Vac a n tïe-bonnen
17 J
TERUG
H. SENGERS
PIET KLERKX presenteert t/m 29 Mei
I
I
SEMGERS
GULDEN CONTANT
Enige grepen uit Baardwijks
aloude geschiedenis.
unieke voorjaarskoopjes met
extra vacantie-bonnen
WANDDOEK
I Sporicolberis I
DANSINSTITUUT LEO CRIELAARS
Opent nieuwe Voorjaarscursussen
COGOS-DEURMAT
DE LAAGSTE PRIJZEN en BIJ IEDERE
AANKOOP VACANTIE-BONNEN
PLUCHE TAFELKLEED
15*5°
4
15
34-
4
TAFELZEIL
MATRASDAMAST
MOLTON DEKEN
WAALWIJK
CHAUFFEUR
NORTON 500 cc.
Heden ontvangen^
I
I
i
I
JOS VAN DE VEN
I
I
I
I
TO°|o 10°|o
10°|o
TILBURG
10°|c
11
DE ECHO VAJM HET ZUIDEN VAN VRIJDAG 14 MEI 1954
11
e De Baardwijkse overlaat
Het Oude-mannenhuis
TOLWEGEN bekostigen hun eigen onderhoud
op WOENSDAG, ZATERDAG en ZONDAG.
Personen buiien de onmiddellijke omgeving
van Den Bosch genieten reisreductie.
Inlichtingen dagelijks van 2 9 uur aan het Instituut.
EEN GULDEN CONTANT TERUG
1-15
Koop a vond-a ttra c tie
.fT GROTESTRAAT 299-305
gerev
153.70 142,90 139,50
Speciale aanbieding
SPORTCOLBERT
ONDERVINDT 'T
WINT 'T
Wollen Zwembroeken 2,98
Kinderbadpakken 98 ct
Kinderbadpakken extra mooie kwal.
maat 3-5-7 1,50
Lastex Kinderbadpakken 3,49
Vistrella Lastex Damesbadpakken 5 kl. 4,49
Satijn Lastex Damesbadpakken 5 kl, 5,98
Damesbadpakken moderne dessins 8,95
VOOR Fl. 10," CASSABONNEN
BRABANTS GOEDKOOPSTE TEXTIELZAAK
Om de lezer een betere indruk bij te
brengen van de inhoud van de op pa
gina 2 gepubliceerde brief, geef ik thans
een beknopte geschiedenis van het ont
staan en de eerste lotgevallen van de
Baardwijkse Overlaat, vervolgens zal ik
enige aandacht schenken aan het Oude
Mannenhuis en de Heerlijkheid Baard
wijk.
Om een duidelijk beeld te geven van
de oorzaken van het ontstaan en het
aanleggen van deze Overlaat haal ik een
passage uit het boek: „Geschiedkundige
Beschrijving der Overlaten in de pro
vincie Noord-Braband, door A. de Geus,
Breda, 1844" aan. Op pag 8 e.v. schrijft
de Geus „Deze overlaat is zijn aanzijn
waarschijnlijk het meest verschuldigd
aan het hoge opperwater hetwelk
Mahrt 1658 is waargenomen; door het
zelve hadden er doorbraken in de ach-
terdijken (Heidijk; Meerdijk; Hollandse
dijk), ten zuiden van de Langstraat
plaats (hoewel de Baardwijkse binnen-
polder ten zuiden van de le Zeine
moerassige heidegrond was de
chiefstukken spreken steeds van „veen
i.p.v. akkers waar ongetwijfeld ven
netjes in voorkwamen, ontstond in Maart
1658 pas de Hoefswiel of Hoefsven. Op
de „Caart Figuratief der Geformeerde
Inundatie van de Hoofd-Stad, Forten en
Situatie van 's Hertogenbosch. Door
Joh. Camp etc. Anno 1785" staat zeer
duidelijk de Hoefswiel aangegeven met
het jaartal 1658. Deze kaart bevindt zich
op het Bossche Gemeentearchief en is
zeer betrouwbaar)", en 't water stroom
de achter Sprang door de lage velden
„van 's Gravemoer naar het riviertje de
Donge en werd daardoor op het Belg-
sche veld ontlast; doch daar het terrein,
waarover het water alzoo afliep, even
als de Donge, ongeschikt was om tot
eene eenigszins vermogende afleiding te
dienen, en hoewel de afvoer van opper
water zeer zeker niet veel te beduiden
zal gehad hebben, is evenwel nog in dat
zelfde jaar door den landmeter J. BAS
TINGIUS, op aanzoek van de regering
der stad 's Hertogenbosch, een plan ont
worpen, strekkende om door middel
van een te graven kanaal en het gebruik
maken van de lage streken bij 's Gra
venmoer, het overtollige opperwater van
het Bossche veld op meergemelde Donge
af te voeren en daardoor op het Bergscbe
Veld te doen uitloopen".
