w/AAlwijkse en UnqstRAAtse couRAnt
t
Handel schreef „DER MESSIAS"
In drie weken
Hu een
geborduurd
i
Kerkenbouw in Nederland
100 JAAR
bij
emna en
Cr\JetntactL
f M ÜUlki*
Voor slechts
f 1.60
en 15 Radion-
merkjes
VRIJDAG 4 MAART 1960
tie JAARGANG N». II
Uitgever
Waalwükse Stoomdrukkerij
Antaon Tielen
HooMredaoteurJAN TIELEN
Gironummer 50798
Dit blad verschijnt 2 x per week
Opgericht 1878
Bureaux: Grotestraat 205, Waalwijk - Tel. 2621 Kaatsheuvel: TeL 2002 - Dr. van Beurdenstraat 8
Abonnement
22 sant por week
per kwartaal 2.M
3.10 franco p. p.
Advertentieprijs: 10 cent per na.m.
Contract-advertenties
speciaal tarief.
Tel.-adres: „Echo"
De geschiedenis van de jubile
rende Waalwijkse Liedertafel
„Oefening en Vermaak" is tó
veel omvatend en tè veelbewogen
geweest om haar in één artikel te
kunnen afdoen. De voorbije eeuw
heeft zoveel kostelijke hoogte
punten geteld, die in couranten
en archiefstukken bewaard zijn
f;ebleven, dat wij niet aan de ver-
eiding hebben kunnen weer
staan om gedurende dit jubi
leumjaar bij tijd en wijle hieruit
enkele grepen te doen. Al deze
hoogtepunten vormen het klin
kende bewijs, dat „Oefening en
Vermaak" altijd een zeer belang
rijke plaats in de Waalwijkse ge
meenschap heeft ingenomen en
altijd de bijzondere sympathie
van de Waalwijkse burgerij heeft
gehad.
Voordat wij het zilveren be-
staansfeest van de Liedertafel
weer in grote trekken aan het
grijze verleden willen onttrekken
moeten wij toch eerst nog even
een kleine aanvulling geven op
ons eerste artikel in ons nummer
van 26 febr. j.l.een aanvulling
die noodzakelijk is, omdat in dat
artikel een kleine passage is weg
gevallen, waarin juist sprake was
van solisten, die in de afgelopen
jaren uit eigen midden voor het
voetlicht zijn getreden. Daardoor
hebt u de namen gemist van Nel
Dupont, sopraan, Jetty de Kort,
alt, en Lamnert van Oudheusden,
bariton, die vele malen als „ei
gen" solisten bij uitvoeringen
zijn opgetreden en daardoor dus
wel bijzondere verdiensten voor
de Liedertafel hebben.
Nu even terug naar het 25-ja-
rig bestaan van „Oefening en
Vermaak". Slaan we daarvoor De
Echo van het Zuiden van 16 juli
1885 op, dan lezen we dat het oen
enorm leest is geweest en krijgen
w© tevens respect voor de orga
nisatoren uit die dagen. Het fes
tival, dat op maandag 13 juli
werd gehouden, had het volgende
feestprogram:
10 uur: opening der feesten
door klokkengelui en kanonge
bulder;
10V2 uur: Ontvangst op het
raadhuis en aanbieding van den
eerewijn aan de directiën der
deelnemende corporatiën. Daar
na welkomstgroet door de feest
vierende liedertafel op de ver
sierde kiosk op de markt.
11 uur: Samenstelling van den
optocht bij Verhoeven in het Wa
pen van Waalwijk.
