WAAR MEN HET GEWICHT BIJ TONNEN WEEGT
7
IS
Waalwijkse en Langstraatse Courant
A
jMHJj
81e JAARGANG No. 61
Abonnement:
22 cent per week
per kwartaal 2.8#
f 3.10 franco p.p.
Advertentieprijs:
10 cent per mm
Contract-advertenties:
Bpeciaal tarief
Bureaux GROTESTRAAT 205. WAALWIJK - TEL. 2621 - KAATSHEUVEL - TEL. 2002 Dr. van BEURDENSTRAAT 8 OPGERICHT 1878 - TELEGR.-ADRES: „ECHO"
Een blik in het enorme Lips-bedrijf kleinere marinevaartuigen, zeesieep-
boten en vissersboten, door schepen
moeten kunnen opbrengen.
Scheepsschroevenfabriek ontwikkelde zich tot gigantisch metaalbedrijf voeGngen\tef^
Toegerust en voorbereid voor „slag" op Euromarkt hogere
I
Aan een ogenschijnlijk vreemde beslissing heeft de gemeente
Drunen haar grootste industrie te danken.
Toen de heer Max Lips tegen het einde van de dertiger jaren be
sloot tot de bouw van een scheepsschroevenfabriek, had hij ten
aanzien van de plaats van vestiging de keus tussen Papendrecht
en Drunen. Koos hij Papendrecht, dan zou 50 -55 van het
stichtingskapitaal in de „grond" verdwijnen, waartegenover ech
ter stond, dat er praktisch geen transportkosten zouden zijn.
Werd Drunen als plaats van vestiging gekozen, dan zou slechts
een kwart van het stichtingskapitaal de grond in gaan, maar daar
naast zou rekening gehouden moeten worden met aanzienlijke las
ten aan transportkosten.
Om de top van de investering niet te zwaar te belasten, koos de
heer Lips Drunen, en hoe juist deze keuze geweest is, bleek later,
toen het nadeel van de transportkosten kwam te vervallen, door
dat het vervoer in eigen hand genomen werd.
Zo kreeg Drunen de N.V. Lips Scheepsschroevenfabriek, die in
1939 met 25 man personeel startte en thans is uitgegroeid tot 950
personeelsleden. En wat misschien meer zegt in haar bijna 20-
jarig bestaan heeft de N.V. Lips zich gerangschikt onder de vier
grootste scheepsschroevenfabrieken van Europa.
VRIJDAG 1 AUGUSTUS 1958
Uitgever:
Waalwijkse Stoomdrukkerij
Antoon Tielen
Hoofdredacteur:
JAN TIELEN
Dit blad verschijnt 2 x per week
SLECHTE VOORTEKENEN.
Het waren anders maar slechte
voortekenen waaronder de n.v. Lips
in 1939 met een kleine hal en een
kantoortje van start ging. De euro-
pese spanningen steegen met de dag
naar een catastrofaal kookpunt en op
dezelfde dag dat Lips ging draaien,
viel ook de oorlogsverklaring tus
sen Engeland en Duitsland. Daar
mee waren natuurlijk alle Lips-plan-
nen voorlopig van de baan. Wel slaag
de men er tijdens de oorlogsjaren in
het personeel aan het werk te houden
en zelfs nog de bouw van twee hallen
clandestien te realiseren, maar van
enig werk van betekenis kon toch
geen sprake zijn.
De oorlog was echter nog maar net
van warm tot „koud" overgegaan,
toen er bij Lips al een belangrijke
beslising kon worden genomen.
SNELLE UITBOUW.
Deze beslissing gold de fabricage
van scheepsschroeven. De oude hal
werd in 1946 namelijk bestemd voor
de vervaardiging van kleinere schroe
ven (tot en met een diameter van 2
m), terwijl voor de vervaardiging van
grote schroeven een nieuwe hal werd
ontworpen. Drie jaar later, in 1949,
werd een nieuwe gieterij en een
nieuw kantoorgebouw in gebruik ge
nomen. Van dat jaar dateert ook het
opvallende succes, dat Lips boekte
met zijn schroeven voor Liberty sche
pen. Het bleek namelijk, dat de ame-
rikaanse schroeven in deze schepen
trillingen veroorzaakten, die funest
waren voor het schip. In samenwer
king met de research-afdeling van
het bedrijf hebben de ontwerpers van
Lips - de heer van Aken met zijn
staf - toen een schroef ontworpen,
die deze nadelen niet had. Dit
schroefmodel was het resultaat van
een revolutionnaire sterkte-bereke
ning, waardoor met een relatief lich
tere schroef toch de voortstuwende
kracht voor grotere schepen verkre
gen werd. Het succes van deze vin
ding was bijzonder groot, want de
assuradeurs wilden daarna alleen
maar die Liberty schepen verzekeren,
die een Lipsschroef bezaten.
