waalwijkse en LanqstRaatse couraiu
Vrede en oorlog, vreugde en rampspoed
In ons volk leeft koningin en
prinses Wilhelmina als een moeder verder
Vijftig jaren historie brachten ons vele
hervormingen en vernieuwingen
Prinses Wilhelmina
Stassar - Waalwijk
op 82 jarige leeftijd Overleden
Jpg'
en doe mee met de
STASSAR prijsvraag
Prinses leed aan hartkwaal
J. TAUSCH
■tgever-
f^alwdkse Stoomdrukkerij
Antoon Tielen
;i0fdredacteur: JAN TIELEN
^nununer 1069687
blad verschijnt 2 x per week
VRIJDAG 30 NOVEMBER 1962
84e JAARGANG No. 94
De rcho van het Zuióen
Abonnement:
22 cent per week
per kwartaal 2.85
3.10 franco p.p.
Advertentieprijs: 10 cent per m.m.
Contract-advertenties: speciaal tariel
ericht 1878
Bureaux: Grotestraat 205, Waalwijk Tel. 04160 - 2621 Kaatsheuvel: Dr. van Beurdenstraat 8 Tel. 04167 - 2002
Telegram-adres „Echo"
De grote daden
van een groot vorstin
Het regeringsbeleid van H. M. Koningin Wilhelmina, dat nog aan het einde van de vorige eeuw, in
1898 een aanvang nam, nadat Willem III in 1890 overleed en koningin Emma 8 jaar met grote ere re
gentes was, heeft zich uiteraard gekenschetst door al datgene wat tevens kenmerk was van de overgang
van het oude naar het nieuwe. Tijdens haar bewind brak de eeuw van techniek en snelheid aan. Maar
ook op ander gebied hebben zich grote vernieuwingen en verbeteringen voorgedaan. In dit artikel
willen wij speciaal de staatkundige veranderingen onder de loupe nemen. Zien wij dan eerst eens
naar de tijd toen de jonge Wilhelmina de zware last van het koningsschap op de schouders nam.
In 1890 overleed koning Willem III, waarop zijn echtgenote regentes werd tot het kleine prinsesje Wil
helmina 18 jaar geworden zou zijn. Die datum brak aan op 31 augustus 1898. Toch heeft het nog een
week geduurd voordat de inhuldiging plaats vond. Daarvoor greep men namelijk de gelegenheid aan
van de plechtige Inhuldiging in de Verenigde Zitting van de Staten-Generaal in de Nieuwe Kerk te
Amsterdam. Daar, in dezelfde kerk waar 50 jaar later ook haar dochter Juliana zou staan, legde zij de
eed af op de Grondwet en beloofde zij haar volk om de onafhankelijkheid van het Rijk met al haar
vermogen te verdedigen en de vrijheid en de rechten van al haar onderdanen te beschermen. Onze
generatie is er getuige van geweest op welk een uitzonderlijke wijze deze vrouw haar eed gestand
heeft gedaan.
tijdens dit ministerie werd de
Technische Hogeschool een feit. De
verkiezingen van 1905 noopten dr.
Kuyper uiteindelijk tot aftreden.
In dat jaar kwam het laatste libe
rale kabinet aan het bewind, doch
het bleef niet lang. In de nacht van
20 decmber 1907 verdedigde een
haast wanhopige minister van oor
log zijn begroting. Deze „nacht van
Staal" bracht het begin van een
langdurige regeringscrisis, die pas
in 1908 kon worden opgelost. Het
kabinet Heemskerk deed zijn in
trede.
DE EERSTE WERELDOORLOG
Het jaar 1913 bracht ons de her
denking van onze 100-jarige onaf
hankelijkheid, het kabinet Cort van
der Linden en de inwijding van
het Vredespaleis te 's-Gravenhage.
En ook het Vredespaleis, tot stand
gebracht door middel van geschen
ken van vrijwel alle naties ter we
reld. bracht de mensheid geen vre
de. De eerste verschrikkelijke vol-
kerenslag brak uit en woedde wel
dra in alle hevigheid langs onze
Zuidergrens (1914)
Schepen werden getorpedeerd of
liepen op 'n mijn, Belgische vluch
telingen stroomden ons land bin
nen, buitenlandse militairen wer
den geïnterneerd, de distributie
deed haar intrede, in mei 1917 viel
een vliegtuigbom op Zierikzee, we
spraken over eenheidsworst en
Ó.W.-ers. Maar we konden onze
neutraliteit handhaven. Nederland
bleef een eiland van vrede tussen
de slagvelden en ook dat danken
wij in de eerste plaats aan konin
gin Wilhelmina.
