waalwijkse en LanqstRaatse couraiu Vrede en oorlog, vreugde en rampspoed In ons volk leeft koningin en prinses Wilhelmina als een moeder verder Vijftig jaren historie brachten ons vele hervormingen en vernieuwingen Prinses Wilhelmina Stassar - Waalwijk op 82 jarige leeftijd Overleden Jpg' en doe mee met de STASSAR prijsvraag Prinses leed aan hartkwaal J. TAUSCH ■tgever- f^alwdkse Stoomdrukkerij Antoon Tielen ;i0fdredacteur: JAN TIELEN ^nununer 1069687 blad verschijnt 2 x per week VRIJDAG 30 NOVEMBER 1962 84e JAARGANG No. 94 De rcho van het Zuióen Abonnement: 22 cent per week per kwartaal 2.85 3.10 franco p.p. Advertentieprijs: 10 cent per m.m. Contract-advertenties: speciaal tariel ericht 1878 Bureaux: Grotestraat 205, Waalwijk Tel. 04160 - 2621 Kaatsheuvel: Dr. van Beurdenstraat 8 Tel. 04167 - 2002 Telegram-adres „Echo" De grote daden van een groot vorstin Het regeringsbeleid van H. M. Koningin Wilhelmina, dat nog aan het einde van de vorige eeuw, in 1898 een aanvang nam, nadat Willem III in 1890 overleed en koningin Emma 8 jaar met grote ere re gentes was, heeft zich uiteraard gekenschetst door al datgene wat tevens kenmerk was van de overgang van het oude naar het nieuwe. Tijdens haar bewind brak de eeuw van techniek en snelheid aan. Maar ook op ander gebied hebben zich grote vernieuwingen en verbeteringen voorgedaan. In dit artikel willen wij speciaal de staatkundige veranderingen onder de loupe nemen. Zien wij dan eerst eens naar de tijd toen de jonge Wilhelmina de zware last van het koningsschap op de schouders nam. In 1890 overleed koning Willem III, waarop zijn echtgenote regentes werd tot het kleine prinsesje Wil helmina 18 jaar geworden zou zijn. Die datum brak aan op 31 augustus 1898. Toch heeft het nog een week geduurd voordat de inhuldiging plaats vond. Daarvoor greep men namelijk de gelegenheid aan van de plechtige Inhuldiging in de Verenigde Zitting van de Staten-Generaal in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. Daar, in dezelfde kerk waar 50 jaar later ook haar dochter Juliana zou staan, legde zij de eed af op de Grondwet en beloofde zij haar volk om de onafhankelijkheid van het Rijk met al haar vermogen te verdedigen en de vrijheid en de rechten van al haar onderdanen te beschermen. Onze generatie is er getuige van geweest op welk een uitzonderlijke wijze deze vrouw haar eed gestand heeft gedaan. tijdens dit ministerie werd de Technische Hogeschool een feit. De verkiezingen van 1905 noopten dr. Kuyper uiteindelijk tot aftreden. In dat jaar kwam het laatste libe rale kabinet aan het bewind, doch het bleef niet lang. In de nacht van 20 decmber 1907 verdedigde een haast wanhopige minister van oor log zijn begroting. Deze „nacht van Staal" bracht het begin van een langdurige regeringscrisis, die pas in 1908 kon worden opgelost. Het kabinet Heemskerk deed zijn in trede. DE EERSTE WERELDOORLOG Het jaar 1913 bracht ons de her denking van onze 100-jarige onaf hankelijkheid, het kabinet Cort van der Linden en de inwijding van het Vredespaleis te 's-Gravenhage. En ook het Vredespaleis, tot stand gebracht door middel van geschen ken van vrijwel alle naties ter we reld. bracht de mensheid geen vre de. De eerste verschrikkelijke vol- kerenslag brak uit en woedde wel dra in alle hevigheid langs onze Zuidergrens (1914) Schepen werden getorpedeerd of liepen op 'n mijn, Belgische vluch telingen stroomden ons land bin nen, buitenlandse militairen wer den geïnterneerd, de distributie deed haar intrede, in mei 1917 viel een vliegtuigbom op Zierikzee, we spraken over eenheidsworst en Ó.W.