De groei zette zich in snel tempo
voort. In 1951 weid het metaalbe
drijf in gebruik genomen, dat de
eerste nederlandse fabriek van een
dergelijke omvang was. Van non-fer-
ro schrot worden hier grote blokken
gegoten, waaruit dan weer diverse
materialen voor de industrie worden
vervaardigd. Uit dit metaalbedrijf
groeide in 1952 de walserij, waar
het messingband in vele breedten en
dikten als een eindeloos lint uit de
persen schuift en via de expeditie
afdeling over de hele wereld wordt
geëxporteerd. Vooral de Verenigde
Staten zijn een goede afnemer van dit
materiaal.
In '55 en '56 kwamen nog twee
uitbreidingen tot stand, waarbij en
kele bestaande hallen werden ver
lengd. Ook werd toen een begin ge
maakt met het vervaardigen van
hoogwaardig ijzer uit ferro-schrot.
Het laboratorium, een onmisbare
afdeling in dit enorme, veelomvatten
de bedrijf, werd in '54 - '55 gereali
seerd. In dit „lab" vindt men een
soort heiligdom, waarin men zo maar
niet mag binnentreden, omdat de
temperatuur in dit vertrek constant
moet blijven. Maar vanachter glas
kan men toch voldoende blikken wer
pen op het nogal omvangrijke appa
raat, waar het allemaal om gaat, n.I.
de quantometer. Deze quantometer is
behalve een zeer kostbaar ook een
buitengewoon ingenieus apparaat.
Het is manshoog en ca. 2 meter
breed met links en rechts een paneel
met een veelheid van knoppen, licht
jes en meters, waar de leek echt geen
raad mee weet. Het apparaat dient
om de samenstelling van een monster
metaal te onderzoeken. Langs che
mische weg neemt een dergelijk on
derzoek twee dagen in beslag, maar
omdat dit rijkelijk lang is in een in
dustrie, die in een hoog tempo moet
kunnen doordraaien, heeft Lips deze
quantometer in bedrijf genomen, die
een dergelijk onderzoek in ca. 3 mi
nuten feilloos verricht. In dit appa
raat wordt van een monster een vonk
getrokken en deze vonk wordt verder
uiteengerafeld als het licht in een
prisma. Foto-elektrische cellen van
gen dit licht op, waarbij elke metaal
soort die eventueel in het monster
aanwezig is een eigen lichtval-hoek
heeft. De op deze wijze geïdentifi
ceerde metaalsoorten worden door
een automatisch werkende grafische
apparatuur, welke zich in het midden
van deze quantometer bevindt, op pa
pier geregistreerd. Na enkele minuten
kan men op papier de nauwkeurige
samenstelling van het monster afle
zen.
De uitbreiding van het enorme
Lipsbedrijf zette zich in 1956 voort
met de afdeling elektrolyse, waar men
uit schrot voor 99,999 zuiver rood
koper vervaardigt. Verder heeft het
bedrijf een eigen betonfabriek, die
tegels, trottoirbanden en ander beton-
materiaal produceert, niet alleen voor
het eigen bedrijf, maar ook voor de
handel.
PRODUCTIE VERHOOGD.
In het kort is dit de groei die de
n.v. Lips vooral in de na-oorlogse ja
ren heeft doorgemaakt, een groei die
ook duidelijk tot uitdrukking komt in
de personeelsbezetting in '39 25
man, in '46 350, in '51 500, in '53
600 en thans 950. Deze personeels
uitbreiding zal zich, vooral ook met
het oog op de voor de deur staande
uitbreiding met een koper-extrusie
bedrijf en de vervaardiging van staal-
grit, blijven voortzetten, al zal deze
ten gevolge van een toenemende au-
tomatisatie geen gelijke tred houden
met de verhoging van de productie.
Want verhoging van de productie is
ook voor Lips een gebiedende eis om
in de aanstaande Euromarkt haar
concurrentiepositie te kunnen ver
sterken. De productieverhoging is bij
Lips met kracht aangepakt en dank
zij een geheel eigen methodiek mag
zij tot nu toe geslaagd genoemd wor
den. Het in het kader van deze pro
ductieverhoging zo belangrijke stre
ven naar meer variatie heeft een
uniek resultaat gevonden in de z.g.
verstelbare schroef. De verstelbare
schroef, die men alleen bij de klei
nere schroeven vindt, wordt ook wel
de Lips-Scheldeschroef genoemd, om
dat de naaf van de maatschappij De
Schelde en het stelmechanisme van
Lips afkomstig is. Door een hydrau
lisch mechanisme kan men de spoed
van deze schroef willekeurig verstel
len en vooral voor schepen, die uit
eenlopende diensten moeten verrich
ten, is deze schroef ideaal. Zij wordt
dan ook steeds meer gebruikt door
kleinere marinevaartuigen, zeesleep-
boten en vissersboten, door schepen
dus, die nu eens snel moeten varen
en dan weer een grote trekkracht
moeten kunnen opbrengen.
