wAAlwijkse en UnqstRMtse couRant
Deze week is men begonnen
met bouw «Sint Antoniushof»
t
DERDE BEJAARDENCENTRUM IN WAALWIJK
--- - m-
1 lllfe
HISTORISCH BOUWWERK IN LOON OP ZAND
OPEN OOG
OPREIS
De kosten
Knutselruimte
Inrichting
stores"
Vestiging van huizen
rond de kerk
Nieuwe spits
Gothisch raam
Angelus klokje
-
!v
Mi
lassH' fn
DEKZEILEN
„American-
Tilburg
VRIJDAG 3 JUNI 1966
87e JAARGANG No. 43
De tcho van het Zuióen
A hnnnpmon+
Uitgever
Waalwijkse Stoomdrukkerij
Antoon Tielen
HoofdredacteurJAN TIELEN
Gironummer 1069687
Dit blad verschijnt 2x per week
Tel. 04160-2621 Kaatsheuvel: Dr. van Beurdenstraat 8, tel. 04167 - 2002
Vanuit een gespreksgroep
Abonnement
p. week (0,26-f- 2ct. inc.k.) 0,28
p. mhd. (1,10 -j- 10 ct. inc.k.) 1,20
p. kwrt. (3,25 -j- 10 ct. inc.k.) f 3,35
p. kwrt. p.post 3,70 bij girobetaling
(bij incasso p. postkwit. 60ct extra)
Losse nummers 20 cent.
Advertentieprijs: 13 cent per rrm.
Contractadvertenties: speciaal tarief
Telegram-adres„ECHO"
(Van onze verslaggever)
WAALWIJK - Deze week is men
begonnen met de bouw van ,,Sini
Antoniushof"het derde bejaarden
centrum in Waalwijk. De plannen
voor dit centrum, dat op de hoek van
de Blijde-inkomstenlaan en de Burge
meester Smeelelaan komt, zijn reeds
in 1958 gemaakt. Enige tijd geleden
echter kon pas het stichtingsbestuur
overgaan tot het geven van een bouw-
opdracht. Men hoopt „Sint Antonius
hof", dat ongetwijfeld in een grote
behoefte gaat voorzien, in het voor
jaar van 1968 in gebruik te kunnen
nemen.
„Sint Antoniushof wordt na Sa-
marja en Sint Clemenshof, het
derde bejaardencentrum in Waal
wijk. In het Sint Clemenshof vin
den 30 bejaarden onderdak. Sa-
marja herbergt er ruim 70. St. An
toniushof zal geschikt zijn voor het
huisvesten van 85 bejaarden. Of
deze drie Waalwijkse inrichtingen
voldoende zijn voor het huisvesten
van de bejaarden van deze Lang-
straatse gemeente valt nog te be
zien. Het ligt dan ook in de bedoe
ling van het stichtingsbestuur van
Sint Antoniushof om later nog een
aantal bejaardenwoningen te bou
wen. Deze woningen zijn ook ge
projecteerd bij Samarja.
Het stichtingsbestuur, A. L Pelt,
voorzitter; M. J. Steemers, secreta
ris; A. J. de Minnink, penningmees
ter; Mevrouw Verhoeven, lid; en
pastoor M. D. Lam, bisschoppelijk
adviseur, heeft goede hoop dat het
gebouw dat twee verdiepingen telt
over twee jaar gereed is. Sint An
toniushof" wordt gebouwd door Fa.
Couwenbergh en Kleingeld, bouw
bedrijf N.V., Waalwijk. De bouw
van de technische installaties is op
gedragen aan het adviesbureau Ir.
Kloöts N.V., Nijmegen. De archi
tecten zijn de heren K. Mekel, J.
van Huiten en Ir. M. Schik. De to
tale stichtingskosten zijn geraamd
op 1,7 milj. gulden. Hierin is een
gedeelte van de grond inbegrepen.
Behalve bejaarden zullen ook
nog twaalf personeelsleden in „St.
Antoniushof" kunnen worden ge
huisvest. Voor bejaarden komen er
66 één-, en 9 twee-persoonskamers.
De kamers zijn verdeeld over twee
verdiepingen. Op de begane grond
komen verder twee recreatiezalen,
een keuken, eet- en recreatiezaal
voor het personeel, rouwkamer, ka
pel en een kamer voor een geeste
lijke verzorger. Op de eerste ver
dieping is eveneens een recreatie
zaal terwijl hier de kamers voor
het personeel zijn. Ook op de twee
de verdieping komt een recreatie
zaal.