En wat al belangrijke hervormin
gen geschiedden op staatkundig
gebied! De grondwetherziening
van 1917 bracht eindelijk het al
gemeen kiesrecht voor mannen, in
1922 gevolgd door het algemeen
vrouwenkiesrecht. Voorts in 1917
o.m. de financiële gelijkstelling van
openbaar en bijzonder onderwijs
en de wet tot afsluiting en gedeel
telijke drooglegging van de Zui
derzee.
DE MISLUKTE REVOLUTIE
Toen overal in de wereld de tro
nen wankelden en kronen in het
stof rolden, de Duitse keizer ons
land binnenvluchtte en een revo
lutiegeest door Europa waarde,
meende Troelstra dat ook voor Ne
derland de tijd gekomen was de
politiek-sociale strijd door een
staatsgreep te beslissen. Zijn ka
merrede van 13 november 1918
werd de oproep tot revolutie.
Onze landgenoten hebben zich
door de sociaal-democratische min-
edrheid niet laten intimideren.
De Landstorm stond gereed doch
behoefde niet op te treden. Overal
sprak men zich uit voor trouw aan
koningin en grondwet, en een grote
menigte huldigde de koninklijke
familie op 18 november op het Ma
lieveld in Den Haag. Weet u het
nog? ,,'t Was Oranje, 't is Oranje,
't blijft Oranje boven!"
Oranje bleef. Ook ons grondge
bied bleef, ondanks de Belgische
aanspraken ongeschonden, al ver
oorzaakte het ons opgedrongen ver
drag nog in 1937 een kabinetscri
sis. Minister van Karnebeek moest
heengaan toen de Eerste kamer het
door hem getekende contract met
33 tegen 17 stemmen verwierp.
Inmiddels had minister Aalberse
ons in 1919 de nieuwe Arbeidswet
geschonken, waarin de 8-urige
werkdag en de vrije zaterdagmid
dag werd vastgelegd. Aan elke uit
buiting van werkkracht werd een
einde gemaakt. 1923 ziet onder
Ruys de Beerenbrouck de stichting
HAAR EERSTE DADEN
De belangrijkste gebeurtenissen
uit die eerste jaren waren de ope
ning van de Vredesconferentie op
18 mei 1899, waarvan de oprich
ting van het Permanente Hof van
Internationale Justitie een gevolg
was en de benoeming van dr. Kuy
per Sr. tot kabinetsformateur in
1901, toen als gevolg van de gehou
den verkiezingen het liberale mi
nisterie Pierson-Goeman Borgesius
aftrad. Wij herinneren nog aan de
oorlog die jarenlang in Atjéh
woedde.
De vredesconferentie bracht geen
vrede. Nauwelijks was Den Haag
zetel geworden van het Internatio-
Gero Zilduro
AVANTI FESTI ROMANTI
nale Gerechtshof of in oktober 1899
brak de Boerenoorlog uit. Een
strijd op verre afstand, waarmede
echter Nederlandse belangen ge
moeid waren en die uitgevochten
werd tussen onze toenmalige erf
vijand Engeland en Nederlandse
kolonisten. Geen wonder, dat deze
oorlog hier te lande veel beroer
ing wekte.
Groot was de vreugde toen ko
ningin Wilhelmina, in tegenstelling
tot de terughoudende afzijdigheid
'van andere naties, een oorlogs
schip uitzond om de 76-jarige pre
sident Paul Kruger uit handen van
de Engelse veroveraars te redden.
Even spande het daar voor de kust
van Natal, waar Britse kanonnen
H.M.'s „Gelderland" bedreigden.
Maar het doortastend optreden van
onze marinemensen besliste het
pleit en geroerd drukte een grijze,
gebroken man na een zegetocht
door Frankrijk de zo spontaan uit
gestoken hand van onze jonge ko
ningin.