Ook bij de vervaardiging van as-
voeringen heeft men door een nieu
we centrifugale gietwijze een hogere
productie kunnen bereiken.
Van uitermate groot belang in het
streven naar productieverhoging is
het nieuwe tariefsysteem, dat men bij
Lips heeft ontwikkeld en dat men het
eerste tariefsysteem kan noemen,
waarbij de werknemer zuiver naar
zijn qualiteit wordt beoordeeld. Het is
een tariefsysteem, waarbij de quali-
teitsnormen meetbaar zijn en waar
van men vooral bij het model maken
van schroeven bijzonder veel voordeel
heeft. Met behulp van een meetap
paratuur kan men het schroefmodel
bijv. geheel op zijn qualiteit beoor
delen. Deze beoordeling wordt uitge
drukt in een bepaald cijfer op de
kaart die bij elk werkstuk hoort. Men
krijgt op deze wijze niet alleen een
juist beeld van de qualiteit van de
schroef, maar ook van de qualiteit
van degene, die het model heeft ver
vaardigd.
ENORM BEDRIJF.
Een juiste indruk van dit giganti
sche Lips-bedrijf krijgt men echter
pas wanneer men vergezeld van een
deskundige een rondwandeling door
de enorme fabriekshallen maakt.
Toen uw verslaggever dezer dagen
Lips bezocht, was de chef van de ef-
ficiëncy-afdeling, de heer Noord-
hoorn-Boelen, zo bereidwillig om met
hem die wandeling door het bedrijf
te maken. Het is een lange, maar ook
zeer prettige en leerzame wandeling
geworden, waarbij hij met groeiend
ontzag een lekenblik heeft kunnen
werpen in een van de grootste bedrij
ven van ons land, die een zo belang
rijk aandeel heeft in de goede naam
die de nederlandse scheepvaartin
dustrie in het buitenland heeft (60
van de Lips-omzet gaat in de export).
Een bedrijf zien en er iets over
schrijven zijn echter twee heel ver
schillende zaken. Het eerste is aan
merkelijk eenvoudiger dan het twee
de, want bij het op papier zetten van
alles wat men in de grote fabrieks
hallen van nabij heeft kunnen'zien,
wordt men plotseling geconfronteerd
met een grote ondeskundigheid van
zaken. Uw verslaggever wil dan ook
niet trachten om u dit enorme Lips-
bedrijf van a tot z uit de doeken te
doen, bovendien zou een dergelijke
poging resulteren in een behoorlijk
boekwerk.
Het eerste wat eigenlijk opvalt
Wanneer men het grote terreinencom
plex van Lips betreedt, is de omvang
rijke nieuwbouw die momenteel aan
de zuidzijde in volle gang is. In deze
nieuwbouw zullen worden onderge
bracht het koper-extrusie bedrijf en
het staalgrit bedrijf, die dit jaar nog
in werking zullen treden, alsmede de
technische dienst, die momenteel nog
in „noodwoningen" huist, en enkele
magazijnen.
Vooral het koper-extrusie bedrijf
moet van bijzonder belang worden ge
acht. Uit het koper- en messingafval,
dat op de nederlandse markt in vrij
grote hoeveelheden vrijkomt, worden
hier blokken geperst. Wanneer deze
blokken nog warm zijn, worden zij
in een pers gebracht, die door mid
del van extrusie (uitstoting) staven in
elke gewenste vorm perst, al naar ge
lang de vorm van de matrijs welke
men hierbij gebruikt. Deze pers heeft
een drukkracht van 250.000 kg. De
ze staven worden door de nederlandse
industrie weer verder verwerkt in
alle mogelijke fabrikaten. Dit bedrijf
is daarom van zo grote betekenis, om
dat men dan niet meer is aangewezen
op de import van koperlegeringen
voor de vervaardiging van dergelijke
producten, zoals dat momenteel nog
het geval is. Dit extrusie-bedrijf is
dus heel iets anders dan het Lips-be
drijf in Brummen, waar staven uit
koud metaal worden getrokken. Het
bedrijf in Brummen heeft een perso
neelsbezetting van 60 man.
Door het in werking treden van
dit extrusie-bedrijf en van een gro
tere walserij rekent men op een per-
soneelsaanwas van ca. 300 man.
