Waalwijkse en Langstraaise
S.D.D.
Uit Loonopzand's verleden.
Uit Binnen- en Buitenland
Gemeenteraad Sprang-Capelle.
Een merkwaardig monument.
VRIJDAG 17 APRIL 1953
Uitgever
Waalwij kse Stoomdrukkerij
ANTOON TIELEN
Hoofdredacteur
JAN TIELEN
Dit blad
verschijnt 2 x per week
75e JAARGANG No. 31
Abonnement
18 cent per week
2.80 per kwartaal
ƒ2.60 franco p. p-
Advertentieprijs
10 cent per m m.
Contract-advertenties
speciaal tarief
Bureaux GROTESTRAAT 205, WAALWIJK TEL. 2621 OPGERICHT 1878.
SCHOOLSTRAAT 11, KAATSHEUVEL TEL. 2121
TELEGR.-ADRES„ECHO"
HELICOPTERVELD
ROTTERDAM.
IN
Stop dat branden
op Uw maag!
P. A. v. B.
DEECHD\RNH
REGERING ANNULEERT
ORDER VOOR PHILIPS.
I)e Legervoorliclitingsdicnst en
de persdienst van Philips hebben
bekend gemaakt dat de Nederland
se regering, na overleg met de N.V.
Philips te Eindhoven, besloten
heeft af te zien van een order van
25 millioen gulden, die eind 1949
bij Philips was geplaatst voor een
nieuw type voertuig-radiozenders.
Volgens het communiqué van de
Legervoorlichtingsdienst bleek de
ontwikkeling van de bouw van de
zender niet te voldoen aan de ver
wachtingen die het Ministerie van
Oorlog er van had gekoesterd. Vol
gens Philips deed een latere veran
dering' van de eisen het apparaat
niet meer passen in het bewape
ningsprogramma.
Het grootste deel van de kritiek
die dit besluit heeft opgeroepen,
komt neer op de Aanschaffings-
dienst van het Ministerie van Oor
log, die de schuld krijgt van het
feit dat de order is geannuleerd.
Hij zou er Philips niet van op de
hoogte hebben gesteld toen van het
gebruik van Engels materieel werd
overgeschakeld op Amerikaans
materieel. Ook vroeger zouden er
door gebreken bij de Aanschaf-
fingsdienst al millioenen guldens
verloren zijn gegaan,
EMIGRATIE NAAR CANADA.
Van bevoegde zijde deelt men mede,
dat het tengevolge van de grote hoe
veelheid aanmeldingen voor emigratie
naar Canada voor hen, die zich thans
nog aanmelden, niet meer mogelijk zal
zijn, ook dit jaar nog te vertrekken.
Slechts voor hen, die onder verantwoor
delijkheid van naaste bloedverwanten in
Canada vertrekken, zal dit nog wel mo
gelijk zijn.
Een en ander is te wijten aan het teit,
dat na de aanmeldingen de selectie, die
wordt voortgezet tot eind Juni, geruime
tijd kost en het niet wenselijk geacht
moet worden, dat er emigranten tegen
het einde van het jaar arriveren. Zowel
bij de plaatsing in bedrijven, als met be
trekking tot de huisvesting zouden er
moeilijkheden kunnen ontstaan. Daarom
vormt de zoeven genoemde groep een
uitzondering.
Hun familieleden zorgen immers voor
plaatsing en huisvesting. Voor landbou
wers, die zich na heden nog melden is er
een geringe kans, dat ze nog dit jaar
kunnen vertrekken, zulks dank zij het
feit, dat voor deze categorie gemakke
lijk een plaats kan worden gevonden.
De emigratie in het algemeen naar
Canada ontwikkelt zich gunstig. In to
taal zullen zich dit jaar ongeveer 20.000
Nederlanders in dat land vestigen. Daar
onder zullen zich circa 9000 landbou
wers bevinden. Gebleken is, dat vele
Nederlanders een grote voorkeur heb
ben voor Zuid-Ontario, zulks voorna
melijk omdat men weet daar een groot
aantal landgenoten te zullen aantreffen.
Men wees er echter op, dat het aanbe
veling verdient zoveel mogelijk te sprei
den. Er zijn in dit enorme land elders
mogelijkheden te over om een goed be
staan te vinden.
to's. Winsten, besteed voor 't bou
wen van nieuwe fabrieken en de
aanschaf van nieuwe machines
worden belastingvrij.
