WINKEL AAN WAALWIJKSE HAVEN GROEIDE UIT
TOT GROOT CONCERN MET 48 FILIALEN
WAALWIJK
Waalwijkse en Langstraatse Courant
André van Hitst N*V. jaar
Adrianus Andreas van Hilst
moest bakker worden
VRIJDAG 14 NOVEMBER 1»58
Uitgever:
Waalwijkse Stoomdrukkerij
Antoon Tielen
Hoofdredacteur:
JAN TIELEN
Dit blad verschijnt 2 x per week
81e JAARGANG No. 88
Abonnement:
22 cent oer week
per kwartaal 2.8#
f 3.10 franco P<P.
Advertentieprijs:
10 cent per mm.
Contract-advertenties:
«peeiaal tarief
Bureaux GROTESTRAAT 305. WAALWIJK - TEL 2631
KAATSHEUVEL - TEL. 2003 Dr van BEURDENSTRAAT 8
OPGERICHT 1878
TELEGR-ADRES .JECHO"
Koopmanschap was tot in de 19e eeuw vreemd aan de familie van Hitst
Wanneer op 1 december a.s. het grootwinkelbedrijf in levens
middelen André van Hilst N.V. te Waalwijk zijn gouden bestaans-
feest gaat vieren, dan wordt daarmee de kroon gezet op de werk
zaamheid van een geest, die, naar menselijke maatstaven gemeten
eigenlijk pas laat over de aloude familie van Hilst vaardig werd:
de koopmansgeest. Want dank zij een laat ontluikend koopman
schap groeide één levensmiddelenzaak annex grossierderij in de
Grotestraat aan de Haven te Waalwijk uit tot een alom bekend
grootwinkelbedrijf in levensmiddelen met 48 filialen en 2 depots
en met een personeelsbezetting van 280 personen. In de levens
middelenbranche is de naam André van Hilst voor tienduizenden
een begrip geworden en het is dan ook met grote trots en vol
doening, dat deze naamloze vennootschap de eerste halve eeuw
van haar werkzaamheid mag afsluiten.
De eerste symptomen van een
pienter koopmanschap begonnen
zich in de familie van Hilst voor
het eerst duidelijk te openbaren
in 1818, toen Waltherus Herma-
nus van Hilst een paviljoen
schuit ue „Vrouwe Elisabeth"
kocht en daarmee een beurt-
vaartdienst opende van Waal
wijk naar Rotterdam. Hij had de
ze koopmansgeest waarschijnlijk
geërfd van zijn vader, Lucas Re-
migius, die in de archieven van
Waalwijk meermalen als koop
man vermeld staat.
Tot dan toe was het koopman
schap vreemd geweest aan de fa
milie van Hilst, want de vader
van Lucas Remigius, Balthazar
van Hilst, had zich rond 1750 als
chirurgijn te Waalwijk gevestigd
vanuit Hasselt in Belgisch Lim
burg, waar hij stamde uit een
der oudste families van 't prins
dom Luik. Van 1250 tot 1750 had
de familie een grote rol gespeeld
voornamelijk in de magistratuur
en kooplieden en handelslui
kwamen er dan ook zo goed als
niet in voor.
De zoon van Waltherus Remi
gius, Gosuinus Leonardus van
Hilst, zette de beurtvaart van z'n
vader voort en was een van de
mede-oprichters van de in 1866
gestichte rederij v. d. Hoek, Wa-
gemakers en van Hilst. Deze re
derij werd later overgenomen
door een Belgische maatschappij,
die onder de naam Hollandse
Buurtspoorwegen ook tramwe
gen exploiteerde in het zuiden
van Brabant en het noorden van
België.