Bastingius eerste plan kon geen gena
ae vinden bij de autoriteiten (Staten
van Holland; vanwege de Hollandse
dorpen Sprang, Capelle en 's Graven
moer), maar men bleef toch zinnen op
een plan om de omgeving van den Bosch
van het bovenwater te ontlasten.
Niet alleen den Bosch, maar ook de
toendertijd machtige Hollandse stad Gor-
kum was zeer gesteld op een goede wa
terafvoer, te meer omdat de stad Gor-
kum een doorbraak van de dijken van
de Alblasserwaard vreesde en heus niet
gesteld was op het eventuele bovenwa
ter van de Beerse Maas. De stad Gor-
kum stelde voor om een overlaat tussen
Baardwijk en Drunen aan te leggen. In
1766 begon men met de slechting van de
Meerdijk en Zeedijk (winterdijk) tussen
Baardwijk en Drunen. Een stortebed
werd nog niet gemaakt, gezien de bo
dem aanvankelijk hecht genoeg was om
het ontstaan van kolken en wielen te
gen te gaan. Eerst in het jaar 1784 ont
stonden er kolken en wieltjes. In de
maand Februari van het jaar 1795, werd,
op bevel van hoger hand, een in 1794
in de bedding van de Overlaat aange
legde militaire inundatiedijk, op ondes
kundige wijze, doorgestoken. Dit had tot
gevolg, dat er een geweldig groot grond-
gat, de zgn. „bermwiel" ontstond en het
uit dat grondgat gespoelde zand „over-
stortte even buiten de benedenmond
van de Overlaat zeer vruchtbare wei
degronden. Op de topografische kaarten
heet dit land het „overstorte land", maar
in de volksmond spreekt men steeds van
het „zandland".
Na de ramp van 1795 werd er meer
noordwaarts eeen nieuw overlaatsbed
aangelegd en wel een stortebad van rijs
hout. Telkenjare moest dit stortebed ge
repareerd worden. Vervolgens moest
medio April een zomerkade gelegd wor
den en medio November moest die kade
weer geruimd zijn. Dit zullen de werk
zaamheden geweest zijn die de arbei
ders verpauperde boeren te ver
richten hadden.
Laten we nu onze aandacht eens gaan
richten op het Oude Mannenhuis, van
zelf komen we dan bij de Heerlijkheid
Baardwijk terecht.
