omgewenteld in neutrale geest
en door de onderwijsbesluiten
werden in 10 jaar tijd 1146 staats
scholen gesticht. Dit heeft in ern
stige mate. meegewerkt aan de af
scheiding van België in 1830. De
ouders verzetten zich tegen de
staatsscholen en in deze strijd
hebben mannen als het Kamerlid
Leopold van Sasse van Ysseit, Le
Sage ten Broek en Hein de Wijs
zich grote verdiensten verworven.
In 1848 werd de vrijheid van
onderwijs in de Grondwet vast
gelegd, maar er werd geen be
staansmogelijkheid voor de bizon-
dere school geschapen, en toen in
1857 de openbare school neutraal
werd, werden de protestanten in
het katholieke kamp gedreven
het streven werd eerst subsidie,
daarna gelijkstelling.
In 1853 werd de bisschoppelijke
hiërarchie hersteid en van toen af
gingen de bisschoppen vooraan in
de strijd voor de bizondere school.
In 1864 veroordeelde de Paus in
een encycliek het liberalisme, de
kampioen van de neutrale school.
In 1868 vaardigden Ie bisschop
pen het bekende Onderwijsman
dement uit. Van de andere kant
kwam in 1878 de verscherpte
schoolwet, waardoor op zichzelf
goede voorzieningen onder de ge
geven omstandigheden de dood
steek aan het bizonder onderwijs
zouden betekend hebben, als men
de strijd niet had volgehouden De
samenwerking tussen protestanten
en katholieken werd inniger, wat
vooral het werk was van Schaep-
man en Kuyper. Daardoor kwam
in 1888 voor het eerst een protes-
tantsdratholieke mee.'d rh id in
de Kamer en het coalitieministe-
rie dat daarna werd gevormd, gaf
als eerste maatregel een kleine
subsidie aan de bizo idtre sche
len 300 per onderwijzer per
jaar. Daarna begon de strijd om
de gelijkstelling met als resultaat
dat in 1905 de salarissen gelijk
werden en dat in 1917 de volko
men gelijkstelling volgde, uitge
werkt in de Onderwijswet 1920.
De groei van het bizonder onder
wijs vanaf dat moment bewijst de
noodzaak van deze gelijkstelling
in 1921 was 46 van het onder
wijs bizonder onderwijs en in 1941
was dat percentage gestegen lot
71 Momenteel is er een kleine
teruggang.
EN NU
Is het doel nu bereikt vroeg
broeder Thëophilus zich in het
slotdeel van zijn uiteenzetting af.
Zakelijk wel, meende hij, maar
ideëel zijn we misschien ons doel
voorbij gestreefd, doordat veel ou
ders denken dat zij de opvoeding
kunnen overlaten aan de school.
Daarom wees de spreker met na
druk op de persoonlijke verant
woordelijkheid van de ouders voor
de opvoeding van hun kinderen.
Als richting voor het onderwiis
wees hij een verdere emancipatie
aan, terwijl hij pleitte voor verder
onderwijs aan jongens van 1617
jaar, die alleen de lagere school
liebben doorlopen.
De heldere uiteenzetting van
broeder Theophilus gaf blijkbaar
geen aanleiding tot vragen en zo
kon de secretaris, de heer J. v. d.
Wiel, bij afwezigheid van voor
zitter en vice-voorzitter, de bijeen
komst onmiddellijk sluiten met de
Christelijke groet.
