Vac a n tïe-bonnen 17 J TERUG H. SENGERS PIET KLERKX presenteert t/m 29 Mei I I SEMGERS GULDEN CONTANT Enige grepen uit Baardwijks aloude geschiedenis. unieke voorjaarskoopjes met extra vacantie-bonnen WANDDOEK I Sporicolberis I DANSINSTITUUT LEO CRIELAARS Opent nieuwe Voorjaarscursussen COGOS-DEURMAT DE LAAGSTE PRIJZEN en BIJ IEDERE AANKOOP VACANTIE-BONNEN PLUCHE TAFELKLEED 15*5° 4 15 34- 4 TAFELZEIL MATRASDAMAST MOLTON DEKEN WAALWIJK CHAUFFEUR NORTON 500 cc. Heden ontvangen^ I I i I JOS VAN DE VEN I I I I TO°|o 10°|o 10°|o TILBURG 10°|c 11 DE ECHO VAJM HET ZUIDEN VAN VRIJDAG 14 MEI 1954 11 e De Baardwijkse overlaat Het Oude-mannenhuis TOLWEGEN bekostigen hun eigen onderhoud op WOENSDAG, ZATERDAG en ZONDAG. Personen buiien de onmiddellijke omgeving van Den Bosch genieten reisreductie. Inlichtingen dagelijks van 2 9 uur aan het Instituut. EEN GULDEN CONTANT TERUG 1-15 Koop a vond-a ttra c tie .fT GROTESTRAAT 299-305 gerev 153.70 142,90 139,50 Speciale aanbieding SPORTCOLBERT ONDERVINDT 'T WINT 'T Wollen Zwembroeken 2,98 Kinderbadpakken 98 ct Kinderbadpakken extra mooie kwal. maat 3-5-7 1,50 Lastex Kinderbadpakken 3,49 Vistrella Lastex Damesbadpakken 5 kl. 4,49 Satijn Lastex Damesbadpakken 5 kl, 5,98 Damesbadpakken moderne dessins 8,95 VOOR Fl. 10," CASSABONNEN BRABANTS GOEDKOOPSTE TEXTIELZAAK Om de lezer een betere indruk bij te brengen van de inhoud van de op pa gina 2 gepubliceerde brief, geef ik thans een beknopte geschiedenis van het ont staan en de eerste lotgevallen van de Baardwijkse Overlaat, vervolgens zal ik enige aandacht schenken aan het Oude Mannenhuis en de Heerlijkheid Baard wijk. Om een duidelijk beeld te geven van de oorzaken van het ontstaan en het aanleggen van deze Overlaat haal ik een passage uit het boek: „Geschiedkundige Beschrijving der Overlaten in de pro vincie Noord-Braband, door A. de Geus, Breda, 1844" aan. Op pag 8 e.v. schrijft de Geus „Deze overlaat is zijn aanzijn waarschijnlijk het meest verschuldigd aan het hoge opperwater hetwelk Mahrt 1658 is waargenomen; door het zelve hadden er doorbraken in de ach- terdijken (Heidijk; Meerdijk; Hollandse dijk), ten zuiden van de Langstraat plaats (hoewel de Baardwijkse binnen- polder ten zuiden van de le Zeine moerassige heidegrond was de chiefstukken spreken steeds van „veen i.p.v. akkers waar ongetwijfeld ven netjes in voorkwamen, ontstond in Maart 1658 pas de Hoefswiel of Hoefsven. Op de „Caart Figuratief der Geformeerde Inundatie van de Hoofd-Stad, Forten en Situatie van 's Hertogenbosch. Door Joh. Camp etc. Anno 1785" staat zeer duidelijk de Hoefswiel aangegeven met het jaartal 1658. Deze kaart bevindt zich op het Bossche Gemeentearchief en is zeer betrouwbaar)", en 't water stroom de achter Sprang door de lage velden „van 's Gravemoer naar het riviertje de Donge en werd daardoor op het Belg- sche veld ontlast; doch daar het terrein, waarover het water alzoo afliep, even als de Donge, ongeschikt was om tot eene eenigszins vermogende afleiding te dienen, en hoewel de afvoer van opper water zeer zeker niet veel te beduiden zal gehad hebben, is evenwel nog in dat zelfde jaar door den landmeter J. BAS TINGIUS, op aanzoek van de regering der stad 's Hertogenbosch, een plan ont worpen, strekkende om door middel van een te graven kanaal en het gebruik maken van de lage streken bij 's Gra venmoer, het overtollige opperwater van het Bossche veld op meergemelde Donge af te voeren en daardoor op het Bergscbe Veld te doen uitloopen". Bastingius eerste plan kon geen gena ae vinden bij de autoriteiten (Staten van Holland; vanwege de Hollandse dorpen Sprang, Capelle en 's Graven moer), maar men bleef toch zinnen op een plan om de omgeving van den Bosch van het bovenwater te ontlasten. Niet alleen den Bosch, maar ook de toendertijd machtige Hollandse stad Gor- kum was zeer gesteld op een goede wa terafvoer, te meer omdat de stad Gor- kum een doorbraak van de dijken van de Alblasserwaard vreesde en heus niet gesteld was op het eventuele bovenwa ter van de Beerse