Het Oude Mannenhuis een nu nog
bestaande stichting, die momenteel in het
Sint Antoniusgesticht te Baardwijk nog
jaarlijks een oude man doet verplegen -
was een pieuse (liefdadige) fundatie en
gesticht door de Besoijenaar Arnoldus
Wouterse, in leven advocaat bij het Hof
van Luik, in het jaar 1477. Het Man
huis stond iets ten Noorden van de Loint
in de tuin van het tegenwoordige Lief
desgesticht. Het Liefdes- of Sint Anto
niusgesticht werd in het jaar 1888 ge
bouwd. Zonder enige schadevergoeding
waren de Heren dus ook de Heer
van Baardwijk van hun heerlijkheid,
dit is het recht om overheidsgezag uit te
oefenen of te laten uitoefenen (dit bracht
nog al wat geld op) in het jaar 1793
vervallen verklaard. De Heer van
Baardwijk bleef nog eigenaar van een
aantal onroerende goederen (o.a. Val
kenfort) en bestuurder (collator) van
het Oude Mannenhuis. Al was de „op
doeking van de Heerlijkheden toe te
juichen, een onbillijkheid was en bleef
het om de Heren, dus ook de Heer van
Baardwijk, niet schadeloos te stellen. In
dit licht bezien had de Heer van Baard
wijk niet veel animo om het Oude Man
nenhuis als een liefdadige instelling te
laten voortbestaan. Beschouwde men in
de middeleeuwen de H. Geest of 'n
Heilige, bijvoorbeeld de H. Maagd, als
eigenaar van de stichting en beschouwt
men volgens de moderne rechtsopvattin
gen de stichting zelf als de eigenaar
van de stichtingsgoederen of wel de
stichtingsgoederen als eigenaarloos ob
ject, in de tijden na de Hervorming be-
schuowden de bestuurders van de stich
tingen zich als eigenaar en op dien grond
zagen zij er niet veel kwaads in om
met de stichtingsgoederen om te sprin
gen, zoals zij zelf verkozen.
Krachtens art. 24 van de Burgerlijke
Staatkundige Grondregels van de Staats
inrichting van 1798 had de Heer van
Baardwijk ook het recht van de wind
verloren, Dit recht hield de bevoegd
heid in om te verhinderen, dat er koren
molens werden opgericht, zonder toe
stemming van de gerechtigde tot de
wind. De Heer verloor nu dit nogal luc-
fatief monopolie; alle Baardwijkse boe
ren moesten immers op zijn molen hun
granen laten malen en bovendien ver
pachtte de Heer de molen voor een goe
de pachtprijs aan "de mulder. Na 1798
zal de mulder niet veel lust gehad heb
ben om de molen te blijven pachten, ge
zien Hem de garantie notnomen was, dat
alle Baardwijkse boeren hun koren op
de, door hem gepachte, molen moesten
laten malen. In het jaar 1806 kocht de
mulder Hendrik van der Krabben
eertijds pachter de molen van de
Heer. In het jaar 1751 zien we al een
Hendrik van der Crabbe, vermoedelijk
de grootvader van de zojuist genoemde,
al smulder op de Baardwijkse molen.
Een neef van van der Crabbe, Cornelis
Couwenbergh was toendertijd molenaars
knecht. Van een broer vSn die Couwen
bergh stamden de laatste Besoijense mul
der Victor een echte muldersnaam
en diens zoon Godefridus, ambtenaar ter
Gemeentesecretarie te Waalwijk af. De
Baardwijkse mulder genoot als maal
loon een zestiende deel van het graan
dat op de molen kwam. En het was toen
nog geen gebruik, dat de mulder het meel
bij de boeren aan huis bezorgde.
H. B. M. ESSINK, jur. drs.
Kansas City, 7 Mei. Het wegennet in de Verenigde Staten ondergaat
'een verandering die, evenals 30 jaar geleden, van opvallende invloed op
het Amerikaanse leven kan zijn.
In de twintiger jaren stelden de wegenbouwers zich tot taak een netwerk
van verharde verkeerswegen aan te leggen dwars over een continent dat
in ijltempo de paarden door paardekrachten zag vervangen. Thans is het
zonder meer duidelijk dat de automobiel, meer dan iets anders, haar stem
pel heeft gedrukt op het hedend aagse openbare leven in Amerika.
Het wegenprobleem is thans echter veel minder ingewikkeld dan vroe
ger: het komt er thans slechts op aan snel-verkeerswegen aan te leggen
om te voorkomen dat het doorgaand verkeer opstoppingen veroorzaakt,
in steden en dorpen. Het vraagstuk wordt echter in vele delen v'an de
Verenigde Staten krachtdadig aangepakt.
19
Overal worden verkeerswegen aange
legd en men onderscheidt daarbij twee
soorten van wegen: de verkeersweg met
meervoudige rijbaan en de tolweg,
waarop met zestigmijls snelheid (96 ki
lometer) gereden mag worden.
