wAAlwijkse en lAnqstRAAtse couRAnt HET 6ELAAT VAN DE LIJDENDE I CHRISTUS IN DE KUNST i ^Paóen 1963 Een groots gebeuren gaat aan ons voorbij Prinses Beatrix onder kersebloesem ■Jr l* i Gunstige betalingsbalans mede veroorzaakt door verdienstelijk kabinetsbeleid MODEL OF FANTASIE STERKE OVEREENKOMST DE LENTULUSBRIEF N VRIJDAG 12 APRIL 1963 85e JAARGANG No. 29 De tcho van het Zuióen Uitgever Waal wij ksche Stoomdrukkerij Antoon Tielen Hoofdredacteur JAN TIELEN Gironummer 1069687 Dit blad verschijnt 2 x per week Abonnement 22 cent per week per kwartaal 2.85 3.10 franco p.p. Advertentieprijs: 10 cent per m.m. Contractadvertenties: speciaal tarief Opgericht 1878 Bureaux: Grotestraat 205, Waalwijk Tel. 04160 - 2621 Kaatsheuvel: Dr. van Beurdenstraat 8 Tel. 04167 - 2002 Telegram-adres: „ECHO" De Evangelisten hebben er geen twijfel over laten bestaan hoe Jezus, nadat Hij voor de landvoogd Pontius Pilatus was geleid, werd bespot en gepijnigd. Het negentiende hoofdstuk van het evangelie van Johan nes begint aldus: "Toen nam Pilatus dan Jezus en geselde Hem. En de krijgsknechten, 'n kroon van doornen gevlochten hebbende, zetten die op Zijn hoofd en wierpen hem een purperen kleed om en zeiden: Wees gegroet gij koning der Joden en zij gaven hem kinnebakslagen." De bespotting van Jezus, Zijn dood aan het kruis van Golgotha en Zijn verrijzenis op de Paasmorgen zijn de dramatische spectaculaire gebeurtenissen, die de kunstenaars de eeuwen door hebben bewogen tot het scheppen van aangrijpende kunstwerken, waarnaar in deze dagen voor het Paasfeest onze belangstelling in 't bijzonder uit gaat. De schilderstukken, die betrekking hebben op Christus' lijden en sterven en Zijn opstanding, zijn legio; vermoedelijk overtreft hun aantal wel die, welke Zijn geboorte als onderwerp hebben, terwijl ook die toch bijzonder talrijk zijn. We kennen, zij het niet altijd uit de kerken of musea dan toch zeker door reproducties, de schilde rijen, die gebaseerd zijn op de Paasgeschiedenis Christus in de hof van Gethsemané, Judas die zijn Meester verraadt, Jezus aan de gesel paal of getooid met de doornenkroon, de gang onder het kruis naar Golgotha, de kruisiging, de graf leg ging,de bewening door de vrouwen enz. De onderwerpen zijn vele, maar één detail is hetzelfde en steeds dominerend: het gelaat van de lijdende Christus. Over dit gelaat willen wij het in deze beschouwing in het bijzonder hebbe"- En dan stellen wij aller eerst de vraag aan de orde: is dit 't gelaat van een menselijk model, dat de schilder bezigde, is het ont sproten aan de fantasie, of is het gereconstrueerd op grond van be paalde gegevens? Bij een bestudering van de wer ken van de z.g. primitieve meesters moeten we al heel spoedig tot de conclusie komen, dat er bij hen be slist geen sprake is geweest van 't uitbeelden van een bepaald model. Het Christusgelaat op de schilde rijen van verschillende meesters toont een dermate sterke overeen komst, dat men de eerste twee mo gelijkheden, die in de 'gestelde vraag besloten lagen, onmiddellijk uitschakelt. Immers de schilders die vaak niet eens eikaars tijdge noten waren, kunnen niet hetzelfde model hebben gehad, terwijl het overigens is uitgesloten, dat de fan tasie van verschillende mensen tot een zo gelijke vormgeving komt. Blijft dus over de derde moge lijkheid: een reconstructie van het gelaat met behulp van aanwijzigin- gen, waarover men beschikte. Men weet, dat er lijkwaden zijn, waar van men aanneemt dat het dode lichaam van Jezus erin gewikkeld is geweest. Vanzelfsprekend wordt van elk van deze lijkwaden ge zegd, dat het de enige echte is. Dat zal zo wel te eeuwige dage blij ven zonder dat men hieromtrent enige zekerheid krijgt. Doch dit neemt niet weg, dat er één is, die de bekendste is en ook door de meeste mensen als de werkelijke lijkswade van Christus wordt be schouwd. Dat is die van Turijn en het negatieve beeld van het mense lijk gelaat dat zij toont zou ons dus de gelaatstrekken van Jezus heb ben onthuld. telijke uitdrukking op het gelaat, dat, zonder enige tv/ij fel, hetzelfde is als dat op het paneeltje wat Bouts ook