Maas. De stad Gor- kum stelde voor om een overlaat tussen Baardwijk en Drunen aan te leggen. In 1766 begon men met de slechting van de Meerdijk en Zeedijk (winterdijk) tussen Baardwijk en Drunen. Een stortebed werd nog niet gemaakt, gezien de bo dem aanvankelijk hecht genoeg was om het ontstaan van kolken en wielen te gen te gaan. Eerst in het jaar 1784 ont stonden er kolken en wieltjes. In de maand Februari van het jaar 1795, werd, op bevel van hoger hand, een in 1794 in de bedding van de Overlaat aange legde militaire inundatiedijk, op ondes kundige wijze, doorgestoken. Dit had tot gevolg, dat er een geweldig groot grond- gat, de zgn. „bermwiel" ontstond en het uit dat grondgat gespoelde zand „over- stortte even buiten de benedenmond van de Overlaat zeer vruchtbare wei degronden. Op de topografische kaarten heet dit land het „overstorte land", maar in de volksmond spreekt men steeds van het „zandland". Na de ramp van 1795 werd er meer noordwaarts eeen nieuw overlaatsbed aangelegd en wel een stortebad van rijs hout. Telkenjare moest dit stortebed ge repareerd worden. Vervolgens moest medio April een zomerkade gelegd wor den en medio November moest die kade weer geruimd zijn. Dit zullen de werk zaamheden geweest zijn die de arbei ders verpauperde boeren te ver richten hadden. Laten we nu onze aandacht eens gaan richten op het Oude Mannenhuis, van zelf komen we dan bij de Heerlijkheid Baardwijk terecht. Het Oude Mannenhuis een nu nog bestaande stichting, die momenteel in het Sint Antoniusgesticht te Baardwijk nog jaarlijks een oude man doet verplegen - was een pieuse (liefdadige) fundatie en gesticht door de Besoijenaar Arnoldus Wouterse, in leven advocaat bij het Hof van Luik, in het jaar 1477. Het Man huis stond iets ten Noorden van de Loint in de tuin van het tegenwoordige Lief desgesticht. Het Liefdes- of Sint Anto niusgesticht werd in het jaar 1888 ge bouwd. Zonder enige schadevergoeding waren de Heren dus ook de Heer van Baardwijk van hun heerlijkheid, dit is het recht om overheidsgezag uit te oefenen of te laten uitoefenen (dit bracht nog al wat geld op) in het jaar 1793 vervallen verklaard. De Heer van Baardwijk bleef nog eigenaar van een aantal onroerende goederen (o.a. Val kenfort) en bestuurder (collator) van het Oude Mannenhuis. Al was de „op doeking van de Heerlijkheden toe te juichen, een onbillijkheid was en bleef het om de Heren, dus ook de Heer van Baardwijk, niet schadeloos te stellen. In dit licht bezien had de Heer van Baard wijk niet veel animo om het Oude Man nenhuis als een liefdadige instelling te laten voortbestaan. Beschouwde men in de middeleeuwen de H. Geest of 'n Heilige, bijvoorbeeld de H. Maagd, als eigenaar van de stichting en beschouwt men volgens de moderne rechtsopvattin gen de stichting zelf als de eigenaar van de stichtingsgoederen of wel de stichtingsgoederen als eigenaarloos ob ject, in de tijden na de Hervorming be- schuowden de bestuurders van de stich tingen zich als eigenaar en op dien grond zagen zij er niet veel kwaads in om met de stichtingsgoederen om te sprin gen, zoals zij zelf verkozen. Krachtens art. 24 van de Burgerlijke Staatkundige Grondregels van de Staats inrichting van 1798 had de Heer van Baardwijk ook het recht van de wind verloren, Dit recht hield de bevoegd heid in om te verhinderen, dat er koren molens werden opgericht, zonder toe stemming van de gerechtigde tot de wind. De Heer verloor nu dit nogal luc- fatief monopolie; alle Baardwijkse boe ren moesten immers op zijn molen hun granen laten malen en bovendien ver pachtte de Heer de molen voor een goe de pachtprijs aan "de mulder. Na 1798 zal de mulder niet veel lust gehad heb ben om de molen te blijven pachten, ge zien Hem de garantie notnomen was, dat alle Baardwijkse boeren hun koren op de, door hem gepachte, molen moesten laten malen. In het jaar 1806 kocht de mulder Hendrik van der Krabben eertijds pachter de molen van de Heer. In het jaar 1751 zien we al een Hendrik van der Crabbe, vermoedelijk de