waalwiikse en lanqstRaatse coupant
m
PROTESTANTS COLLEGA AAN HET WOORD
Geschiedenis van de Congregatie van de
„Broeders van Maastricht'' weerspiegeling
van de schoolstrijd
Collecte succes
handigheid
li
VRIJDAG 1 NOVEMBER 1963
85e JAARGANG No. 87
De tcho van het Zuióen
Uitgever
Waal wij ksche Stoomdrukkerij
Antoon Tieier.
Hoofdredacteur JAN TIELEN
Gironummer 1069687
Dit blad verschijnt 2 x per week
Abonnement
22 cent per week
per kwartaal 2.85
3.10 franco p.p.
Advertentieprijs: 10 cent per m.m.
Contractadvertenties: speciaal tarief
Opgericht 1878
Bureaux: Grotestraat 205, Waalwijk Tel. 04160 - 2621 Kaatsheuvel: Dr. van Beurdenstraat 8 Tel. 04167 - 2002
Telegram-adres: „ECHO"
Waalwijk: slechts één in 'n
Op dit moment, nu Oliver Twist als familie-kijkspel in de Nederlandse theaters ons twintigste eeuwers
romantisch confronteert met de toestanden in de industriecentra van Engeland na de Industriële Revolutie,
is het voor ons wellicht moeilijk de grauwe troosteloosheid van de arme buurten van de grote steden van
honderd jaar geleden voor de geest te halen. 4<v<
Toch moeten we vanuit onze welvaart die gedachtensprong eens wagen en teruggaan naar Maastricht in
de dertiger jaren van de 19e eeuw. Misschien begrij-pen we dan iets van wat de jeugdige priester Rutten
dreef tot zijn zorg voor de kinderen van de „armen" (in die dagen hetzelfde als „arbeiders").
Bij dit menselijk voelen van
een begaafd man ligt de oor
sprong van de Concregatie van
de Broeders van de Onbevlekte
Ontvangenis.
De priester Rutten vatte al
spoedig na zijn wijding vlam
voor een heilige gedachte: deze
kinderen te onderwijzen.
Groot was daarbij de tegen
werking: de schoolstrijd stond
op het punt te ontbranden en
de tegenwerking die Rutten on
dervond was een van die situa
ties die Katholiek Nederland de
noodzaak van die strijd spoedig
zouden doen inzien.
De „Haagse" ambtenaren in
Maastricht legde priester Rutten
vele moeilijkheden in de weg.
Maar geen duizend ambtenaren
zouden hem nog uit het veld
slaan.
Hij nam met enkele jongelui
het initiatief tot een bewaar
school in „De Roode Leeuw".
Contacten met Mgr. Zwijsen in
Tilburg de grote katholieke
emancipator deden bij Rutten
de gedachten groeien aan een
onderwij scongregatie.
Een andere Tilburgernaar zou
het eerste lid van deze congre
gatie worden: J. Hoecken, die z'n
kloostervorming kreeg bij de
broeders van Gend, die in St.
Truijden een klooster hadden.
de broeders aan hun belofte had
den voldaan één hunner naar
Den Bosch te zenden.
In Maastricht „vergisten zich
enkele ambtenaren om de ge
meenteraad een autorisatiebe-
sluit te doen nemen zonder dat
deze raad zich realiseerde dat
het om oudere kinderen ging.
De „vergissingen" werden welis
waar doorzien, maar de autori
satie kwam toch los.
De stichter van de congregatie
bediende zich eens van een
soortgelijke handigheid: om in
Rome een feitelijke erkenning
van zijn congregatie los te krij
gen liet hij bij een audiëntie bij
de H. Vader een brief achter
waarin hij verzocht om de ver
lening van enkele aflaten. Rut
ten kreeg zijn zin.