UITBREIDING STRIJD IN
INDO CHINA.
De Franse generale staf in Indo-
China heeft meegedeeld dat drie
sterke divisies van de Vietminh-
opstandelingen in het gebied van
Laos zijn binnengedrongen. Tot
nog toe was Laos buiten de strijd
gebleven. Het maakt wel deel uil
van de Indochinese Federatie, die
jdeel uitmaakt van de Franse Unie,
maar het is een afzonderlijk ko
ninkrijk. De Fransen hebben Sam-
nua, de op vier na grootste stad
van het land al ontruimd.
De Fransen beschouwen dit graag
als een uitbreiding van het con
flict, ofwel van opstand tot oorlog,
zoals in Korea. Zij hopen daardoor
meer steun van de UNO te krijgen
in hun strijd tegen de communis
ten in Indo-China. Het is alleen de
vraag of de meerderheid der an
dere UNO-leden met deze opvat-
eing meegaat en een nieuw conflict
tussen Oosten en Westen in de
Volkerenorganisatie ter wille van
de Fransen zullen riskeren.
PERZISCHE OFFICIEREN
BEDREIGEN MOSSADEQ.
Een groep officieren van 't Per
zische leger hebben een communi
qué uitgegeven, waarin wordt ver
klaard dat zij met hun troepen een
gewapende muiterij zullen begin
nen als premier Mossadeq en zijn
medewerkers hun „ongeoorloofde
werkzaamheden" niet staken. Zij
werpen zich op als de beschermers
van de monarchie en de macht van
Perzië. Mossadeq wordt betiteld
als een sluwe, koppige man, die
met zijn „misdadige medewerkers"
het land naar de afgrond voert.
Neem 'n pear Rennies.
Met een pak Rennies in huis is brandend
maagzuur eigenlijk geen probleem meei.
Nog vóór het branden begint, kunt ge
de pijn opvangen. Eén of twee Rennies
laten smelten op de tong dat is alles.
Rennies zijn één voor één hygiënisch
verpakt; ze smaken lekker en fris.
BRIEF UIT AMERIKA.
Washington, 10 April De publieke
belangstelling in de Verenigde Staten
richtte zich deze week in hoofdzaak op
de besprekingen in Korea. Maar ook in
het land zelf deden zich belangrijke ont
wikkelingen voor, waaraan in de pers
door dit belangrijk gebeuren minder aan
dacht werd gewijd dan zij verdienden.
Zo is andermaal gebleken dat de Ame
rikaanse volkshuishouding gezond is en
dat de vooruitzichten voor de eerstvol
gende maanden gunstig te noemen zijn.
De Minister van Arbeid Durkin heeft
bijvoorbeeld bekend gemaakt dat statis
tische gegevens betreffende de werkge
legenheid in 182 afzonderlijke gebieden
uitwijzen dat het „algemene 'beeld inzake
de werkgelegenheid zeer bevredigend is."
Hij voorzag dat de totale werkgele
genheid in de Verenigde Staten in de
zomermaanden, wanneer in de landbouw
grote vraag naar arbeidskrachten is, een
nieuw hoogtepunt zou bereiken. Midden
Maart bedroeg het totaal aantal arbei
ders 61.460.000.
Het grootste aantal tewerk gestelde
arbeiders tot dusver bedroeg 62.630.000
in de maand Augustus 1951.
Door Dun en Bradstreet, Informatie
bureau voor de Handel, wordt voor de
kleinhandel eveneens een gunstige tijd
voorspeld. Volgens dit bureau wordt in
zakenkringen een winkelomzet „van on
gekende hoogte" verwacht in de eerste
maanden van dit jaar.
De verkopen in de winkels hebben
voor Pasen reeds een nieuw hoogtepunt
te zien gegeven; hierbij is te bedenken
dat in de Verenigde Staten Pasen de
overgang van de winter- op de voor
jaarsmode betekent.
Van grote betekenis moet ook worden
geacht dat in het eerste kwartaal van
1953 de uitgaven voor de particuliere
bouwbedrijvigheid zo hoog waren als
nooit tevoren en dat in Maart deze cij
fers zelfs alle verwachtingen overtreffen.
De uitgaven in Maart voor de bouw
van commerciële gebouwen, een der as
pecten van de particuliere bouwbedrij
vigheid, waren 44 hoger dan in Maart
van het voorafgaande jaar.
