HET GASLICHT KWAM
OERJANSEN's
LAATSTE BERICHTE!
nieuw!
Lpvioutarde
Nederlander boekte eerste succes!
Feuilleton
GEHEIM
DEVOS - LEMMENS
11
DE ECHO VAN HET ZUIDEN VAN DONDERDAG 24 DECEMBER 1959
11
PEuimvee
Voetbalsport
1
extra tijd toegewezen. Regelmatig
worden er gezamenlijke oefenin
gen gehouden en worden de rijks-
speurhondengeleiders in den lan
de gecontroleerd op hun peil. De
ze controle geschiedt door dr.
Wcekenstroo en de adjudant
Schellevis. Herscholing volgt als
blijkt dat de hond niet op peil is
en dan komt hij dus weer aan de
school.
De rijksspeurhonden vormen 'n
belangrijke aanwinst voor de jus
titie, want in veel gevallen kun
nen slechts deze dieren met hun
baas de oplossing vinden of een
belangrijke aanwijzing opleveren.
Zonder deze opleiding en de hon
den zou dat niet mogelijk zijn en
zou de justitie weer een troef
minder hebben bij het bestrijden
van de misdaad.
REEDS 400 JAAR
VOOR CHRISTUS.
Hoewel het reeds lang bekend was,
dat men met gas een goede verlich
ting kon aanbrengen, heeft het nog
tot het napoleontische tijdperk ge
duurd, voordat de huidige gaslan
taarns brandden en dan nog in zeer
primitieve vorm. Het probleem was
niet gelegen in de ontsteking, want
reeds 400 jaar voor Christus brand
den er gasvuren in Klein-Azië. Hier
leefden de vuuraanbidders die zich
kennelijk met verwondering hadden
afgevraagd, waarom die onaange
naam riekende luchtstroom uit de aar
de kon branden en daarom die brand
haarden maar tot vuurgoden hadden
gebombardeerd.
In Europa kwam er geen gas uit
de aarde en de geleerden zochten dus
ijverig naar een middel om het te pro
duceren. Eén van hen was Philippe
Lebon d'Hambersin, een technisch ge
nie, die reeds op 25-jarige leeftijd
professor werd. Evenals vele andere
ingenieurs zoals Murdock in Enge
land en Minckelers in Holland, had
hij van de gassen in Klein-Azië ge
hoord en dit drietal heeft zich jaren
bezig gehouden met de vraagstukken
rondom de lichtgas-productie. De
eerste die succes had, was vermoede
lijk de Nederlander Minckelers, want
reeds in 1783 slaagde hij erin d.m.v.
steenkoolgas de gehoorzaal van de
universiteit te Leuven te verlichten.
Maar hij gaf geen ruchtbaarheid aan
die vinding en is daarom nooit als uit
vinder genoemd.
Anders was het met Murdock, die
Engeland de gasverlichting schonk.
Door de opkomende industrie op het
Britse eiland werd zijn vinding ter
stond door velen toegepast, zodat
Murdocks naam op ieders lippen
kwam. Nog wordt hij door de En
gelsen als de ontdekker der gasver
lichting geëerd.
Het houtgas.
De Fransman Lebon echter verwierf
de lauwerkrans als eerste lichtgasfa
brikant op het vasteland. In 1797
In september 1799 ontving Ph. LEBON de uit-
vindersbrief voor lichtgas.
Welk een belangrijke rol speelt het kunstlicht in ons leven. Wij
kunnen ons de huidige maatschappij niet meer indenken zonder
electriciteit, die een hele revolutie heeft veroorzaakt, niet alleen in
de techniek, maar ook in de alledaagse gang van ons leven.
De weg naar het tijdperk van kunstlicht, thans zo geperfectio
neerd, dat de overgang van daglicht naar duisternis ons nauwe
lijks beroert, is een lange geweest. Vroeger betekende de komst
van de nacht een belangrijke rem op onze activiteit. Geen wonder
dat de mens bleef zoeken naar een middel om de dag van arbeid
en ontspanning te verlengen; ook toen het kaarslicht reeds een be
langrijk hulpmiddel betekende om de avonduren nuttig te besteden.