De bejaarden, die graag kuntse-
len, hoeven zich ook in „Sint An
toniushof", niet te vervelen. Er
komt n.l. een kuntselruimte waar
in iedereen terecht kan. In de re
creatiezalen zal voor iedere bewo
ner wel wat te vinden zijn wat
voor een geschikte ontspanning no
dig is. Men rekent voor dit bejaar
dencentrum op een personeelsbezet
ting van 20 personen. Aangezien de
meeste bejaardencentra's in Neder
land met tekort aan personeel kam.
pen, verwacht het stichtingsbestuur
dat het ook in Waalwijk niet mee
zal vallen om voldoende en goed
geschoold personeel in dienst te
kunnen nemen.
Als „Sint Antoniushof" klaar is,
ligt het niet in de bedoeling van
het stichtingsbestuur om het „St.
Clemenshof' te laten verdwijnen.
Men wil dit bejaardencentrum mo
derniseren en comfortabel maken.
Vooral dit laatste gaat een steeds
grotere rol spelen. Vandaar ook
dat men met de opzet van „Sint
Antoniushof" hiermee rekening ge
houden heeft. De kamers worden
ruim gebouwd. Elke kamer zal
voorzien zijn van toilet en wasge
legenheid. Op iedere verdieping
komt een keukentje waarin men
zelf iets 'kan klaar maken.
CARBQVIT tegen maag-
en darmstoornissen.
mugolin (reukloos)
ter voorkoming van muggebeten.
v -sVW* -
W -
I ü§i>fc~ -
Een gedeelte van de voorzijde van het bejaardencentrum „St. Antoniushof"
EEN KAR LATEN TREKKEN
Iets wat mij steeds weer opvalt is het volgende
Als men mensen vraagt Waarom werken jullie antwoordt het
overgrote deel „enkel en alleen om het loon Als diezelfde mensen
daar echter over gaan praten, komen zij uit bij iets wat je werkhou
ding, werkmentaliteit of - voor mijn part - werkachtergrond kunt
noemen.
Wij zeggen ja of neegeven daarna de redenen en twijfelenna de
overdenking die tot die redenen leiden, aan ons „ja of „nee
Het groepstariefstelsel, soms weieens een noodzakelijk kwaad ge
noemd, stelt medemenselijkheid als noodzaak.
Als iemand „de zaak drukt"dan laat hij eigenlijk „de ander de
kar trekken"zonder dat deze daarvoor beloond wordt; integendeel
hij wordt „gedupeerd in zijn loonzakje"Zoiets werkt als de be
kende sneeuwbal die verder rolt 'en groter en groter wordt. De sfeer,
de onderlinge verstandhouding, gaat kapot.
Kankeren is dan aan de orde van de dag. En dat gebeurt dan meestal
door die mensen die voor de ander „de kar hebben laten staan
Daarom is werken Loon verdienen.
En loon verdienen: leefruimte scheppen voor een gezin. En leef
ruimte voor de ander moet steeds van jezelf uitgaan. Dus ook in
eert bedrijf. Dat is een waarheid als een koe. Maar ook aan koeien
gaat men weieens onopgemerkt voorbij. Dat is in sommige gevallen
dan bijzonder triest. Bedrijfsapostolaat Waalwijk e.o.
De monumentale kerktoren
nadert zijn voltooiing
r
11 van eerste kwaliteit doek
|j tegen
bijzonder lage prijzen!
Bijv. 400 x 600 115,20
600 x 800 230,40
Op deze prijzen 5% KORTING
voor contante betaling.
Belt U even tel. (04250) 31748
L
Telefoonstraat 33
(zijstraat Heuvelstraat)
J
Er is reeds meerdere keren over de nu plaatshebbende restauratie
geschreven en veel nieuwtjes zijn er al tussendoor vermeld, maar
het is toch bijzonder interessant een bouwwerk of de herstelling er
van te volgen, zeker als het om een historisch gebouw gaat. Veel
historische „vondsten" zijn er aan een bouwwerk bovengronds niet.
Dit is belangwekkender als men de grondslag van een gebouw (na
speurt, want de grond verraadt zijn geheimen niet gemakkelijk; al
leen dan, wanneer een vernieling of een opruiming plaats vindt. Dan
pas tekenen de geheimen zich af. Zou een systematische afgraving
van het hoogste punt van het dorp plaatsvinden dan pas zullen zeer
veel geheimen prijs gegeven kunnen worden. Dit hoogste punt is
ongetwijfeld de plaats waar nu de kerk staat. Het is nu niet moge
lijk en daarom vinden we een goede restauratie van de toren zeker
zo belangrijk als een grondonderzoek. Wat er immers nu staat is be-
waard gebleven en iedereen kan het bewonderen en er van genieten.