Ook op het gebied van de defensie-
inspanning deden zich enkele belang
wekkende gebeurtenissen voor. Daar de
Regering en het Congres middelen bera
men om de staatsuitgaven te verlagen
werd er in enkele bladen op gezinspeeld
dat het Ministerie van Defensie over
weegt de productie van wapens--en an
dere militaire goederen in een kleiner
aantal fabrieken te concentreren. Er werd
echter op gewezen dat de besprekingen
over een vermindering van de militaire
uitgaven niet mochten leiden tot ver
zwakking van de defensieve kracht van
het land.
De atoomenergie stond deze week
wederom in het middelpunt van de be
langstelling. De vierde atoombom in een
serie proeven op de proefterreinen in
Nevada werd tot ontploffing gebracht;
naar wordt aangenomen is dit een der
zwaarste ontploffingen, die tot dusver
zijn tot stand gebracht.
De Commissie voor Atoomenergie
heeft bekend gemaakt dat zij aan het
Congres heeft voorgesteld het particu
liere bedrijfsleven in de gelegenheid te
stellen zich meer intensief bezig te hou
den met de ontwikkeling van atoom
energie voor het opwekken van energie.
Dit voorstel, dat volgens de Commissie
de instemming heeft van de President,
zou het onderzoek naar de mogelijkhe
den van de kernsplitsing in bredere ba
nen kunnen leiden en de stoot kunnen
geven tot het gebruik van atoomenergie
voor vredesdoeleinden.
De burgemeester van Rotterdam heeft
Zaterdag van de minister van Verkeer
en Waterstaat telefonisch de medede
ling ontvangen, dat van de zijde der
regering op de nodige medewerking; kan
worden gerekend bij de aanwijzing van
een veld in de binnenstad van R'dam
voor het verkeer met helicoptervliegtui-
gen.
De uitvoering van de pannen der Sa
bena voor een verbinding BrusselRot
terdam staat thans dus niets meer in
de weg.
VROUW MET FOSFOR
VERGIFTIGD.
Na het plotselinge overlijden van een
36-jarige vrouw te Hengelo deden ge
ruchten de ronde dat deze vrouw geen
natuurlijke dood was gestorven. De re
cherche stelde een onderzoek in en ver
hoorde de echtgenoot van de gestorve
ne, de 39-jarige Van der S. en een bij
het gezin inwonende vrouw, de 36-ja-
rige H. Deze laatste verklaarde dat zij
met Van S. had overlegd de vrouw door
het toedienen van rattenkruid van het
leven te beroven. Hoewel de man alle
schuld ontkent, bleek bij sectie, dat de
vrouw aan fosforvergiftiging was ge
storven. De beide verdachten zijn gear
resteerd en in verzekerde bewaring ge
steld.
Het gezin Van der S. telde vier kin
deren; de gearresteerde vrouw is moe
der van twee kinderen.
ENGELANDS BEGROTING
STERKER.
De Engelse minister van finan
ciën, Butler, heeft j.l. Dinsdag zijn
begroting ingediend, die een aan
merkelijk gunstiger beeld vertoon
de dan enig jaar tevoren sinds de
bevrijding. Was er b.v. vorig jaar
een tekort van vier milliard op (1e
handelsbalans, nu kondigde hij een
overschot aan van drie milliard.
De minister zei dan ook dat de toe
stand veel beter was dan verwacht
werd. Het eerste optimistische ge
luid in Engeland sedert jaren.
Er zullen dit jaar geen nieuwe
belastingen geheven worden, de in
komstenbelasting wordt enigszins
verlaagd, evenals de belasting op
radio's, televisietoestellen en au-
Openbare vergadering van de Raad
der gemeente Sprang-Capelle, welke is
belegd tegen Vrijdag 17 April 1953, des
n.m. 7.30 uur ten gemeentehuize.
Agenda
1Opening.
2. Notulen.
3. Ingekomen stukken.;
4. Verzoek van T. Sprangers om
restitutie proces-kosten i.v.m. ongeluk
brandweerauto.
Prae-advies
Bij schrijven van 6 Maart 1953 ver
zoekt T. Sprangers, wonende Heistraat
197, om vergoeding van do proces-kos
ten'ad 488.tot welker betaling hij
werd veroordeeld bij vonnis van de Ar
rondissementsrechtbank te s-Hertogen-
bosch dd. 12 Mei 1950, uit hoofde van
de aanrijding met de bellenwagen.