Wat echter in handen der van
Hilsten bleef, was de door Gosui
nus Leonardus opgerichte groot-
en kleinhandel in levensmidde
len. Gosuinus huwde driemaal
en uit het derde huwelijk, met
Berendina Janszen, werd Adria
nus Andras van Hilst geboren,
die, omdat er uit voorgaande hu
welijken reeds diverse zoons ge
boren waren, voorbestemd was
om 'n ander vak te kiezen, daar
na de dood van de vader in
1896, slechts enkele zoons hun
moeder in de zaak konden assis
teren. Adrianus Andreas zou
bakker worden en heeft als zo
danig ook bij diverse patroons
gediend. Toen echter in 1898 zijn
halfbroer, Waltherus Hermanus
kwam te overlijden, werd hij op
23-jarige leeftijd toch in de gros
sierderij opgenomen.
Na de dood van zijn moeder in
1903 trad Adrianus Andreas in 't
huwelijk met Johanna Maria van
Ree en trad tegelijkertijd uit de
ouderbike zaak, die nog enige
tijd door zijn broer Aloys van
Hilst (twee broers waren inmid
dels naar Amerika geëmigreerd)
als detailzaak werd gedreven on
der de naam Fa. Wed. G. L. van
Hilst, maar in 1912 bij het over
lijden van Aloys werd geliqui
deerd.
EIGEN ZAAK.
Adrianus Andreas slaagde er in
om een agentschap te krijgen
van het petroleum-depot van de
American Petroleum Company
en oude Waalwijkers zullen zich
nog wel de grote tankwagens,
waarvoor twee paarden en be
mand met twee knechts, herinne
ren, waarmee Waalwijk en verre
omgeving werden afgeleurd met
petroleum in het toen nog gas-
en elektriciteitsloze tijdperk.
Toen het agentschap echter na
korte tijd werd opgeheven begon
André in januari 1906 een kleine
grossierderij in bakkers-artike
len en koloniale waren, 't Eerste
debiteurenboek hiervan berust
f A. A. van Hilst
nog altijd in de archieven van de
huidige N.V. Ten behoeve van
deze grossierderij werd toen een
pakhuis gehuurd, een oude looie
rij van wijlen de heer C. v. d.
Heijden (de vader van de burge
meester van Loon op Zand), die
toen rentenierend leerlooier en
gemeente-ontvanger was.
Een filiaalbedrijf, dat ook in
deze tijd werd gesticht, was de
Noord-Brabantse Winkelvereni
ging, die gevestigd was in Den
Bosch en die eigendom was van
een Bossche familie. Deze firma
exploiteerde ook een winkel te
Waalwijk in de Grotestraat aan
de Haven. Het was een voor die
tijd zeer grote winkel met een
breed front (hetzelfde als van de
thans nog bestaande eerste win
kelzaak). Toen na korte tijd de
Noord-Brabantse Winkelvereni
ging werd geliquideerd, nam An
dré van Hilst de Waalwijkse
winkel over. Dat gebeurde op 1
december 1908, precies op de 35e
verjaardag van André. De ach
terzijde van het pand werd als
woonhuis gebruikt en weer daar
achter lag een pakhuis waar de
goederen werden opgeslagen en
van waaruit ,de grossierderij
werd gedreven, die naast de win
kel bleef voortbestaan.
VOORUITSTREVEND.
André van Hilst pakte de za
ken direct met grote voortva
rendheid aan. Hoewel het woord
„massdisplay" in die tijd nog on
bekend was, paste hij het direct
in zijn openingsetalages toe,
waarmee hij niet alleen veel kij
kers, maar ook de nodige kopers
trok. Het openings-prijscouran-
tje van deze zaak wordt als een
soort geboorteakte in de archie
ven van de huidige N.V. bewaard.
Uit het huwelijk van André
van Hilst en Johanna Maria van
Ree waren inmiddels drie zoons
geboren: André, Arnoud en Wal,
die later allen in de zaak zouden
opvolgen.
Het succes van deze eerste An
dré van Hilstzaak was zo groot,
dat reeds na 14 maanden een fi
liaal kon worden geopend en wel
aan de Markt te Waalwijk, juist
naast de thans nog bestaande
winkel. Zes jaar later waren er
al 7 winkels, waarvan er drie la
ter weer werden opgeheven n.l.
te Nieuwkuik, Vlijmen en Haar
steeg.