grootvader van de zojuist genoemde, al smulder op de Baardwijkse molen. Een neef van van der Crabbe, Cornelis Couwenbergh was toendertijd molenaars knecht. Van een broer vSn die Couwen bergh stamden de laatste Besoijense mul der Victor een echte muldersnaam en diens zoon Godefridus, ambtenaar ter Gemeentesecretarie te Waalwijk af. De Baardwijkse mulder genoot als maal loon een zestiende deel van het graan dat op de molen kwam. En het was toen nog geen gebruik, dat de mulder het meel bij de boeren aan huis bezorgde. H. B. M. ESSINK, jur. drs. Kansas City, 7 Mei. Het wegennet in de Verenigde Staten ondergaat 'een verandering die, evenals 30 jaar geleden, van opvallende invloed op het Amerikaanse leven kan zijn. In de twintiger jaren stelden de wegenbouwers zich tot taak een netwerk van verharde verkeerswegen aan te leggen dwars over een continent dat in ijltempo de paarden door paardekrachten zag vervangen. Thans is het zonder meer duidelijk dat de automobiel, meer dan iets anders, haar stem pel heeft gedrukt op het hedend aagse openbare leven in Amerika. Het wegenprobleem is thans echter veel minder ingewikkeld dan vroe ger: het komt er thans slechts op aan snel-verkeerswegen aan te leggen om te voorkomen dat het doorgaand verkeer opstoppingen veroorzaakt, in steden en dorpen. Het vraagstuk wordt echter in vele delen v'an de Verenigde Staten krachtdadig aangepakt. 19 Overal worden verkeerswegen aange legd en men onderscheidt daarbij twee soorten van wegen: de verkeersweg met meervoudige rijbaan en de tolweg, waarop met zestigmijls snelheid (96 ki lometer) gereden mag worden. Snelwegen met vier banen zijn min of meer gewoon geworden. Zelfs hier in het agrarische Midden-Westen is het verkeer dusdanig toegenomen dat de oude tweebaansweg niet. meer voldeed. In de staat Kansas is het verkeer bij voorbeeld in de laatste drie jaar met 24 procent toegenomen. De grootste toe name valt natuurlijk te constateren op de wegen die de grote steden met elka'ai verbinden. Vrijwel hetzelfde geldt voor de an dere staten. Bij gevolg heeft zich op het gebied van de snelwegen met meer ba nen sinds de vooroorlogse jaren een ver andering voltrokken. De banen voor het verkeer in tegengestelde richting zijn vaak gescheiden door een brede gras tussenstrook met heesters en bomen be plant. Waar zijwegen de hoofdweg krui sen worden hoe langer hoe meer tunnel: of viaducten gebouwd. Zulke wegen worden thans in een on gekend snel tempo aangelegd. Het Bu reau voor de Openbare Wegen in Was hington, waaronder de aanleg van de federale verkeerswegen ressorteert, houdt zich in hoofdzaak bezig met de aanleg van hoofdverkeerswegen tussen de sta ten, waarbij de steden vermeden worden Afgezien van het feit dat de staten et steden ook belangrijke bedragen beste den aan de verbetering van het wegen net heeft alleen het Bureau in Washing ton verleden jaar ongeveer 300 millio n! dollar uitgegeven voor de aanleg van in totaal ruim" 1.200 kilometer snelverkeers- wegen. Dit jaar is door het Congres ter verbetering van de wegen tussen de staten en steden een bedrag van 100 n;il- lioen dollar toegewezen. Zelfs de moderne meerbaans-verkeers wegen volgen echter vaak het oude tra ject en ondervinden daarbij hinder var scherpe bochten en zeer druk plaatselijk verkeer; vandaar de neiging om zich meer en meer toe te leggen op de bouw van „zestigmijlswegen". Kenmerkend voor dit laatste soort we gen is dat tol wordt geheven onge veer tussen de een en twee cent per mijl voor het gebruik van de speciadl aan gelegde snelverkeersweg en van bet op die wijze ingezamelde geld wordt de aan leg en het onderhoud van de weg bekos tigd. Verkeersdeskundigen en ingenieurs waren eens gekant tegen deze tohyegen. Zij vroegen zich af wie voor het gebruik van een bijzondere weg betalen zou, wanneer de automobilist ongeveer 6,4 millioen kilometer weg gratis ter beschik king staat. Thans achten velen dé tol weg de oplossing van het verkeèrswe- genprobleem. Er bestaan gegronde redenen voor de ze opvatting