Het betreft hier kosten, welke voort
vloeien uit een tegen genoemde Spran
gers gevoerd strafproces. Waar bij ge
noemd vonnis de schuld van Sprangers
voor de aanrijding is vastgesteld, lijkt
het B. en W. niet juist de betaling van
de proces-kosten voor rekening van de
gemeente te nemen. Het vonnis richt zich
tegen de persoon van Sprangers; de kos
ten behoren daarom door hem persoon
lijk te worden gedragen en niet op de
gemeente te worden afgewenteld.
De gemeente is slechts aansprakelijk
voor de aan derden door Sprangers in
zijn functie van brandweerman, toege
brachte schade, maar de aan Sprangers
voor zijn onrechtmatige daad opgelegde
straf moet hij zelf dragen.
5. Verzoek van de Ned. Militaire
Bond Pro Rege om subsidie.
Prae-advies
Voor het werk van genoemde Bond,
welke de oprichting en exploitatie van
44- Protestants. Christelijke militaire te
huizen in Nederland verzorgt, hebben
B. en W. grote waardering.
In verband met de financiële positie
dezer gemeente ware de subsidie echter
niet, zoals gevraagd, op 2 cent, doch op
1 cent per inwoner te stellen.
6. Verzoek van de Stichting tot
restauratie van de Ned. Herv. Kerk te
Sprang om subsidie in restauratiekosten.
Prae-advies
De Stichting tot restauratie van de
Ned. Herv. Kerk te Sprang, gevestigd
te Sprang-Capelle, verzoekt subsidie te
mogen ontvangen in de kosten van res
tauratie van het westelijk verhoogde
schip met zijbeuken der Ned. Herv. Kerk
te Sprang.
Zoals bekend, is thans in uitvoering
de restauratie van de kap der kerk, in-
clusief het herstel van oorlogsschade aan
de kap, waarvan de kosten ongev.
100.000.-— bedragen. In deze kosten
is een rijksbijdrage toegekend ad 90
waarin de rijksbijdrage in de oorlogsr
schade is begrepen.
Hoewel de restauratie van de kap nog
slechts voor de helft is voltooid, dient
thans het schip der kerk, gelegen onder
het gerestaureerde gedeelte van de kap,
te worden gerestaureerd. Immers zou
men eerst de kap in haar geheel restau
reren, dan zouden in het kerkgebouw
gedurende meer dan 1 jaar geen kerk
diensten gehouden kunnen worden. Hier
door zou het geestelijk leven te Sprang
veel schade berokkend worden, maar
bovendien zou de Kerkvoogdij de zit-
gelden ad 5000.— a 6000 derven,
alsmede de opbrengst der collecten. Im
mers er kan practisch geen gebruik wor
den gemaakt van de Gereformeerde Kerk
te Sprang, daar deze te klein is.
De kosten van de thans voorgenomen
restauratie van het westelijk verhoogde
schip met zijbeuken, met uitzondering van
de bekapping, worden geraamd op
138.662.De Rijksdienst voor Mo
numentenzorg heeft hierin een rijkssub
sidie van 50 toegezegd.
Krabben en peuteren
maakt de kwaal steeds
ïl'S'l'SBPSflï erger. De helder vloeibare
UltLUU«j d.D.D. dringt diep in de
poriën door, zuivert, ontsmet en geneest
de huid.
GENEESMIDDEL TEGEN
HUIDAANDOENINGEN
Noch de hiervoor genoemde Stichting
noch de Ned. Herv. Gemeente beschik
ken over voldoende middelen om de
resterende 50 der kosten te dekken.
Zowel aan de Provincie als aan de ge
meente is om een zo hoog mogelijk sub
sidie verzocht.
De hier te lande alóm aanvaarde
scheiding van kerk en staat brengt me
de, dat de overheid zich onthoudt van
subsidiën voor de kerkelijke eredienst.
B. en W. memoreren zulks om nadruk
kelijk er op.te wijzen, dat dit zich hier
in geen geval voordoet.