En deze optocht was iets zoals
we die vandaag de dag in Waal
wijk niet meer zien. De stoet zag
er als volgt uit: Twee bazuinbla
zers te paard; heraut te paard;
eerewacht te paard; harmoniege
zelschap „Sophia's Vereniging"
te Loonopzand; praalwagen
Waalwijk s hulde aan de lieder
tafel, geëscorteerd door eere
wacht te paard; gilde St. Jan
Baptist; gilde St. Chrispijn van
Bezooien met hare attributen;
de Rederijkerskamer „Oefening
kweekt kennis" van Bezooien;
harmonie „Geduld overwint" van
Dongen; praalwagen de feest
vierende liedertafel, geëscorteerd
door eerewacht te paard; oprich
ters, eereleden, directie en wer
kende leden van het feestvierend
gezelschap in galarijtuigen, geës
corteerd door eerewacht te
paard; harmoniegezelschap „Vir
tus nobilitat artem" van Was
pik; Doelen „De Hoop" van Be
zooien in open rijtuig; „Oranje
Doelen" van Waalwijk in open
rijtuig; gilde St. Chrispijn van
Waalwijk en Bezooien, voorafge
gaan door hare harmonie; vaan
drig in costuum te paard met ba
nier van den doelen „Recht door
Zee", hulde brengende aan de
feestvierende liedertafel; doelen
„Recht door Zee" in open rijtui
gen; groep ridders te paard voor
stellende Jan II, stichter van
Waalwijk, met zijn gevolg; feest
commissie in open rijtuigen, ge
ëscorteerd door eerewacht te
paard; harmonie „L'Esperance"
van Waalwijk; zangvereniging
„Vooruitgang zij ons doel"; een
praalwagen voorstellende koning
David; eerewacht te paard.
Verder vermeldde het pro
gramma het volgende:
Al/i uur: Tezamenroeping door
het gelui der klok op het raad
huis voor het uitvoeren van het
ensemblestuk;
5y2 uur: Begin der muziekuit
voeringen in de prachtig versier
de kiosk op de markt.
6 uur: Concert in den tuin en
bij ongunstig weder in de zaal
Musis Sacrum Boor de liederta
fel „Oefening en Vermaak van
Waalwijk en Bezooien", de zang-
vereeniging „Vooruitgang zij ons
doel" en de deelnemende harmo
nieën, die daartoe genegen zijn;
's Namiddags 3 uur Bal in het
benedenlokaal van den heer Vin
cent Gerris;
's Avonds te 8uur uitreiking
der herinneringsmedailles op de
zaal van Musis Sacrum.
Ten 10 ure artistieke verlich
ting van de kiosk. Uitvoering
door de Waalwijkse harmoniën
S. Chrispijn en l'Esperance.
In de verschillende lokalen en
tuinen zullen in den namiddag
Bals en Concerten worden gege
ven.
Voor Dinsdag 14 Juli 1885 ver
meldde het programma te 11 ure
Groote Matinee door de lieder
tafel „Oefening en Vermaak van
Waalwijk en Bezooien", met
hoogst vereerende welwillende
medewerking van de heeren Wil
lem C. Deckers en Louis Vugts
op de zaal Musis Sacrum, met
welwillende medewerking van
verschillende heeren dilettanten.
Tot slot: Uitreiking van herinne
ringsmedailles en medailles van
verdienste.
De Waal wij kers van 75 jaar
geleden wisten dus wel hoe ze
een zilveren verenigingsjubileum
moesten vieren.
Triomf In Dublin - Fiasco In Londen
Do koning ging staan bij het machtige Halleluja-koor
Nu onze 100-jarige liedertafel
„Oefening en Vermaak" op 13
maart a.s. in De Gecroonde Leersse
een uitvoering gaat geven van het
oratorium „Der Messias" van Georg
Friedrich Handel, is het voor vele
lezers en muziekliefhebbers wellicht
interessant iets meer te weten van
het geniaalste werk van deze com
ponist, dat de grootste triomf, maar
ook de diepste verguizing heeft ge
kend; een werk, dat in de ruim twee
eeuwen van zijn bestaan miljoenen
heeft aangegrepen in zijn pure neer
slag van Handels onvergelijkelijk
kunstenaarschap.
DRIE WEKEN.
Handel werkte snel. Hoe snel,
mag blijken uit het feit, dat hij „Der
Messias" schreef in de ongelooflijk
korte tijd van drie weken, van 22
augustus14 sept. 1741 namelijk
De eigenlijke naam van dit orato
rium luidt „Messiah" (en niet „The
Messiah" zoals nog wel eens wordt
vermeld). Toen Handel in novem
ber 1741 uit Londen vertrok en na
een onstuimige reis in Dublin aan
kwam, had hij „Messiah" bij zich,
waaruit dan blijkt dat hij dit ora
torium in Londen heeft geschreven.