-ers. Maar we konden onze neutraliteit handhaven. Nederland bleef een eiland van vrede tussen de slagvelden en ook dat danken wij in de eerste plaats aan konin gin Wilhelmina. En wat al belangrijke hervormin gen geschiedden op staatkundig gebied! De grondwetherziening van 1917 bracht eindelijk het al gemeen kiesrecht voor mannen, in 1922 gevolgd door het algemeen vrouwenkiesrecht. Voorts in 1917 o.m. de financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs en de wet tot afsluiting en gedeel telijke drooglegging van de Zui derzee. DE MISLUKTE REVOLUTIE Toen overal in de wereld de tro nen wankelden en kronen in het stof rolden, de Duitse keizer ons land binnenvluchtte en een revo lutiegeest door Europa waarde, meende Troelstra dat ook voor Ne derland de tijd gekomen was de politiek-sociale strijd door een staatsgreep te beslissen. Zijn ka merrede van 13 november 1918 werd de oproep tot revolutie. Onze landgenoten hebben zich door de sociaal-democratische min- edrheid niet laten intimideren. De Landstorm stond gereed doch behoefde niet op te treden. Overal sprak men zich uit voor trouw aan koningin en grondwet, en een grote menigte huldigde de koninklijke familie op 18 november op het Ma lieveld in Den Haag. Weet u het nog? ,,'t Was Oranje, 't is Oranje, 't blijft Oranje boven!" Oranje bleef. Ook ons grondge bied bleef, ondanks de Belgische aanspraken ongeschonden, al ver oorzaakte het ons opgedrongen ver drag nog in 1937 een kabinetscri sis. Minister van Karnebeek moest heengaan toen de Eerste kamer het door hem getekende contract met 33 tegen 17 stemmen verwierp. Inmiddels had minister Aalberse ons in 1919 de nieuwe Arbeidswet geschonken, waarin de 8-urige werkdag en de vrije zaterdagmid dag werd vastgelegd. Aan elke uit buiting van werkkracht werd een einde gemaakt. 1923 ziet onder Ruys de Beerenbrouck de stichting HAAR EERSTE DADEN De belangrijkste gebeurtenissen uit die eerste jaren waren de ope ning van de Vredesconferentie op 18 mei 1899, waarvan de oprich ting van het Permanente Hof van Internationale Justitie een gevolg was en de benoeming van dr. Kuy per Sr. tot kabinetsformateur in 1901, toen als gevolg van de gehou den verkiezingen het liberale mi nisterie Pierson-Goeman Borgesius aftrad. Wij herinneren nog aan de oorlog die jarenlang in Atjéh woedde. De vredesconferentie bracht geen vrede. Nauwelijks was Den Haag zetel geworden van het Internatio- Gero Zilduro AVANTI FESTI ROMANTI nale Gerechtshof of in oktober 1899 brak de Boerenoorlog uit. Een strijd op verre afstand, waarmede echter Nederlandse belangen ge moeid waren en die uitgevochten werd tussen onze toenmalige erf vijand Engeland en Nederlandse kolonisten. Geen wonder, dat deze oorlog hier te lande veel beroer ing wekte. Groot was de vreugde toen ko ningin Wilhelmina, in tegenstelling tot de terughoudende afzijdigheid 'van andere naties, een oorlogs schip uitzond om de 76-jarige pre sident Paul Kruger uit handen van de Engelse veroveraars te redden. Even spande het daar voor de kust van Natal, waar Britse kanonnen H.M.'s „Gelderland" bedreigden. Maar het doortastend optreden van onze marinemensen besliste het pleit en geroerd drukte een grijze, gebroken man na een zegetocht door Frankrijk de zo spontaan uit gestoken hand van onze jonge ko ningin. OVERWINNINGEN VAN MINISTER KUYPER De spoorwegstaking van 1903 zullen de ouderen onder ons zich zeker nog kunnen herinneren, al hoewel de laatste van 1944 volle diger en indrukwekkender was. Geboren uit een gezagskwestie tus sen werkgevers en vakverenigin