Deze kerk vorm immers, bestaande
uit een zware, korte toren (eind 15e
eeuw) en een schip ter lengte van zes
traveen, waarvan het oudste deel, lang
drie traveen, dateert van het einde der
14e of het begin der 15e eeuw, en het
jongere verbrede en verhoogde deel van
het einde der 15e eeuw, één der mooiste
cultuurwerken van de provincie Noord-
Brabant van uiterst schilderachtige laat-
Gotische baksteenbouw. Als een opval
lende picturale massa is deze kerk, hoog
oprijzend boven en toch een harmonisch
geheel vormend met haar omgeving, een
echt Brabants monument van opmerke
lijke schoonheid, dat drie tot vier eeu
wen lang zich gelijk is gebleven en
reeds uit dien hoofde voor verval moet
worden behoed.
Vormt derhalve het picturale karakter
van dit monument reeds een voldoende
motief om het behoud daarvan met alle
klem voor te staan, uit dit gebouw
spreekt bovendien een bouwgeschiedenis,
waarvan de verscheidenheid in talloze
details tot uiting komt.
De restauratie van het betrokken cul
tuurmonument moet dan ook van groce
locale betekenis worden geacht.
Uit dit oogpunt adviseren B. en W.
subsidie in de restauratiekosten van bet
westelijk verhoogde schip der kerk met
zijbeuken te verlenen.
Aan een provinciaal subsidie wordt
veelal de voorwaarde verbonden, dat de
gemeente tot gelijk bedrag subsidieert.
Het provinciaal subsidie varieert van
10 15 der restauratiekosten.
Mitsdien stellen B. en iW. voor het
subsidie te bepalen op eenzelfde bedrag
respectievelijk percentage der kosten,
als de provincie zal verlenen.
7. Wijziging rechtspositie-regelingen
secretaris en ontvanger, ambtenaren
reglement en arbeidsovereenkomstenbe-
sluit der gemeente Sprang-CapelU.
8. Uitlenen van kasgelden aan de
Ned. Herv. Kerk te Sprang.
9. Wijziging verordening als bedoeld
in artikel 4, lid 1, des Winkelsluitings
wet 1951.
Prae-advies
Ingevolge de verordening, vastgesteld
bij besluit van 11 Aug. 1952 is het te
dezer plaatse verboden op Dinsdag na
13 uur voor het publiek geopend te heb-
ben:
a. een winkel, waar uitsluitend of in
hoofdzaak kruidenierswaren worden
verkocht;
b. een winkel, waar het bedrijf van
dames- of herenkapper pleegt te worden
uitgeoefend.
De omstandigheid doet zich voor, dat
in deze plattelandsgemeente vele „ge
mengde" winkels voorkomen, waarin
verschillende neringen tezamen worden
gedreven, zonder dat een er van gezegd
kan worden hoofdzaak te zijn.
Daardoor ontstaan diverse moeilijk
heden.
Wanneer zaken, die naast kruideniers-
waren ook andere waren verkopen, slui
ten, dan zien zij hun clientèle voor aan
koop van rookartikelen of andere waren
naar de concurrent gaan, terwijl winkels,
waarbij de verkoop van kruidenierswa
ren bijzaak is, op Dinsdagmiddag wel
kruidenierswaren verkopen. Dit deed de
wenselijkheid naar voren komen tot een
algehele winkelsluiting op Dinsdagmid
dag na 13 uur te komen.
Daarnaast voelen neringdrijvenden in
andere branches dan hierboven sub a en
b genoemd, de behoefte aan een vrije
middag.
De winkeliersvereniging alhier heeft
dan ook bij brief van 2 Maart '1953 ver
zocht voor alle branches Dinsdagmiddag
sluiting voor te schrijven.
Hiertegen is geen bezwaar. Ook de
Kamer van Koophandel en Fabrieken
voor Noordelijk Noord-Brabant, geves
tigd te Waalwijk, kan zich hiermede
verenigen.
10. Aankoop gronden voor verbre
ding Witte Dijk.
Prae-adlvies
In de vergadering van 27 Febr. 1953,
vermeldden B. en W. reeds, dat de raad
ten aanzien van de aankoop van grond
ter verbreding van de Wittedijk con
crete voorstellen zouden bereiken, na
voltooiing der voorbereidende bespre
kingen.
Inmiddels is met alle grondeigenaren,
genoemd in bovenvermeld prae-advies,
overeenstemming bereikt, zodat niets
meer de aankoop van de benodigde
gronden in de weg staat.
11. Ruiling grond met de heer P. v.
Beek.