Het hierboven genoemde staalgrit
wordt vervaardigd uit ijzer-schrot en
wordt gebruikt voor het reinigen van
machine-onderdelen. Het grote voor
deel van het gebruik van staalgrit is,
dat het de longen niet aantast, terwijl
zand, dat wordt gebruikt bij de me
thode van 't zandstralen, wel een na
delige invloed op de longen heeft.
Het staalgrit-bedrijf van Lips zal
het eerste in Nederland van die groot
te zijn 'en hetzelfde kan gezegd wor
den van het koper-extrusie bedrijf.
Het grote metaalbedrijf van Lips
steunt geheel op het z.g. „scrap" of
wel afval. Dit afval komt uiteraard
overal vandaan van schepen, van
vliegtuigen en van alle mogelijke af
gedankte of onbruikbare gebruiks
voorwerpen. Dit scrap komt bij Lips
bij tonnen tegelijk binnen. De fluitke
tel, die moeder vandaag weggooit, ligt
over enige tijd bij Lips met enige
honderden andere fluitketels, pannen,
bakjes etc. De enkele miljoenen gul
dens aan straaljagers, die er zo jaar
lijks naar beneden komen, kunt u te
rug vinden bij Lips in een enorme
hoop verwrongen wrakstukken. En
fin, alles wat maar oud metaal is be
leeft bij Lips een „renaissance". In
dit metaalbedrijf spelen de sorteer
ders een belangrijke rol, want zij
moeten er voor zorgen, dat ijzer bij
ijzer, koper bij koper en aluminium
bij aluminium komt. Het is een ge
duldwerkje en bepaald schoon blijf je
er ook niet bij, maar dat blijf je in
dit reusachtige bedrijf nergens. Wan
neer alles netjes is gesorteerd, wordt
dit metaal in nette pakketjes geperst,
waarna het de ovens in gaat en na
raffinage etc. als materiaal weer te
voorschijn komt en opnieuw zijn weg
vindt naar industrie en handel. Het
is dus een soort gesloten kringloop,
die het materiaal doormaakt. Het me
taalbedrijf van Lips bestrijkt de ge
hele non-ferro sector en is dus wel
van grote importantie.
Bijzonder boeiend is ook de schroe-
venfabriek, waar van een fraai zand-
model, dat wel een of ander bwzonder
geslaagd strandwerkje zou kunnen
zijn, de eigenlijke schroef gegoten
wordt. Dit modeleren is uiteraard
zuiver vakmanswerk en de wijze
waarop een dergelijk model na het
gereedkomen wordt gecontroleerd,
garandeert een schroef van hoge
kwaliteit. Aan elke schroef bevinden
zich van het begin tot het einde van
de fabrikage zo'n 400 meetpunten,
die allemaal stuk voor stuk tweemaal
worden nagemeten tot op een tiende
mm nauwkeurig. Het eindprodukt is
een schroef, die de toets der kritiek
op elk punt kan doorstaan.
Is het model van de schroef ge
reed, dan wordt via een opening
uw verslaggever stelt het maar even
heel simplistisch voor - het vloei
bare metaal, dat in grote potten bo
ven enorme loeiende ovens op de
vereiste temperatuur is gebracht,
naar binnen gegoten. Het stollings
proces duurt enkele dagen, waarna
de hard geworden mantel wordt weg
gehakt. Wanneer de schroef uit deze
„cocon" te voorschijn komt, moet zij
uiteraard nog heel wat bewerkingen
ondergaan voor zij blinkend als goud
de weg naar haar element begint.
Men kan ze bij Lips zien staan in
het zg. „miljoenenstraatje", dat zo
genoemd is, omdat daar enkele mil-
DE ECHO \M HEI ZUID
HHH
W'i
Een mens die werkt, heeft ook het recht om goed en comfortabel te wonen. Dit mot
to komt heel duidelijk tot uiting in de ruime en vriendelijke woningbouw, die Lips
ten behoeve van haar personeel pleegt. Enkele van deze aardige woningtypen
hebben wij op een plaatje vastgelegd.
De trieste resten van de brokken, die rr in onze luchtmacht gemaakt worden komen
voor een groot deel bij Lips terecht. Straks gaan de sorteerders aan het werk om alles
wat niet bij elkaar hoort te schiften. Daarna gaat het de oven in, om tenslotte weer
als prima materiaal het Lips-metaalbedrijf te verlaten. Totdat het weer bij Lips
terecht komt
400 meetpunten bevinden zich aan een schroef vanaf het begin der fabrikage tot het einde. Met preciesie-apparaten worden
deze alle tweemaal tot op een tienoe mm nauwkeurig nagemeten, zodat het eindproduct een schroef van hoge kwaliteit is. Met
de hierboven afgebeelde apparatuur worden zo ongeveer 175 meetpunten gecontroleerd.