Het geschiedverhaal sinds de
stichting van de Congregatie van
de Onbevlekte Ontvangenis van
de H. Maagd Maria is een stuk
weerspiegeling van de school
strijd en de vooruitgang die de
katholieken daarin boekten. De
congregatie breidde zich zeer
sterk uit: in 1865 bij het Zilver
en jubileum waren er reeds 109
broeders en 23 novicen. Het bis
schoppelijk (onderwijs) mande
ment betekende opnieuw een
verbetering van hun positie.
waar broeder Bernardus hem
maandelijks bezocht.
Die eenzaamheid bleek pijn
lijk duidelijk uit de condoléance-
brief die monseigneur zond bij
het overlijden van zijn mede.
strij der.
In 1892 pas maakt Gods' on
doorgrondelijke wil een einde
aan het lijden van Mgr. Rutten.
Beiden, Mgr. Rutten en Broe
der Bernardus, hebben de grond
slag gelegd voor een 'immense
organisatie, waarvan de groei
begunstigd werd door de gun
stige afloop van de schoolstrijd
(1887) wet Mackay; (1920 L.O.
wet).
Thans hebben de broeders
van de Onbevlekte Ontvangenis
3 kloosters in Maastricht, 3 in
Amsterdam, 2 in Nijmegen en
Den Haag en verder nog één in
Heerlen, Brunssum, Venlo. Wehl,
Weert, Helmond Veghel, St. Mi
chielsgestel, Waalwijk, Zevenaar,
Amersfoort, Bussum, Halfweg,
Haarlem, Schiedam en Rotter
dam.
Dat betekent de zorg tpver een
veelvoud van onderwij s-instel-
lingen. Wie kent niet „St. .Lois"
in Weert? Hebben we niet allen
'n grenzeloze bewondering voor
het zegenrijke werk, dat de
Broeders voor de slechthorende
Zegenrijk werk
onder
slechthorenden
in
St. Michielsgestel
STICHTINGSDAG
Spoedig na de intrek van
Broeder Bernardus in „De Roode
Leeuw" werd er de bidplaats in
gezegend. Deze inzegening geldt
als de stichtingsdag van de con
gregatie: 21 november 1840.
Broeder Bernardus zou ook de
eerste Overste worden van de
door Rutten gestichte congrega
tie, die in de „Omgang" van de
St. Servaas onderwijs begon te
geven.
Het geven van onderwijs aan
kinderen die te oud waren voor
de bewaarschool werd door „Den
Haag" zeer bemoeilijkt: er moes.
ten gediplomeerde onderwijs
krachten zijn en het gemeente
bestuur moest een school „auto
riseren".
De Bossche pastoor van den
Heuvel schoot te hulp: tegen de
belofte, dat één van de drie broe
ders naar Den Bosch zou komen,
zou hij zijn invloed aanwenden
bij het college van examinatoren
waarbij de broeders hun exa
men moesten afleggen. Die in
vloed compenseerde ruimschoots
het gebrek aan kennis bij de on
dervraagden.
Pastoor van den Heuvel had
diezelfde invloed aangewend om
de diploma's van de broeders
naar hem opgezonden te krijgen:
hij overhandigde die pas, nadat
De stichter van de congregatie
werd in 1861 „met purper om
hangen": het was voortaan Mon
seigneur Rutten, Ere-Kamerheer
van Z.H. de Paus, eerbewijs voor
een man die zeer grote verdien
sten had getoond.
HOOGTEPUNT
Voor hem geen hoogtepunt. Als
zodanig heeft hij meer gevoeld
de plechtige verklaring tot dog
ma van de Onbevlekte ontvan
genis van de H. Maagd Maria op
8 december 1854, toen hij een
klein figuur was in de mensen
zee, die op het St. Pietersplein
samendromde.
Of heeft hij de Pauselijke
goedkeuring van de congregatie-
regels in 1870 als een hoogtepunt
ervaren?
De uitbreiding van de werk
zaamheden van de congregatie
nam soms een omvang aan die
angstwekkend was gezien het te
kort aan krachten.