12. Ruiling grond met het Water
schap „De Binnenpolder van Sprang'
13. Aankoop grond aan de Nieuwe-
vaart van Wed. B. P. Timmermans te
Capelle.
14. Aanvaarding opstalrecht voor
B.B.A.-wachthuisje te Capelle.
Prae-advies
In de vergadering van 2 Jan. 1953 be
sloot men tot de oprichting van een B.
B.A.-wachthuisje te Capelle en één te
Labbegat. De vereiste machtiging tot
het doen van de nodige uitgaaf hiervoor,
is inmiddels van Ged. Staten verkregen.
B. en W. hebben zich nader beraden
omtrent de plaats, waar het wachthuisje
te Capelle dient te worden gebouwd.
De grond bij de huidige bushalte
oostelijk van de brug te Capelle lijkt
daartoe minder geschikt:
1. de route van lijn 30 van de BBA
(Kaatsheuvel-—Oosterhout) loopt daar
niet langs, zodat reizigers van lijn 30
dan van het wachthuisje geen gebruik
kunnen maken;
2. Indien in de toekomst de route
van lijn 22 (Den BoschLage Zwalu-
we) eventueel wordt verlegd via
Sprang - Heistraat - Nieuwevaart, staat
het wachthuisje volkomen buiten die
route. i
Daarom lijkt het juister het nieuwe
wachthuisje te plaatsen westelijk van
de brug te CapeUe. In dat geval kunnen
reizigers van lijn 30 en 22, ook bij
eventuele route-omlegging, van het
wachthuisje gebruik maken. De gemeen
te beschikt daar echter niet over de no
dige grond. De heer L, J. Cqvé, Hoofd
straat 83 te Capelle, is evenwel bereid
aan de gemeente het recht van opstal te
verlenen op een gedeelte van zijn grond,
gelegen tussen zijn pand en het ver
woeste pand van de heer A. Cové, n.l.
op een N.W. gedeelte, groot 4 m x 3 m,
zulks tegen betaling van een jaarlijks
recht van 10.
15. Deelname in aanleg nieuwe weg
i.v.m. ruilverkaveling „Het Eendennest".
Prae-advies
In verband met de ruilverkaveling in
de polder „het Eendennest" worden daar
nieuwe wegen aangelegd, welke in be
langrijke mate tot ontsluiting van de
zuidelijke hoek der gemeente zullen bij
dragen. Deze aanleg betekent een niet
te veronachtzamen verkeersverbetering.
Van de kosten komt voor rekening
der gemeenten
Dongen 19.500.
Sprang-Capelle 6.000.
Waspik 19.500.
's-Gravenmoer 4.500.
zulks naar verhouding van de in elke
gemeente gelegen weggedeelten.
Het weggedeelte, dat in deze gemeen
te is gelegen, loopt vanaf de hoek Nieu
wevaartHoge Zandschel ongeveer 160
m in het verlengde van de Nieuwevaart
zuidwaarts en buigt daarna om naar het
westen naar de gemeente 's-Gravenmoer.
Van deze bocht tot de grens der ge
meente is ongeveer 550 m.
Even voor deze grens bereikt wordt,
wordt een zijweg aangelegd, zuidwaarts
naar de gemeente Dongen. Deze zijweg
is nog over ongeveer 250 m in onze ge
meente gelegen. De verharding zal, ter
breedte van 3 m, bestaan uit zwaar ge
trokken klinkerkeien, waardoor de weg
valt onder de classificatie B-wegen. Au
to's kunnen van deze wegen gebruik ma
ken, doch de BBA-bussen niet.
16. Aanleg noodvoorziening riolering
te Sprang.
Prae-advies:
De moeilijkheden met betrekking tot
de riolering in de Molenstraat te Sprang
zijn uiteraard genoegzaam bekend.
Hoewel thans voor de gehele gemeente
een rioleringsplan wordt voorbereid, zal
het nog wel enkele jaren duren voor
dat dit plan gerealiseerd zal kunnen
worden.
De toestand van de riolering in de
Molenstraat is echter van zodanige aard,
dat met het aanbrengen van verbeterin
gen in deze toestand onmogelijk kan
worden gewacht op de totstandkoming
van het rioleringspian.
Het Bestuur van het Waterschap „De
Binnenpolder van Sprang", heeft thans
toestemming verleend tot het uitvoeren
van de nodige werkzaamheden.