van deskundigen: de be staande tolwegen blijken een bijzonder succes te zijn en het verkeer is zo toe genomen dat zelfs hier in het van goede wegen voorziene Midden-Westen de fi nanciering van de tolwegen geen pro bleem oplevert. Zo zijn de tolwegen, waarvan het beperkte aantal toegangs- en uitgangspunten kenmerkend is, het antwoord geworden op de vraag waar voor de bouwer van de moderne wegen zich geplaatst ziet alsmede op de vraag hoe de astronomische bedragen bijeen te brengen, die nodig zijn voor het verkeer op lange afstand zonder dat daarbij een onbillijke last wordt gelegd op de plaat selijke belastingbetaler. In negen staten kan men thans reeds belangrijke tolwegen aantreffen, terwijl in tien staten de aanleg van dergelijke wegen ter hand is genomen. In een aan tal andere staten worden voor een waar de van 1.600 millioen dollar obligaties uitgegeven ten behoeve van de wegen- aanelg. Tot niet geringe verrassing wordt door het plaatselijk personen en door het vrachtvervoer een zó intensief gebruik gemaakt van deze tolwegen dat alle oor spronkelijke ramingen verre overtroffen zijn, waardoor de aanlegkosten sneller afbetaald kunnen worden dan verwacht werd. De steden die in de nabijheid van de ze wegen_ zijn gelegen en die aanvanke lijk bang waren dat zij het toeristenver keer zouden gaan missen, constateren tot hun genoegen dat de parkeerproblemen en de verkeersopstoppingen tot het ver leden behoren en toch de plaatselijke winkels goede zaken doen. Daarom heb ben de tolwegen nu nog maar weinig te genstanders, want het ziet er naar uit dat zij meer problemen tot oplossing heb ben gebracht dan aan hen gesteld wer den. Stationsweg 17 DEN BOSCH Tel. K 4100/6490 VOORJAARSKOOPJE STERKE in frisse kleuren. On geëvenaarde kwaliteit Extra grote maat j.65 EXTRA 25 Vacantie-bonnen „gegarandeerd 't beste" Gordijndamast moderne pasteltinten 120 cm. breed p. meter nü 0.98 Handweefstof moderne streepdessins per meter èn vacantie-bonnen In de vacantie met het hele gezin een paar dagen gezellig uit, van het geld dat U bespaart door te profiteren van onze Tussen 5 en 10 Juli betalen wij voor iedere 25 punten .98 Traploper met Perzisch pa troon, bouclé-kwaliteit, dus onverslijtbaar p. meter 4.85 Voor 25 Vacantlebonnen een gulden contant terug VOORJAARSKOOPJE 2 zware kwaliteit met fraaie Perzische des sins en dan nog 25 Vacantie-bonnen EXTRA VOORJAARSKOOPJE origineel oud-Holland se dessins slechts fj.95 EXTRA 20 Vacantie-bonnen bij inlevering van deze Traploper, aan 2 kanten te ge bruiken en oerdegelijk p. meter j .95 „5 vacantie-bonnen extra" Cocosloper, 70 cm. breed, de nieuwste patronen Cocostapljt, 100 cm. breed, geen betere dan ster-cocos p. meter A .25 Onze sterk p. meter 0.98 dessins bekende reclame-cocos en niet duur p. meter 3es Pluche slaapkamerkleed aparte tinten in Marokkaanse grote maat 7-95 Zware slikmat 100% cocos exceptioneel goedkoop -j .98 Kelim tafelkleed 140 x 170 50 Wollen pluche tafelkleed Gobeliil-gordijnstof 58 p. meter 95 VOORJAARSKOOPJE 5 met linnen rug per meter 3.95 en dan nog 5 Vacantie-bonnen Plastic in diverse kleuren, ge schikt voor ieder doel p. meter VOORJAARSKOOPJE 4 PRIMA in groen, zalm en bleu met bloemdessins 140 cm. breed per meter A.35 BOVENDIEN 10 Vacantie-bonnen „geschikt voor het zwaarste gebruik" Velours- en pean overgordijnen de peche- Superieure kwaliteiten. Voor het meest luxueuse vertrek. Iedere koper op Vrijdagavond ontvangt een VOORJAARSKOOPJE 6 hoogfijne witte kwali teit, grote maat ^'95 EXTRA 10 Vacantie-bonnen AANTREKKELIJK CADEAU! ..rêfj- V»KUItaiKAAI li GROTESTRAAT 22 GEVRAAGD genegen alia voorkomend» werk zaamheden te verrichten ANT. APPELS Transport Brandstoffen Grotestraat 227 Waalwijk TE KOOPi Pater v. d. Elzenstr. 36 A WAALWIJK. een nieuwe collectie voor slechts 29.95 Grotestraat 178 Waalwijk. HET HUIS VOOR GOEDE KLEDING. Elke Vrijdag tot 9 uur 1 HEUVELSTRAAT 97 PROF. LORENTZSTRAAT 14 TEL. 23453 TEL. 25257

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1954 | | pagina 11