Of Handel „Messiah" speciaal voor
Dublin heeft gecomponeerd staat
niet vast, maar op grond van be
paalde aantekeningen bij de eerste
uitvoeringen krijgt men wel de in
druk, dat dit werk door het „Found
ling Hospital" in Dublin was be
steld, ofschoon van een dergelijke
opdracht geen schriftelijke bewijzen
zijn teruggevonden.
De wereldpremière van „Messiah"
in Dublin werd een overweldigend
succes. In zijn biografie van Handel
(uitgave Gottmer-Muziek-Pockets)
schrijft Herman Rutters, dat Handel
met deze eerste uitvoering in Dublin
een triomf beleefde, gelijk hem in
zijn leven nog nimmer was ten deel
gevallen. Men roemde „Messiah" als
„de prachtigste compositie, welke
men ooit had gehoord". Een bekend
blad uit die dagen, „Faulkner's
Journal" verklaarde geen woorden
te kunnen vinden, die voldoende
zijn, de indruk, die het werk op de
toehoorders maakte, te beschrijven.
Vermeldenswaardig is hierbij, zo
schrijft Rutters verder, dat koor en
orkest even sterk bezet waren, elk
niet meer dan dertig medewerken
den en dat het koor uitsluitend uit
mannen en jongens was samenge
steld.
FIASCO IN LONDEN.
Zo triomfantelijk als het succes
in Dublin was, zo groot was de te
leurstelling op 23 maart 1743 in
Londen. Biograaf Rutters zegt. dat
Handel er reeds een voorgevoel van
had gehad, dat „Messiah" in Londen
niet zou aanslaan. Dit voorgevoel
heeft hem niet bedrogen, want de
ontvangst van „Messiah" in Londen
was zeer lauw. De dagbladen zwe
gen er in alle talen over en Han
dels meesterwerk bracht het niet
verder dan twee herhalingen. Het
gestook van Handels vijanden is
voor een groot deel schuld aan het
fiasco. Ook lag Handel overhoop
met de geestelijkheid, die meende,
dat de uitvoering van werken met
een bijbels gegeven tot onderwerp
in een schouwburg ontheiliging, er
gerlijke profanatie betekende. Een
andere oorzaak van de Londense
teleurstelling was de ondramatische
meditatieve allure van „Messiah",
die voor het publiek te weinig effect
had en te ver afweek van hetgeen
Handel tot dusver had laten horen.
Toch maakte dit oratorium ook in
Londen op enkelen een diepe in
druk. Zo werd de Engelse koning,
die de uitvoering bijwoonde, door 't
Halleluja-koor zo gepakt, dat hij bij
de woorden „For the Lord God Om
nipotent reigneth" spontaan opstond,
waarin alle aanwezigen hem volg
den. Dit is later bij elke uitvoering
van „Messiah" in Engeland traditie
geworden.
Al met al zou het tot 1749 duren
voordat „Messiah" in Engeland
triomfen zou vieren.
GEEN LITURGISCH WERK.
In zijn inhoud is „Messiah" zowel
dramatisch als episch en lyrisch.
Dramatisch omdat het ons 't groot
ste drama aller tijden laat beleven:
de verlossing der mensheid; episch,
omdat het drama ons in verhaal
vorm - merendeels door het profe
tenwoord - wordt gebracht en ly
risch, omdat we kunnen spreken
van het afleggen van een belijde
nis.
Over de voorgeschiedenis van „Mes
siah" is niet zo heel veel bekend.
We weten dat Handel de tekst heeft
gekregen van een zekere Charles
Jennens, maar of Handel deze tekst
ongewijzigd gebruikt heeft, weten
we niet. Anderen zeggen weer, dat
een zekere Pooley de vervaardiger
van de tekst was, hetgeen overigens
niet van zo veel betekenis is. Wel
is deze tekst een meesterstuk van
weloverwogen selectie en hechte,
logische constructie. De trant is
deels voorspellend, deels verhalend
en een enkele keer ook beschrij
vend.