gen, welke laatste toen juist in op komst waren, leidde een conflict in havens en vemen tot onrust in het gehele land. 13.000 man werden onder de wapenen geroepen. In de Kamers werden anti-stakingswet- ten aangenomen, ondanks fel ver zet van vrijz. en sociaal-democra ten. De regering won het pleit. Een tweede overwinning behaal de minister Kuyper in hetzelfde jaar, toen hij H.M. voorstelde de Eerste Kamer, die de wet op het Hoger Onderwijs verwierp, te ont binden. Dit geschiedde bij Konink lijk Besluit van 19 juli. De nieuw verkozen Eerste Kamer bleek een rechtse meerderheid te bezitten en nam dan ook met 27 tegen 15 stem men de wet op het H. O. aan. Nog van de r.k. Universiteit te Nijme gen. OORLOGS- EN VREDESTIJD IN VOGELVLUCHT U zult zich zeker nog wel de „vette jaren" tot 1929 en de „ma gere" daarna herinneren: de vol tooiing van de Afsluitdijk in 1932, de muiterij op de „Zeven Provin ciën" in 1933, met een bom be dwongen; de devaluatie in 1936; de aanpassingspolitiek van minister Colijn; de versterking van leger en vloot. Totdat het jaar 1939 nieuwe el lende over onze aarde bracht. De Tweede Wereldoorlog brak uit. Nederland mobiliseerde, verklaarde zich neutraal. Koningin Wilhelmina en Koning Leopold verenigden zich in een laatste oproep om vre de Het mocht niet baten. In de vroege morgen van de 10e mei 1940 viel ook ons land ten prooi aan de brute krachten van een allesvernietigdend geweld. Vergeefs poogden onze jongeman nen de Duitse horde te stuiten; de middelen daartoe ontbraken hun. Het bombardement van Rotterdam gaf ons de genadestoot: koningin en regering besloten des trijd van uit Londen voort te zetten. We kennen nog maar al te goed de ellende, die deze oorlog over ons uitstortte. Brengen we nog, en dit in het bijzonder, de jaren in herinnering die prinses Wilhelmina meestentijds afgezonderd van haar gelieven, in Londen doorbracht, 't bolwerk van de strijd tegen de to talitaire machten. Zij die het voor recht hadden toen met deze vrouw in contact te komen en wij den ken hier speciaal aan de Engeland vaarders en de leden van de Ne derlandse Strijdkrachten in den vreemde, weten wat zij voor de be vrijding van het vaderland heeft gedaan. Wij denken aan haar nooit falend geloof, dat haar in staat stelde in de uren van groot gevaar in Londen te blijven. In een van de buitenwijken, South Maims, bewoonde zij een eenvoudige villa, die door de Ne derlanders aldra ,,'t Loo" werd ge noemd, naast het „paleis Noord einde", als hoedanig men de Lon- dense woning op Eatons Square be titelde. Wij denken terug aan de dag toen juist tijdens afwezigheid van de koningin ,,'t Loo" door een Duitse bom werd getroffen. DE BEVRIJDING KWAM Maar genoeg van deze bange ja ren. Nog horen we de eerste be richten dat H.M. weer voet op va derlandse bodem had gezet. Óp 13 maart 1945 schrijdt zij over de Belgisch-Nederlandse grens te Eede in Zeeland. Op 5 mei volgde voor heel Nederland de bevrijding van het Duitse juk. Sindsdien bracht de zuivering nog veel beroering, de verkiezingen die ons het eerste na oorlogse parlement terugbrachten; de "doorbraak"-poging van de P. v.d.A.; de havenstaking en andere communistische agitatie; een veel gecritiseerde Indië-politiek met de politiële acties; de bezoeken van Churchill en mevrouw Roosevelt, die beiden een ere-doctoraat ont vingen; de 50e Jaarbeurs; de 300- jarige herdenking van de vrede van Munster en zoveel andere heel belangrijke dingen. Dan het gedenkwaardige jaar 1948, de afsluting van een tijdperk, waarin een vorstin als welhaast nimmer tevoren in de