Een der belangrijkste voorboden van het electrische licht was stel
lig de gasverlichting, die nog op tal van plaatsen, waar electrici-
L. teit als luxe wordt beschouwd, als lichtbron dienst doet. Maar ook
de gaslamp kwam maar niet zo op een goede dag uit de lucht val
len. Een lang en moeizaam proces is nodig geweest, voordat de
gaslantaarn in de vorm, zoals wij hem nu nog wel eens aantreffen,
zijn helder licht verspreidde.
slaagden zijn distillatie-proeven. In-
plaats van steenkool, dat door de
Hollander en de Engelsman als
grondstof werd gebruikt, nam Lebon
zijn proeven met hout. Hij bouwde
een stenen toestel, dat thermolamp
werd gedoopt, vulde dit met hout en
sloot het daarna bijna hermetisch af.
Er stak een pijp uit, die in een teil
met koud water uitmondde. Daarna
werd het hout aangestoken. Er ont
wikkelden zich gassen die door de
pijp een uitweg zochten en in het kou
de water werden gezuiverd van on
reine delen. Het gas, dat boven water
kwam, gaf bij ontsteking zoveel licht,
dat dit de beste resultaten voor de
toekomst beloofde. Enkele profes
soren moedigden Lebon aan, zijn
proeven voort te zetten en hij ontving
ook geld om zijn vinding te vervol
maken.
Vooral de onaangename lucht, die
zich bij de verbranding verspreidde,
moest nog worden geëlimineerd.
Daarin is Lebon echter nooit ge
slaagd. Toch was hij in 1799 als zo
ver, dat hij de vuurtoren van Le Ha
vre met gas kon verlichten en hier
door trok hij natuurlijk aan dacht van
velen.
Lebon zelf was dolblij met zijn suc
ces. Aan ieder, die belangstelling
toonde, demonstreerde hij de gasver
lichting. Weldra bleek, dat ook het
verkoolde hout grote waarde had voor
industriële doeleinden. Men mag hem
dan de primeur voor lichtgas bestrij
den, zeker is het, dat deze man het
eerste houtgas produceerde. Nog in
1799 ontving hij een uitvindersbrief
van de Franse regering, waarin ver
klaard werd, dat Lebon brandstof had
gevonden voor verlichtingsdoelein
den. Hij richtte een fabriek op voor
gas en houtskool.
van
„De Echo van het Zuiden"
De allereerste Nederlandse
deKctive-roman uit de ijstijd
door
J. ERSEBEEK
2).
Hij dreigde handtastelijk te
worden en poogde zijn arm onder
die van Steenharses uit te trek
ken. De inspecteur hield de ruk
kende arm nu echter onder de zij
ne geklemd, keek misprijzend
van de een naar de ander en
drong klagelijk aan: „Koest nu
toch, heethoofdenMet zulke vol
tages in de lucht kan ik niet op
vacantie gaan! Bewaar me nou
tenminste de eerstkomende drie
weken voor vervelende moord-
zaakjes".
De opwinding van de journalist
was snel weer van de baan. En in
•een geestrijke lotsverbondenheid
zwalkte het trio, stijf gearmd
schoven, rozetten en bloemen, die
vooral bij tuinverlichting zeer in de
smaak vielen. Binnenshuis aangeleg
de verlichting was nogal eens oorzaak
van klachten, want ze verspreidde een
lucht, die verre van aangenaam mocht
worden genoemd.
In 1831 verscheen er een artikel
over Lebon en zijn gaslicht in de „Ga-
zette de France". Hij werd daarin
zeer geprezen, zodat ook de aan
dacht van het buitenland op hem werd
gericht. De Russen kwamen eens een
kijkje nemen bij Lebon en zij waren
zo ingenomen met hetgeen hun ge
toond werd, dat de prinsen Galitzin
en Dolgouri aan Lebon voorstelden
met zijn gasfabriek naar Rusland te
komen. Hij mocht dan zelf de voor
waarden voor zijn overkomst dicte
ren. Het was een vorstelijk aanbod,
dat echter door Lebon werd afgesla
gen. Zijn vinding behoorde aan
Frankrijk.