Bij de dood van Broeder Ber
nardus vier weken voor het
veertigjarig bestaan van de con
gregatie telde de congregatie
in Nederland en België 17 hui
zen.
Voor Mgr. Rutten had zich in
middels een drama voltrokken:
zijn verstandelijke vermogens
waren snel achteruit gegaan en
hij verbleef in de afzondering
van een tehuis in St. Truijen,
kinderen doen in
gestel.
St. Michiels-
BESCHEIDENHEID
Bij deze opsomming is Waal
wijk slechts één in de rij. Het
maant ons tot bescheidenheid.
Want wat presteerden de Broe
ders al niet voor onze gemeen
schap? Een gemeenschap die
sslechts een in de rij die zich
verder uitstrekt dan de Neder
landse grenzen. Het zegenrijke
werk van de Broeders van Maas
tricht zet zich sinds 1920 voort
op Midden-Java: acht kloosters
gelegen tussen Djokja en Sema-
rang.
Missielanden heetten vroeger
landen als Nyassaland en Paki
stan. Ontwikkelings-landen zegt
men vandaag de dag. Maar wat
voor naam men er ook aan
geeft: in Chili, Nyassaland, In
donesië en Pakistan zijn pioniers
werkzaam onder heel wat moei.
lijker omstandigheden dan die
waarmee hun confraters in
Waalwijk geconfronteerd wor
den.
Ontwikkelingshulp veronder-
Stelt vakkennis, die men opdoet
op de vakschool die in Maas
tricht jongens opleidt.
Maar waar men ook werkt; in
Dublin, Londen, Semarang of
Zevenaar, het werk worjjt goed
gedaan
Het Moederhuis, „De Beyart", te Maastricht, sinds 1896 het centrum van de Congregatie van de
Onbevlekte Ontvangenis
Bij al hetgeen in deze maanden rond het feest van de Broeders
wordt gezegd en geschreven, zijn we bijzonder verheugd van een
protestants-christelijk collega van de jubilerende broeders-onder
wijzers de volgende reactie te kunnen publiceren
DE PETRUS-SCHOLEN
IN HET GOUD
Er zijn plaatsen in Nederland,
die door het socialisme een so
cialistische signatuur hebben.
Er zijn plaatsen in de wereld,
die door het communisme een
communistische signatuur heb
ben. Doch er zijn steden en dor
pen in Nederland die een kerkse
signatuur hebben.
Onze stad Waalwijk behoort tot
één van deze plaatsen. En één van
de instituten die hier aan samen
gewerkt hebben, is onze gouden
jubilaris.
Proficiat! Bestuur en Broeders!
Een halve eeuw is een hele
tijd. Generaties zijn de poorten
der wetenschap bij u binnenge
gaan en u heeft - broeders en
ook lekenpersoneel - de eerste
beginselen, de bloem der natie,
bijgebracht. De honderden, ja, 't
zijn er duizenden geworden, heb
ben op uw gelegd fundament
voortgebouwd. Zij zijn naar vak
scholen en middelbare scholen
gegaan en enkelen mochten en
konden een universitaire studie
volgen en bezetten thans zeer
belangrijke posities in stad, pro
vincie, rijk, of zijn stimulerende
figuren geworden in eigen han
delshuizen, fabrieken of concerns,
of dienen in menige tak het Ne
derlandse onderwijs.
Indien we dit met getallen zou
den versieren - die mij helaas
niet ten dienste staan - dan zou
men zeker tot verrassende resul
taten komen. Menigeen van uw
leerlingen weet net zo goed in
New-York als in Amsterdam, in
Londen als in Eindhoven, in Pa
rijs als in Noord-Brabant de weg.
Men mag dan ook gerust zeg
gen: Wat heeft God uw scholen
gezegend; niet alleen voor ons
vaderland, maar tot ver over
onze grenzen heen.