In het eerste deel laten zich af
wisselend de stemmen horen van de
profeten (Jesaja, Haggai, Maleachi,
Zacharja) en van de psalmist. Hier
bij gevoegd worden dan nog woor
den van de evangelist Lukas en van
Jezus (uit Mattheus). In het tweede
deel treft men citaten aan uit de
zendbrieven aan de Romeinen en de
Hebreeën en uit de Openbaring. De
tekst van het derde deel is groten
deels ontleend aan de brieven aan
de Korinthiërs en de Romeinen. Ge
tuigenissen van Job leiden dit deel
in en woorden uit de Openbaring
sluiten het geheel af. Het oratorium
„Messiah" onderscheidt zich van al
le overige oratoria van Handel door
de afwezigheid van enig werelds
element, terwijl ook de tekst enige
interessante aspecten biedt, waarop
wij in dit kort bestek helaas niet
kunnen ingaan. De naam „Sacred
Oratorio" welke Handel aan „Mes
siah" gaf, is echter volkomen van
toepassing, want het werk heeft 'n
nadrukkelijk gewijd karakter. Maar
„Messiah" is geen kerkelijk, geen
liturgisch werk, het is de belijdenis
van een innig gelovig Godskind.
Briljant van de opbouw is „Mes
siah": een rijke verscheidenheid
van ariosi, aria en koren, verbon
den tot een hecht, zuiver gepropor
tioneerd organisme, een gave syn
these van solo- en koororatorium. In
zijn biografie over Handel tekent
Herman Rutters verder aan: Men
heeft wel eens de neiging Handel
vooral te zien als de componist van
het massale, bij voorkeur werkend
met forse accenten, markante rit
men en zwaar volumen van klank
Misschien zou menig koornummer
deze opvatting kunnen steunen, als
is zij door de massale bezetting van
koor en orkest in de vorige eeuw
sterk overdreven en behoeft zelfs
een koor als „Halleluja" geen ster
ke bezetting om indruk te maken.
Maar ook het intieme, het ingetoge-
ne, stemmingen van stille verruk
king, van droevige beklemming weet
Handel koristisch gevoelig en sug
gestief te verklanken. Hoe meester
lijk is in het koor „His yoke is easy
and His burden is light" de voor
stelling van de lichte last weerge
geven door het zwevend melisma
en de verende gang van het imitato-
risch verwerkt thema. Zo'n fijne
toets is ook kenmerkend voor het
krijgt U een smaakvol
geborduurd kussensloop.
Een aanwinst voor Uw
linnenkast - een sieraad
op Uw bed.
HAAL METEEN EEN g
SPAARKAART
3IJ UW LEVERANCIER 5
DRINGENDE OPROEP
Voor elk Nederlands Bisdom is de kerkenbouw een zware
en drukkende last. Daarom richten Wü» Uw Bisschoppen,
ons tezamen tot alle katholieken van ons land. Wfl willen
Uw aller aandacht vragen voor deze zorg en bekommernis.
Zonder de bijstand van iedere gelovige zal de achterstand
in de kerkenbouw steeds groter worden. Dit betekent een
ernstige bedreiging voor het godsdienstige leven van talloze
katholieken. Juist tussen de nieuwe woningen en jonge ge
zinnen moeten priester en kerk tijdig aanwezig zijn.
Wü mogen en kunnen hieraan niet voorbij zien. Als Uw
Bisschoppen zijn wij verplicht Uw aller hulp in te roepen.
Daarom vragen wij U met grote aandrang de regelmatige col
lecten en acties voor de kerkenbouw te blijven gedenken. Er
hangt te veel van af.
In het bijzonder vragen wij Uw offervaardigheid voor de
collecte van Kerkenbouw-zondag, 6 maart.
God zegene U allen.
Uw dankbare Bisschoppen.
Wie niet in de gelegenheid is z'n gave op de collecteschaal
te schenken of een extra-bijdrage wil opzenden, kan dit doen
op Giro 32.33.00 KATHOLIEKE KERKENBOUW NEDER
LAND té Utrecht, met vermelding: „Bestemd voor kerken
bouw in het Bisdom
Desgewenst kunt U ook de parochie van Uw voorkeur
hierbij vermelden.
Zondag as. is het Kerkenbouw-
zondag. Verschillende bisdommen
kenden die dag al. Dit jaar wordt
hij voor het eerst in alle bisdom
men gehouden. Ter voorbereiding
op die dag hebben de bisschoppen
van Nederland een gezamenlijke
persconferentie belegd met mgr. dr.