OVERWINNINGEN VAN
MINISTER KUYPER
De spoorwegstaking van 1903
zullen de ouderen onder ons zich
zeker nog kunnen herinneren, al
hoewel de laatste van 1944 volle
diger en indrukwekkender was.
Geboren uit een gezagskwestie tus
sen werkgevers en vakverenigin
gen, welke laatste toen juist in op
komst waren, leidde een conflict
in havens en vemen tot onrust in
het gehele land. 13.000 man werden
onder de wapenen geroepen. In de
Kamers werden anti-stakingswet-
ten aangenomen, ondanks fel ver
zet van vrijz. en sociaal-democra
ten. De regering won het pleit.
Een tweede overwinning behaal
de minister Kuyper in hetzelfde
jaar, toen hij H.M. voorstelde de
Eerste Kamer, die de wet op het
Hoger Onderwijs verwierp, te ont
binden. Dit geschiedde bij Konink
lijk Besluit van 19 juli. De nieuw
verkozen Eerste Kamer bleek een
rechtse meerderheid te bezitten en
nam dan ook met 27 tegen 15 stem
men de wet op het H. O. aan. Nog
van de r.k. Universiteit te Nijme
gen.
OORLOGS- EN VREDESTIJD
IN VOGELVLUCHT
U zult zich zeker nog wel de
„vette jaren" tot 1929 en de „ma
gere" daarna herinneren: de vol
tooiing van de Afsluitdijk in 1932,
de muiterij op de „Zeven Provin
ciën" in 1933, met een bom be
dwongen; de devaluatie in 1936; de
aanpassingspolitiek van minister
Colijn; de versterking van leger en
vloot.
Totdat het jaar 1939 nieuwe el
lende over onze aarde bracht. De
Tweede Wereldoorlog brak uit.
Nederland mobiliseerde, verklaarde
zich neutraal. Koningin Wilhelmina
en Koning Leopold verenigden
zich in een laatste oproep om vre
de Het mocht niet baten.
In de vroege morgen van de 10e
mei 1940 viel ook ons land ten
prooi aan de brute krachten van
een allesvernietigdend geweld.
Vergeefs poogden onze jongeman
nen de Duitse horde te stuiten; de
middelen daartoe ontbraken hun.
Het bombardement van Rotterdam
gaf ons de genadestoot: koningin
en regering besloten des trijd van
uit Londen voort te zetten.
We kennen nog maar al te goed
de ellende, die deze oorlog over
ons uitstortte. Brengen we nog, en
dit in het bijzonder, de jaren in
herinnering die prinses Wilhelmina
meestentijds afgezonderd van haar
gelieven, in Londen doorbracht, 't
bolwerk van de strijd tegen de to
talitaire machten. Zij die het voor
recht hadden toen met deze vrouw
in contact te komen en wij den
ken hier speciaal aan de Engeland
vaarders en de leden van de Ne
derlandse Strijdkrachten in den
vreemde, weten wat zij voor de be
vrijding van het vaderland heeft
gedaan. Wij denken aan haar nooit
falend geloof, dat haar in staat
stelde in de uren van groot gevaar
in Londen te blijven.
In een van de buitenwijken,
South Maims, bewoonde zij een
eenvoudige villa, die door de Ne
derlanders aldra ,,'t Loo" werd ge
noemd, naast het „paleis Noord
einde", als hoedanig men de Lon-
dense woning op Eatons Square be
titelde. Wij denken terug aan de
dag toen juist tijdens afwezigheid
van de koningin ,,'t Loo" door een
Duitse bom werd getroffen.
DE BEVRIJDING KWAM
Maar genoeg van deze bange ja
ren. Nog horen we de eerste be
richten dat H.M. weer voet op va
derlandse bodem had gezet. Óp 13
maart 1945 schrijdt zij over de
Belgisch-Nederlandse grens te Eede
in Zeeland. Op 5 mei volgde voor
heel Nederland de bevrijding van
het Duitse juk. Sindsdien bracht
de zuivering nog veel beroering, de
verkiezingen die ons het eerste na
oorlogse parlement terugbrachten;
de "doorbraak"-poging van de P.
v.d.A.; de havenstaking en andere
communistische agitatie; een veel
gecritiseerde Indië-politiek met de
politiële acties; de bezoeken van
Churchill en mevrouw Roosevelt,
die beiden een ere-doctoraat ont
vingen; de 50e Jaarbeurs; de 300-
jarige herdenking van de vrede
van Munster en zoveel andere heel
belangrijke dingen.