Het middelpunt van het dorp is het centrum - de kerk - waaromheen
zich het hele leven heeft afgespeeld vanaf het jaar 1394 toen men
met de kerkebouw begon onder pastoor Henr. Stierken en onder de
heer der heerlijkheid Paulus van Haestrecht. De toren is ouder en
de grondslag is in de 13e eeuw gelegd.
Vele verwikkelingen hebben er
toe bijgedragen deze kerk met de
ze forse toren juist daar te vesti
gen, waar zich al reeds een woon
gemeenschap ging ontwikkelen. De
structuur der wegen was dus al
belangrijk genoeg voor de vestiging
van huizen rond de kerk. De krui
sing van de wegen Breda-Den Bosch
en Heusden-Tilburg waarover turf,
wat toen hoofdzaak was voor de
economie van Loon op Zand (of
Venloon), werd vervoerd, was oor
zaak van de kernvorming.
De turf werd ook per boot ver
voerd door de inmiddels gegraven
turfvaart. Ook de landbouw en vee
teelt (heide en schapen) profiteer
den van de wegen en dit alles
bracht bij de tollen langs de wegen
en vaarten veel geld in het laatje
van de heer. Vandaar dat veron
derstelt mag worden dat Loon op
Zand zo'n grote sterke toren heeft
gekregen. De kerk eraan was niet
zo erg groot, maar deze kreeg in
1520 al een uitbreiding en er wer
den toen al zijbeuken aan toege
voegd. Toen was de kerk reeds in
verval.
In 1769 moest het dak en de to
ren hersteld worden, want de toe
stand in de protestantse periode
was van dien aard, dat de kosten
van de herstellingen voor een hand
je vol protestanten steeds te zwaar
drukten.
In 1820 brandde de toren uit en
bekwam weer veel schade, terwijl
hij toch al in een deerlijk verval
was. Als in 18G4 Koning Lodewijk
Napoleon de Loonse katholieken
terwille is en de kerk en toren
weer aan de katholieken terug wil
geven krijgen de ingezetenen weer
hoop. Het is echter nog geen wer
kelijkheid want het duurt nog tot
1821 voordat het gebouw werkelijk
wordt toegewezen aan hun oudere
gelovigen. Direct moest het gebouw
gerestaureerd worden. Welk een
vreugde moet er onder de Loonse
mensen geheerst hebben toen het
na de herstellingswerkzaamheden,
op 30 september 1823, weer voor
de uitoefening van de eredienst in
gebruik kon worden genomen.
Ludovicus Reabel was toen de
herder. Hij kon de grote overhuis
maken van de geheime schuurkerk
op het kasteel naar de oude pa
rochiekerk.
Al was de kerk aan de katholie
ken teruggegeven, toch bleef de
toren met de beroemde klokken in
handen van het Rijk. Dit was be
paald na de vrede van Munster in
1648. In het jaar 1902 kon burge
meester J. van Besouw het voor
elkaar krijgen dat de toren met
de klokken en nog een bedrag van
f 3.400,- voor onderhoud, dat door
Napoleon was geschonken, van het
Rijk werden teruggekocht voor de
symbolische som van f 2.50 en
hiermee kwam weer een herstel
werk aan de orde. Een nieuwe
spits moest er op worden gezet. De
ze heeft gestaan tot nu toe.
Hij is met deze laatste restauratie
welke in 1964 is begonnen ook weer
erafgenomen en geheel vernieuwd.
In 1950 is men al aan de torenres
tauratie begonnen en men heeft
hem via Monumentenzorg toen on
derhanden genomen, maar het gro
te werk is nu verricht. Deskundig
is men te werk gegaan en voor
men begon is elk onderdeel in te
kening gebracht.
Van bovenaanbeginnend is de
grote spits geheel vernieuwd. De
achtkantige spits, welke eerst met
een stompe hoek op het dak rustte
loopt nu glooiend - met een schoot -
in het dak over, dit om te voorko
men, dat water en wind het hou
tenconstructiewerk kunnen beïn
vloeden.
De wijzerplaten welke ook vroe
ger op de torenwand waren aan
gebracht zijn niet meer op het dak
geplaatst. Onder de dakrand zijn
ze nu teruggebracht voor de acht
mooie aan elkaar geschakelde go
tische muurnissen.