Misschien is dit vooral Napoleon
wel ter ore gekomen. In elk geval
werd de dictator met de roem van Le
bon op de hoogte gesteld en hij be
sloot hem te eren. Aan het hof ontbo
den, werd hij belast met de voorberei
ding van de kroningsplechtigheden
voor de keizer. De vreugde daaraan
verbonden, heeft Lebon echter nooit
beleefd. Een korte tijd daarvoor over
leed hij, slechts 35 jaar oud.
Het einde.
„Doe het met gas".
Op tal van manieren heeft Lebon
getracht zijn gasverlichting populair
te maken. Werd hem opgedragen er
gens gasverlichting aan te brengen,
dan trachtte hij zich steeds op origi
nele wijze van zijn taaie te kwijten. Zo
maakte hij kandelaren in de vorm. van
tegenwoordig heel wat goede mer
ken voor, waaruit we een paar van
be beste kiezen, deze vermengen of
afwisselend geven, alles om maar
de eenzijdigheid in de voeding te
vermijden. Zelfs opfokvoeders te
gaan samenstellen ontraad ik de
kippenhouder vooral ook daarom,
dat we niet altijd de vereiste sa
menstellende grondstoffen apart
kunnen kopen en in de juiste ver
houding weten samen te voegen. Er
zijn vele firma's die door veeljarige
praktijk zich een renommée heb
ben weten te verwerven.
Het aanmaken van dat opfokvoer
(geen kunstkorrels) dient nauwge
zet te gebeuren en wel altijd zó, dat
het nooit papperig of kleverig is,
maar kruimelig. Ingewands-stoor-
nissen meestal gevolgd door afster
ven, ontstaan in de meeste gevallen
doordat het bedoelde opfokvoer in
een eerste stadium van bederf ver
keert en dan diarrhee of vergifti
ging veroorzaakt.
Op de vijfde dag krijgen de kui
kens groen, bestaande uit zeer fijn
geknipt gras, hoogstens het derde
deel van een centimeter lang en
vooral droog. Sla, andijvie, spinazie,
peenlof enz. is geschikt, maar nooit
anders dan fiin geknipt. Ook het
muurkruid en jonge brandnetels ziin
uitmuntend groenvoer.
Als drank ben ik voorstander van
zuiver water, minstens eenmaal per
dag vers in een schoon bakje. Er is
een ruime keus van drinkbakjes in
de handel. Hoofdzaak is dat ze ge
makkelijk volledig schoongemaakt
kunnen worden.
Veel ruchtbaarheid heeft men aan
zijn vinding nadien niet gegeven. Zijn
vrouw werd met de houtskoolfabriek
bedrogen en leefde enkele jaren in ar
moede. Tenslotte werd haar een pen
sioen toegekend, waarvan zij slechts
tot 1813 heeft geprofiteerd, want in
dit jaar overleed zij reeds.
Lebon's werk werd later voortge
zet door Max von Pettenhofer, die in
1851 met Roeland en von Pauli een
houtgasfabriek oprichtte om daarmee
het station van München op moderne
wijze te verlichten. De waarde van
zijn arbeid is dus niet verloren ge
gaan.
Is Lebon de uitvinder van het
lichtgas? Waarschijnlijk nieit. Maar in
elk geval is zijn arbeid op het gebied
der gasverlichting zo baanbrekend ge
weest, dat zijn naam en arbeid niet in
het vergeetboek mogen raken.
drs, A. G.
(Nadruk verboden).
VOEDING
De grote reeks pluimvee-fokbe-
drijven, die met pakkende adver
tenties in de nu verschenen Kerst
nummers hun kuikens te koop aan
bieden, geven mij aanleiding om
trent de opfok en behandeling een
en ander te schrijven. Men doe er
zijn voordeel mee.
Tot de groei van hun lichaam
hebben de kuikens een goed voer
der nodig, want alles moet bij hen
nog ontwikkelen. Niet alleen moe
ten er in het bloed al die stoffen
gebracht, die tot opbouw en tot ver
dere instandhouding van het orga
nisme nodig zijn, maar er moet zich
een zekere hoeveelheid krachtstof-
fen in het lichaam verzamelen,
waaruit bovendien vele kiemkrach-
tige eieren kunnen ontstaan. Een
onderhouds-voedsel en dus ook een
productie-voedsel, welke laatste pas
na omzetting van het eerste ziin nut
kan doen.