Dan het gedenkwaardige jaar
1948, de afsluting van een tijdperk,
waarin een vorstin als welhaast
nimmer tevoren in de geschiedenis,
lief en leed met haar volk heeft
gedeeld. Het Nederlandse volk wil
de haar zijn dank betuigen en wat
deed zij? Zij was het die ons volk
wees op de grote gevaren van een
ziekte die nog onvoldoende bestu
deerd was en waarvan de gevolgen
zo ernstig zijn voor de volksge
zondheid. Zij schonk het Neder
landse volk een fonds ter bestrij
ding van de kanker dat met ere de
naam „Koningin Wilhelminafonds"
mag dragen.
Maar zelfs na het volbrengen
van een dergelijke zware regeer-
taak vond zij nog dagelijks gele
genheid haar werklust ten toon te
spreiden tijdens de rust die ons
volk haar zo van harte gunde. We
In de nacht van dinsdag op woensdag is Hare Koninklijke Hoog
heid Prinses Wilhelmina in alle vrede ontslapen. De Prinses die
de laatste tijd aan een hartaandoening leed is 82 jaar geworden.
In een communiqué dat woensdagmorgen werd uitgegeven door
de behandelende geneesheren van Prinses Wilhelmina, werd ge
zegd: "Hedennacht om 00.59 uur is Hare Koninklijke Hoogheid
Prinses Wilhelmina in haar slaap overleden. In de laatste weken
waren bij haar verschijnselen opgetreden van 'n hartaandoening,
welke, vooral gezien de hoge leeftijd van Hare Majesteit, als zeer
ernstig moesten worden beschouwd. Ondanks de lichte verbete
ring, nam de ziekte gisteren een ongunstige wending, de gelei
delijke achteruitgang van de reeds slechte algemene toestand,
werd daardoor versneld."
In verband met de zorgelijke toestand van Hare Koninklijke
Hoogheid Prinses Wilhelmina, vertoefde Hare Majesteit de Konin
gin, voor zover haar verplichtingen dit toelieten op paleis 't Loo
waar zij ook deze nacht verbleef. Z.K.II. de Prins was met de
prinsessen Marijke en Margriet op paleis Soestdijk. Prinses Bea
trix is telegrafisch op de hoogte gesteld van het overlijden van
haar grootmoeder. Zij heeft haar reis afgebroken om onmiddel
lijk naar Nederland terug te keren.
Prinses Irene is in de loop van woensdag uit Engeland in Neder
land teruggekeerd. Zij bracht enkele dagen geleden nog een be
zoek aan Prinses Wilhelmina, waarna zij naar Engeland teru-g
keerde. Zij verbleef daar bij haar tante Prinses Alice, de gravin
van Athlone.
Het secretariaat van het aartsbisdom Utrecht heeft kardinaal
Alfrink, die woensdagmorgen om kwart over acht in concillie-
zitting was gegaan telegrafisch op de hoogte gesteld van 't over
lijden van Prinses Wilhelmina. Vermoedelijk zal de kardinaal zijn
verblijf in Rome onderbreken om de ter aarde bestelling van de
Prinses bij te wonen.
denken aan haar schier profetische
boodschappen in dienst van het
Christendom tot de volkeren der
wereld en haar activiteit te mid
den van de kunstenaarsverenigin
gen.
Thans is er aan dit arbeidzaam
leven een einde gekomen. Moge
de bedoeling van bovenstaande
goed worden verstaan: een beschei
den overzicht van de belangrijkste
hervormingen en vernieuwingen,
die tijdens de regering van H.M.
Koningin Wilhelmina, veelal door
haar persoonlijke arbeid en instig-
natie, tot zegen van het Neder
landse volk zijn tot stand gekomen.
De minister-Dresident. prof. de volk heeft koningin Wilhelmina nooit
De minister-president, prof. de
Quay, heeft zich woensdagmorgen,
via de radio tot het Nederlandse volk
gericht met de volgende toespraak
In dit uur van nationale rouw richt
ik mij namens u allen tot onze ko
ningin en haar gezin, om te zeggen
hoe innig wij medeleven met het ver
lies van prinses Wilhelminadie vele
jaren onze koningin was.