Deze uitgroei had tot gevolg,
dat de winkel aan de Haven en
het daarachter liggende pakhuis
spoedig te klein werden. Een
prachtige oplossing deed zich
echter voor in 1914, toen in v.m.
Besoijen publiek werd geveild 'n
herenhuis met tuin, kantoor en
pakhuis. Voor f 7200.- werd An
dré van Hilst eigenaar van dit
fraaie nand, waarmee de ruimte
problemen waren opgelost. In de
loon der jaren heeft de bedrijfs
ruimte daar uiteraard menige
verandering ondergaan en men
is thans aan de 5e uitbreiding
toe, welke bestaat uit het aan
brengen van nieuwe toiletten,
uitbreiding van de bestaande
spoelkeuken en het geheel over
dekken van de emballage-berg
plaats, welke zich bevindt tussen
het kantoor en het pakhuis.
De eerste wereldoorlog bete
kende ook voor André van Hilst
een stilstand in de ontwikkeling,
maar toen in 1918 de wapens
weer werden opgeborgen, begon
André weer met frisse moed op
nieuw. Het getuigde wederom
van grote voortvarendheid, dat
hij de paardentractie verving
door autotractie. Op een verkoop
van legergoederen te Antwerpen
kocht hij een personenauto en 'n
vrachtwagen, welke laatste de
tweede van die aard was in
Waalwijk.
VERSTERKING.
In 1922 kreeg de leiding van
het bedrijf uitbreiding en ver
sterking in de persoon van de
eerste zoon en naamgenoot van
zijn vader, spoedig gevolgd door
de twee andere zoons, Arnoud en
Wal. In die jaren werd ook een
splitsing overwogen n.l. om een
of meerdere zoons de grossierde
ren en de andere het winkelbe
drijf te laten voortzetten, doch
daar in die jaren in Nederland de
grossierderij in kruidenierswa
ren tanende was en het groot
winkelbedrijf sterk groeiende,
voelde geen der zoons iets voor
de groothandel en was de enige
oplossing: allen in dezelfde zaak,
maar dan ook sterk uitbreiden
teneinde voldoende emplooi te
hebben en een voldoende split
sing voor ieders werkzaamheden.
Aan de groothandel is sindsdien
dan ook geen aandacht meer be
steed.
André van Hilst
De eerste winkel, welke met
veel succes werd geopend, was
Kaatsheuvel in december 1926,
gevolgd door Geertruidenberg en
Made' in 1928. Ook in de naam
voering kwam 'n wijziging, want
boven de naam Noord-Brabantse
Winkelvereniging prijkte de fa
milienaam André van Hilst. De
eerste winkel, welke alleen onder
de naam André van Hilst werd
geopend, was die aan de Korvel-
seweg in Tilburg in 1931. Twee
jaar later wordt voor het eerst
de afkorting A.V.H. gebruikt en
wanneer het bedrijf in dat jaar
ook artikelen onder eigen merk
gaat brengen, komt de afkorting
AVEHA tot stand, welke thans
nog gebruikt wordt.
Arnoud van Hilst
Het jaar 1937 staat in de ge
schiedenis van 't bedrijf te boek
als een recordjaar. Zes nieuwe
winkels werden er dat jaar geo
pend, waarbij tevens de sprong
over de rivieren werd gewaagd,
n.l. naar Rotterdam en Dord
recht.
De grote economische crisis
van die jaren drukte uiteraard
ook op dit groeiende levenmidde-
lenbedrüf en een tweede scha
duwzijde was, dat de gezond
heidstoestand van de oprichter,
Adrianus Andreas van Hilst,
achteruit begon te gaan. Dit
laatste was dan ook de oorzaak,
dat de tot dan toe als eenmans
zaak gevoerde onderneming, wel
ke een grote omvang, had aange
nomen, werd omgezet in een
naamloze vennootschap teneinde
de voorzetting tot in lengte van
dagen tc kunnen garanderen.
Deze N.V. werd opgericht op 28
april 1938.
Enige maanden voordat ons
land in mei 1940 werd bezet n.l.
op 9 maart 1940, kwam op 66-ja-
rige leeftijd Adrianus Andreas
van Hilst te overlijden, na een
werkzaam en succesvol leven.