schilderde en dat als Christus Salvator Mundi aanwe-, zig is in de verzameling van het museum Boymans-van Beuningen te Rotterdam. Hier beantwoordt het Christusgelaat geheel aan de beschrijving in de z.g. Len- tulusbrief, doch stemt het boven dien overeen met het portret van Christus dat, vermoedelijk enigd decennia eerder, werd geschilderd door Jan van Eyck en zich in een Britse particuliere collectie bevindt. De vraag dringt zich nu op of zowel van Eyck als Bouts en wel licht ook nog andere primitieve meesters zich hebben laten leiden door de beschrijving, zoals Lentulus die zou hebben gegeven, of dat Bouts en anderen zich eenvoudig hebben aangesloten bij de voorstel ling, die van Eyck zich van het Christusgelaat had gemaakt. Hoe het ook zij, van Eyck heeft meer Christusportretten in dezelfde geest geschilderd en zijn opvatting in deze heeft in de schilderkunst zeer lang nagewerkt. Zelfs tot in de zeventiende eeuw. Doch toen ging men meer en meer het klas sieke Christustype loslaten en werd met name bij Rembrandt Jezus de mens die hij schilderde naar het model van een mens uit zijn eigen omgeving. Daardoor kwam de figuur van Jezus ons na der te staan mens, zoals hij eens onder de mensen heeft geleefd maar toch is tot op de dag van he den het Christusgelaat, zoals die primitieve meesters het zich voor stelden, de mensen zeer sterk blij ven aanspreken. BUS IN DE RIVIER 47 doden Een autobus met 85 mensen,allen negers, is zondagmiddag in Kenia in de rivier de Tiva gereden. 47 in zittenden verloren het leven. De bus was ingericht voor het vervoer van slecht 49 personen. Op een brug verloor de chauffeur de macht over het stuur. Hij kwam er zelf goed af en heeft 25 km. gelo pen om in het dichtsbijzijnde dorp, Koetoe, hulp te halen. Hij arriveer- oeuvre in 1957-1958 zowel in Belgie ^aar maandagochtend om 3 uur. als hier te lande grote tentoonstel- vertoonde geen vlekken en was enigzins rooskleurig. Neus en mond hadden geen gebreken; de vrij overvloedige baard was dubbel en uitgepunt. De ogen waren helder blauw. Het gehele voorkomen van Christus was edel en voornaam. Aan de hand van deze gegevens moeten de oude meesters zich een voorstelling hebben gevormd van Jezus. Dat zij nochtans dê ogen bruin en het haar iets donkerder schilderden, was in overeenstem ming met de Middelnederlandse lyriek, die sprak van Christus „Schoon bruyn ooghen," en zijn „brunen cop". Christus met de doornen ge kroond, werd op aangrijpende wijze geschilderd door de 15e eeuwse schilder Dieric Bouts, aan wiens een man met een verheven en sta tige gestalte en een eerbiedwaardig gelaat. Zijn haar was wijnkleurig en in 't midden door 'n rechte lijn ge scheiden. Het was plat tot beneden de oren en hing vandaar af gekruld tot op de schouders. Het voorhoofd was vlak en zuiver; het aangezicht lingen geweid zijn geweest. Twee panneeltjes, die vrij veel overeen komst vertonen, bevinden zich in particuliere collecties in Italië en Zwitserland. Zij laten ons de lij dende Christus zien met een smar- Een bus met scholieren en onder wijzers is bij Bagabag in het Noor den van het Philip ij nse eiland Lu- zon in een 30 meter diepe ravijn gestort. Tien inzittenden kwamen om het leven en 47 werden gewond. De primitieve schilders echter ba seerden voornamelijk de voorstel ling, welke zij zich van Jezus maakten, op de beschrijving in een brief van Publius Lentulus, de voorganger van Pilatus, aan de Romeinse senaat. In dit onechte do cument, waarvan in de vijftiende eeuw in de Nederlanden een ver taling in ruime mate was ver spreid, is Christus beschreven als Prinses Beatrix heeft vele be zienswaardigheden in de Japanse stad Kioto bezocht en er was geen spoor van vermoeidheid bij haar te bespeuren hoewel het programma van de. afgelopen vijf dagen zeer bezet is geweest. Zij bezocht prach tige tempels en paleizen en was over alles wat zij zag hevig ver rukt. In de botanische tuinen van Kioto bloeiden de kersebomen vol op. Het was er ook geweldig druk ondanks de motregen, die 'n groot deel van de dag viel. Het lijdensverhaal is een een voudig relaas geworden, waarin de