Overeenkomstig het advies van het
Rijksinstituut voor Zuivering van Af
valwater te 's-Gravenhage zal het afval
water bij wijze van nood-oplossing via
een gerioleerde afvoer worden geleid
naar een te graven sloot langs de Ver
lengde Molenstraat, met een primitief
bezinkbassin aan het einde van het .ri
ool, dus aan de kop van de sloot.
Het waterschap verleende tevens toe
stemming, dat voor verbreding van de
sloot langs de Verlengde Molenstraat lm
van de polderweg wordt afgegraven,
zodat geen bouwland voor de verbre
ding behoeft te worden aangekocht.
'De kosten van een en ander worden
begroot op 6428.
17. Overdracht der na 1945 gebouw
de woningwetwoningen aan de Woning-
bouwstichting Sprang-Capelle met voor
schot-verlening.
18. Wijziging gemeente-begrotingen
1952 en 1953.
19. Mededelingen.
20. Rondvraag.
21. Sluiting.
Loonopzand, dat de eerste helft van
z'n naam ontleent aan het grafelijk ge
slacht van Loon (de Nome's en Mont
morency's, België's Limburg) heeft daar
van nog de weelde overgehouden van de
ridderzaal van een oud' kasteel. Deson
danks zou het dorp niet veel meer aan
trekkelijks bezitten dan de tweede helft
van z'n naam schijnt te insinueren, ware
het niet dat het in z'n midden een mo
nument bezit, waaraan we een korte be
schouwing willen wagen.
De hier bedoelde toren met kerk, zijn
erkende en dus Rijksmonumenten. In zijn
gerestaureerde vorm ziet de toren er
kloek en krachtig uit. Daterend uit om
streeks 1400, werd het dak van de to
ren meermalen door storm of anderszins
verwoest. Waarschijnlijk heeft voor 1700
het zware muurwerk een ijzeren balus
trade gedragen. Dit muurwerk is zeer
zwaar, hoog en voornaam en zou zon
der vrees voor gevaar een veel zwaar
dere bekroning kunnen dragen dan thans
het geval is, in een achthoekige spits. Bij
de galmgaten meten de muren nog 1,25
M. De structuur van de toren is of
schoon zeer sierlijk, toch vrij eenvoudig.
Hij blijft van boven tot onder strikt
vierkant, maar door verdeling in vier
verdiepingen, door bovenwaartse ver
dunning van het geheel en inkrimping
van de hoek con treforten, is het eentonige
van de hoofdvorm geheel en al opgehe
ven.
Het effectvolle der zandstenen lijsten,
die het bakstenen gevaarte verlevendi
gen en versieren, trekken al dadelijk de
aandacht van de voorbijganger, zo ook
het smaakvolle der profileringen, die in
de twee eerste verdiepingen van boven
meer vlak, in de overige meer spitsbogig
toelopen. In de derde geleding verdub
belen zich de verticale profiellijnen en
nemen vlak onder en boven de galmga
ten bijna de vorm aan van een blind
arcade, terwijl de galmgaten zelf met
hun diepe schaduwrijke openingen, hun
met zandsteen bespikkelde omlijsting het
bovenwerk van de toren een rijk aanzien
geven.
De zuidzijde van de toren verdient
onze bijzondere beschouwing. Met trap
pentorentje, langs de rechter schraagpij-
ler aangebracht, vraagt het eerst onze
opmerkzaamheid. In 1907 is dit torentje
voorzien van deze octogene spits. De
oorspronkelijke sloeg er ongeveer een
eeuw vroeger bij een storm af. Eigen
aardig doet het in de muur van het to
rentje ingemetselde figuur aan ter hoog
te van de galmgaten; dit zandstenen fi
guur dat op een wagen duidt, bleef ons
tot op heden een raadsel. Is de gehele
toren overigens in zijn verdiepingen ge
lijkelijk versierd, de zuidzijde is wel rij
ker bewerkt, vooral de derde verdieping,
waarin we twee diepere vensternissen
opmerken met witte steen overvloediger
verfraaid en boven met uitstekende to
ten als met kantwerk afgezet.