TWEEDE OORLOG.
De tweede wereldoorlog bracht
opnieuw vele moeilijkheden met
zich en van uitbreiding kon dan
praktisch ook geen sprake zijn.
Alleen Rotterdam kreeg er tij
dens de oorlogsjaren een nieuwe
winkel bij, n.l. in 1943 aan de
Dordtselaan. Een aantal winkels
werd door oorlogshandelingen
verwoest of beschadigd, waarbij
gelukkig onder het personeel
geen slachtoffers waren te be
treuren Toen de Duitsers in de
laatste 'fase van de strijd het ge
hele autopark van het bedrijf in
beslag namen, werden de winkels
bevoorraad per district via het
toen in werking tredend disloca
tie-systeem.
De bevrijding bracht weer
nieuwe zorgen, want Waalwijk
kwam geruime tijd in de front
linie te liggen. Kantoor en maga
zijnen aan de Haven werden het
mikpunt van artillerievuur, om
dat zij jui«t gelegen waren op 'n
strategisch punt, n.l. aan de weg
naar het Drongelse veer. Geluk
kig kon men tijdelijk onderdak
vinden bij een bevriende relatie
in de Mr. v. Coothstraat.
De totale bevrijding in 1945
bracht een in beslag genomen
personenauto terug en een der
directeuren ging terstond over
tot een bezoek aan alle filialen,
die er nu niet bepaald rooskleu
rig bijlagen. Het vereiste dan ook
veel inspanning om alles weer op
de been te brengen en het duurde
nog tot 1949 alvorens een nieuwe
winkel kon worden geopend, n.l.
te Rotterdam, die later gevolgd
werd door een 17-tal andere tot
op heden.
OP MODERNE LEEST.
In de naoorlogse jaren heeft
de directie zich beijverd om de
nieuwste ontwikkelingen op het
gebied van het grootwinkelbe
drijf op de voet te volgen, ter
wijl daarnaast alle aandacht be
steed werd aan de verdere uit
bouw van het bedrijf.
In 1945 werd begonnen met 't
zelf fabriceren van een en ander.
Begonnen werd met het zelf
branden van koffie en pinda's,
later gevolgd door 't meieren en
verpakken van thee en de fabri
cage van pudding, bakmeel, li
monadesiroop, pindakaas en
zoute pinda's. In 1948 werd zelf
de import ter hand genomen van
zuidvruchten, koffie, peulvruch
ten, vis- en fruitconserven uit
Italië, Portugal, Turkije, Grie
kenland, Zuid Afrika, Indonesië,
Canada, Japan, de Verenigde
Staten en Chili.
Een zware slag kreeg het be-
drrf te verwerken toen op 7 mei
1951 de jongste directeur, Wal
van Hilst, op 42-jarige leeftijd
kwam te overlijden. Zijn werk
werd gedeeltelijk overgenomen
door zijn mededirecteuren en
door de heer A. Leytens, die ter
gelegenheid van zijn 25-jarig ju
bileum in oktober 1956 tot pro
curatiehouder werd benoemd.
In navolging van Amerika deed
ook in Nederland de zgn. zelfbe
diening haar intrede. André van
Hilst N.V. zag terstond de grote
betekenis van deze evolutie en
opende op 21 april 1955 de eerste
zelfbedieningszaak te Dongen, in
hetzelfde jaar nog gevolgd door
twee zelfbedieningszaken te Best
en Waalwijk. Niet onvermeld
mag blijven ht 2% spaarsysteem,
waartoe in maart 1957 met veel
succes werd overgegaan. Uiter
aard is de tijd welke sindsdien
is verstreken, te kort om de re-
sutaten van dit aantrekkelijke
systeem geheel en al te kunnen
overzien. Wel is het natuurlijk
zo, dat dit systeem: een hechter
binding tussen klant en bedrijf
heeft geschapen, ten voordele zo
wel van de klant als van 't be-
ïe naamloze vennootschap
omvat momenteel 48 filialen en
2 depots; 8 winkels zijn zelfbe
dieningszaken waarvan 4 nieuwe
en 4 verbouwde; 5 verbouwingen
tot zelfbediennigswinkels zijn in
voorbereiding, terwijl binnen-
kort 2 geheel nieuwe zelfbedie
ningswinkels in de nieuwe wij
ken van een tweetal steden zul
len worden geopend.