geschiedenis, lief en leed met haar volk heeft gedeeld. Het Nederlandse volk wil de haar zijn dank betuigen en wat deed zij? Zij was het die ons volk wees op de grote gevaren van een ziekte die nog onvoldoende bestu deerd was en waarvan de gevolgen zo ernstig zijn voor de volksge zondheid. Zij schonk het Neder landse volk een fonds ter bestrij ding van de kanker dat met ere de naam „Koningin Wilhelminafonds" mag dragen. Maar zelfs na het volbrengen van een dergelijke zware regeer- taak vond zij nog dagelijks gele genheid haar werklust ten toon te spreiden tijdens de rust die ons volk haar zo van harte gunde. We In de nacht van dinsdag op woensdag is Hare Koninklijke Hoog heid Prinses Wilhelmina in alle vrede ontslapen. De Prinses die de laatste tijd aan een hartaandoening leed is 82 jaar geworden. In een communiqué dat woensdagmorgen werd uitgegeven door de behandelende geneesheren van Prinses Wilhelmina, werd ge zegd: "Hedennacht om 00.59 uur is Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Wilhelmina in haar slaap overleden. In de laatste weken waren bij haar verschijnselen opgetreden van 'n hartaandoening, welke, vooral gezien de hoge leeftijd van Hare Majesteit, als zeer ernstig moesten worden beschouwd. Ondanks de lichte verbete ring, nam de ziekte gisteren een ongunstige wending, de gelei delijke achteruitgang van de reeds slechte algemene toestand, werd daardoor versneld." In verband met de zorgelijke toestand van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Wilhelmina, vertoefde Hare Majesteit de Konin gin, voor zover haar verplichtingen dit toelieten op paleis 't Loo waar zij ook deze nacht verbleef. Z.K.II. de Prins was met de prinsessen Marijke en Margriet op paleis Soestdijk. Prinses Bea trix is telegrafisch op de hoogte gesteld van het overlijden van haar grootmoeder. Zij heeft haar reis afgebroken om onmiddel lijk naar Nederland terug te keren. Prinses Irene is in de loop van woensdag uit Engeland in Neder land teruggekeerd. Zij bracht enkele dagen geleden nog een be zoek aan Prinses Wilhelmina, waarna zij naar Engeland teru-g keerde. Zij verbleef daar bij haar tante Prinses Alice, de gravin van Athlone. Het secretariaat van het aartsbisdom Utrecht heeft kardinaal Alfrink, die woensdagmorgen om kwart over acht in concillie- zitting was gegaan telegrafisch op de hoogte gesteld van 't over lijden van Prinses Wilhelmina. Vermoedelijk zal de kardinaal zijn verblijf in Rome onderbreken om de ter aarde bestelling van de Prinses bij te wonen. denken aan haar schier profetische boodschappen in dienst van het Christendom tot de volkeren der wereld en haar activiteit te mid den van de kunstenaarsverenigin gen. Thans is er aan dit arbeidzaam leven een einde gekomen. Moge de bedoeling van bovenstaande goed worden verstaan: een beschei den overzicht van de belangrijkste hervormingen en vernieuwingen, die tijdens de regering van H.M. Koningin Wilhelmina, veelal door haar persoonlijke arbeid en instig- natie, tot zegen van het Neder landse volk zijn tot stand gekomen. De minister-Dresident. prof. de volk heeft koningin Wilhelmina nooit De minister-president, prof. de Quay, heeft zich woensdagmorgen, via de radio tot het Nederlandse volk gericht met de volgende toespraak In dit uur van nationale rouw richt ik mij namens u allen tot onze ko ningin en haar gezin, om te zeggen hoe innig wij medeleven met het ver lies van prinses Wilhelminadie vele jaren onze koningin was. Op een ogenblik als dit gevoelen wij hoe woorden tekort schieten. Wij hebben er eigenlijk behoefte aan stil