Op een ogenblik als dit gevoelen
wij hoe woorden tekort schieten. Wij
hebben er eigenlijk behoefte aan stil
te zijn, niet te spreken, doch enkele
ogenblikken te leven in de herinne
ring aan een grote vrouw, die van ons
is heengegaan.
Het is naar mijn mening een zegen
voor ons koninkrijk geweest, dat in
de onrustige periode van de eerste
helft van deze eeuw koningin Wil
helmina als constitutioneel vorstin
heeft geregeerd. Ik ben ervan over
tuigd, dat haar wijsheid en vooral
haar juiste inzicht in taak en plicht
van een constitutioneel vorstin heb
ben bewerkt, dat ons vorstenhuis tot
op deze dag geliefd en geëerd is in
het gehele koninkrijk.
Haar ouders hebben tot de staat
kundige vorming van koningin Wil
helmina veel bijgedragen, koningin
Emma vond als regentes, geleid door
een opmerkelijke intuïtie, de juiste
wegen in die periode van het parle
mentaire stelsel. Op zorgvuldige wij
ze heeft zij koningin Wilhelmina op
haar taak voorbereid. Maar koningin
Wilhelmina zou nooit een groot vor
stin geworden zijn, indien zij niet de
kostelijke gaven van verstand en hart
had bezeten, die zij steeds in dienst
heeft gesteld van haar volk. Vooral in
tijden van tegenspoed heeft zij haar
grootheid getoond. In de tweede we
reldoorlog bleef ze staan als een rots
in de branding, een bezielend sym
bool van onze vrijheid.
Zij was de hoedster van een grote
schat van hoge geestelijke waarden:
vrijheid, gerechtigheid, naastenliefde
en eerbied voor de waarde en waar
digheid van de mens.
Deze waarden waren voor haar de
inzet van de strijd en van het verzet.
Zij kregen nog diepere betekenis
door haar godsvertrouwen, dat haar
ook droeg in de jaren van beproeving,
toen het vaderland door de vijand was
overspoeld en de strijd voor de vrij
heid schier hopeloos scheen.
Men heeft wel eens gezegd ons
volk heeft koningin Wilhelmina nooit
aarzelend of zwak of verslagen ge
zien. Ongetwijfeld was het geheim
hiervan de wijze waarop zij Gods
leiding aanvaardde in haar eigen le
ven 'en in het leven van haar volk.
Op haar hoge post stond zij eenzaam,
maar niet alleen.
Teruggekeerd in het vaderland, na
vijf jaar ballingschap, heeft zij het
wijs geacht enkele jaren later afstand
van de troon te doen en de regeer-
taak op jongere schouders te doen
GOUDEN COLLIERS
HANGERS
en MUNTRANDEN
WAALWIJK
overgaan. Zij deed dit op haar eigen
wijze, overtuigd van de juistheid van
haar beslissing.
Wij zijn dankbaar, dat de prinses
nog zovele jaren in ons midden is
geweest, tot op hoge leeftijd krachtig
en helder van geest, vol belangstel
ling voor ons volk en zijn problemen
en belangen, ook die van de jeugd.
Vele malen heeft zij de jongeren op-
het Loo nog om zich heen verzameld.
Haar belangstelling voor internatio
nale en nationale problemen bleef on
verzwakt. Toch hield zij zich in deze
jaren steeds op de achtergrond.
Nog eenmaal treedt zij thans op
de voorgrond. Bij dit afscheid is zij
weer wat zij voor velen van ons zo
lang geweest is koningin Wilhel
mina.
Voor staatslieden en politici, die
koningin Wilhelmina in haar werk
als staatshoofd van meer nabij heb
ben kunnen gadeslaan, zal haar
staatsmanswijsheid, haar onverzette
lijke wil, haar vastheid van karakter
en haar scherpe verstand in herinne
ring blijven. In ons volk leeft konin
gin en prinses Wilhelmina als een
moeder verder. Moederlijke zorg
dreef haar naar de meest bedreigde
plaatsen en deed haar 't juiste woord
spreken om te troosten in smart. Als
er één beeld van koningin Wilhelmi
na in ons geheugen gegrift staat, dan
is het wel het beeld van de moeder
des vaderlands.
Onze „moeder
ruste in vrede.
des vaderlands"