Laat ons de voeding volgen van
de geboorte van het kuiken af. Pas
op zijn 24ste of 30ste levensuur be
ginnen wij de voedering. We ge
bruiken daartoe de fijnste boekweit
grutjes, kruim van fris, niet al te
vers brood, liefst tarwebrood, met
zeer fijn verdeeld hardgekookt ei.
Al spoedig kom nu het opfokvoer
aan de beurt. In de handel komen
als kostschoolmeisjes, de lange
dorpsstraat uit.
Holendam lag temidden van
oerwouden. Door de pioniers, die
in grijs verleden hier een neder
zetting hadden gesticht, was een
langwerpige strook van het oer
bos weggekapt. En daar de eerste
bouw van Holendam niet onder
architectuur geschiedde, bouw
den die pioniers hun aarden ho
len heel onnozel en practisch in
twee rijen ter weerszijden van een
dorpsstraat. Het enige wat men
verder nog onderhield, was een
voortdurende strijd met de stenen
bijl tegen 't steeds weer aanslui
pende oerwoud.
Maar de voortgang van de tijd
liet ook het vredige Holendam
niet onberoerd. Tien jaar geleden
was Oerjansen in het dorp ver
schenen, geheel zonder familie of
andere aanhorigheden. Men er
voer in hem spoedig de nieuw
lichter met zijn vooruitstrevende
ideeën. Dat had men trouwens
terstond reeds opgemaakt uit z'n
kortgeknipte jongenskop met de
fatterige, linkse scheiding en zijn
gladde kaken.
Oerjansen had zich overigens
geleidelijk weten in te voegen in
de dorpsgemeenschap. De jonge-
W.S.C. - BAARDWIJK.
Zondag 27 december a.s. staat voor bei
de ploegen een zeer belangrijk treffen op
het programma en van de uitsiag van deze
wedstrijd hangt voor beide verenigingen zó-,
veel af, dat het practisch zal betekenen dat
een eventue'e overwinnaar serieuze kans
hebber zal blijven, terwijl de verliezer naar
het tweede plan verdwijnt.
Zowel Baardwijk als vVSC hebben in dc
'aatfte wedstrijden verliezen geleden, waar
van B adella geprofiteerd heeft om de lei
ding te nemen.
De achterstand in verliespunten op Bla-
dclla is voor WSC één en voor Baardwijk
twee punten, waaruit blijkt dat de winnaar
ernstig mcdccandidaat zal blijven.
De wedstrijd WSC - Baardwijk staat dan
ook in het licht der belangstel'ing, die onge
twijfeld zeer groot zal zijn. Naast de belang-
rij heid voor beide ploegen staat, zoals
steeds in een derby, de eer eveneens op het
spel, zodat velerlei factoren aanwezig zijn
om een spannende en sensationele wedstrijd
te kunnen vetyarfiten.
Hf>t is te hopen dat scheidsrechter M. J.
Keysers geen al te zware taak zal hebben in
het leiden van deze wedstrijd, welke taak
aanmerkelijk verlicht kan worden door een
waardig gedrag van het publiek, dat er zeer
veel.toe kan bijdragen dat de wedstrijd een
sportief verloop zal hebben.
Laat het publiek zich dus niet leiden door
fanatisme en onverdraagzaamheid en spor-
'ief zijn in haar aanmoedigingen, waardoor
de spelers wèl tot betere prestatie, doch niét
tot wanordelijkheden kunnen worden aan
gespoord.
De aanvang van deze belangrijke ontmoe
ting is gesteld op half drie.
K.N.V.B. - Afdeling Noord Brabant
Juniorenhoofdklasse
ren althans werd hij sympathiek
om zijn vooruitstrevende daad
kracht. Journalist Beitelmans
werd zijn beste kameraad en
ook de verdraagzame inspecteur
Steenharses was tot een min of
meer bestendige stamtafelvriend
schap met hem gekomen.