B. J. Alfrink, aartsbisschop van
Utrecht, als woordvoerder.
Hij verklaarde, dat de betekenis
van de Kerkenbouwzondag niet
voornamelijk gezien moet worden in
de verhoogde opbrengst van de col
lecte, al is die belangrijk. De grote
betekenis van de Kerkenbouwzon
dag ligt in de mogelijkheden die er
in besloten liggen, om door predi
katie, pers en radio, enz. geheel de
katholieke bevolking bewust te
maken van de verantwoordelijke
taak ten aanzien van de geestelijke
verzorging.
Toen de oorlog voorbij was, stond
ons land voor een groot kerkente-
kort. Er was in jaren niet gebouwd,
maar bovendien werden ruim 100
kerken totaal verwoest, terwijl er
nog meer beschadigd werden. An
dere waren zover vervallen, dat zij
vervangen moesten worden. De
grootste vraag naar kerken ont
stond echter in de nieuwe wijken
tengevolge van de bevolkingsaan
was. Het kapitaal, dat voor de acti
viteit van de kerkenbouw nodig
was, bedroeg tot dusver 195 miljoén
gulden.
Het is een enorme krachtsinspan
ning geweest, welke mogelijk is ge
worden onder meer door de oor
logsschade - herstelbetalingen, door
besteding van beschikbare diocesa
ne fondsen en door de opbrengsten
van de kerkenbouwcollecten, enz.
In 1959 leverden de kerkenbouwcol
lecten ongevees zes miljoen gulden
op, d.w.z. 2 3 cent per katholiek
per collecte. Dit is op te voeren,
meent de aartsbisschop, zodat de
opbrengsten der collecten zouden
kunnen stijgen tot 10 miljoen per
jaar.
Dat deze stijging noodzakelijk is,
wordt al direct aangetoond door het
feit, dat in de komende vijf jaren
179 nieuwe kerken en 20 noodker
koor „For unto us a child is born",
waarin de vreugde-expressie wordt
verklankt in sierlijke coloratuur
arabesken, in golvende tertsen ook
doorgewerkt in de partijen der vio
len.
DUITSE VERSIE.
Na de dood van Handel hebben
vele grootheden, maar helaas ook 'n
aantal volkomen onbekwame lieden
zich aan een bewerking van Han
dels „Messiah" gewaagd. Zo heeft
een zekere Joseph Vogler een be
werking op zijn geweten, die weinig
meer overliet van Handels meester
werk. Bovendien bracht deze abt de
door hem verminkte „Messiah" in
een Italiaanse vertaling! Ook grote
componisten, zoals Mendelssohn en
Mozart, hebben zich aan een be
werking van „Messiah" gezet. De
bewerking van Mozart, die ook door
de Liedertafel „Oefening en Ver
maak" zal gezongen worden, is on
getwijfeld de beste. Zij draagt de
onmiskenbare karakteristieken van
zijn meesterschap en van zijn on
feilbaar puur-muzikale intuïtie,
welke hem behoedde voor dwalin
gen en excessen, waaraan anderen
zich hebben schuldig gemaakt. Wel
kent Mozart aan de blaasinstrumen
ten een groter aandeel toe, hetzij
ter uitwerking van de continuopar-
tij, hetzij als versterking van de
klank. Maar Mozarts geniale schep-
persnatuur en zijn sterke persoon
lijkheid konden hem er toch niet
van weerhouden om hier en daar
eigen accenten te leggen. Zo heeft
hij begeleidende partijen tot obliga
te partijen gepromoveerd, eigen
contrapunten ingelast en zelfs op
plaatsen de harmonie veranderd,
zodat deze bewerking op zichzelf
heel geniaal en belangwekkend,
maar niet helemaal Handel is.
Men mag van harte hopen, dat
een talrijk publiek van zijn belang
stelling zal blijk geven op 13 maart
as., want de uitvoering van „Mes
siah" door een amateurkoor getuigt
van een bijzondere durf, die grote
toewijding en een bijzondere in
spanning vereist. Voor deze toewij
ding en inspanning verdient „Oefe
ning en Vermaak" de grootst moge
lijke aandacht en waardering.
ken gebouwd moeten worden, wil
de zielzorg onder de Nederlandse
katholieken geen gevaar lopen. Om
deze bouw te realiseren, is alleen
voor 1960 een bedrag nodig van 27
miljoen gulden. Er is zes miljoen
van binnen, uit de kerkenbouwcol
lecten in 1959.