evangelisten de heilige waar heid zonder enige opsmuk weer geven. Men vindt nergens bij hen een uitlating wat de schrijver zelf van het vreselijke lijden van de Verlosser heeft gedacht of ge voeld. Wij behoeven slechts na te gaan wat een moderne schrij ver ervan gemaakt zou hebben om de eenvoud te beseffen waar mee in het evangelie de gebeur tenissen worden verhaald. Toch zijn het lijden en de dood van Christus zó belangrijk, dat er onze verlossing aan ten grond slag ligt. Romano Guardini noemt in zijn boek „De Heer" de houding van Jezus geheimzinnig en ver ontrustend „Men moet afstand doen van de gewbonte, die in Hem, de reeds tweeduizend jaar vertrouwde goede Heiland ziet: het bekende voorbeeld van liefde en geduld. Men moet er zich zó lang van vrij maken, tot men voelt dat Hij in 't geheel niet be kend is". Inderdaad, in het lij densverhaal wordt geen strijd met veel bombarie gestreden, hier worden geen ontzaggelijke antwoorden gegeven die de te genstander bedwingen of op hun gedrag enige werkelijke invloed uitoefenen. Hun spel staat vast. Christus, die de joden hun koning noemen, zal lijden, hij zal voelen hoezeer de „dertig min één" aankomen, hoe pijnlijk de doornen in het mensenvlees kunnen doordrin gen en hoe dodelijk hun bespot ting kan zijn, wanneer Hij ge tooid zit met de purperen mantel en de soldaten voor hem neer knielen, zogenaamd ter aanbid ding. Wanneer wij dit alles diep tot ons laten doordringen, beseffen wij eerst goed hoe groot het ver schil is tussen het Kerstfeest en Pasen. Ook toen werd Hij aan beden. Toen kwamen de groten der aarde, knielden voor Hem neer, aanbaden Hem en brach ten Hem geschenken, zoals goud, wierook en myrhe. Het Kerst feest vraagt van ons dan ook geen grootse voorbereiding. Kerstmis kan voor onze gedach ten zonder enig schokken plot seling uit de lucht komen vallen na een korte voorbereiding van de Advent. Maar het Paasfeest is geweldi ger, grootser. De dagen die er aan vooraf gaan, zijn schokkend. Zij confronteren ons met 't lijden van Hem die mens werd om de mensen te redden. En het mens dom aanvaardde Hem niet. Het nam Hem gevangen, ontdeed Hem van al zijn goddelijke waar digheid, om Hem tenslotte te kruisigen op een plaats die enkel bestemd was voor moordenaars. Links en rechts van Hem hangen zij dan ook, eveneens aan een kruis, de twee moordenaars. Slechts één van hen is met het lot van Christus begaan. En nog vóór het negende uur aanbreekt zal Christus hem redden van 'n eeuwige ondergang. Terwijl aan de voet van het kruis soldaten zijn kleren verdobbelen, wordt 't de Godmens teveel en nadat Hij zich nog eenmaal tot zijn Vader heeft gewend, geeft Hij de geest. Zelfs de natuur schijnt ge schokt van wat er op dat mo ment plaats vindt. De lucht wordt asgrauw en vanuit het binnenste der aarde klinkt een dof gerommel. 't Publiek dat zich heeft staan te vergapen aan het moordenaars- spel, rent verschrikt weg van de onheilsplaats en ook de soldaten die Hem onder gevloek en getier aan het hout hebben genageld, weten zich geen raad. Het zijn slechts enkele getrouwen die bij Hem blijven. Maar dan op die derde dag, 'ff .Si *4; wi i (Foto: Kruiswegstatie St Jan, Waalwijk) nadat Hij is begraven en de sol daten en vijanden van Christus het nodig hadden gevonden om het graf te verzegelen, gebeurt er iets geweldigs. De meester van een kleine schare in wie velen de Messias hebben gezien, de wonderdoener, die door zijn vij anden ter dood is gebracht, is weer tot het leven teruggekeerd. Hij is verrezen, zoals Hij had voorspeld. Deze verrijzenis be tekende de verlossing voor allen die in Hem geloofden en nog ge loven. Het is een gebeurtenis waarvan wij te weinig nog de betekenis begrijpen. Misschien verstaan wij dit grootste wonder van Hem nog slechter dan de soldaten die op het moment van de verrijzenis de wacht bij het graf hielden. Zij vluchtten weg, verschrikt en hevig ontdaan. Misschien hadden zij, wanneer 't hun gegeven was, op dat moment kunnen begrijpen dat Hij 't was die op de wereld was gekomen om de mensen te redden en te helpen. Misschien hadden zij op dat moment, wanneer zij