Snelwegen met vier banen zijn min of
meer gewoon geworden. Zelfs hier in
het agrarische Midden-Westen is het
verkeer dusdanig toegenomen dat de
oude tweebaansweg niet. meer voldeed.
In de staat Kansas is het verkeer bij
voorbeeld in de laatste drie jaar met 24
procent toegenomen. De grootste toe
name valt natuurlijk te constateren op
de wegen die de grote steden met elka'ai
verbinden.
Vrijwel hetzelfde geldt voor de an
dere staten. Bij gevolg heeft zich op het
gebied van de snelwegen met meer ba
nen sinds de vooroorlogse jaren een ver
andering voltrokken. De banen voor het
verkeer in tegengestelde richting zijn
vaak gescheiden door een brede gras
tussenstrook met heesters en bomen be
plant. Waar zijwegen de hoofdweg krui
sen worden hoe langer hoe meer tunnel:
of viaducten gebouwd.
Zulke wegen worden thans in een on
gekend snel tempo aangelegd. Het Bu
reau voor de Openbare Wegen in Was
hington, waaronder de aanleg van de
federale verkeerswegen ressorteert, houdt
zich in hoofdzaak bezig met de aanleg
van hoofdverkeerswegen tussen de sta
ten, waarbij de steden vermeden worden
Afgezien van het feit dat de staten et
steden ook belangrijke bedragen beste
den aan de verbetering van het wegen
net heeft alleen het Bureau in Washing
ton verleden jaar ongeveer 300 millio n!
dollar uitgegeven voor de aanleg van in
totaal ruim" 1.200 kilometer snelverkeers-
wegen. Dit jaar is door het Congres ter
verbetering van de wegen tussen de
staten en steden een bedrag van 100 n;il-
lioen dollar toegewezen.
Zelfs de moderne meerbaans-verkeers
wegen volgen echter vaak het oude tra
ject en ondervinden daarbij hinder var
scherpe bochten en zeer druk plaatselijk
verkeer; vandaar de neiging om zich
meer en meer toe te leggen op de bouw
van „zestigmijlswegen".
Kenmerkend voor dit laatste soort we
gen is dat tol wordt geheven onge
veer tussen de een en twee cent per mijl
voor het gebruik van de speciadl aan
gelegde snelverkeersweg en van bet op
die wijze ingezamelde geld wordt de aan
leg en het onderhoud van de weg bekos
tigd.
Verkeersdeskundigen en ingenieurs
waren eens gekant tegen deze tohyegen.
Zij vroegen zich af wie voor het gebruik
van een bijzondere weg betalen zou,
wanneer de automobilist ongeveer 6,4
millioen kilometer weg gratis ter beschik
king staat. Thans achten velen dé tol
weg de oplossing van het verkeèrswe-
genprobleem.
Er bestaan gegronde redenen voor de
ze opvatting van deskundigen: de be
staande tolwegen blijken een bijzonder
succes te zijn en het verkeer is zo toe
genomen dat zelfs hier in het van goede
wegen voorziene Midden-Westen de fi
nanciering van de tolwegen geen pro
bleem oplevert. Zo zijn de tolwegen,
waarvan het beperkte aantal toegangs-
en uitgangspunten kenmerkend is, het
antwoord geworden op de vraag waar
voor de bouwer van de moderne wegen
zich geplaatst ziet alsmede op de vraag
hoe de astronomische bedragen bijeen te
brengen, die nodig zijn voor het verkeer
op lange afstand zonder dat daarbij een
onbillijke last wordt gelegd op de plaat
selijke belastingbetaler.
In negen staten kan men thans reeds
belangrijke tolwegen aantreffen, terwijl
in tien staten de aanleg van dergelijke
wegen ter hand is genomen. In een aan
tal andere staten worden voor een waar
de van 1.600 millioen dollar obligaties
uitgegeven ten behoeve van de wegen-
aanelg.
Tot niet geringe verrassing wordt
door het plaatselijk personen en door het
vrachtvervoer een zó intensief gebruik
gemaakt van deze tolwegen dat alle oor
spronkelijke ramingen verre overtroffen
zijn, waardoor de aanlegkosten sneller
afbetaald kunnen worden dan verwacht
werd.