Wanneer we de oude toren nog eens
in zijn geheel beschouwen, moet erkend
dat hij met ere een plaats mag innemen
bij de mooiste van Nederland, zoals
de dom van Utrecht, die van Zaltbom-
mel en de helaas verdwenen toren van
Oirschot. 1
Als bouwwerk onberispelijk is hij te
vens de drager van een rijke inwendi
ge schat. Binnen zijn dikke muren be
vat hij drie prachtige oude klokken, (de
vierde werd door de bezetter geroofd)
gegoten door respectievelijk Joannes en
Willem Hoerke 1460 en de andere door
de Gebr. Moer, die hier in de Klokken-
berg jarenlang hun gietplaats hadden en
klokken leverden aan Antwerpen, den
Bosch en Utrecht. De twee grootste klok
ken zijn een mensenlengte hoog.
Het geluid van deze klokken is schoon
en indrukwekkend en de samenklank is
kunstig berekend.
In de loop der eeuwen wed de toren
voor verschillende doeleinden gebruikt.
Kort na 1700 deed hij dienst als gevan
genis en geregeld vinden we dan ook in
de „creminèle rolle" aangetekend „gegij
zeld op de Thoorn". .In de zestiger ja
ren der 18e eeuw deed hij tevens dienst
als brandweerkazerne en was de opslag
plaats van ladders, haken, emmers enz.
enz.
In 1830 werd in onze toren de Rijks
telegraaf gevestigd. Aangezien de toren
toen aan de burgerlijke gemeente be
hoorde, besloot het toenmalig bestuur
der gemeente in zijn vergadering van 17
Juli 1839 zich tot de Directie der Rijks
Telegraaf te wenden om tegemoetko
ming in de kosten van reparatie. Het
leien dak had namelijk door de plaatsing
der telegraaf danig geleden zodat zelfs
belangrijke reparaties noodzakelijk wa
ren. Een raming der kosten noemt een
bedrag van ruim 639.Van den lan
de was in genoemd jaar slechts een som
ontvangen van 192.65. In 1841 werd
door de gemeente tot herstel van de to
ren overgegaan. De kosten werden uit de
gemeentekast betaald en bedroegen
533.23J/jj.
Terloops zij hierbij opgemerkt dat de
Seinmeester bij de in de toren gevestig
de telegraaf was, G. Bakker, op een
tractament van 1100.'s jaars, ter
wijl Cornelis Vermeer uit Loon hem bij
tijd en wijle adsisteerde waarvoor hij per
jaar een vergoeding ontving van 365.-.
Vermelding verdient ook het feit dat
Martinus van Leeuwen in de twintiger
jaren van die eeuw een brand, die in de
toren uitbrak bluste en door deze flinke
daad zowel toren als kerk voor vernie
tiging behoedde.
Voor deze kloeke daad ontving hij
van de regering een ridderorde en toen
hij in 1825 als lid van de Gilde St. Am-
brosius „Koning" schoot en gebruikelij-
kerwijs bij gelegenheid van dit feit, aan
de gilde een zilveren schild schonk,
meende hij deze daad in zilver gegra
veerd te moeten vastleggen, en zo vin
den we onder de reeds dikwijls om zijn
keurig onderhouden zilver bekroonde,
zilverschat van genoemd gilde een exem
plaar dat in de linkerbovenhoek een
„klimmende leeuw" vertoont, terwijl de
rechter bovenhoek de inscriptie draagt:
„Virtus Nobilitat" en verder
Martinus van Leeuwen.
Daar ik als trouwe held
mijn diensten heb gedaan
Voor Nederlandse Leeuw
alles heb uitgestaan,
Zoo is mijn hier het Lodt
Als Koning deelgevallen,
Daar ik den vogel schiet,
dat hij koomt neergevallen.
Aldus gebeurd te Loonopzand
den 11 'September 1825.
In 1902 werd door Burgemeester J.
van Besouw en de Raad der gemeente
de toren met klokken, die in November
1648, na de Vrede van Munster de ka
tholieken was ontnomen, aan de recht
matige eigenaars teruggegeven, plus
3000.— Grootboek, door Napoleon
eens aan de gemeente geschonken tot
onderhoud van de toren. Dit besluit
werd gecontrasigneerd door de Gede
puteerde 'Staten van Noord-Brabant.
Voor de prijs van 2.50 is geheel de
toren met klokken en kapitaal aan hen
opgegeven als verkoopprijs, en door het
rijk aanvaard.
Weliswaar stond vast dat het ge
bouw in zodanige staat verkeerde dat
het niet veel waarde meer had. In 1907
werd de toren grondig nagezien en her
steld.
Loonopzand.