t Wal van Hilst
De ligging der winkels is be
halve 3' in Rotterdam en 1 in
Dordrecht geheel in het centrum
van Brabant ongeveer tussen
Tilburg, Breda en Den Bosch ge
concentreerd. Tilburg spant de
kroon met dertien winkels. Men
mag dus spreken van een bloei
end zuiver Brabants bedrijf.
Het vervoer tot bevoorra
ding der winkels geschiedt met
vrachtwagens geheel in eigen be
heer. Het personeel bestaat uit
280 personen in hoofdzaak vrou
welijk ongehuwd winkelperso
neel. Directeur Arnoud van Hilst
is de man die zich voortdurend
oriënteert omtrent de jongst ont
wikkelingen in het grootwinkel
bedrijf en daarvoor onlangs nog
een reis naar Amerika maakte.
Vermeld mag ook nog worden,
dat in kantoor en pakhuis
nieuwe moderniseringen werden
doorgevoerd, o.a. in de bestel
methode via bestelsets, in een
nieuwe indeling van de ruime
magazijnen, die overigens geen
enkel vrij plekje meer te zien ge
ven, zodat wellicht in de toe
komst weer tot nieuwe uitbrei
dingen zal moeten worden over
gegaan, en in het mechanisch
factureren volgens een nieuw
systeem.
Ook bestaan er plannen om het
assortiment in de toekomst be
langrijk uit te breiden.
VIERING.
Uit deze korte schets van de
geschiedenis van dit Brabantse
grootwinkelbedrijf, dat in Waal
wijk zijn oorsprong vond, blijkt
wel heel duidelijk dat men niet
naar Amerika behoeft te gaan
om het sprookje „Van kranten
jongen tot miljonair" te beleven.
Zo'n sprookje bestaat ook niet,
tenminste niet in die zin, dat een
man die eenvoudig is begonnen,
op een goede dag rijk ontwaakte.
Welvaart en voorspoed zijn de
vrucht van harde en onverdroten
arbeid en de mannen, die dit be
reiken vindt men evengoed in
het eigen land als waar ter we
reld ook.
Met voldoening, trots en dank
baarheid mag André van Hilst
N.V. dan ook op 1 dec. a.s. haar
gouden jubileum vieren, want
wat in de afgelopen vijftig jaar
is bereikt mag van grote beteke
nis worden genoemd.
De feestdag zal worden ge
opend met een H. Mis in de pa
rochiekerk van O.L. Vrouw On
bevlekt Ontvangen te Besoijen
om 9 uur; om 10.30 uur zal het
personeel in Hotel Verwiel bij
eenkomen voor het aanbieden
van het jubileumgeschenk, waar
bij uiteraard diverse sprekers 't
woord zullen voeren; tenslotte
zal er van 14.00-16.00 uur in Ho
tel Verwiel een receptie worden
gehouden.
ZONDAGSARTSENDIENST
Van zaterdagmiddag 13 uur tot
zondagavond 24 uur; uitsluitend
voor spoedgevallen.
Zaterdag 15 en zondag 16 nov.
Arts: C. v. Heesbeen, Tel 2500.
Apotheek: Nijman.
KERKDIENSTEN N.H. KERK.
N.H. KERK, WAALWIJK.
Zondag 16 november:
10.00 uur v.m.: Ds. L. Schellevis.
Viering H. Avondmaal.
18.30 uur n.m.Ds. L. Schellevis.
Viering en Dankzegging H.
Avondmaal.
N.H. KERK, BESOIJEN.
v.m. 10 uur en n.m. 6.30 uur:
Ds. J. Vink.
N.H. KERK, BAARDWIJK.
11 uur v.m.:
Ds. C. B. Schuurman.