De bisschoppen trekken uit deze
cijfers dan ook terecht de conclusie,
dat de wekelijkse bijdrage van de
gelovigen zeer aanmerkelijk zal
moeten groeien, wil de Kerk in Ne
derland ook maar enigermate inza
ke kerkenbouw de opdracht vervul
len, die deze tijd met zich brengt.
Een tweede conclusie is, dat zelfs
dan nog de nodige kerkenbouw niet
kan worden uitgevoerd, tenzij een
rijksregeling wordt gemaakt van
subsidiëring. Natuurlijk, zeggen de
bisschoppen, het zou mooi zijn wan
neer wij de staat niet nodig zouden
hebben, omdat de kerkenbouw hele
maal bekostigd zou kunnen worden
uit de offervaardigheid der gelovi
gen. Zij zouden er zeer gelukkig mee
zijn. Van de andere kant is het niet
onbillijk, wanneer de maatschappij
welke toch profiteert van de arbeid
der kerken, deze arbeid zou steunen,
mede door de bouw van kerken mo
gelijk te maken.
Bisdom Den Bosch.
Er zijn slechts enkele gegevens
nodig om het kerkenbouwvraagstuk
van het bisdom 's-Hertogenbosch
duidelijk te maken.
Afgezien van wat er in de jaren
na de oorlog moest worden gedaan
om de vele verwoeste kerken te
herbouwen en de beschadigde ker
ken te herstellen, welk herstel nu
praktisch is voltooid, hoewel de fi
nanciële lasten nog voortduren
behoeven wij ons.slechts te beper
ken tot het huidige bouwprogram
ma om te doen inzien dat hulp
op grote schaal noodzakelijk is.
In 1959 werd begonnen met de
bouw van 11 kerken en 2 belang
rijke kerkuitbreidingen, n.l. Boxtel,
Maria Regina: kerk en pastorie;
Eindhoven, Pius X: kerk; Eindho
ven, H. Michael: semi-permanente
kerk; Geldrop, Maria Magdalena:
noodkerk; Hintham, H. Paulus:
noodkerk; Malden, H. Antonius:
kerk; Nijmegen, Petrus Canisius:
kerkuitbreiding; Oss, H. Gerardus
Majella: kerkuitbreiding; Oss, H.
Sacrament: parochiehuis/noodkerk
Someren-Heide, H. Jozef: kerk en
pastorie; Son, St. Petrus Banden:
kerk; Son: noodkerk; Uden, H. Pius
X: kerk en pastorie. Gedeeltelijk is
dit enorme bouwprogramma thans
reeds voltooid, omdat er enkele
noodkerken en z.g. semi-permanen
te kerken bij zijn. Het totaal van de
in gebruik zijnde noodkerken is
daardoor gestegen tot 15, hetgeen
betekent, dat in de naaste toekomst
deze noodkerken nog door definitie
ve kerken moeten worden vervan
gen.
Voor het gehele bouwprogramma
van 1959 was een bedrag nodig van
5.500.000.—. De opbrengst van de
kerkenbouwcollecte in 1959 bedroeg
820.602.35, waarbij dan natuurlijk
nog geteld moet worden wat de ver
schillende bouwpastoors en de plaat
selijke kerkenbouwstichtingen bij
een brachten. De offervaardigheid
van de katholieken in het bisdom
's-Hertogenbosch is dus zeer prij
zenswaardig en het lijkt ondankbaar
nog méér te vragen, maar het kan
werkelijk niet anders. Ondanks de
milde bijdragen van velen (particu
lieren, gemeenten en bedrijven)
blijft er een aanzienlijk tekort,
waardoor het gevaar dreigt dat de
nieuwe kerken met een te zware
schuld worden belast en de moei
lijkheden op onverantwoorde wijze
De tcho vAn het Zuióen
kussen
sloop
Radion
Bijdrage gelovigen moet aanmerkelijk groeien