Oerjansen's verlangen was da
delijk uitgegaan naar het eiland
in de Krokodillenrivier, die onge
veer een kilometer ten westen
van Holendam het oerwoud door
kruiste. Wat niemand was ge
lukt, werd door hem volbracht:
hij wist over deze rivier, krioe
lend van vraatzuchtige krokodil
len, een brug te slaan en bouwde
op het eiland zijn woning... uit
grote steenbrokken. Daarmede
vestigde hij een plastische kritiek
op wat hij hoonde als het ana
chronisme van de Holendam-
mers: het feit dat zij, mensen van
het stenen tijdperk, zo vasthou
dend in hun aarden koepelholen
hieven hokken.
Geen wonder, dat Oerjansen
door het conservatieve gedeelte
van de civitas holodamensis hart
grondig werd gehaat en gedood
verfd als de kiem van morele ver
rotting in het Holendamse geme
nebest. Zelfs het feit, dat hij eens
PtAMa
AROMATIQUE a ia dijon
NON COIOREE
de import mosterd die niet
méér kost dan gewone.
fris-pikante
mosterd A la Dijon
Afdeling B
RBC—Willem II 1—3
BaronieRKC 20
MOCLonga 11
NAC—NOAD 5—0
lste klas 104
Sportver. '34Riel 24
BroekhovenAudacia 31
Jong BrabantGloria 43
Ons ViosOisterwijk 33
WaspikTuldania 31
Wit ZwartWhite Boys afg.
110
Heusden 2R'WB 2 01
WSC 3Veerse Boys 2 0—2
2de klas 205
WVO 2Dussense Boys 10
Veerse Boys 3Siveo 43
en voor altijd 't overwoekerings
gevaar van het oerwoud had be
zworen door een strook van een
halve kilometer rond het dorp te
doen bestrooien met Tuinschoon,
had de fanatici niet tot andere
gedachten gebracht. Het was lou
ter ten eigen bate geweest, hoon
den zij, want hij had van de fir
ma een flinke provisie genoten.
Van ,de onenigheid tussen de
conservatieven en de moderne
elementen in dc gemeenteraad,
welke steeds weer tot staking van
stemmen voerde, maakte Oerjan
sen handig gebruik om zijn idee-
en door te drijven. Twee jaar ge
leden had hij namelijk een jonge
architect naar Holendam ontbo
den om hem een uitbreidingsplan
voor de gemeente te doen opstel
len. Met achterbakse medewer
king van dc meegaande raads-
Iielft enonder lijdelijk toezien
van Steenharses was tussen de
bebouwde kom van de gemeente
en de Krokodillenrivier nog een
vierkante kilometer van het oer
bos tegen de grond gegaan. De
jonge architect Scheeflood was
op de vrijgekomen vlakte reeds
de tracees voor de nieuwe Steen-
wijk aan het uitzetten. En in ruil
voor het gerooide brand- en tim-
Madese Boys 2TPO 31
TerheijdenTSC 3 24
Be Ready 2—Virtus 2 4—1
210
Berkdi.jk 2Baardwijk 3 20
Haarsteeg 2Desk 4 101
Sportver. 2RKDVC 3 21
Waspik 2VUimense Boys 3 43
WSC 4—Wilhelmina 3 0—2
3de klas 313
Dussense Boys 2RKC 3 afg.
White Boys 2Veerse Boys 4 31
.314; v-
RKC4—Right 'Oh 3 2—3
White Boys 3—WSC 5 15
Be Ready 3Raamsdonk 3 14
315
Desk 5—RKC 5 6—1
Nieuwkuiik 2RKDVC 4 26
319
WSJ 4Rroekhoven 5 22
Uno Animo 4JPS 2 51
Zigo 4Longa 5 29
RKTVV 5—SET 6 5—1
Reserveklasse
le klas
WSC 2—Brabantia 2 3—9
NOAD 3—NAC 3 2-4
TSC 2Middelburg 2 34
Taxandria 2—BW 3 2—1
PSV 3—Willem II 3 4—3
Reserve 3de klas B
Zwaluw-VFC 2Uno Animo 2 25
RKDVC 2—GW 2 2—3
OSS 2—RKC 2 2—2
OJC 2—Desk 2 1—2
SCHUIMRUBBERFABRIEK
RUBATEX TE NIGTEVECHT
IN VLAMMEN.