niet waren gevlucht, die genade ge kregen die nodig is om het lij den en de verrijzenis van de Ver losser te kunnen begrijpen. Ook wij zullen deze dagen even moe ten blijven stilstaan om opnieuw te kunnen beseffen wat er in die dagen is gebeurd, maar nog meer om te kunnen begrijpen dat wij verlost zijn door Hem, die ons nu nog iedere dag de kracht geeft te gaan en te staan. TON TEKORT IN AMERSFOORTS ZIEKENHUIS De christelijk- historische fractie in de Amersfoortse gemeenteraad heeft B. en W. vragen gesteld over het protestants-christelijk zieken huis „De Lichtenberg" in Amers foort. Dit ziekenhuis heeft een te kort dat volgens sommige berichten drie ton beloopt en volgens andere een ton. De directrice, zuster Chr. Bok, is per 1 september ontslagen en tot dat tijdstip onmiddelijk met verlof gestuurd. ^Paaóchen c~Paaóchen <~Paaóchen C~Paaóchen luide klinke opgeótanden nu de ólag van ió de <C§od dien lerke en vlnke booze handen nu de ótem van hadden aan het menóche en dier kruió gedaan <~Paaóchen <~Paaachen cPaaóchen <~Paaóchen wijdt het vier vrij voortaan wijdt het licht en heeft 3-lij hout en pint de lampen óteen en ijzer laat den verechen overwonnen wierook dampen die, ^Uerrjzer '3-lallelujah 5lallelujah 't jok ió af één uit al van de dood en leeft en immer van het graf leven zal. i Onze betalingsbalans is gunstig, de deviezenreserve zijn hoger dan ooit tevoren, de gulden behoort tot de sterkste valuta's ter wereld. De reële lonen zijn zeer sterk gestegen en nog het meest voor de laagst betaalden en de sociaal-zwakke groepen. Dit verklaarde de minis ter van financiën, prof. dr. J. Zijl stra, zaterdag tijdens een bijeen komst te Utrecht van de Antie-Re- volutionaire jongeren studieclubs. Ik weet, dat men zegt, aldus de minister, dat dit alles de vrucht is van de hoogconjungtuur en niet van het kabinetsbeleid. Ik vind dit een onbillijk oordeel. Zonder hoogcon- juctuur waren vele van de verbe teringen inderdaad niet mogelijk geweest, maar het is de bijverdien ste van het kabinetsbeleid, dat de zaak niet uit de hand is gelopen. De relevante rijksuitgaven, zo zei minister Zijlstra, zijn achtergeble ven bij de stijging van het natio nale inkomen. Voorts is de belas tingdruk verlaagd met vele hon derden miljoenen. De hoofdlijnen van het beleid van het kabinet de Quay, zo ver volgde de bewindsman, zijn naar mijn mening goed geweest en zij moeten daarom worden voortge zet. Het gaat er niet om welke com binatie dat zal doen, maar het gaat erom of het beleid in hoofdlijnen zal worden voortgezet. Wie aan het volgende kabinet zullen meedoen? Wat mij betreft, hoe meer zielen, hoe meer vreugd. Maar de partijen die het huidige kabinet steunen, behoren naar mijn mening er op te staan, dat de grondgedachten en daarmee de hoofdlijnen van het huidige beleid worden voortgezet. Wanneer ter- wille van een andere politieke com binatie, de beleidsconceptie zou moeten worden gewijzigd, dan zou dat voor de huidige regeringspar tijen een slechte zaak zijn, aldus minister Zijlstra. In P.v.d.A.-kringen, zo ging hij verder, leeft de gedachte dat een verzwaring van de belastingdruk onvermijdelijk is. Men zou in ieder geval willen komen tot zware extra belastingen op de vermogens. Maar men beseft daarbij onvol doende, zo luidt het oordeel van prof. Zijlstra, dat dergelijke belas tingen geen middelen verschaffen, maar slechts besparingen treffen en daardoor het probleem zelf niet oplossen. Men moet, volgens hem, onder scheid maken tussen de concrete samenwerking in een kabinet en de beginselen van partij-vorming. Een kabinet en een kabinetspro gramma zijn tijdelijk, partij forma tie behoort blijvend te zijn. In die zin staan de drie Christelijke par tijen op een principieel ander standpunt dan zowel de P.v.d.A. als de V.V.D. Voor partij formatie is op het ogenblik een zeer belang rijk punt concreet aan de orde: het samengaan van A.R. en C.H.U. Ondanks alle klimaatverschillen en kibbelarijen zal een dergelijk sa mengaan toch eens werkelijkheid worden, aldus minister Zijlstra.

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1963 | | pagina 1