Doch er is meer.
Het is niet alleen onderwijs dat
door u is gegeven, maar ook hebt
ge gezwoegd voor het godsdien
stig onderricht. De resultaten
van de zorg voor het intuïtieve
leven, ontgaat voor het grootste
gedeelte u en mij. Soms kan het
bij een kinderziekbed tot uit
drukking komen. In 't algemeen
moet men letten op de openba
ring van de levenswandel van
uw pupillen, wanneer zij tot vol
le wasdom zijn gekomen. Het
leek vaak een ploegen op rotsen;
evenwel de mens is geroepen tot
zaaien: het nat maken en de
groei komen uit Gods hand.
U dacht misschien wel eens: 't
Was van morgen weer een ver
loren woord. Maar dat woord was
nu juist onzichtbaar opgehangen
aan een kapstok in een verbor
gen hoekje van het hart. En in
zeer bijzondere omstandigheden
kwam dat verloren woord weer
in het blikpunt van de herinne
ring en het gaf toen troost, be
moediging en dapperheid.
Ik denk hier in het bijzonder
aan de Oranjehotels en concen
tratiekampen. Daar hebben ook
leerlingen van uw school gezeten:
hun lege tijd te doden of wach
tend op de rust van de dood.
Vier meiHerdenking bij
ons monument't Zij over-
ïli
dag, 't zij bij slapeloze uren in
de nacht, begon men - hoe kon
het anders - zijn leven van voor
heen in de herinnering terug te
roepen.
Ook dit jubileum zullen won
den, die door de tijd langzaam
genazen, weer openscheuren.
Herinneringen aan afgehouwen
takken van familiestambomen
komen dan boven. Maar - Gode
zij dank - de balsem van de gro
te Medicijnmeester is ook nu
weer nabij. Want juist dat ver
loren woord, dat tóch aan een
kapstok je kwam te hangen in 'n
verborgen hoekje van het hart,
kwam tot openbaring in de bran
ding van de allergrootste ellende
in de opsluiting achter de tralies.
En dat woord gaf moed, ver
troosting, dapperheid, genade om
te sterven.
Fantasie? Fantasie? Gans en al
niet! 't Is het indenken van een
situatie, die schrijver dezes eni
germate heeft meegemaakt. Dan
reikt uw gebrachte zegen verder
dan de verste stranden. Ze reikt
tot voor Gods troon!
En een ieder zegge: Halleluja!
Moge op dit jubileum degenen
die in bezettingstijd op 't vader
landse altaar hun rozen hebben
geofferd, vertroost worden door
hetgeen gij Broeders voor 't
intuïtieve leven aan hun verwan
ten hebt meegegeven.
Al met al hebt ge, de een lan
ger, de ander korter verplaat
singen door hogerhand moeten
we even verdisconteren in on
ze stad een dam opgeworpen te
gen de saecularisatie van deze
tijd en daardoor 'n kerks cachet
aan onze stad gegeven.
Op een blauw tegeltableap, in
een katholiek gezin ergens in
Waalwijk, las ik een dezer dagen
dit rijmpje
Ik zaai en ploeg naar mijn ver
stand,
De zegen komt van hoger hand...
Ga hier mee voort.
God zegene uw arbeid voor de
toekomst. Viert met blijdschap
jw gouden jubileum, dankend de
Hemelse Vader voor zijn on-uit-
sprekelijke zegeningen!
Uw collega
C. W. Wachtels van den Berg
De collecte, die in Waal
wijk is gehouden i.v.m. het
te vieren gouden jubileum
van de Broeders is een
enorm succes geworden.
Ongeveer 4.000 werd door
de Waalwijkse bevolking
bijeengebracht. Het comité
is allen die aan het slagen
van deze collecte hebben
meegewerkt bijzonder er
kentelijk voor de tijd en de
moeite die zij aan dit werk
hebben willen geven.
Vakschool