Een geweldige brand heeft dins
dagmorgen de schuimrubberfabriek
merhout kon de gehele bevolking
een jaar lang allerlei leeftocht en
andere artikelen laten inplearen
door de buurgemeenten. De jon
geren vereerden Oerjansen thans
als origineel econoom.
2de steen
AAP IN HET GEDING.
Op deze broeierige zomeravond
kuierde de grote econoom dus
arm in arm met de inspecteur en
de journalist de bebouwde kom
van Holendam uit. Aan het eind
van de dorpsstraat koepelde, als
laatste van de reeks ter linker
zijde, de graszodenheuvel van
moedertje Thora hoven de grond.
Aan de overkant, de rechtse rij
besluitend, stond het hol van de
reuzenaap Baviaanse op inzak
ken.
„Ha, die Baviaanse!" groette
Oerjansen luidruchtig naar de
apensnuit achter de holingang.
Er kwam echter niet, zoals ge
woonlijk, een vriendelijke grijns
terug. Integendeel, de uitdruk
king op de apentronie werd be
paald vijandig. Dat bevreemdde
Oerjansen. Enkele maanden ge
leden was de grote aap uit het
oerwoud naar deze dorpswoning
van de N.V. Rubatex te Nigtevecht
voor een groot deel verwoest. Van het
hoofdgebouw kon niets worden ge
red. De schade is nog niet geheel te
overzien, doch wordt door de directie
geraamd op anderhalf miljoen gul
den. Voorlopig zal er door de ruim
60 personeelsleden niet kunnen wor
den gewerkt.
BOMAANSLAG IN MüNCHEN.
In de kelder van een woning in de
Münchener stadswijk Moosach zijn
maandagmorgen vroeg twee zelfge
maakte bómmen ontploft,' die vettnoo.
del ijk door een luchtkoker zijn ge
gooid/Er ontstond een grote ravage
in de woning van Theodor Lebedev,
een Russische émigré, die hoofdre
dacteur is van „Freie Rundschau",
een blad dat wordt uitgegeven door
het centraal comité van na-oorlogse
Russische emigranten („Zope").
- T. P. Godwaldt. burgemeester
van Etten-Leur, eerder van Lage-
Zwaluwe, is benoemd tot burgemees
ter van Roosendaal.
- De werkgevers-organisaties
hebben zich in beginsel bereid ver
klaard te bevorderen, dat 5 mei 1960,
het 3e lustrum der bevrijding, vrij-af
wordt gegeven.
NEHROE WIL TOCH WEL
PRATEN MET TSJOE.
Premier Nehroe van India heeft
gezegd premier Tsjoe en Lai van
China op „een geschikt tijdstip" te
willen ontmoetep „omdat de vraag
stukken te ernstig zijn om het op een
andere manier te kunnen doen."
„Elk soort oorlogsontwikkeling
tussen onze landen betekent een oor
log van onbepaalde duur, omdat wij
nooit zullen toegeven, maar zij ook
niet", zo voegde Nehroe er aan toe.
verhuisd. De gemeenteraad had
er geen bezwaar tegen ingebracht
omdat het bouwvallige hol an
ders toch maar renteloos leeg
bleef staan. Voor zover men wist,
was dit de eerste aap, die zich
tussen de mensen was komen
vestigen. Van meet af aan nu wa
ren Baviaanse en de eilandbewo
ner beste maatjes geweest.
Oerjansen deed Steenharses
van zijn bevreemding blijken.
„Wij weten nog maar steeds
niet, wat we aan die apen heb
ben", orakelde de inspecteur in
antwoord daarop.
„Wat lichaamsbouw betreft,
zijn ze voorzeker onze meerderen
maar ze hebben zoiets... aap-ach-
tigs over zich, vind je niet?"
„Heb je mijn hoofdartikel van
gisteravond niet gelezen? Nee na
tuurlijk!" vroeg Beitelmans met
betaald antwoord. ,.I)at is te zeg
gen..." weifelde de politieman
ontwijkens. „Alleen de burgerlij
ke stand en die stomme adver
tenties natuurlijk!" stoof Beitel
mans op. „Vrouwenwerk! Waar
voor beitel ik me eigenlijk een
hoedje, elke dag weeraan, op die
krant!"
(Wordt vervolgd)