GOUDEN BRUILOFT.
Dinsdag a.s. hoopt het echt
paar van Heeswij k-Klerx, Baard-
wijksestraat 115, de dag te her
denken dat zij vijftig jaar gele
den in het huwelijksbootje stap
ten. Beiden genieten nog een uit
stekende gezondheid. De bruid is
76, de bruidegom 78 jaar.
Uit de buurtbewoners heeft
zich enkele maanden geleden 'n
comité gevormd, dat deze dag
niet ongemerkt voorbij laat gaan.
Aan de woning van het gouden
paar zal die dag een passende
versiering zijn aangebracht en
aan het Gemeenschapshuis een
passende feestverlichting.
Hel programma voor die dag
is als volgt:
Om 9.30 uur wordt het gouden
gaar en familie naar de kerk ge-
racht, begeleid door bruidjes,
waar ter hunner intentie een H.
Mis zal worden opgedragen. Na
de 'H. Mis gaat men naar het Ge
meenschapshuis waar door het
comité het cadeau namens de
buurt zal worden aangeboden.
Des namiddags van 2 tot 3 uur
is er gelegenheid 't gouden paar
en hun naaste familie te felicite
ren. Om 4.30 uur is er voor de
schoolkinderen uit de Baard-
wijksestraat gelegenheid aan het
Gemeenschapshuis hun tractatie,
beschikbaar gesteld door het co
mité, af te halen.
Des avonds om 8 uur brengt
de harmonie St. Jan een serenade
ook bij het Gemeenschapshuis.
De harmonie vertrekt om onge
veer half acht bij Ad. van Crom-
voirt.
SLACHTOFFER
VAN DE ATOOMBOM.
Op 9 augustus 1945 maakte het
moderne atoomgeweld een plotseling
einde aan de wereldoorlog. Toen de
paddestoelvormige atoomwolk boven
ae stal Nagasaki in Japan was weg
getrokken, bleef er van de voorstad
Uragami niet veel meer over dan een
puinhoop. Dit was de oudste en
grootste christenheid van Japan, nog
door Franciscus Xaverius zelf ge
sticht. Weinigen overleefden de
ramp, waarvan er nu nog sterven aan
de gevolgen. Onder hen was dokter
Nagai, bekeerling en beroemd radio
loog. Hij werd de geestdriftige be
zieler van zijn geloofsgenoten, om
terstond weer het verwoeste Naga
saki op te bouwen. Zijn eigen leed
wilde hij daarbij vergeten, dezelfde
atoombom had hem de ziel van zijn
leven ontnomen, zijn vrouw Midori.
Haar schamele resten bracht hij bij
een in een emmer en begroef die op
het kerkhof. Zij had hem 2 kinderen
geschonken die nu met hun zieke
vader achter bleven. Want zelf droeg
deze dokter de kiem van de radio
actieve besmetting in zich. Zijn on
vermoeibare arbeid met röntgenstra
len in dienst van kankerlijders en
t.b.c.-patiënten hadden hem de ge
vreesde ziekte van de radiologen be
zorgd. Ook zijn vrouw wist reeds
vóór haar dood dat hij nog enkele
jaren te leven had. Zijn naderende
dood kon hem niet weerhouden ook
op zijn ziekbed temidden van de puin
hopen zijn studie over de atoom
energie voort te zetten.
Zo vond hem de dood op 1 mei
1951 en verenigt hem met zijn vrouw
Midori. Een stoet van meer dan 20
duizend mensen begeleidde deze
edele mens en geleerde naar zijn
laatste rustplaats. Hij liet zijn 2 kin
deren alleen achter.
In de film „De Klokken van Na
gasaki" wordt op boeiende wijze het
leven van dit Japans echtpaar waar
heidsgetrouw door de Japanners zelf
op het doek gebracht.
De missionarissen van Scheut, die
voor deze Japanse film de alleen ver-
toningsrechten voor Nederland bezit
ten en haar draaien ten bate van hun
missiewerk, hebben hierdoor in één
slag alle vooroordelen tegen missie
films weggeslagen.