te zijn, niet te spreken, doch enkele ogenblikken te leven in de herinne ring aan een grote vrouw, die van ons is heengegaan. Het is naar mijn mening een zegen voor ons koninkrijk geweest, dat in de onrustige periode van de eerste helft van deze eeuw koningin Wil helmina als constitutioneel vorstin heeft geregeerd. Ik ben ervan over tuigd, dat haar wijsheid en vooral haar juiste inzicht in taak en plicht van een constitutioneel vorstin heb ben bewerkt, dat ons vorstenhuis tot op deze dag geliefd en geëerd is in het gehele koninkrijk. Haar ouders hebben tot de staat kundige vorming van koningin Wil helmina veel bijgedragen, koningin Emma vond als regentes, geleid door een opmerkelijke intuïtie, de juiste wegen in die periode van het parle mentaire stelsel. Op zorgvuldige wij ze heeft zij koningin Wilhelmina op haar taak voorbereid. Maar koningin Wilhelmina zou nooit een groot vor stin geworden zijn, indien zij niet de kostelijke gaven van verstand en hart had bezeten, die zij steeds in dienst heeft gesteld van haar volk. Vooral in tijden van tegenspoed heeft zij haar grootheid getoond. In de tweede we reldoorlog bleef ze staan als een rots in de branding, een bezielend sym bool van onze vrijheid. Zij was de hoedster van een grote schat van hoge geestelijke waarden: vrijheid, gerechtigheid, naastenliefde en eerbied voor de waarde en waar digheid van de mens. Deze waarden waren voor haar de inzet van de strijd en van het verzet. Zij kregen nog diepere betekenis door haar godsvertrouwen, dat haar ook droeg in de jaren van beproeving, toen het vaderland door de vijand was overspoeld en de strijd voor de vrij heid schier hopeloos scheen. Men heeft wel eens gezegd ons volk heeft koningin Wilhelmina nooit aarzelend of zwak of verslagen ge zien. Ongetwijfeld was het geheim hiervan de wijze waarop zij Gods leiding aanvaardde in haar eigen le ven 'en in het leven van haar volk. Op haar hoge post stond zij eenzaam, maar niet alleen. Teruggekeerd in het vaderland, na vijf jaar ballingschap, heeft zij het wijs geacht enkele jaren later afstand van de troon te doen en de regeer- taak op jongere schouders te doen GOUDEN COLLIERS HANGERS en MUNTRANDEN WAALWIJK overgaan. Zij deed dit op haar eigen wijze, overtuigd van de juistheid van haar beslissing. Wij zijn dankbaar, dat de prinses nog zovele jaren in ons midden is geweest, tot op hoge leeftijd krachtig en helder van geest, vol belangstel ling voor ons volk en zijn problemen en belangen, ook die van de jeugd. Vele malen heeft zij de jongeren op- het Loo nog om zich heen verzameld. Haar belangstelling voor internatio nale en nationale problemen bleef on verzwakt. Toch hield zij zich in deze jaren steeds op de achtergrond. Nog eenmaal treedt zij thans op de voorgrond. Bij dit afscheid is zij weer wat zij voor velen van ons zo lang geweest is koningin Wilhel mina. Voor staatslieden en politici, die koningin Wilhelmina in haar werk als staatshoofd van meer nabij heb ben kunnen gadeslaan, zal haar staatsmanswijsheid, haar onverzette lijke wil, haar vastheid van karakter en haar scherpe verstand in herinne ring blijven. In ons volk leeft konin gin en prinses Wilhelmina als een moeder verder. Moederlijke zorg dreef haar naar de meest bedreigde plaatsen en deed haar 't juiste woord spreken om te troosten in smart. Als er één beeld van koningin Wilhelmi na in ons geheugen gegrift staat, dan is het wel het beeld van de moeder des vaderlands. Onze „moeder ruste in vrede. des vaderlands"

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1962 | | pagina 17