Eertijds waren er twee galmga
ten met klankborden aan elke zij
de. Bij de restauratiewerkzaamhe
den is gebleken, dat dit nooit zo is
geweest. Zeer mooi zijn de galmga
ten nu twee samen in één gothi
sche nis hersteld, met in het mid
den een kolom weer met go-
thische boogjes gesloten, gekop
peld dus. Dit alleen geeft een fraaie
indruk van de rijkdom van de to
ren. Dit was de eerste of bovenste
geleding. Een natuurstenen rand
sluit elke geleding af en meerdere
banden en ingezette blokken na
tuursteen verlevendigden he opper
vlak. De lisenen zijn ook met na
tuursteen versierd. De hoeksteunen
welke in elke geleding één en soms
twee pinakels hadden zijn helemaal
hersteld. De tweede geleding heeft
bovenin zes gothische blinde ven
sters naast elkaar. Daaronder vier,
ook weer twee aan twee, gekop
pelde gothische blinde ramen met
zandsteen versierd. Aan de zuidzij -
de zijn deze laatste vlakken ver
vangen door twee gothische dieper
gelegen blinde ramen, boven met
een mooie gothische kraag over
welfd, en met zandsteenlagen ho
rizonaal versierd.
Deze zijde is dan ook de mooi
ste, langs de straatkant.
De derde geleding is voorzien
van twee langwerpige vlakken met
bovenin weer natuursteen-versie
ringen. Aan de oostzijde is hier ge
constateerd dat er een lager dak
is aangebracht geweest, d.w.z. dat
de kerkruimte lager en dus klei
ner was. Hier is het dak verhoogd,
dus het schip groter gemaakt. De
onderste geleding met ingangspar
tij heeft ook weer grote vlakken.
Boven de deur wordt nu een nieu
we gothische raam geplaatst met
geheel natuurstenen omlijsting en
gothische bogen. Dit geeft de toren
een waar monumentaal aanzien.
Het traptorentje dat tegen de
zuid-oosthoek van de grote toren
aanleunt ziet er erg speels uit en
verfraait het geheel voorbeeldig.
Opgemerkt zij, dat op het toren
tje een torenfiguur in zandsteen
was aangebracht. Dit is een zeer
oud gebruik, dat torenbouwers
meer deden. Wat het eigenlijk in
houdt is niet met zekerheid be
kend, maar men vermoedt dat de
leden van de torenbouwersgilde
„St. Barbara" dit deden ter ere
van hun gilde of patrones.
Het kleine spitsje is gelukkig be
houden, want het is niet denkbaar
dat de toren van Loon dit af had
moeten geven. Uit de verte ken
merkt dit reeds Loon op Zand.
Dezer dagen is ook het mecha
nische deel van de klokken her
steld en nu zullen ieder half uur
de oude klokken de tijd verkon
digen met om 7 uur 's morgens en
's avonds en om twaalf uur 's mid
dags het anglus door de St. Huber-
tusklok. Het kleine angelus-klokje
is nu niet meer in gebruik. De St.
Hubertusklok is een herinnering
Detail van de toren. De galmgaten zijn in hun oorspronkelijke trant gerestaureerd.
aan pastoor Hubertus Schoenma
kers. Zij vervangt de door de be
zetters gestolen St. Willibrordus-
klok. De andere klokken zijn: H.
Maria-klok van 1500, zij weegt 2900
pond, de tweede: de St. Jan Bap
tist-klok van 1460 en weegt 1750
pond, de derde: de St. Petrus-klok
van 1559 en weegt 196 pond (dit
was het vroegere angelus-klokje).
Nu het geluid gesynchroniseerd
is en geheel aangepast aan het luid-
systeem is het weer een lust deze
muzikale klanken te horen. Het is
toch van belang, dat we nu het be
kende gezegde van weleer nog even
herhalen, zeker nu de toren in zijn
geheel weer hersteld is met inbe
grip van zijn geluid:
„LoonopZand zo hoog verheven
in de stapel van de Meierij
heeft een kasteel met mooie
dreven
en een schoon gelui daarbij"
De toren heeft in de ingangspar
tij een prachtig kruisgewelf met
aanzetsteunen voor dit gewelf. He
laas is alles wit gemaakt en be
pleisterd, maar het neemt niet weg,
dat de historische en kunstwaarde
van het gebouw toch gehandhaafd
blijft. In de andere geledingen tot
boven toe zijn de aanzetsteunen
aanwezig maar niet de kruisgewel
ven. Hier zijn normale houten zol
der aangebracht. Men kan hieruit
opmaken, dat de toren nog lang
niet klaar was toen hij in gebruik
werd genomen. Als de tochtdeuren
niet aanwezig waren was de in
gangspartij nog fraaier, doch zij
zijn onmisbaar. T.