De steden die in de nabijheid van de
ze wegen_ zijn gelegen en die aanvanke
lijk bang waren dat zij het toeristenver
keer zouden gaan missen, constateren tot
hun genoegen dat de parkeerproblemen
en de verkeersopstoppingen tot het ver
leden behoren en toch de plaatselijke
winkels goede zaken doen. Daarom heb
ben de tolwegen nu nog maar weinig te
genstanders, want het ziet er naar uit
dat zij meer problemen tot oplossing heb
ben gebracht dan aan hen gesteld wer
den.
Stationsweg 17 DEN BOSCH Tel. K 4100/6490
VOORJAARSKOOPJE
STERKE
in frisse kleuren. On
geëvenaarde kwaliteit
Extra grote maat
j.65
EXTRA
25 Vacantie-bonnen
„gegarandeerd 't beste"
Gordijndamast
moderne pasteltinten
120 cm. breed
p. meter nü 0.98
Handweefstof
moderne streepdessins
per meter
èn vacantie-bonnen
In de vacantie met het hele gezin een paar dagen gezellig
uit, van het geld dat U bespaart door te profiteren van onze
Tussen 5 en 10 Juli betalen wij voor iedere 25 punten
.98
Traploper met Perzisch pa
troon, bouclé-kwaliteit, dus
onverslijtbaar
p. meter 4.85
Voor 25 Vacantlebonnen een gulden contant terug
VOORJAARSKOOPJE
2
zware kwaliteit met
fraaie Perzische des
sins
en dan nog
25 Vacantie-bonnen
EXTRA
VOORJAARSKOOPJE
origineel oud-Holland
se dessins
slechts fj.95
EXTRA
20 Vacantie-bonnen
bij inlevering van deze
Traploper, aan 2 kanten te ge
bruiken en oerdegelijk
p. meter j .95
„5 vacantie-bonnen extra"
Cocosloper, 70 cm. breed, de
nieuwste patronen
Cocostapljt, 100 cm. breed,
geen betere dan ster-cocos
p. meter A .25
Onze
sterk
p. meter 0.98 dessins
bekende reclame-cocos
en niet duur
p. meter 3es
Pluche slaapkamerkleed
aparte tinten in Marokkaanse
grote maat 7-95
Zware slikmat 100% cocos
exceptioneel goedkoop -j .98
Kelim tafelkleed
140 x 170
50
Wollen pluche tafelkleed
Gobeliil-gordijnstof
58
p. meter
95
VOORJAARSKOOPJE
5
met linnen rug
per meter 3.95
en dan nog
5 Vacantie-bonnen
Plastic in diverse kleuren, ge
schikt voor ieder doel
p. meter
VOORJAARSKOOPJE
4
PRIMA
in groen, zalm en bleu
met bloemdessins
140 cm. breed
per meter A.35
BOVENDIEN
10 Vacantie-bonnen
„geschikt voor het
zwaarste gebruik"
Velours- en pean
overgordijnen
de peche-
Superieure kwaliteiten. Voor
het meest luxueuse vertrek.
Iedere koper op Vrijdagavond ontvangt een
VOORJAARSKOOPJE
6
hoogfijne witte kwali
teit, grote maat ^'95
EXTRA
10 Vacantie-bonnen
AANTREKKELIJK CADEAU!
..rêfj- V»KUItaiKAAI li
GROTESTRAAT 22
GEVRAAGD
genegen alia voorkomend» werk
zaamheden te verrichten
ANT. APPELS
Transport Brandstoffen
Grotestraat 227 Waalwijk
TE KOOPi
Pater v. d. Elzenstr. 36 A
WAALWIJK.
een nieuwe collectie
voor slechts 29.95
Grotestraat 178 Waalwijk.
HET HUIS VOOR
GOEDE KLEDING.
Elke Vrijdag tot 9 uur
1
HEUVELSTRAAT 97
PROF. LORENTZSTRAAT 14
TEL. 23453
TEL. 25257